2

ਸੁਲਤਾਨ ਪੁਰ ਵਿਚ ਕੁਛ ਸਮਾਂ ਸਤਿਸੰਗ ਦਾ ਰੰਗ ਖਿੜਿਆ ਰਿਹਾ। ਗ੍ਰਹਿਸਤ ਤੇ ਸੰਨ੍ਯਾਸ, ਪਰਵਿਰਤੀ ਤੇ ਨਿਰਵਿਰਤੀ, ਗ੍ਰਹਣ ਤੇ ਤਿਆਗ, ਘਰ ਤੇ ਉਦਾਸੀ ਦੁਏ ਕਿੰਞ ਨਿਭ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਏਥੇ ਏਹ ਅਮਲੀ ਜੀਵਨ ਦੇ ਉਪਦੇਸ਼ ਪ੍ਰਤੱਖ ਨਿਭਦੇ ਦਿੱਸਦੇ ਰਹੇ। ਸਤਿਸੰਗ ਦਾ ਰੰਗ, ਰੱਬੀ ਖੇੜੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਪਾਉਂਦੇ ਰਹੇ ਕਿ ਇਕ ਦਿਨ ਸਤਿਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਜੀ ਵਿਚ ਜਗਤ ਜਲੰਦੇ ਦੀ ਰਖਿਆ ਦਾ ਕੋਈ ਫੁਰਨਾ ਫੁਰਿਆ, ਅਰਸ਼ੀ ਹੁਕਮ ਆਇਆ ਤੇ ਵੇਈਂ ਦਾ ਕੌਤਕ ਵਰਤਿਆ ¹ ਸਤਿਗੁਰੂ ਜੀ ਵੇਈਂ ਵਿਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ ਵੜੇ ਲੋਪ ਹੋ ਗਏ। ਲੋਕਾਂ ਜਾਤਾ ਕਿ ਸਰੀਰ ਕਿਤੇ ਨਦੀ ਵਿਚ ਹੀ ਰਹਿ ਗਿਆ, ਪਰ ਆਪ ਕੁਛ ਦਿਨਾਂ ਬਾਦ ਸਹੀ ਸਲਾਮਤ ਪਰਗਟ ਆ ਹੋਏ। ਜਦੋਂ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਏ ਤਾਂ ਡੇਰਾ ਲੁਟਾ ਘੱਤਿਆ ਤੇ ਆਪ ਫਕੀਰਾਂ ਵਿਚ ਜਾਇ ਬੈਠੇ। ਉਸ ਵੇਲੇ ਮਰਦਾਨਾ ਜੋ ਅਚਰਜ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਕੀਹ ਖੇਲ ਵਰਤਿਆ ਹੈ, ਸਹਿ ਨਾਂ ਸਕਿਆ। ਹੋਰ ਸਾਰੇ ਤਾਂ ਸੋਚਾਂ ਵੀਚਾਰਾਂ ਤੇ ਪਿਆਰ-ਵੀਚਾਰ ਦੇ ਉਪਰਾਲਿਆਂ ਵਿਚ ਰਹੇ ਪਰ ਮਰਦਾਨਾ ਓਥੇ ਨਾਲ ਜਾ ਬੈਠਾ²? ਇਕ ਦਿਨ ਬੀਤ ਗਿਆ। ਹੁਣ ਸਤਿਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਚੁੱਪ ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਤੇ ਅਵਾਜ਼ਾ ਹੋਇਆ ‘ਨਾ ਕੋਈ ਹਿੰਦੂ ਹੈ ਨਾ ਮੁਸਲਮਾਨ।‘ ਇਹ ਅਵਾਜ਼ਾ ਸੁਣਕੇ ਲੋਕਾਂ ਨਵਾਬ ਨੂੰ ਜਾ

-------------

1. ਵਿਸਥਾਰ ਲਈ ਦੇਖੋ ਅਰਸ਼ੀ ਜੋਤ ਸੁਲਤਾਨ ਪੁਰੋਂ।

2. ਪੁਰਾਤਨ ਜਨਮ ਸਾਖੀ

ਦੱਸਿਆ। ਨਵਾਬ ਨੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੂੰ ਬੁਲਾ ਘੱਲਿਆ, ਪਰ ਆਪ ਨਾ ਗਏ। ਤਾਂ ਸਾਰੇ ਲੋਕੀਂ ਕਹਿਣ ਲਗ ਪਏ ਕਿ ਇਹ ਕਮਲਾ ਹੋਇਆ ਹੈ। ਜਾਂ ਇਹ ਗਲ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਸੁਣੀ ਤਾਂ ਮਰਦਾਨੇ ਨੂੰ ਕਹਿਣ ਲਗੇ ਮਰਦਾਨਿਆਂ ਰਬਾਬ ਵਜਾਇ। ਮਰਦਾਨੇ ਨੇ ਰਬਾਬ ਛੇੜਿਆ ਤੇ ਸਤਿਗੁਰ ਦਾ ਭਾਵ ਸਮਝਕੇ ਮਾਰੂ ਦੀ ਧੁਨਿ ਲਾਈ, ਤਦ ਸਤਿਗੁਰ ਜੀ ਨੇ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਗਾਂਵਿਆਂ:-

ਕੋਈ ਆਖੈ ਭੂਤਨਾ ਕੋ ਕਹੈ ਬੇਤਾਲਾ।।

ਕੋਈ ਆਖੈ ਆਦਮੀ ਨਾਨਕੁ ਵੇਚਾਰਾ। ॥੧॥

ਭਇਆ ਦਿਵਾਨਾ ਸਾਹ ਕਾ ਨਾਨਕੁ ਬਉਰਾਨਾ।।

ਹਉ ਹਰਿ ਬਿਨੁ ਅਵਰੁ ਨ ਜਾਨਾ। ॥੧।। ਰਹਾਉ।।

ਤਉ ਦੇਵਾਨਾ ਜਾਣੀਐ ਜਾਂ ਭੈ ਦੇਵਾਨਾ ਹੋਇ।।

ਏਕੀ ਸਾਹਿਬ ਬਾਹਰਾ ਦੂਜਾ ਅਵਰੁ ਨ ਜਾਣੈ ਕੋਇ।। ੨॥

ਤਉ ਦੇਵਾਨਾ ਜਾਣੀਐ ਜਾ ਏਕਾ ਕਾਰ ਕਮਾਇ।।

ਹੁਕਮੁ ਪਛਾਣੈ ਖਸਮ ਕਾ ਦੂਜੀ ਅਵਰ ਸਿਆਣਪ ਕਾਇ। । ੩।।

ਤਉ ਦੇਵਾਨਾ ਜਾਣੀਐ ਜਾ ਸਾਹਿਬ ਧਰੇ ਪਿਆਰੁ।।

ਮੰਦਾ ਜਾਣੈ ਆਪ ਕਉ ਅਵਰੁ ਭਲਾ ਸੰਸਾਰੁ।। ੪ ।।੭।।

(ਮਾਰੂ ਮਹਲਾ ੧।।)

ਜਾਂ ਭੋਗ ਪਿਆ ਤਾਂ ਆਪ ਫੇਰ ਚੁਪ ਹੋ ਗਏ। ਜੇ ਬੋਲਣ ਤਾਂ ਇਹੋ ਬਚਨ ਮੂੰਹੋਂ ਆਖਣ ਨਾ ਕੋਈ ਹਿੰਦੂ ਹੈ ਨਾ ਮੁਸਲਮਾਨ। ਹੁਣ ਫੇਰ ਨਵਾਬ ਨੇ ਸੱਦ ਘੱਲਿਆ ਤੇ ਇਹ ਕਹਿਕੇ ਸੱਦ ਘੱਲਿਆ ਕਿ ਰੱਬ ਦੇ ਵਾਸਤੇ ਦਰਸ਼ਨ ਦਿਓ। ਤਾਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਉਠਕੇ ਟੁਰ ਪਏ। ਮਰਦਾਨਾ ਹੁਣ ਬੀ ਨਾਲ ਹੀ ਗਿਆ। ਉਥੇ ਜੋ ਗਲ ਬਾਤ ਹੋਈ ਤੇ ਫੇਰ ਮਸੀਤ ਦਾ ਕੌਤਕ ਵਰਤਿਆ,

ਆਪੇ ਸਾਜੇ ਆਪੇ ਰੰਗੇ ਆਪੇ ਨਦਰਿ ਕਰੇਇ।।

ਨਾਨਕ ਕਾਮਣਿ ਕੰਤੈ ਭਾਵੈ ਆਪੇ ਹੀ ਰਾਵੇਇ। ॥੪॥੧॥੩॥

(ਤਿਲੰਗ ਮ: ੧ ਘਰੁ ੩)

ਹੁਣ ਏਥੋਂ- ਫਕੀਰਾਂ ਦੇ ਬਨਬਾਸੀ ਨਿਰਜਨ ਟਿਕਾਣੇ ਤੋਂ ਬੀ ਗੁਰੂ ਜੀ ਵਿਦਾ ਹੋ ਟੁਰੇ, ਨਵਾਬ ਤੇ ਫਕੀਰ, ਉਹਦੇਦਾਰ ਤੇ ਆਮ ਲੋਕ ਕੱਠੇ ਹੋ ਗਏ, ਸਾਰਿਆਂ ਅਦਬ ਤੇ ਸਤਿਕਾਰ ਨਾਲ ਵਿਦਾ ਕੀਤਾ। ਮਰਦਾਨੇ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲੈ ਕੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਜੀ ਓਥੋਂ ਰਵਦੇ ਰਹੇ।³

------------------

3. ਪੁ: ਜ: ਸਾਖੀ ਮੂਜਬ ਮਰਦਾਨਾ ਸੁਲਤਾਨ ਪੁਰ ਸੀ ਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਰਿਹਾ ਹੈ ਪਰ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰ ਨਾ: ਪ੍ਰ: ਮੂਜਬ ਮਰਦਾਨਾ ਤਲਵੰਡੀ ਸੀ ਤੇ ਬਾਬੇ ਕਾਲੂ ਜੀ ਨੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਵੈਰਾਗ ਧਾਰਨ ਦੀ ਖਬਰ ਸੁਣਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਸੁਲਤਾਨ ਪੁਰ ਘੱਲਿਆ ਤਾਂ ਉਹ ਇਸ ਵੇਲੇ ਆ ਪਹੁੰਚਾ ਤੇ ਫੇਰ ਨਾਲ ਹੀ ਰਿਹਾ।

3

ਜਗਤ ਯਾਤ੍ਰਾ ਨੂੰ ਟੁਰਨ ਸਮੇਂ ਜੋ ਪਹਿਲੀ ਗਲ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਮਰਦਾਨੇ ਨੂੰ ਸਮਝਾਈ, ਸੋ ਇਉਂ ਲਿਖੀ ਹੈ-

ਛੁਧਾ ਨਗਨਤਾ ਜਾਨੀਏ ਪੁਨ ਰਹਿਨੋ ਉਦਿਆਨ।।

ਸੰਗ ਰਹਨ ਮਮ ਤੋ ਬਨੈ ਕਰਿਯੇ ਉਰਿ ਪਰਵਾਨ।।

(ਸ੍ਰੀ ਗੁਰ ਨਾ: ਪ੍ਰ:)

ਮਰਦਾਨੇ ਦਾ ਦਿਲੀ ਪਿਆਰ ਤੇ ਗੁਰੂ ਜੀ ਤੋਂ ਵਿਛੁੜਕੇ ਨਾ ਰਹਿ ਸਕਣ ਦੀ ਲਗਨ ਉਸਦੇ ਇਸ ਉੱਤਰ ਤੋਂ ਸਹੀ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ, ਜੋ ਉਸਨੇ ਉਸ ਵੇਲੇ ਦਿਤਾ ਤੇ ਜੋ ਕਵੀ ਸੰਤੋਖ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਐਉਂ ਦਰਸਾਇਆ ਹੈ:-

ਪ੍ਰਭੁ ਜੀ ! ਤ੍ਰਿਸ਼ਨਾ ਮਨ ਤੇ ਮੂਕੀ।।

ਆਨ ਜਾਨ ਕੀ ਆਸਾ ਚੂਕੀ।।

ਤੁਮ ਸਮਾਨ ਕੋ ਨਦਰ ਨ ਆਵੈ।।

ਦਿਨਕਰ ਪਿਖ ਖਦਯੋਤ ਨ ਭਾਵੈ।।

ਰਹੌ ਸੰਗ ਮੇਂ ਮਨ ਮਹਿ ਠਾਨੀ। ।

(ਸ੍ਰੀ ਗੁ: ਨਾ: ਪ੍ਰਾ:)

ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗਲ ਬਾਤ ਦੇ ਮਗਰੋਂ ਮਰਦਾਨੇ ਨੂੰ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਰਬਾਬ ਲੈਣ ਲਈ ਘੱਲਿਆ ਤੇ ਇਕ ਫਿਰੰਦੇ ਨਾਮੇ ਰਬਾਬ ਵਾਲੇ ਦਾ ਪਤਾ ਦਿੱਤਾ। ਫਿਰੰਦੇ ਦੇ ਪਿੰਡ ਜਾਕੇ ਮਰਦਾਨਾ ਰਬਾਬ