ਹੋਕੇ ਵਾਹਿਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਸਿਫਤ ਸਾਲਾਹ ਦੇ ਲਗਾ ਸ਼ਬਦ ਗਾਉਣ ਤੇ ਸਤਿਗੁਰ ਜੀ ਨੂੰ ਰੀਝਾਉਣ।⁴

ਮਰਦਾਨਾ ਤਲਵੰਡੀ ਦਾ ਰਹਿਣੇ ਵਾਲਾ ਸੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਨਾਲ ਉਸਦਾ ਪਿਆਰ ਸੀ । ਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਕੀਰਤਨ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਸਤਿਗੁਰ ਕੀਰਤਨ ਦੇ ਰੀਝਦੇ ਸਨ, ਹਰੀਜਸ ਸੰਗੀਤ ਵਿਚ ਰਚਦੇ ਗਾਉਂਦੇ ਤੇ ਮਰਦਾਨੇ ਤੋਂ ਸੁਣਦੇ ਸਨ। ਤਲਵੰਡੀ ਵਿਚ ਮਰਦਾਨਾ ਆਪਣਾ ਇਕ ਚੰਗਾ ਸਾਥੀ ਤੇ ਮਿਤ੍ਰ ਸੀ। ਇਹ ਅਦਬ ਬੀ ਰਖਦਾ ਸੀ ਪਰ ਮਿਤ੍ਰਾਂ ਵਾਲਾ ਲਾਡ ਤੇ ਲਾਡਵਾਲੀ ਬ੍ਰੱਬਰੀ ਬੀ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਸੀ। ਮਰਦਾਨਾ ਗਵਈਆ, ਪ੍ਰੇਮੀ ਤੇ ਹਾਸੇ ਮਖੌਲ ਦੇ ਸੁਭਾਵ ਵਾਲਾ ਬੀ ਸੀ। ਜਦੋਂ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਸੁਲਤਾਨ ਪੁਰ ਚਲੇ ਗਏ ਤਾਂ ਇਹ ਪਿਛੇ ਤਲਵੰਡੀ ਰਿਹਾ। ਗੁਰ ਨਾਨਕ ਵਿਛੋੜੇ ਵਿਚ ਇਸਦੇ ਮਨ ਦੇ ਸੰਕਲਪਾਂ ਦੀ ਇਕ ਮੂਰਤ ਇਹ ਹੈ ਜੋ ਉਪਰ ਦਰਸਾਈ ਗਈ ਹੈ।

-------------

4. ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਵਿਚ ਲਿਖਿਆ ਹੈ ਕਿ ਕੁਛ ਚਿਰ ਮਗਰੋਂ ਮਰਦਾਨੇ ਦੀ ਕਾਕੀ ਦਾ ਵਿਆਹ ਆ ਗਿਆ ਤੇ ਉਸ ਪਾਸ ਸਾਮਾਨ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਸੋ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਭਗੀਰਥ ਨੂੰ ਲਾਹੌਰ ਘੱਲਕੇ ਵਿਆਹ ਸੌਜ ਮੰਗਵਾ ਦਿਤੀ ਤੇ ਮਰਦਾਨਾ ਵਿਆਹ ਕਰਨ ਤਲਵੰਡੀ ਗਿਆ ਤੇ ਫੇਰ ਤਦੋਂ ਆਇਆ ਜਦੋਂ ਗੁਰੂ ਜੀ ਕਾਰ ਵਿਹਾਰ ਤਿਆਗ ਬੈਠੇ ਸੇ। ਪੁ: ਜ: ਸਾਖੀ ਵਿਚ ਇਹ ਵਿਆਹ ਦੀ ਸਾਖੀ ਇਕ ਗ਼ਰੀਬ ਆਜ਼ਿਜ਼ ਖੱਤ੍ਰੀ ਦੀ ਕਾਕੀ ਦੀ ਲਿਖੀ ਹੈ, ਮਰਦਾਨੇ ਦੀ ਕਾਕੀ ਦੀ ਨਹੀਂ ਲਿਖੀ।

2

ਸੁਲਤਾਨ ਪੁਰ ਵਿਚ ਕੁਛ ਸਮਾਂ ਸਤਿਸੰਗ ਦਾ ਰੰਗ ਖਿੜਿਆ ਰਿਹਾ। ਗ੍ਰਹਿਸਤ ਤੇ ਸੰਨ੍ਯਾਸ, ਪਰਵਿਰਤੀ ਤੇ ਨਿਰਵਿਰਤੀ, ਗ੍ਰਹਣ ਤੇ ਤਿਆਗ, ਘਰ ਤੇ ਉਦਾਸੀ ਦੁਏ ਕਿੰਞ ਨਿਭ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਏਥੇ ਏਹ ਅਮਲੀ ਜੀਵਨ ਦੇ ਉਪਦੇਸ਼ ਪ੍ਰਤੱਖ ਨਿਭਦੇ ਦਿੱਸਦੇ ਰਹੇ। ਸਤਿਸੰਗ ਦਾ ਰੰਗ, ਰੱਬੀ ਖੇੜੇ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਪਾਉਂਦੇ ਰਹੇ ਕਿ ਇਕ ਦਿਨ ਸਤਿਗੁਰੂ ਜੀ ਦੇ ਜੀ ਵਿਚ ਜਗਤ ਜਲੰਦੇ ਦੀ ਰਖਿਆ ਦਾ ਕੋਈ ਫੁਰਨਾ ਫੁਰਿਆ, ਅਰਸ਼ੀ ਹੁਕਮ ਆਇਆ ਤੇ ਵੇਈਂ ਦਾ ਕੌਤਕ ਵਰਤਿਆ ¹ ਸਤਿਗੁਰੂ ਜੀ ਵੇਈਂ ਵਿਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਨ ਵੜੇ ਲੋਪ ਹੋ ਗਏ। ਲੋਕਾਂ ਜਾਤਾ ਕਿ ਸਰੀਰ ਕਿਤੇ ਨਦੀ ਵਿਚ ਹੀ ਰਹਿ ਗਿਆ, ਪਰ ਆਪ ਕੁਛ ਦਿਨਾਂ ਬਾਦ ਸਹੀ ਸਲਾਮਤ ਪਰਗਟ ਆ ਹੋਏ। ਜਦੋਂ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਏ ਤਾਂ ਡੇਰਾ ਲੁਟਾ ਘੱਤਿਆ ਤੇ ਆਪ ਫਕੀਰਾਂ ਵਿਚ ਜਾਇ ਬੈਠੇ। ਉਸ ਵੇਲੇ ਮਰਦਾਨਾ ਜੋ ਅਚਰਜ ਹੋ ਰਿਹਾ ਸੀ ਕਿ ਇਹ ਕੀਹ ਖੇਲ ਵਰਤਿਆ ਹੈ, ਸਹਿ ਨਾਂ ਸਕਿਆ। ਹੋਰ ਸਾਰੇ ਤਾਂ ਸੋਚਾਂ ਵੀਚਾਰਾਂ ਤੇ ਪਿਆਰ-ਵੀਚਾਰ ਦੇ ਉਪਰਾਲਿਆਂ ਵਿਚ ਰਹੇ ਪਰ ਮਰਦਾਨਾ ਓਥੇ ਨਾਲ ਜਾ ਬੈਠਾ²? ਇਕ ਦਿਨ ਬੀਤ ਗਿਆ। ਹੁਣ ਸਤਿਗੁਰੂ ਜੀ ਦੀ ਚੁੱਪ ਖੁੱਲ੍ਹੀ ਤੇ ਅਵਾਜ਼ਾ ਹੋਇਆ ‘ਨਾ ਕੋਈ ਹਿੰਦੂ ਹੈ ਨਾ ਮੁਸਲਮਾਨ।‘ ਇਹ ਅਵਾਜ਼ਾ ਸੁਣਕੇ ਲੋਕਾਂ ਨਵਾਬ ਨੂੰ ਜਾ

-------------

1. ਵਿਸਥਾਰ ਲਈ ਦੇਖੋ ਅਰਸ਼ੀ ਜੋਤ ਸੁਲਤਾਨ ਪੁਰੋਂ।

2. ਪੁਰਾਤਨ ਜਨਮ ਸਾਖੀ

ਮਰਦਾਨਾ ਨਾਲ ਹੀ ਗਿਆ ਸਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਮਸੀਤ ਵਿਚ ਜਾ ਸਤਿਗੁਰ ਨੇ ਨਿਮਾਜ਼ ਨਾਂ ਪੜ੍ਹੀ ਤਾਂ ਨਵਾਬ ਨੇ ਪੁੱਛਿਆ ਕਿ ਆਪ ਨੇ ਕਿਉਂ ਨਿਮਾਜ਼ ਨਾ ਪੜ੍ਹੀ ਤਾਂ ਆਪਨੇ ਫੁਰਮਾਇਆ ਕਿ ਤੁਹਾਡੀ ਨਿਮਾਜ਼ ਗੈਰ ਹਜ਼ੂਰੀ ਦੀ ਸੀ। ਕਾਜ਼ੀ ਨਿਮਾਜ਼ ਪੜ੍ਹਦਾ ਘਰ ਦੀ ਵਛੇਰੀ ਦੇ ਫਿਕਰ ਵਿਚ ਲਗਾ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤੇ ਆਪ ਕਾਬਲ ਘੋੜੇ ਖਰੀਦਦੇ ਰਹੇ ਹੋ। ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਕੌਤਕ ਤੱਕ ਕੇ ਤੇ ਉਸ ਵੇਲੇ ਦੇ ਉਚਾਰੇ ਸ਼ਬਦ ਸੁਣਕੇ ਨਾਬ ਤੇ ਸੱਯਦ, ਸ਼ੇਖ ਜਾਦੇ, ਕਾਜ਼ੀ, ਮੁਫਤੀ, ਖਾਨ ਖਾਨੀਨ, ਮਹਰ ਮੁਕੱਦਮ ਸਭ ਹੈਰਾਨ ਰਹਿ ਗਏ। ਨਵਾਬ ਨੇ ਬਥੇਰਾ ਜ਼ੋਰ ਲਾਇਆ ਕਿ ਗੁਰੂ ਜੀ ਕਿਵੇਂ ਉਸ ਪਾਸ ਟਿਕ ਜਾਣ ਤੇ ਰਮਤੇ ਨਾ ਹੋਣ ਪਰ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਕਾਈ ਗਲ ਨਾਂ ਮੰਨੀ, ਉਸ ਨੂੰ ਅਸੀਸ ਦਿੱਤੀ ਤੇ ਆਪ ਫੇਰ ਫਕੀਰਾਂ ਵਿਚ ਜਾ ਬੈਠੇ। ਫਕੀਰ ਸਾਰੇ ਹੱਥ ਬੰਨ੍ਹ ਖੜੋਤੇ ਤੇ ਸਿਫਤਾਂ ਲਗੇ ਕਰਨ, ਆਖਣ ਗੁਰੂ ਜੀ ਵਿਚ ਸਚ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਪਾ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਵੇਲੇ ਬੀ ਮਰਦਾਨਾ ਨਾਲ ਹੀ ਸੀ। ਸਤਿਗੁਰ ਨੇ ਆਗਯਾ ਕੀਤੀ ਕਿ ਤਿਲੰਗ ਦੀ ਸੁਰ ਛੇੜ ਤਾਂ ਮਰਦਾਨੇ ਰਬਾਬ ਵਜਾਇਆ ਤਾਂ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਜੀ ਨੇ ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਉਠਾਇਆ:-

ਇਹੁ ਤਨੁ ਮਾਇਆ ਪਾਹਿਆ ਪਿਆਰੇ ਲੀਤੜਾ ਲਬਿ ਰੰਗਾਏ। ।

ਮੇਰੈ ਕੰਤ ਨ ਭਾਵੈ ਚੋਲੜਾ ਪਿਆਰੇ ਕਿਉ ਧਨ ਸੇਜੈ ਜਾਏ।। ੧ ।।    

ਹੰਉ ਕੁਰਬਾਨੈ ਜਾਉ ।।੧॥ ਰਹਾਉ।।

ਕਾਇਆ ਰੰਙਣਿ ਜੇ ਥੀਐ ਪਿਆਰੇ ਪਾਈਐ ਨਾਉ ਮਜੀਠ ॥

ਰੰਙਣ ਵਾਲਾ ਜੇ ਰੰਙੈ ਸਾਹਿਬੁ ਐਸਾ ਰੰਗੁ ਨ ਡੀਠ।।੨॥

ਜਿਨਕੇ ਚੇਲੇ ਰਤੜੇ ਪਿਆਰੇ ਕੰਤੁ ਤਿਨਾ ਕੈ ਪਾਸਿ।।

ਧੂੜਿ ਤਿਨਾ ਕੀ ਜੇ ਮਿਲੇ ਜੀ ਕਹੁ ਨਾਨਕ ਕੀ ਅਰਦਾਸਿ ।।੩।।

ਆਪੇ ਸਾਜੇ ਆਪੇ ਰੰਗੇ ਆਪੇ ਨਦਰਿ ਕਰੇਇ।।

ਨਾਨਕ ਕਾਮਣਿ ਕੰਤੈ ਭਾਵੈ ਆਪੇ ਹੀ ਰਾਵੇਇ। ॥੪॥੧॥੩॥

(ਤਿਲੰਗ ਮ: ੧ ਘਰੁ ੩)

ਹੁਣ ਏਥੋਂ- ਫਕੀਰਾਂ ਦੇ ਬਨਬਾਸੀ ਨਿਰਜਨ ਟਿਕਾਣੇ ਤੋਂ ਬੀ ਗੁਰੂ ਜੀ ਵਿਦਾ ਹੋ ਟੁਰੇ, ਨਵਾਬ ਤੇ ਫਕੀਰ, ਉਹਦੇਦਾਰ ਤੇ ਆਮ ਲੋਕ ਕੱਠੇ ਹੋ ਗਏ, ਸਾਰਿਆਂ ਅਦਬ ਤੇ ਸਤਿਕਾਰ ਨਾਲ ਵਿਦਾ ਕੀਤਾ। ਮਰਦਾਨੇ ਨੂੰ ਨਾਲ ਲੈ ਕੇ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰੂ ਜੀ ਓਥੋਂ ਰਵਦੇ ਰਹੇ।³

------------------

3. ਪੁ: ਜ: ਸਾਖੀ ਮੂਜਬ ਮਰਦਾਨਾ ਸੁਲਤਾਨ ਪੁਰ ਸੀ ਤੇ ਨਾਲ ਹੀ ਰਿਹਾ ਹੈ ਪਰ ਸ੍ਰੀ ਗੁਰ ਨਾ: ਪ੍ਰ: ਮੂਜਬ ਮਰਦਾਨਾ ਤਲਵੰਡੀ ਸੀ ਤੇ ਬਾਬੇ ਕਾਲੂ ਜੀ ਨੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇਵ ਜੀ ਦੇ ਵੈਰਾਗ ਧਾਰਨ ਦੀ ਖਬਰ ਸੁਣਕੇ ਇਸ ਨੂੰ ਸੁਲਤਾਨ ਪੁਰ ਘੱਲਿਆ ਤਾਂ ਉਹ ਇਸ ਵੇਲੇ ਆ ਪਹੁੰਚਾ ਤੇ ਫੇਰ ਨਾਲ ਹੀ ਰਿਹਾ।