ਜੇ ਭਰਥਰੀ ਦੇ ਸੱਤਕਾਂ ਵਿਚ ਵੇਦਾਂਤਕ ਤੇ ਪੌਰਾਣਕ ਖਿਆਲ ਤੱਕਕੇ ਸਮਾਂ ਲੱਭਿਆ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਨਿਸਚਤ ਸਮਾਂ ਨਹੀਂ ਮਿਲਦਾ। ਵੇਦਾਂਤ ਦੇ ਖਿਆਲ ਈ: ਸੰਨ ਤੋਂ ਸਦੀਆਂ ਪਹਿਲੇ ਉਪਨਿਸ਼ਦਾਂ ਵਿਚ ਸਨ ਅਤੇ 'ਉਪਨਿਸਦ' ਨਾਮ ਹੇਠ ਇਕ ਵੇਦਾਂਤੀ ਫਿਰਕੇ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਭੀ 'ਹਰਿਸ਼ ਚਰਿਤ੍ਰ' ਵਿਚ ਰਾਜਾ ਹਰਸ਼ਵਰਧਨ ਦੇ ਸਮੇਂ ਆਯਾ ਹੈ, ਸੋ ਉਪਨਿਸ਼ਦਾਂ ਦੇ ਸਮੇਂ ਤੋਂ ਸ਼ੰਕਰ (੮ਵੀਂ ਸਦੀ ਈ:) ਤਕ ਵੇਦਾਂਤੀ ਖਿਆਲ ਮੌਜੂਦ ਸਨ, ਇਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਪੋਹਾਣਾਂ ਦੇ ਮੁੱਢ ਪਰ ਭੀ ਬਹਿਸ ਹੈ। ਪੁਰਾਣ ਦਸਵੀਂ ਬਾਰ੍ਹਵੀਂ ਸਦੀ ਦੇ ਭੀ ਕਹੇ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਪਰ ਅਮਰ ਸਿਂਹ ਕੋਸ਼ ਵਿੱਚ ਪੌਰਾਣ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੈ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਆਦਿ ਪੁਰਾਣ ਚੰਗੇ ਪੁਰਜਾਣੇ ਸਮੇਂ ਤੇ ਜਾ ਪੈਂਦੇ ਹਨ। ਸੋ ਆਓ ਹੁਣ ਹੋਰ ਟੋਲ ਕਰੀਏ ।
ੲ. ਸ਼ਿਲਾਦਿੱਤਯ-੨
ਹਿੰਦੂਆਂ ਦਾ ਇਕ ਅਤਿ ਸਨਾਤਨ ਪਵਿਤ੍ਰ ਥਾਂ ਅਵਾਂਤੀ ਹੈ, ਜਿਸਨੂੰ ਉਜੈਨ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ, ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਉਜੈਨ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਐਉਂ ਹੈ :- ਮੋਰੀਆ ਖਾਨਦਾਨ ਦੇ ਸਮੇਂ ਉਜੈਨ ਵਿਚ 'ਅਸ਼ੋਕ' ਸੂਬੇਦਾਰ ਹੋ ਕੇ ਗਿਆ ਸੀ, ਮਗਰੋਂ ਅਸ਼ੋਕ ਮਹਾਰਾਜਾ ਹੋ ਗਿਆ, ਫੇਰ ਪਤਾ ਨਹੀਂ। ਪਰ ਦੂਸਰੀ ਸਦੀ ਵਿਚ ਉਜੈਨ ਪਰਦੇਸੀ ਖਸ਼ਤ੍ਰਮਾ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਹੱਥ ਆ ਗਿਆ।
–––––––––
* ਡਾਕਟਰ ਬੂਹਲਰ ਨੂੰ ਇਕ ਪਰੰਪਰਾ ਮਿਲੀ ਹੈ ਕਿ ਵਿੱਕ੍ਰਮ ਦਾ ਇਕ ਭਰਾ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀ ਸ਼ਾਰਦਾ ਨੰਦਨ ਸਮੇਤ ਕਸ਼ਮੀਰ ਗਿਆ ਸੀ. ਜਿਸਦੀ ਬਾਬਤ ਵਹਿਮ ਹੈ ਕਿ ਸ਼ਾਹਦਾ ਅੱਖਰ ਇਸਨੇ ਕਸ਼ਮੀਰ ਵਿੱਚ ਟੋਰੇ ਡਾਕਟਰ ਬੁਹਲਰ ਦਾ ਖਿਆਲ ਹੈ ਕਿ ਵਿੱਕ੍ਰਮ ਦਾ ਇਹ ਕਸ਼ਮੀਰ ਗਿਆ ਭਰਾ ਹੀ ਭਰਥਰੀ ਹਰੀ ਹੋਵੇਗਾ।
