ਤਾਲਮੇਲ ਪੈਦਾ ਹੋਣ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਕਦਮ ਹੈ। ਮੇਰਾ ਖਿਆਲ ਹੈ ਕਿ ਤੁਹਾਨੂੰ ਇਹ ਬੁਰੀ ਖ਼ਬਰ ਦੇਣ ਦਾ ਜ਼ਿੰਮਾ ਮੇਰਾ ਹੀ ਲੱਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੱਸਾਂ ਕਿ ਆਪਾਂ ਸਾਰੇ ਹੀ ਮਾੜੇ ਸਰੋਤੇ ਹਾਂ। ਨਹੀਂ, ਅਸਲ ਵਿਚ ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਦੀ ਗੱਲ ਸੁਣਨ ਦੇ ਮਾਮਲੇ ਵਿਚ ਬਹੁਤੇ ਹੀ ਭੈੜੇ ਹਾਂ।

ਮੇਰਾ ਖਿਆਲ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਅਤਿ ਕਥਨੀ ਨਹੀਂ ਹੋਵੇਗੀ ਜੇ ਮੈਂ ਕਹਾਂ ਕਿ ਬਹੁਤੇ ਲੋਕ ਆਪਣਾ ਜੀਵਨ ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਹੀ ਖਰਾਬ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਸਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਸੁਣਦੇ ਨਹੀਂ। ਇਹ ਗੱਲ ਤਿੰਨਾਂ ਹੀ ਚੀਜ਼ਾਂ 'ਤੇ ਲਾਗੂ ਹੁੰਦੀ ਹੈ—ਬੋਲੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੂੰ ਸਹੀ ਢੰਗ ਨਾਲ ਸੁਣਨਾ, ਇਹ ਸ਼ਬਦ ਜਿਸ ਢੰਗ ਨਾਲ ਕਹੇ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ ਉਸ ਨੂੰ ਸੁਣਨਾ, ਅਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਰੀਰ ਵਲੋਂ ਬੋਲੀ ਜਾ ਰਹੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਸੁਣਨਾ ।

ਸਾਡੇ ਸਾਰਿਆਂ ਵਿਚ ਇਹ ਰੁਝਾਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਦੋਂ ਸਾਨੂੰ ਲਗਾਤਾਰ ਕੁਝ ਸੁਣਨਾ ਪਵੇ ਤੇ ਸਾਨੂੰ ਆਪ ਬੋਲਣ ਦਾ ਮੌਕਾ ਨਾ ਮਿਲੇ, ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਜਾਂ ਤਾਂ ਆਪਣਾ 'ਬਟਨ ਬੰਦ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਾਂ' ਤੇ ਜਾਂ ਫਿਰ ਕਿਤੇ ਹੋਰ ਹੀ ਪਹੁੰਚ ਜਾਂਦੇ ਹਾਂ। ਬਹੁਤੇ ਲੋਕ ਸਾਡਾ ਬਸ ਇਤਨਾ ਕੁ ਹੀ ਧਿਆਨ ਰੱਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਅਸੀਂ ਆਪਣੀ ਗੱਲ ਸੋਚ ਸਕੀਏ ਅਤੇ ਗੱਲ ਦਾ ਜੁਆਬ ਦੇ ਸਕੀਏ।

ਸੁਣਨਾ (Hearing) ਅਤੇ ਸੁਣਨਾ (Listening)

ਸੁਣਨਾ ਵੀ ਦੋ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

• ਇਕ ਸੁਣਨਾ ਸਾਡੀ ਸਰੀਰਕ ਕਿਰਿਆ ਹੈ (Hearing)
• ਦੂਜਾ ਸੁਣਨਾ ਸਾਡੇ ਮਨ ਦੀ ਕਿਰਿਆ ਹੈ (Listening)

ਸਰੀਰ ਦਾ ਸੁਣਨਾ ਕੰਨਾ ਰਾਹੀਂ ਹੋਣ ਵਾਲੀ ਕਿਰਿਆ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਆਵਾਜ਼ ਦੀਆਂ ਤਰੰਗਾਂ ਸਾਡੇ ਕੰਨਾਂ ਵਿਚੋਂ ਹੋ ਕੇ ਸਾਡੇ ਦਿਮਾਗ ਤੱਕ ਦਾ ਸਫਰ ਪੂਰਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਦ ਦਾ ਸੁਣਨਾ ਇਕ ਐਸੀ ਕਿਰਿਆ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਅਸੀਂ ਜੋ ਕੁਝ ਸਾਡੇ ਦਿਮਾਗ ਤਕ ਪਹੁੰਚਦਾ ਹੈ, ਉਸ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਅਤੇ ਉਸ ਦਾ ਭਾਵ ਕੱਢਣ ਦਾ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਾਂ। ਇਹ ਇਕ ਮਾਨਸਿਕ ਕਿਰਿਆ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਅਸੀਂ ਗੱਲ ਨੂੰ ਸਮਝਦੇ ਹਾਂ। ਜਦੋਂ ਇਹ ਦੋਵੇਂ ਕ੍ਰਿਆਵਾਂ ਇਕੱਠੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ ਤਾਂ ਹੀ ਅਸੀਂ ਕਿਸੇ ਗੱਲ ਦੇ ਮਤਲਬ ਤੱਕ ਪਹੁੰਚ ਸਕਦੇ ਹਾਂ।

ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਐਸਾ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਅਸੀਂ ਸਰੀਰਕ ਰੂਪ ਵਿਚ ਤਾਂ ਸੁਣ ਰਹੇ ਹੋਈਏ ਪਰ ਮਾਨਸਿਕ ਤੌਰ ਤੇ ਨਾ ਸੁਣੀਏ। ਤੁਸੀਂ ਸਮਝ ਹੀ ਗਏ ਹੋਵੋਗੇ। ਸਕੂਲ ਵਿਚ ਅਕਸਰ ਐਸਾ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਸੀ । ਕਲਾਸ ਵਿਚ ਬੈਠੇ ਅਧਿਆਪਕ ਦੀ ਗੱਲ ਸੁਣਦੇ ਸੁਣਦੇ ਤੁਸੀਂ ਹੋਰ ਹੀ ਸੋਚਾਂ ਵਿਚ ਗੁਆਚ ਜਾਂਦੇ ਸੀ ਅਤੇ ਅਧਿਆਪਕ ਤੁਹਾਡੇ ਬੈਠਣ ਦੇ ਢੰਗ ਤੋਂ ਹੀ ਪਹਿਚਾਣ ਜਾਂਦੇ ਸੀ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਧਿਆਨ ਨਹੀਂ ਦੇ ਰਹੇ। ਫਿਰ ਅਧਿਆਪਕ ਕੋਈ ਸੁਆਲ ਪੁੱਛ ਲੈਂਦਾ ਅਤੇ ਤੁਸੀਂ ਕਿਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੋਈ ਜੁਆਬ ਦੇ ਕੇ ਛੁਟ ਜਾਂਦੇ। ਉਸ ਵੇਲੇ ਤੁਸੀਂ ਕੰਨਾਂ ਨਾਲ ਤਾਂ ਕੁਝ ਸੁਣਿਆ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਪਰ ਉਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਨਹੀਂ ਸੀ ਸਮਝਿਆ ਹੁੰਦਾ। ਉਹ ਤਾਜ਼ਾ ਤਾਜ਼ਾ ਸੁਣਿਆ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੇ ਅਧਿਆਪਕ ਨੂੰ ਵਾਪਸ ਯਾਦਦਾਸ਼ਤ ਵਿਚੋਂ ਕੱਢ ਕੇ ਸੁਣਾ ਦਿੰਦੇ ਸੀ। ਸ਼ਾਇਦ 50 ਸਕਿੰਟ ਵਿਚ ਉਹ ਤੁਹਾਡੀ ਯਾਦਦਾਸ਼ਤ ਵਿਚੋਂ ਨਿਕਲ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਤੁਸੀਂ ਸਿਰਫ ਸਰੀਰਕ ਤੌਰ ਤੇ ਸੁਣਿਆ ਹੁੰਦਾ