ਗ਼ਰੀਬ

ਵਿਚ ਵਤਨ ਬੀ ਬੇ-ਵਤਨ ਪਰਦੇਸ ਵਿਚ ਓ ਹੈ ਗ਼ਰੀਬ,

ਧਨ ਨ ਪੱਲੇ ਹੋ ਜਿਹਦੇ ਵਿਚ ਵਤਨ ਦੇ ਬੀ ਹੈ ਗ਼ਰੀਬ।

 

ਦਿਲ ਹੈ ਸ਼ਾਖੋ ਸ਼ਾਖ ਤ੍ਰੱਪਦਾ ਪਕੜਦਾ ਇਕ ਸੇਧ ਨਾ,

ਪੁੜਦਾ ਨਾ ਹੈ ਦਿਲ ਪ੍ਯਾਰ-ਪ੍ਰੀਤਮ ਆਪਿਓਂ ਗੁੰਮ ਹੈ ਗਰੀਬ।

 

ਪੁੜ ਗਈ ਦਿਲ ਨੋਕ ਇਕ ਨੁਕਤਾ ਗਿਆ ਹੈ ਲੱਗ ਹੁਣ,

ਭਾਲ ਹੈ ਹੁਣ ਮਹਲ ਦੀ 'ਬਿਨ ਮਹਲ ਲੱਭੇ’ ਮੈਂ ਗ਼ਰੀਬ।

 

ਹੈ ਹਨੇਰੀ ਰਾਤ ਤੇ ਹਨ ਛਾ ਰਹੇ ਬੱਦਲ ਘਣੇ,

ਭਾਲ ਵਿਚ ਪੈਂਦੇ ਭੁਲੇਵੇਂ ਭਰ ਰਿਹਾ ਦਿਲ ਭੈ ਗ਼ਰੀਬ।

 

ਜ਼ੁਲਫ ਨੇ ਹੈ ਖਿਲਰਕੇ ਮਾਨੋ ਲੁਕਾਇਆ ਚੰਦ ਮੁਖ,

ਨਾਚ ਕੁਹਕਣ ਭੁਲ ਗਿਆ ਹੈ ਦਿਲ-ਚਕੋਰ ਹੁਣ ਢੈ ਗ਼ਰੀਬ।

 

ਜ਼ੁਲਫ ਨੇ ਹੈ ਖਿਲਰਕੇ ਮਾਨੋ ਲੁਕਾਇਆ ਚੰਦ ਮੁਖ,

ਨਾਚ ਕੁਹਕਣ ਭੁਲ ਗਿਆ ਹੈ ਦਿਲ-ਚਕੋਰ ਹੁਣ ਢੈ ਗ਼ਰੀਬ।

 

ਲਿਸ਼ਕ ਪਉ ਜਿਉਂ ਬਿੱਜਲੀ ਕਿੰਗਰਾ ਦਿਖਾ ਦੇ ਮਹਿਲ ਦਾ,

ਬੇ ਨਕਾਬੀ ਕਰ ਜ਼ਰਾ ਪਾ ਨੂਰ ਤੇ ਖਿਚ ਲੈ ਗ਼ਰੀਬ।

(ਅੰਮ੍ਰਿਤਸਰ 24-1-42)

ਸੰਸਾਰ ਦਾ ਕੱਬਾ-ਪਣ

ਬਣਾਯਾ ਤੀਰ ਸੀ ਸਿੱਧਾ, ਧਨੁਸ਼ ਜਿਉਂ ਹੋ ਗਿਆ ਕੁੱਬਾ,

ਮਨੁਖ ਦੇ ਭਾਇ ਕੀ ਵਰਤੀ? ਤੂੰ ਦੱਸ ਮੈਂ ਸੁਹਣਿਆਂ ਰੱਬਾ।

 

ਕੁਈ ਸ਼ੈਤਾਨ ਸਚ ਮੁਚ ਹੈ ਤੇ ਉਸਦਾ ਲਗ ਗਿਆ ਦਾਓ ?

ਫਫੇ ਕੁੱਟਣ ਕੁਈ ਮਾਯਾ ਇਹ ਉਸਦਾ ਦਾਉ ਹੈ ਫੱਬਾ?

 

ਕਿ ਵਿੰਗਾ ਹੋ ਗਿਆ ਆਪੇ ਬਿਨਾ ਕਾਰਣ ਬਿਨਾ ਕੀਤੇ

ਕਿਵੇਂ ਇਸ ਚੰਦ ਮੁਖੜੇ ਤੇ ਸਿਆਹੀ ਪੈ ਗਏ ਧੱਖਾ?

 

ਕਿਸੇ ਦੇ ਨਾਲ ਵਰਤੋ ਸਾਫ ਸਿੱਧੇ ਤੀਰ ਹੋ ਵਰਤੋਂ,

ਉ ਟੇਢਾ ਹੋ ਕੇ ਵਰਤੇਗਾ ਤੇ ਹਰ ਗੱਲੇ ਰਹੂ ਕੱਬਾ।

 

ਜਿਦ੍ਹਾ ਦਿਲ ਫੋਲ ਕੇ ਵੇਖੋ ਉ ਲੀਰਾਂ ਦੀ ਸਜਾਵਟ ਹੈ,

ਉ ਲੀਰਾਂ ਨੂੰ ਫਬਾ ਸੀਤਾ ਜਿਵੇਂ ਕਸ਼ਮੀਰ ਦਾ ਗੱਬਾ।

 

ਜਿ ਸਿੱਧਾ ਮਿਲ ਪਵੇ ਕੋਈ ਤੇ ਅਕਲੋਂ ਸੁੰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ

ਜਿ ਆਕਿਲ ਮਿਲ ਪਵੇ ਕੋਈ ਉਹ ਵਿੰਗਾ ਹੈ ਤੇ ਹੈ ਕੱਬਾ।

 

ਦਿਲਾ ਤਕ ਤਕ ਰਹੀਂ ਸਿੱਧਾ ਫਿਕਰ ਕਰ ਆਪਣਾ ਸੁਹਣੇ

'ਹਲਬ ਸ਼ੀਸ਼ਾ'' ਸਦਾ ਹੱਥ ਰਖ ਮਤਾਂ ਹੋ ਜਾਇ ਤੂੰ ਚਿੱਬਾ।

 

ਨ ਖਾ ਡੋਬਾ, ਨ ਦਿਲਗੀਰੀ ਰਹੋ ਸਿਧਾ ਤੇ ਚਲ ਸੇਧੇ

ਚਬਾ ਦਾਣੇ ਲੋਹੇ ਵਰਗੇ ਰਹੋ ਕਹਿੰਦਾ: 'ਸ਼ੁਕਰ ਰੱਬਾ।'

(ਕਸੋਲੀ 15-9-50)

––––––––––––––

1. ਹਲਬ ਸ਼ੀਸ਼ਾ ਲਕਵੇ ਤੋਂ ਰਾਜ਼ੀ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਤੇ ਲਕਵਾ ਹੋਣ ਨਹੀਂ ਦਿੰਦਾ।