لگن

جِ لانی آ تاں لا لَے تُوں ن دُکھ سُکھ تے کریں اُوں اُوں,

ِا راه اَوکھا اے سُهنِآں وے! بنے ایں ایں, ن اُوں اُوں اُوں۔

 

جُ تُردے اےس رستے هن ن کردے هن چرااَو چُوں *

سبر پےالی پھڑی رکھدے ِاسے وِچ ڈوبدے اُوں اُوں۔

 

لگن دی تار دِل اںدر جُ لگدی هَے نِکی جےهی

اُسے دے نِک-سهارے تے اے جِںدڑی پھےر چلدی اُ۔

 

اکل تےری دی ڈاچی جو نکےل اُسدی اے پھڑ لَےںدی

تھلے مارُو جُ جیون دے ِاهو هی تَےا کردی اُ۔

 

لگا کے مُوںه ن موڑیدا ستی لَے نرےل مُڑدی نا

جُ گُّڈی اُڈ کھلوتی اے اُ ڈِّگے تاں اُ رُلدی اُو۔

 

لگن دی تار هَے نِّکی ِادھی پر کھِّچ ڈاڈھی اے

ِا ٹُّٹے ناں جِ کھِچ کھاکے اگںمی سواد بھردی اُ۔

 

کرے رهِمت کھُدا تَےں تے کِ لّگی اَو پُگا دےوے

دُآ اےهو پھکیراں دی کِ آپے هی اُٹھردی اُ۔

(کسَولی 8-9-50)

––––––––––

* چُوں چراں کوای کاهنُو کرن, بھاو اُجر نهیں کردے۔

منا گااَو!

گاے هو رُّس کِاُں ماهی! هُن آ جااَو,هُن آ جااَو!

انی سکھیاَو! انی جااَو! منا لےااَو, منا لےااَو!

 

منا تھّکی ساں جاںدِآں نُوں منا سّکی ن, سهیاَو نی!

تُسیں جااَو! انی جااَو! منا گااَو, منا لےااَو!

 

هُای تکسیر مَےںتھوں هی مَےں مّتی مان سمجھی ناں,

تُسیں جااَو, منا لےااَو! کُای چا واستا پااَو۔

 

گِآ ودھ سی ِا من مےرا کدر پاای ن پےاراں دی

گِآ جد چھّڈ کے ماهی سِروں نِکلی تدوں وااَو۔

 

مَےں هُن مّچھی هاں پانی بِن مَےں کوِال هاں بِناں چااَو

تُسیں جااَو, هُنے جااَو, پیاَو پانی ن انّ کھااَو۔

 

کرو مِنتاں کِ ترلے جا گلے پّلا مَےں کھاتر لَے

کرو هتھ جوڑکے جُدڑی منا لےااَو, رِجھا گااَو۔

(کسَولی 6-9-50)

سما تے تما *

هس رهی مهِپھل هَے ساری رو رهی دےکھو سما

رو رهی هَے گم دِلے دا گھُل رهی وےکھو سما

 

گم کُای هَے رو رهی کِ گم دے سُکھ وِچ هس رهی

سُکھ لَےن دی کولوں کِسے هَے مِٹ چُکی ِاسدی تما۔

 

'تما والی 'سما' هَے سبھ سینِآں وِچ دھُکھ رهی,

دُکھ دے رهی, دُکھ لَے رهی, رجدی ن کر کر کے جما۔

 

گم ِاسک دا سینے نهیں پاوے جِ کوای رَوسنی,

دھُوںاےں هنےرے وِچ دھُکھدی تما دی هووے سما۔

 

مُولوں تما نهیں اَوس وِچ جِسنے بناای سی تما

پر کر لای هَے لَےنهارے جان توں پےاری تما۔

 

لگ جاِا جےکر سما وانگُو ِاس تما نُوں ِاک چِنںگ

هو جاِا رَوسن آپ تے پھِر کرے رَوسن جِاُں سما۔

(کسَولی 24-8-50)

––––––––––

* تُکاںت وِچ سما, تما, جما آد دا اںتلا اّکھر پھارسی دا اَےن هَے تے اُچارن اُسے واںگ هی کرنا هَے۔

کھِما سںجوا

دھاری هَے کھِما مانے دھاری هَے سںجوا,

ڈھال رکھےا-کارنی پےاری هَے 'سںجوا'۔

 

کھِما کھڑگ وَےریآں دے وار پرهرے,

ڈھال, تلوار, رکھےاکاری اے سںجوا۔

 

گےان والے چاننے دی چِمنی هَے کھِما

اَےسا ےان دےںودا اے مِّٹھی مِّٹھی لوا۔

 

ٹھںڈھ دے دِلاں نُوں اے پاںدی هَے کھِما

اّتھ چار اّکھیآں دے روکے وِچ کھلوا۔

 

وار کرنا سَوکھا پر اَوکھی هَے کھِما

سُورما جو دھارے اےس وِرلا کوای کوا۔

 

اَوکھی کھِما دھارنی پَے کیمتی هَے ڈھےر,

گهِناں هَے وڈِّت دا پھکیری دی سںجوا۔

(کسَولی 6-9-50)

لںگھ آ*

لںگھ آ, لںگھ آ, لںگھ آ, مےرے لالن لںگھ آ,

سںگ نا, سںگ نا, سںگ نا, مےرے لالن لںگھ آ۔

 

رںگ نا رںگ نا, آںگن توں بِن مےرے لالن!

لںگھ آ, رںگ لا, رںگ لا, مےرے آںگن لںگھ آ۔

 

مںگ نا, مںگ نا, مےری هور ن مںگ هَے پریتم!

لںگھ آ مےرے آںگن, مےرے لالن لںگھ آ۔

 

وِلکن مےری دا هی ِاک ناد تھرَےرے هیارے

رسنا مےری پُکارے: مےرے لالن لںگھ آ'۔

 

لںگھ آ دی هی للنا هَے مےرے اںدر باهر,

کوای ن هروں مےرے اںدر, لالن لںگھ آ۔

 

ِاک سِّک مِلن تےرے دی هی تڑپے کلےجے

درسن بِن جُ نا دھیرے, مےرے لالن لںگھ آ۔

 

در دیوار ےا گاوے تےرے 'آگم' پریتم!

کُای گَےر نهیں اںگنے مےرے پریتم لںگھ آ۔

 

سںگ نا, سںگ نا, مےرے بالم هُن تاں سںگ نا

لںگھ آ, لںگھ آ, مےرے پریتم هُن تاں لںگھ آ۔

    (بںبای 3-3-50)

–––––––––––

* ِاس گجل وِچ ٹِّپی والے اّکھر دے ماترا والے هن, پر بهُت تھاایں ِاک ماترا بِںدی دا کومل اُچارن کرنا هَے۔ دےکھے بھُومِکا دا اںتلا پَےرا: ےتھا: لّگھ آ لںگھ آ مےرے لالن لںگھ آ, سںگ نا, سںگ نا مےرے لالن لںگھ آ۔

ِاسک تے کھےڑا

دِن دُپهِریں ٹورِآ ڈھلدی دُپهِریں آ گِآ

ِاس مےرے مهِبُوب تے هُن ِاسک گالب آ گِآ۔

 

جھّل سکدے ساں نهیں ِاک دم جُداای نُوں کِوےں

ِاسک هُن مهِبُوب اںدر اُس ترھاں هَے دھا گِآ۔

 

چُںبک کھِچے پھَولاد نُوں دےکھے کرامت کھِّچ دی;

رگ رگ وِکھے پھَولاد دی چُںبک هَے سارا چھا گِآ۔

 

دِلداریآں دِلداریآں کردے مِگے دِلداریآ

ِاسک هُن دِلدار نُوں دِلداریآں سِکھلا گِآ

 

ِاسک سُالا سےکھ هَے جِس جِس سما نُوں لگ گِآ.

هَے سوج اُس وِچ آ گِآ گُّداج اُسنُوں لا گِآ۔

 

ِاسک جد ماسُوک دے دِل دھا گِآ تاں ِاسک اُه

گود اپنی وِچ دُهاں نُوں رُوپ هَے ِاک لا گِآ۔

 

ست رںگ هو ِاک رںگ جد بےرںگ هوکے کھےلدے

بن نجارا نُور دا چھهِبر هَے نُوری لا گِآ۔

 

ِاسک تے ماسُوک آسک رںگ جد ِاک هو گاے

نُور ارسی آ گِآ تے نُور نُورو چھا گِآ۔

(اںمرِتسر 18-1-42)

–––––––––––

1. جلنا, پِآر دی اگن۔

2. پںگھر, درونتا : پِآر ولولِآں وِچ پںگھر جانا۔

داس کِ مالِک ?

چھکیرا! چل سںبھلکے تُوں جِ کھُسبوای نِکل تُری آ;

کِ بھَورے اَونگے درالے ِا گل بھلی آ, تے بھی بُری آ۔

 

جُ کھُسبوای دے گراهک هن جُ گُںجاراں دے گاےک هن,

ِانھاں مستاں دی سُهبت جو پھکیرا! سو کھری آ, سو کھری آ۔

 

اے پےارنگے تُدھے تاںایں بھی تےرا پےار لےونگے,

لگےگا رںگ دُوهرا هو جھری مانو مدھُو جھری آ۔

 

گُناں پریتم دا گاےن هو کھُلھےگا سواد سِپھتاں دا

هُسن سُهنے دا چمکےگا کُای سںگیت دی پری آ۔

 

کوای ِاک هور آونگے, اَو کبجا نِج جماونگے

نِرا اپنا هی جاننگے, ِاه سُهبت مُول نا کری آ۔

 

هر ِاک چاهُو تُوں مےرا هو کِ مےرا هی کِ مےرا هَے

ن هےرس دا تُوں هَے رّتی ِاه چاهنا جان لَے بُری آ۔

 

ِا ماں هَے ایرکھا دی وے, ِا پھِتنے کر دِاُ برپا*

ڈریں ِاستوں پھکیرا وے! ڈریں نِت اےس توں ڈریں آ!

 

بننگے داس اے تےرے پَے هوونگے تِرے مالِک

نکےل اندِّسویں پاکے ِا کھِّچنگے مگر تُری آ۔

 

تُوں بںدا ِاسک دا هَےں وے! پھکیرا! هَےں سُتںتر تُوں

نِراںکُس هو وِچردا رهُ ِاسے هی روس تے تُری آ۔

(دِّلی 10-3-50)

––––––––––––

* کھڑے, پَےدا۔

درد دا دارُو

لگا هووے درد کوای تاں پیڑا ناں کِسے کهیاَے

درد کوای وںڈاںدا نا جُ کهیاَے سو برِتھا کهیاَے۔

 

بھرم بھا آپنا بنِآ گوا لایاے سُناکے دُکھ

سںوردا هَے نهیں کُچھ بی کِ اَےوَےں هَولِآں پایاَے۔

 

چھکیرا! درد اپنے دا ِاکو دارُو هَے سُن کنّ دھر.

درد جر لَےن دی جاچاِا سِکھ لایاَے.ِا سِکھ لایاَے۔

 

کِ دُکھ سُکھ دات هَے اُس دی مِلی اَوسے دے در توں هَے

اُ دُکھ سُکھ درد جر لایاَے ِاکو ساںایں دے هو رهیاَے۔

 

اَو دردی هَے دُکھاں دا سبھ دا بِنا آکھے اَو جانے هَے.

دِلا اَوسے دے هو رهیاَے تے دُکھ سُکھ اَوس نُوں کهیاَے۔

(کسَولی 6-9-50)

کرنی نِرمان

جُ کریاَے سو بھلا کریاَے اَو ناں اپنے تے ناں دھراَے

کرےںدے ناں کرےںدے هو سُکھاں ساکاں نُوں ِااُں وریاَے۔

 

جِںمےواری جُ کرنے دی ن آوےگی تُساں اُّتے.

ن دِل نُوں مَےل لّگےگی کھُدی پِّچھے جے نا مریاَے۔

 

جِ کرنی آپنی وِچوں کِ آپا دُور رّکھوگے,

پھلں کیتے توں بچ رهِس سو بھےٹا کر ِاسے دھریاَے۔

 

جِ کرکے سُبھ دِکھاوےگے تاں سبھا پا لاَو گے سچ

پَے رس آپے دا آپے توں جاے هریاَے, جاے هریاَو۔

(کسَولی 6-4-50)

هریاں وریاں

اهے هریاَے, اهے هری! اهو هریاں, اهے هریآں!

تُسیں هریاَے اهو سُںدر, اتے سوجھاں دے گھر هریآں۔

 

اسیں بھریاَے, اسیں بھریاں, اسیں کوجھاں دے سںگ بھریاں,

کِوےں وریاَے, کِوےں وریاں تُسیں سانُوں کِوےں وریاں?

 

سُنھّپ دا رُوپ هَے هریاَے۔ ‘الاںبا سُهج هاُ هریاں

لگا ےو سُهج اپنا جی کُرُوپاں نُوں جُ در کھریاں۔

 

کُرُوپاں نُوں سرُوپ اپنا لگا دےںدی هَے جِاُں اگنی

کُرُوپ اُهناں دا نس جاںدا, کُرُوپاں تے تِوےں ڈھریاں۔

 

لگا ديو سُںدرتا اپنی جِاُں چںدن پےار آ کریاں

ِاوےں وریاَے هو سُںدر جی! کُرُوپاں نُوں ِاوےں وریاَے۔

 

ِاوےں پریآں, ِاوےں وریاَے کِ جِس توں کُّجھ نا سریاَے,

اُنھ لا سُںدرتا اپنی پھِر آپے هی لاَو وریاَے۔

 

اساں وریاَے, هے سُںدر جی! اساں وریاَے, اساں وریاں

اساں وریاں, اساں وریاَے, اساں وریاَے, اساں وریاں۔

(کسَولی 7-9-50)

ور پراپتی اُمرے

ور پراپت دی اُمرے هاں ورں نُوں بھالدی آایآں

تُسیں سُںدر سُنیںدے هو تُسیں سُهجاں دے هو ساںایآں۔

 

گُمانی هوودے سُںدر اَو بے-پرواه سُنیںدے هن,

تُسیں تاں سُںدرتا ساگر تُساں کوای ن پرواهیآں۔

 

هے بےپرواه سُںدر جی! دُآرے آن کھلیآں هاں

لاَو لڑ لا اسانُوں جی! کِ دُوروں کھِّچ کھا آایآں۔

 

هَے کھِچ نے کھِّچِآ اَےسا مِلے بِن رهِ سکےںدی نا

'پِچھے-پُراتن-سُرت' ساڈی رهی رّتی ن هو ساںایآں!

 

سماایآں کر لاَو سُںدر! کِ دُوروں کردیآں دھاایآں

سرن هُن آن پایآں هاں کِ سرنی آپدی ساایآں!

(کسَولی 7-9-50)

ِاک ارجوای

ٹےک- هاں, کَون هَے جو اَےس وےلے آ کرے دِلداریآں?

 

هُن سںجھ هَے, هاں سںجھ هَے هُن سںجھ هَے اںدھکاریآ,

پَے رهی هُن برپھ هَے هُن پَے رهیآں ٹھںڈھِآریآں۔

 

ناں چاننا نا چااُ هَے ناں نِّگھ کھےڑن والڑی

دِل نُوں هساون هاریآں سکھیآں گایآں هُن ساریآں

 

هُن 'کّلاں هَے, هُن مَےں اهاں, هُن مَےں توں مَےں هَے ڈر رهی

سوچ سهِمے سوچ توں اکلاں اکل توں هاریآں۔

 

تُوں دّس جُلپھاں والِآ! تُجھ باجھ کِهڑا باهُڑے

هاں, کَون هَے جو اَےس وےلے آ کرے دِلداریآں?

 

هَےں بےکسی دا ےار تُوں هَےں کّل دا بےلی تُایں

هَےں درد دا دردی تُوںایں دُکھیآں دی کرنَےں داریآں۔

 

آپ نُوں اپنے سهِم توں آپے نُوں اپنی کَےد توں

تلوار تےرے پےار دی هَے دےںودی چھُٹکاریآں۔

 

جالم ڈرااے تُوں سدا مجلُوم گودی تُوں لاے

پھِر دِل اُچااے اُنھاں دے تے بکھسیآں سرداریآں۔

 

پا تان تَےتھوں چِڑی نے باجاں نُوں پااے وکھت سے

کستُورِآں نے سےر ڈھاه لایآں سی برکھُرداریآں۔

––––––––––––––

1. بھاو ِاکّل۔

اُجڑے وسااے تُوں سدا بِگڑے سُآرے تُوں سدا

هُن جگت ِاک هَےران هَے تَےں دےکھکے گُلکاریآں۔

 

آ بهُڑ اَوگُنهار نُوں هُن دےر دا وےلا نهیں

هے رهِمتاں دے مالکا! آ بهُڑ سدکے ساریآں۔

 

مَےں وارنے توں نام توں, مَےں گھولیآں توں ےاد توں

تَےں ےاد دے ِاس آسرے توں جااُں مَےں بلِهاریآں۔

 

هاں ڈور اپنی ےاد دی ِاس بهِرے گم وِچ بکھسکے

نِج کھِّچ وِچ کھِچ رکھنا دے دے کے کسکاں پےاریآں۔

(اںمرِتسر 1-1-38)

مهِبُوب نکس

هَے هِسابی آکھدا: "مَےں کر هِساباں ساریآں,

کِدھرے تِرے مهِبُوب دے ڈِّٹھے نکش نا دھاریآں"۔

 

اکل دے اَو پکڑ پھیتے کردا پھِرے هَے مِنتیآں

کھوجدا تے بھالدا دِل لاکے ٹُّبھی تاریآں۔

 

سَوں رهے گاپھل کای سِر-دردیآں سبھ چھّڈ کے,

مان مَوجاں کُچھ رهے دُنیآں نے هن جُ کھِلاریآں۔

 

هاِا سانُوں رمج کےهی گَےب توں هَے پَے گای,

کھُلھ پایآں هن ساهمنے ساڈے کِتاباں نےاریآں۔

 

سُهل ورےاں والڑا دپھتر گُلاباں کھُهلِآ

نکس هر ورکے پاے تے کھت تے پایآں دھاریآں۔

 

جِاُںدا ورک هَے لِّکھِآ ِاه جُ سوسن پںکھڑی,

لِکھت هووے لِکھی جِاُںدی لِکھی جُ گَےب لِکھاریآں۔

 

کمل دے رںگ رُوپ اںدر هَے ماردا سَےنت پِآ

اُه جُ لُک لُک بَےٹھدا تے کر رِها گُلکاریآں۔

 

اَو نکس هَے, هاں رُوپ هَے, هاں, جِںد هَے هاں. آپ هَے.

کھُسبو هَے تےری اَو پِآرے جُ کر رهی دِلداریآں۔

 

سمجھ کے ِاک وار سَےنت پھس گاے ِاس نکس وِچ

نَےناں نُوں نکساں پھڑ لِآ هَےرت هوساں سںمھاریآں۔

(مااُوںٹ آبُو 4-10-36)

ٹھرکیآں سُهبت

'ن چںگی ٹھرکیآں-سُهبت' تُوں اّج دسدی هَےں کِاُں ماِا?

تدوں سی ورجنا مَےنُوں لگن لگی سی جد آِا۔

کِ جےریں راج بن جاںدے کِ جوریں دھن لایدا کھّس,

کِ جےریں وےاه پڑ لایاے کِ جوریں گوریآں چُک لےاِا۔

کدے جوریں ن نِهُں لّگے پَے جوریں پےار اُپجے نا

کدے جوریں ن نِهُں ٹُّٹے تھکے جروان جوراں لاِا۔

ن پَےںدے ماملے اںماں, کِسے نُوں پُّچھ گِچھ کرکے

کِتوں آںدے, کِوےں پَےںدے? سمجھ دانےاں دی نا آِا۔

نِهُں لگدے نی آپے آ ن لايا اے کدے لّگے

ن رُکدے جور لاياں اے کِسے رُکدے نا چھل داِا۔

سِروں لّکڑ نُوں جے لّگی بلن دے اَوس نُوں ساری

اُ رَوسن هو پای چمکے, کرےں کالی کِاُں پانی پاِا۔

پای لّکڑ سی مُردا اے اگن دِاُتے دی چھُه پاکے,

اگن دِاُتا اَو هو گایاے کرےں کِاُں تُوں هها هاِا'۔

پاے مِّٹی 'چ لوهے نُوں جے چُںبک چھُه گِآ آِا

اُ چُںبک هو گِآ لوها ِا تک کرمت تُوهوں ماِا!

اتر جے ڈُلھ پِآ جھولی تُوں گُّسے کاس نُوں هُںدی

مُسک اُٹھےگی دھی تےری مچا مُسکاں کِ لپٹاں لاِا۔

مِلی کاُڑی جِ تُوںبی نُوں سںگیتک دی هَے آ سُهبت

تںبُورا بن کے بولےگی سنا همدو کھُداں گاِا۔

(کسَولی 7-9-50)

––––––––––––

1. رّب دی سِپھت سلاه۔

رچنا وِچ کھُسی

آ گای بادے سبا هُن آ گای

بن سُگںدھی نال بھرکے آ گای۔

آ گای گل لّگدی ٹھںڈھ پاںودی

ڈھّٹھِآں نُوں جّپھیآں پا چا گای۔

 

کر رهی اٹھکھےلیآں تے چھےڑدی

هُںدی تے آکھدی: 'مَےں آ گای۔

 

سُکھ سُنےها دےس پریتم دا سُن

'چھااُں سیتل دےس پریتم چھا گای۔

 

رںگ رچنا دا تکو دےکھو 'پُرا'

مُسکراهٹ رںگ اپنا لا گای۔

 

لال هو اسمان ٹهِکے هس رِها

اےس بُّڈھے تے جُآنی دھا گای۔

 

ناچ کردے وگ رهے پانی سپھاپھ

جھرنِآں دی جھرن نگمے گا گای۔

 

کھِڑ رهے تے کھےڑدے چِمنا کھِڑے

پھُل کلی هس پای کھےڑا کھا گای۔

 

کھِڑ سگُوپھے هس رهے تے دے رهے

دات کھےڑے دی هَے چھهِبر لا گای۔

 

'ابر-دامن' نال سونے بھر گاے

پاتساهی اُڈدِآں نے پا لای۔

نا رِها پرکاس اُڈدا آ گِآ

پھَوج کھےڑا نال جِس دے آ گای۔

بھےجدی کھُسیآں تے کھےڑے وںڈدی

دےکھ سُورج دی سواری آ گای۔

 

‘ترےل موتی' گُںد کےسیں نِکھرکے

سبج مکھمل پهِن دھرت سُها گای۔

 

سبنماں نے رات ساری چُںمِآں

پّتِآں نُوں نویں رںگت آ گای۔

 

پںچھیآں دے راگ سُن تے چهِ چهے

هَے کھُسی سبھ پال بنّے ڈھا گای۔

 

دےکھ تُوں ِاس چااُ نُوں جو بھر رِها

وےکھ رںگت جو دِلاں نُوں بھا گای۔

 

تّک رچنا دا اُچھالا تے کھُسی

لهِر ِاک آنںد دی لهِرا گای۔

 

دےس پریتم دا سُنےها سُن رِها

رمج هَے اے, سمجھ, سَےنت پا گای۔

 

سُهنِآں دا ساه بُشارت گھّلدا

سُورت اُسدی آ بُجھارت پا گای۔

 

اُه کھُسی اُه رںگ کھےڑے کھےڈدا

کھےڑِآں وِچ جھلک پریتم جھا گای۔

 

پَے دِلاں تے جھال اپنی پھےردی

چھُه کھُسی دی نال نکھرے لا گای۔

 

سُکھ سُنےها اّج سارے دے رهی

جّپھیآں بھردی ‘سبا' جے آ گای۔

 

ٹُںب کے, نیںدےں جگاکے کهِ رهی

راگنی مےری جُ سُن سُر لا گای۔

 

آ گای مَےں رںگ رتڑی آ گای۔

بھِج سُگںدھی رس بھری مَےں آ گای۔

 

لَے سُگںدھی, سُن سُگںدھی, مُسک اُٹھ

مهِک لا دے اَوس نُوں جو پاس تےرے آ گای۔

(للاب, بارا مُولا 111-4-26)

ےاد دے نُکتے اُهلے

رات ارساں توں پلمدی ِاک وےل جُ آای,

هو چںد گےا پنّے دا تک اےس دی هرےاای۔

 

بھر نال اںگُوراں دے رںگ لال اںگارا جُ

لالی لای لبے کھُوباں نے اُس رںگ چُراای۔

 

جِاُں ترےل پاے بھِنّی تِاُں اںگُور اَو چوںدے

رس تُپکِآں توں لَے لَے لالاں نے لالی لاای۔

 

رس تُپکے بنے آپے هی ساکی اتے پِآلا

لباں نال لگے اُ آپے هی رس دےن چُآای۔

 

رس دے کے اُ اںگُور, نا ٹُّٹن تِ نا سُّکن,

لهِ لهِ کرن اُ گُّچھے تِ اَو وےل سواای۔

 

رس لںگھ گِآ نال لباں دے چھُهدا آپے,

آپے دے جا دےس ِانھے ِاک جھرن چھِڑاای۔

 

ن نسا, نیںد, ن مستی ن سرُور هی بھاسے

کُای دےکھی ن سُنی رںگت جُ اںدر آ چھاای۔

 

سی اُه هںس دی هوس کِ مدهوس مدهوسی,

آپا گِآ آپے توں اُڈ کھںبھ لگاای۔

 

رس ترےل دی مانے سی چھهِبر سارے هی برسے

ِاک سُآد دی کُای جھُوم کِ لٹکن سی چھاای۔

 

اُ هُسن کِ جُ لُکدا سی هُسنا دے اُهلے

لاه گھُںڈ اُ پِآ کرے دیدار-نُماای ۔

 

اُه پےار جُ کدے نَےناں توں سی جھاتیآں پاںدا

ڈُّلھ ڈُّلھ کے پاے جِوےں چسمے نے چھهِبر لاای۔

 

مستی هوس تے کھےڑے نے ِاک رںگ جماےا,

جِوےں نُور نے سترںگ توں ِاک رںگت پاای۔

 

مِرے مرداں دے مرد, واه اَو جُلپھاں والے!

'نُکتااے-ےاد' دے اُهلے کِهی رمج چھِپاای۔

(سِری نگر 21-9-26)

سواگت سِهرا

ِاک سےام گھٹا چھاای, اَوداس نجر آای

هاں, سهِم پِآ برسے جھڑ چھاِا جھڑی لاای۔

سترںگ تُسیں چمکے ِاک پیںگھ تُساں پاای,

اُه چمک پای کالک مِٹ نال گای کاای۔

 

ِاک تےل پای بّتی ِاک بُجھے پاے دیوے,

نهِں رتی رهی رَونک دِل-جھویں رهی چھاای,

تُسیں کِںنج کِتوں آاے بلدے بلدے سُالے?

گل لّگ گاے آ کے بُّلھ چُںم لاے دھاای۔

چھُه کِںنج دای نُوری نِگھ-جِںد کِوےں بھرکے?

هاں چلے گاے لگ کے پر پھےر رهے چھاای۔

هاں, نُور بھباکا اے. وا جیون جھاکا اے

واه, بُجھِآں بال گاے کُای جِںد نویں پاای۔

 

کای ڈھےر لگے لکڑی, نا تُّل سکدے تّکڑی

جے سَےل پاے مُردے جِںد-نِّگھ نهیں راای۔

آ کڑک پای بِجلی چھُه لّگ گای رںگلی,

بھا چمک پای نُوری بل جِںد اُٹھی سواای۔

 

هاں, رات انھےرا اے جِنھ گھےر لای دھرتی

پَے رهی اُداسی اے چھا رهی اے اُدراای,

بن سُورج آاے هَے 'چھُه چانن` لےااے هو

ِاک چانن دھّکا هَے آ نُور جھمک لاای۔

هاں, مَوت مراای جے 'جِںد-نُور` وساےا جے

ِاک پلک ن لّگی اے هاں, ِاه بِرد ساںایں۔

 

پھُل پّت جھڑے سارے چھا سُںنج رهی ڈالی

دِلگیر بنی رںگت مُوںه پسر رهی جھاای۔

هو بسںت تُسیں آاے چُپ لںگھ گاے اںدر

نِّگھ-جِںد بھری سارے جھرناٹ نویں پاای۔

'کھِڑ-چٹک' ٹھمّکا دے اّکھ کھولھ دای میٹی,

بھر جھول سگُوپھے دے ‘لُٹ-هاسے' تُساں لاای۔

واه مُياں جِواںدے هو! واه جِںدڑی پاںدے هو!

واه نُور وساںدے هو! 'چھُه-جِںد' تُساں جاای۔

(سِری نگر 27-9-26)

دِل تُلنا دی رینک اںس

ن سوبھا رُوپ دی تےرے نا آبھا رںگ دی پاای

ن گُن گاِان دا پاےا توں سِلپ دی کار نا آای۔

 

ن وِدےا اُچ مِلی تَےنُوں ن وِگےانا سِکھے هن تُوں,

گھڑن مُورت ن تُوں جانوں کتھن وِکھےان نا کاای۔

 

ِاکو ِاک لّل پریتم نُوں کِ واجاں مارنے دی جَے

نِآنے بال دے وانگُو تِرے هِّسے کِتوں آای۔

 

ِاکو هَے دات هوروں ِاک کِ دِل کُلا تُوں پاےا هَے,

ِاه کمجوری جگت اںدر لگے پَے تَےنُوں سُکھداای۔

 

'دِلی-تُلنا' دی رینک اںس آای هَے هِسے تےرے,

تُوں کر سُکرانا داتے دا جِنھے ِاه دات هَے پاای۔

 

نا تک گُنیآں امیراں نُوں ن تک وِدےا بھںڈاراں نُوں

تُوں تک داتے دے ول جِسنے ِا دات آپے هی هَے پاای۔

 

جو تَےنُوں هَے لگے پےاری جو سیںدی مِل رهی تَےنُوں

جگت وِچ جِسدی کیمت نا جُ چوری هو ن کھو جاای۔

(دِّلی 7-1-50)

کوِ-رںگ سُںدرتا

(ارتھات اُه اُّچ سُںدرتا دی پرتیتی جِس دے آوےس وِچ کوی توں اُّچ کاوے پرکاسدا هَے

کوِتا دی سُںدرتاای اُّچے نچھّتری وسدی

اپنے سںگیت لهِرے اپنے پرکاس لسدی

 

ِاک رات نُوں اے اَوتھوں هےٹھاں پلمدی آای,

رس رںگ نال کںبدی سںگیت تھر-تھراای۔

 

جِاُں تار ترےل پروتی جِاُں آب موتیآں دی,

نجراں دی تار پرتی ناجک, سُبک, سُهاای,

 

کےمل گلے دی سُر جِاُں جھُنکار ساج دی جِاُں,

جھرناٹ رُوپ والی تارے ڈلھک جِاُں چھاای۔

 

جِاُں میںڈ تھرکے پِچِآں کھِچ کھا مَےں رُوه جو کںبی,

هُسناں دے رںگ لهِرے رس-جھُوم ِاک جھُماای۔

 

‘پںچھی-اُڈار'' وانگُو آپے دے کھںبھ پھڑکے,

سِر نُوں سرُور آےا ِاک تار سِر جھُماای۔

 

پُچھِآ اساں: "هے سُهنی! تُوں آپ سُںدرتا هَےں,

"هیرے جواهر وانگُو ٹِکدی هَےں کِاُں تُوں ناںهی?

–––––––––––––––

1. اُّڈن نُوں تِآر پںچھی وانگُو۔

"پربت کھڑے سُهاوے جھیلاں تے بن سمُںدر,

"کاِام ِانھاں دی سوبھا داِام رهے هَے چھاای۔

 

بولی اَو تھر-تھراںدی لرجے وجُود والی:

"بِجلی دی کُوںد دس تُوں ٹِکدی کِوےں ٹِکاای۔

 

"لس دے کے کِرن سُورج لرجے دے دےس جاوے,

"سُر راگ دی تھراںدی کِس نے هَے بنّھ بهاای?

 

"اُلکا* اکاس لِسکے چمکار مار کھِسکے

"جُّسا دھنُکھ-اکاسی" کِس نے ٹِکا لِآای۔

 

"چںدوں رِسم جُ تِلکے تارے جُ ڈلھک پلمے,

"دے کے مٹّکا کھِسکے ٹِکدی نجر ن آای۔

 

چاترِک دی پےار چِتون کوِال دی کُوک کُهنی

"گمکار' دے نساوے کابُو کدوں هَے آای ?

 

'لرجا وتن جِنھاں دا لرجا وجُود اُنھاں دا

"چّکر انںت اٹِکوےں اَوهناں دی چال پاای,

 

"وِّتھاں امِنویآں وِچ سِر چیردے تھرراںدے

"جاںدے انںت چالیں, چمکاں دے هن اَو ساایں۔

 

"چمکار رںگ دےنا رس-جھُوم وِچ جھُمانا

"ِاک 'جِںد-چھوه لانی اٹکن نهیں کِتھاایں۔

 

"لرجا وتن جِنھاں دا لرجا وجُود اُنھاں دا,

"رےکھا انںت اٹِکویں لرجے دے مّتھے پاای۔"

(نِساںت دے رستے 8-10-22)

–––––––––––––––

2. سدا, همےساں۔  3. کاںبا هی جِس دا سریر هووے۔  4. اکاساں وِچ ٹُٹدے تارے۔

5. اکاسی پیںگھ۔           6. کلےجا کےه سُٹن والی۔        7. سںگیت تھرراهٹ۔

وُّلر دا نجارا

پھُّلر دے هاں مگر پِّچھے بّدل اُّٹھے اُچےرے

هو پچھوں سُورج سُهاوے تے ِانھاں نے جھات ِاک پاای۔

 

مٹّکا ِاک اجب سُهنے پرت پايا ِانھاں اُّتے

ِا جی اُّٹھے نُرانی هو سُنهِری جھال جھالاای۔

 

ِا جیون پا بدل نے هےٹھ پانی تے ندر کیتی

ری نُور پانی تے گِآ چڑھ جِںدڑی لاای۔ سُنهِری

 

چمک اُّٹھے لهِر اُّٹھے سرُوراں وِچ بھرے پانی

لُٹاون مستیآں سُهنے? جِ تّکو چھُه تاں لگ جاای۔

(گُلمرگ 4-9-26)

––––––––––––

1. بھاو سُورج نے۔           2. وُّلر دے پانی۔

سُهاوی رِوی

بڑی تڑکے رِوی آای سُهاای

کهے تَےں دےس پریتم توں هاں آای۔

هُایآں سیتل چھُه اُس کھُنکاں دے گھر نُوں

تُدھے دے واستے اُه کھنکی لےاای۔

بِکھر رهیآں سی جُلپھاں لال سںدیآں

لگی گل نال مَےں اُس چھوه پاای۔

اُه کھُسبوای لِآایآں نال اپنے

اُٹھی بِستر توں, لَے لالن توں آای۔

سُگںدھی لال دی لَے نگُوم آوی

کِسلاں جگراتِآں دی پھِسل جاای۔

کای نکھرے اداواں ناج اُسدے

لُکا وِچ چال اپنی لَے هاں آای۔

تُدھے نُوں لا دِآں گمجے انےالے,

رمک پَے جاِا هُسنا دی جو جاای۔

اُه نرگس واںنگ مستے 'نَےن-پریتم'

نجر ِاک پا رهے سن آلساای۔

نِسانا بن اُٹھیکے* اُس نجر دا,

جِنھے چھهِبر هَے نُوراں دی لگاای,

سبا دےںدی سُنےهے لںگھ گای اَو

گای هُسناں دی کمل چھُه لگاای۔

(بںبای, 28-2-50)

–––––––––––

1. تھکان۔         2. اُٹھ کھڑا هو۔

سلک, وِلک, جھلک

دُوناں, وادیآں, گھاٹیآں گُوںج پایآں

سُهنے ساه دے آاُنے دی سلک هوای,

سُهنی سلک هوای, سُهنی سلک هوای,

مااے! سلک هوای, سُهنی سلک هوای۔

 

اُٹھ کھلی هوایآں مَےں بی دےکھنے نُوں

اُّچے ٹِّلے لِچّلِآ کھِّچ کوای,

سُهنے راه تے بَےٹھیآں لاِا نجراں

متے لےِانے کھَےر آ پوے سوای۔

سِکھرے آ گِآ دےاُتا چاننے دا

اجے نهیں آاے, دید نهیں هوای۔

 

پھےر سلک هوای, مااے سلک هوای

مااے سلک هوای, سُهنی سلک هوای۔

 

تربھک تّکیآں تّکیآں دید لا لا

تّک تّک کے نیجھ اجھمک هوای,

دےهُں لهِ ٹُرِآ, دےکھن هار ٹُر پاے

وِهل وِهل هوای, سارے وِهل هوای۔

'اجے نهی آاے, اجے نهی آاے'

چار پاسيوں پھےر اے سّد هوای۔

لّتھا سُور تے کھِسکنے لوک لّگے

چانن تِلکِآ تے کالی سںجھ هوای۔

 

کّلی بَےٹھ مَےں تّکدی راه مااے۔

پھےر سلک هوای, پھےر سلک هوای۔

اںدھکار نُوں چیرویں نجر مےری

لگ گای پھِر راهت تے راه هوای۔

اَےپر اجے ن آاے اَو اَون والے

سِّک نهیں مُّکی, تاںگھ هور هوای۔

کنّاں مےریآں دِلے نُوں ڈاڈھ دِّتی

"لے لاای رّکھیں, نا نِراس هوایں۔"

رستے چمک پاے تارِآں لای سّٹی

چںد گھّل دِتی اُتوں هور لای۔

 

پھےر سلک هوای, مااے سلک هوای

مااے, سلک هوای, پھےر سلک هوای۔

 

جِںد کھِّچ کھاکے نَےناں وِچ آای

جِںد نیجھ هوای, نیجھ جِںد هوای۔

"اجے نهیں آاے, اجے نهیں آاے"

کنّاں مےرِآں وِچ اے گُوںج هوای۔

تارے چںد تّکن لا لا نیجھ ڈُوںگھی

آس لاِا لا اُنھاں نے اںت کھوای۔

چانن ساںبھ کے چّل پاے چمکنے اے

کُوچ اُنھاں دی بی, مااے۔ اںت هوای۔

 

اَےپر گُوںجدے آس وِچ کنّ مےرے

سُنن سلک هوای, پھےر سلک هوای۔

 

مےرے نَےن اجھمک اتھّک لّگے

آس اجے نِراس هَے نهیں هوای۔

بَےٹھی راه تکاںدیآں, ماِا مےری!

هُن هَے بھور هوای, هُن هَے بھور هوای۔

اَےپر اجے بی پریتم جی نهی آاے

بھر بھر بُّک روای, بھر بھر بُّک هوای۔

سُنی سُهنے سجادِآ! 'وِلک' مےری

اپنے رُوپ دی جھلک وِکھا کوای,

جےکر اجے ناں جھلک دِکھاونی جے

تاںگھ مےٹنی نا نِت رهِ نروای۔

درس دےونے تُساں دے وّس ساںایآں!

دےسو تدوں جد آپدی مِهر هوای,

سلک رهے هُںدی تےرے آونے دی,

پلک مِٹے نا درسنے-تاںگھ بھوای۔

جھلک داےںگا آپ جرُور ِاک دِن

بھلک, پروں کِ اّج دِآل هوای,

هُںدی رهے ِاه سلک همےس کنّیں

سُندے تُسیں رهیاَو مےری وِلک سوای۔

 

وِلک رهے دیدار دی سدا جاری,

چسک پُڑی رهے مِلن دی نِّت سوای۔

      (کسَولی سںلن, 9-10-49)

ڈُبدا سُورج پربت چوٹیآں تے

(ڈُبدے سُورج سمےں اپھرواد پهاڑاں دیآں چوٹیآں تے آاے بدلاں دا نجارا لینمرگ توں۔)

ڈھلے سُورج جِ جد پّچھوں لُٹاںدے جان سونا اَو

'جھڑ' چڑ آِا تد پربت سُنهِری سوٹ لُٹ لایاے۔

 

لُٹےںدے سوٹ کالے اے سُنهِری هو گاے بّدل,

سُنهِری بھاسدے پربت, سُنهِری جھال پھِر رهیاے۔

 

سُنهِری جھاںولا پَےںدا تد گُلمرگ تے بھاسے,

کِ مانں پّچھمےں پهُ پھُٹ سوےرے واںگ چڑ رهیاے۔

 

پھِری آبھا سُنهِری اے کِ چِهرے هو گاے گَورںگ,

'ٹُرے جاںےاں` بِ دای جاوے دھُروں داتے نُوں بن پایاے۔

(گُلمرگ, 4-4-26)

نِتانی پھُّل-پںکھڑی

پھُل پںکھڑی دا ڈےرا سِر بن دے سُهنِآ تے

جگ وےدیآں دی چرنیں ِاسنُوں لِجا بهاایاے۔

 

وهِںدے جلاں دے سینے چُںم چُںم کے نال تِلکن

ےا باگ دی هری توں ِاس نُوں لِٹا سُآایاے۔

 

مِل چاںدنی نُوں هّسو اکھ سُور تے ٹِکاوے

رُمکے هوا دے نالے چا اےس نُوں کھِڈاایاے۔

 

تےرا وجُود سوهل تُوں هَےں نِتان پّتی

دُدھ پھُول دل دا مےلا ول کیکراں سِکھاایاے۔

 

پھُل پںکھڑی هو تکڑی جايا کِتے نا کر تُوں!

ویرا جے بل رکھاایاے تاں جان توں رهاایاے۔

(سِری نگر, 18-9-26)

ارداس

هار کوسِس گای, بَےٹھی هار آس,

باںه چھاتی نال لا کے لاں سُآس۔

 

سںگھ سُوک, بُّلھ سُّک, سُک گای جیبھ,

تڑپ مےری تے کریں ساکی کِآس'۔

 

ابرے رهِمتاں تے هَے تّکن لگ رهی,

مت کِتے وس پاے ساںتی بُوںد کھاس۔

 

پانیآں وِچ هاں کھڑی پر پےاس هَے,

کِںنج بُجھے پانی توں سردی دی پِآس?

 

لب مِرے ارداس وِچ هن لگ رهے,

اںمرِت دے تُپکے ِاّک تے لگ رهی آس۔

 

جُڑ رهے هُن هّتھ کردے اںجُلی,

چاٹ لاکے ساکیآ! هُن کِاُں لُکاس?

 

رهِمت سُراهی تّٹھکے اُںڈےل دے

لَے لایں نیںوےں دی اُّچے جی سباس۔

 

آس اپنے آپ تے هُن رهِ چُکی

آپ هی گھّلے درےں هُن وااُ راس۔

(کشمیر 2-10-26)

–––––––––––––

1. کھِآل, پھِکر۔                   2. مِهراں دے بّدل۔

'ماںگ مںگن مِٹ جاِا

سُهنِآں دا سِرتاج تُوں تُوں کھاساں دا کھاس

مںگتاں در تے هَے کھڑا توں کھواساں دا کھواس۔

 

مںگت مںگے مںگ اے 'ماںگ مںگن' مِٹ جاِا

‘مںگن سںدی کَےد توں هووے بںد کھلاس۔

 

'اَےپر تد تک مِٹے نا درسن سںدی مںگ,

'جد تک پردا تن رِها وِچ هَے کھاس کھواس۔

 

'پر ڈںبیری پّتلا پردا اَےسا هوِا,

‘تُّٹے تےرے توڑِآں اپنے هّتھیں کھاس۔

(کسَولی, 28-8-50)

–––––––––––

1. چُنے هوياں وِچوں چُنِآ هويا۔

2 ےاچک, مںگتا۔

3 داساں دا داس۔

پاسو پاس آپا

پاس پاس ِاه هو رِها آپا پاسو پاس,

دھُول کریں ِاس پیس هُن تَےنُوں سد ساباس۔

 

اَےسا نِّکا کر دایں اُّڈ چڑے آکاس,

بدلاں دی دھو سهِ سکے بِجلی دا گڑکاس۔

 

سُورج تےج سهار لَے سهِ لَے گگنی چال

رهِمت تےری هس پوے اُس وےلے اَے کاس!

 

سُهنی سُورت والِآ چھپِآ رهِ چهِ نِّت

اُس وےلے هو جاِا جے تےرا پردا پھاس۔

 

نگن سُںدرتا کھےلدی سُںدرتا دے وِّچ,

مر مِٹیآں ِان اّکھیآں دے دےوےں ِاک چاس۔

 

نهِ پتا کی هوِا تد? هوِا جُ هووے, واه!

من چِتوے نا کُجھ وی کُای ن دھارے آس۔

 

لّگی سی انجانِآں تُری رهی انجانِ,

انجانت پهُںچی بھلی سُںدر دے پرکاس۔

(کسَولی, 15-8-50)

لاوارِس توں وارِس

تُوں ڈاواں ڈول پھِردا هَےں جِوےں هُںدا هَے لاوارِس,

سهِن ساهی دا وارس سَےں تُوں هو رهِآ هَےں نا وارِس۔

 

پِتا ول پِّٹھ تےری هَے تُوں چھاےا آپنی وےکھےں,

هَے چھاےا مّت چھا دِتی بدا دِتا هَے لا-وارِس۔

 

اے چھاےا بھُوت بن بن کے هَے بھَے دےںدی, ڈُلاںدی هَے,

رُلا دِّتے نے ساهجادے ِانھے کرکے هاں لا-وارِس۔

 

تِرے ورگےا نے پِٹھ دے دے بنا دِتا هَے باپُو نُوں,

پُتاں دے هُںدِآں, کوای جِوےں هُںدَے بِنا وارِس۔

 

اهو سوبھاگ اُهناں دے جِنھاں چھاےا نُوں پِٹھ دِتی,

تے مُوںه باپُو دی ول رکھِآ بنے اُس دے اَو آ وارِس۔

 

پِتا سدا جیاُںدا سُهنا, جِاُن جوگے اَو نال هو گاے,

هاں, ساںجھیوال هو ےے هن گاے هن بن اَو آ وارِس۔

 

پِتا نُوں سںت کر دِتا ِانھاں برکھُرداراں نے

کرےں تُوں بھی جِ مُوںه سنمُکھ تُوں بی هو جااےںگا وارِس۔

(کسَولی, 24-8-50)

چنّ تے سما

لگی مهِپھل سما بلدی کِ چںد آ نِکلِآ ارسیں

سما نُوں آکھدا چنّا: تےرے چانن توں کی سرسی?

 

دُ گج توں دُور چانن تَےں ن لو اپنی پرے سّٹے

اُ چانن وی هَے مّدھم راُ رهے پھرسیں نا آ ارسیں۔

 

لگی کهِنے سما: چنّاں! تُوں ارساں دا کِ مَےں پھرسی,

نِمانی دی ارج سُن لَے کِ سُن لَے ارج رب ترسی۔

 

"سرسی نا کِ سرسی کُچھ" مَےں جاناں هاں ن ِاس گل نُوں

مِرا ِاک 'سوج' دِل دا هَے `گُداج' اپنے رهاں هرسی۔

 

ِاسے دِل دی چِنگ وِچوں پںگھارے پَے رهے مَےنُوں

تھرر کںبدی رهاں, چنّاں! بھرے دِل تھرر تھر تھرسی۔

 

تھراںدی مَےں بھرے اتھرُو تکاںدی راه پریتم دا

جِدھی وےکھی ن سُورت مَےں, جِدھی کاےاں نا مَےں پرسی۔

 

سِکاں پےارے دے مِلنے نُوں ِاهو چِںتا هَے مَےں کاپھی,

نا سّکاں هور چِںتا چُک: 'مِرے چانن توں کیه سرسی ۔

 

پھِکر مَےنُوں هَے چنّا ِاه کِ مےرا 'سوج' اے دِل دا

نِبھےگا نال مےرے اے ? تے جیںدِآں تک نِبھا کرسی?

 

مِرے جلنے توں چانن جے کِسے نُوں مِل رِها رںچک

کُای کھُوبی ن ِاه مےری سو دم مارن توں من ڈرسی۔

 

کِسے نُوروں مُنّور هو تے دِل وِچ سرد مِهری لَے

دِآں چانن جے لوکاں نُوں مَےں نِگھ هینی رهُوں بِ-رسی۔

 

کدے ودھدی کدے گھٹدی بھٹکدی وِچ سُنّ گگناں,

رهاںگی سُنّ سدا چنّا! کِ جِںد پالے پای ٹھرسی۔

 

کِوےں مِلساں سُ پےارے نُوں, جِ نا مِلِآ تاں پںگھر اے

گُآ کے جِںد مےری اے پتا نهیں پھِر کِتھے رُلسی۔

 

ِا سُنکے چںد دِل هِلِآ

کِ جھاںایں پھِر گای اںدر,

اُ جھاایں هُن تکاں دِسدی۔

چهے دےکھے کُای درسی۔

(کسَولی, 13-9-50)

نےک سلاه

نےک سلاه ےا پُّچھنَے? سُن لَے نےک سلاه,

'سِپھت سلاه' های سُهنِآں ? سبھ توں نےک سلاه۔

 

دُنیآں دے ورتارِآں اںدر کیتے گھااُ

سهس سِآنپ دے جکھم سبھ دا اےه جراه۔

 

پھِکراں چِںتاں آپنے گھُںمن گھےریآں دےن

گوتے دےںدے ڈر' کای کّڈھے اےه ملاه۔

 

سُںدر بننا جے چهےں لاِاک اُس مهِبُوب

آسِک هوکے تُّدھ نُوں لَے لاے وِچ نِکاه۔

 

لگ پاُ سِپھت سلاه نُوں دِل کر پریتم بھےٹ

سُهنی سَوکھی ڈَول اے هور ن کوای تراه۔

(کسَولی 27-8-50)

جھاںولا

دُوری هَے, هنےرا, کُچھ هوںودا ن سهی,

پَےںدَے پِآ جھاںولا, سو جھاںولا هی سهی۔

 

جھاںولے نے اپنے ول دھِآن کھِچ لِآ,

جھاںولے دے آسرے هَے سےدھ بجھ رهی۔

 

واجاں پای ماردی هاں سےدھ آسرے

کنّیں تُساں پهُںچدی اے سّد نِّکی جِهی ?

 

کُوںدے سهِںدے هو نهیں, ن بولدے دِسوا

اَےپر کنّ آکھدے: "ابولدے بی نهیں۔”

 

ابول بول بولدے جِاُں تارِآں دی لوا

تارِآں دی لوا کاپھی لوا هَے سهی۔

 

کّچی تنی پےار والی کھِّچے من لگی

مَےتھوں کدے پُگیوےگی ِا نِّکی 'دِل چهی'۔'

 

'گیت مےرا' گُوںج هووے 'توں سںگیت' دی

تےری 'پےار-کھِّچ' مَےنُوں کھِّچ هَے رهی۔

 

کّچی تںد آس تُوں پُگا دے ساںایآں!

تےری لاای, تےری کھِّچی پُّگے توں چهی

(کسَولی 2-9-50)

––––––––––––

1. دِل نُوں لگی هوای چاه۔

آ آ

تےرے وِچھوڑِآں نے دِل چااُ کھا لِآ هَے

آ آ کِ کول کھِڑِآ, مُرجھا مِرا گِآ هَے۔

 

جِںدے جِ هُن بی آوےں, جِںدڑی رُمک پوے مُڑ,

کھُوں-گےڑ چھِڑ پوے دِل ڈھِّلا جو پَے گِآ هَے۔

 

آ آ کِ رُوه اُڈارُو, درسن تےرے دے سدکے

ٹھهِرے کِ کسد جِس نے کر جان دا لِآ هَے۔

 

آ آ تے تان بھردے, کر دے آ سِّک پُوری,

آ آ کِ دےکھ لےواں: پےارا هُن آ گِآ هَے۔

 

آ آ کِ رُت پھِری هَے پت پت پِآ جھڑےںدا

ساکھاں تے کںبنی هَے بن سهِم چھا گِآ هَے۔

 

بُل بُل هَے راه تکےںدی ساکھے هَے ساکھ پھِردی

وےلا کھِجاں دا هُن تاں آکھر تے آ گِآ هَے۔

 

آکھر تے هَے کھِجاں هُن آکھر تے جان مےری

آ جا بسںت آ جا وےلا وِها رِها هَے۔

(ڈِهرادُون 28-11-16)

 

ِاک-سورتا

جُ تار کلگی دی هِل رهی هَے اُ ترب دِل دی کںبا رهی هَے,

جُ تار اَو دھُن وجا رهی هَے سُ ترب مےری چھِڑا رهی هَے۔

 

ن کار کوای ن جور کوای هِساب کوای ن گِنن مِنتی

سُر هو رهی هَے ترب آپے جُ آ رِها هَے, سُنا رهی هَے۔

 

جِ نُور ارسی نے گِنےں `تےرا' 'تےرا تےرا' دی دھُن لگی هَے,

'مےرا مےرا' دی دھُن ارس توں دھاای مِلنے نُوں آ رهی هَے۔

 

چھڈ دےه ساکی! ن بھر پِآلے, مُوںه نُوں لگا دے سُراهی ساری

کِ تار بّجھی نا هوِا ڈھِّلی جُ اَےس وےلے کسا رهی هَے۔

 

پُچا دے بُلبُل دُآ اساڈی تُوں باگ دُنیآں دے باگباں نُوں

مرجی ساڈی اُ سُر وجاوے رجا تُساڈی جُ گا رهی هَے۔

(گُلمرگ رمتے 22-8-28)

وِکھمتا هےٹھ سورتا

وجا رهی هَے جُ ساج دُنیآں هَے بےسُرا تے بِتار سارا,

اُلٹ پاسا دِکھا کے سانُوں, ِا سِّدھا پاسا جنا رهی هَے۔

 

لڑاای جھگڑے پھساد رَولے, هرپھ ‘سُله' دی دلیل سارے

جھڑ تے جھکھڑ هنھےری جھُلدی لُکا کے سُورج دِکھا رهی هَے۔

 

اڈول ساگر گںبھیر هےٹھاں لهِراں کّپر تُپھان اُّپر,

تُپھان تکِآں گںبھیرتاای دِ رمج آپا بُجھا رهی هَے۔

 

اُ پیکے تھوڑی جُ سور رولا نوےں لّگے مچا رهے هن

اپنے اَونے دی سوِا مستی آپ آپے گھلا رهی هَے۔

 

جُ مار کمچی دی پای راںجھے اُ پھُول چھٹیآں وسال لاایآں

تِ نَےن مِلےاں هی راگ چھِڑ پاے تھرر ساںجھی تھرا رهی هَے۔

 

سبا تُوں جاکے سنماں نُوں کهِدے کِ بےرُکھاای جُداای تےری

مِلاپ دی هَے سداا سُهاوی جُ جرس' تےرے توں آ رهی هَے۔

 

هَے تهب تےری نے باج مےرے ِا رمج پاای هَے گُوجھ تےری

کساکے سانُوں چھِڑا لَے نالے ِا دوار تےرے وسا رهی هَے۔

(گُلمرگ 23-8-28)

–––––––––––

1. پریتمُ۔         2. آواج۔        3. گھڑِآل۔

ساهِب رام کَور

(گُربکھس سِںگھ) جی دا بِرها

اُ سُورت سوهِنی ساںایآں! دِلوں نهِ دُور جاںدی هَے

جُ دِل مےرے 'چ وسدی هَے جُ دِل مےرا وساںدی هَے۔

 

جُ وسدی جِںد دے اںدر تِ هوای جِںد دی جِںدی

اُ نَےناں وِچ هَے وسدی اُ مُںهدی هَے, وِلاںدی هَے۔

 

اَو چِتون ناج والی, هاں, مِهر والی نجر, ساںایآں!

جُ اںدر جان بھر دےںدی, اُ ےاد آ آ کںباںدی هَے

 

بچن دا ناد سُهنے دا سرُوراں لااُںدا سی جو

اجے اَو گُوںجدا کنّیں, مگن هو جِںد جاںدی هَے۔

 

سرُو وانگُو اُ سُهنے دی چمن وِچ چِهل کدمی دی

پھِرے تسویر نَےناں وِچ بنا مُورت بهاںدی هَے۔

 

سمےں نے وِّتھ پا دِّتی جمانے دُور لےا دھرِآ,

اُوےں پر چںد چِهرے دی چمک چِت نُوں چُراںدی هَے۔

 

مُهّبت سُهنِآں! تےری, جو بھردے هو رهے اںدر

وِسردی اَو نهی تِل بھر پای دِل نُوں تھراںدی هَے۔

 

بِرهُں وِچ گھےرِآ گم نے, سبر دی راس مُهںدا اے

مُهّبت پر اُ سُهنے دی دِنو دِن ودھدی جاںدی هَے۔

 

اجل توں لگیآں سهیاَو! امر اُس نال هن هُّباں

'پھلک' دی چال سرمِںدی بتھےرا جور لاںدی هَے۔

ن لگدے نےهُ آپے هن ن لگدے نال جوراں دے

دھُروں لاںدا اے لاون-هار اُهدی لاای پُگاںدی هَے۔

 

ِا دِل دِن رات سُهنے دے پِآ بھاُںدا اُدالے هَے,

ِا 'گھُںمن' هَے گجا ِاسدی ِاهو ِاس نُوں جِواںدی هَے۔

 

سُداای هو رِها هَے دِل, دوا پر هور دےنی نا,

جو بیماری, سوای دارُو, دوا اےهو سُکھاںدی هَے۔

 

جِنھاں نُوں پرےم دی لٹکن گای ِاک وار لگ, سهیاَو!

اُنھاں نُوں ‘درد-پریتم' دی وِسرنا بھُّل جاںدی هَے۔

(ڈِهرادُون, دسںبر 1949)

دھارا دِل ٹِکے والی

هے دِل ٹِکِآ! تُوں گںگا هَےں تُوں دھارا ات انُوپم هَےں;

هے دھارا دِل ٹِکے والی! تُوں دھارا ات انُوپم هَےں۔

 

هے سیتل وهِ رهی گںگے! تے اںمرِت چل رهی دھارا۔

تےرا سورگی سرُوپم هَے, تےرا سرگی سرُوپم هَے۔

 

تُوں وگدی تاں نهیں دِسدی پَے وگدی ٹھںڈھ پاںدی هَےں

تے هوںد اپنی لکھاںدی هَےں تُوں رُوپم هَےں, ارُوپم هَےں۔

 

اهو هن بھاگ سهیاَو نی! جُ ِاسنانےا هَے ِاس گںگے

تے چکھِآ نیر جِس ِاسدا اُه رس بھُومی دا بھُوپم هَے۔

 

هاں وگدی رهُ سدا گںگے سنانں دان دےںدی رهُ

تے پاون سبھ نُوں کردی رهُ کِ تُوں پاون سرُوپم هَےں۔

 

تےرے درسن سنانں نے هَے تن من ٹھارِآ سارا

تےرے آچمن' جیوايا سپرس پارس انُوپم هَے۔

 

اُترنا ارس توں تےرا تے دِل بھُومی تے وهِنا جو

هے گںگے! هَے انُپم اےه انُوپم هَے, انُوپم هَے۔

(ڈِهرادُون. 23-3-50)

–––––––––

1. پینا, چّکھنا۔

هاجر تے هجُوری

ساماں تے هنےرا اتے تارِآں دی لو

کِنارِآں تے دیوِآں دی ٹِم ٹِم پای هَے۔

 

کُولے کُولے پانیآں تے تِلکے مےری نااُ

کُلے نااُ-گدےلِآں تے لّگا مےرا ڈھو۔

 

کُولی ِاک پُکار مےری جِںد توں اُٹھی

"هجُوری دان هو مَےں هجُوری دان هَے۔"

 

کُلی ِاک واج مےرے کنّی آ پای:-

هاجر رهو, هردم هاجر رهو۔

 

مِّٹھی اَوس 'واج دا مَےں پّلا پھڑ لِآ

پُّچھے ‘تان هین کِںجھ هاجر رهے?'

 

"مَےں تاں اج تاںایں سیگا اےهو وےکھِآ

"هجُوری جدوں آوے جِںد هاجر رهے۔

 

"هاجر رهاوے اُه هجُوری جدوں آوے

"هوواں سُّتا جاگدا چهِ بَےٹھا ےا کھلو۔

 

“کُّچھڑ هوواں گاپھلی کِ گودی بھُّل وِچ

"هجُوری کرے هاجر, آکھے هاجر رهو۔

 

"پهِلے آ هجُوری نے دِواای هاجری,

"مےرے پاس هاجری ن هَےسی, هَے, ن هو۔

 

"نِتانِآں نُوں تان اے هجُوری لاںودی,

"هجُوری اساں دان هو هجُوری دان هَے۔"

 

آواج لڑ چھُڈاوے آکھے: هاجر رهو'

مےری اےهو کُوک کِ "هجُوری دان هَے۔”

 

آواج کهے: "چھّڈ مَےنُوں, هاجر رهو"

مَےتھوں لڑ ن چھُٹے کِ "هجُوری دان هو۔"

 

آکھاں: "پھڑی رکھیں تے هجُوری دان دے

"هجُوری ديو دات تے هجُوری دان هَے۔”

 

آواج کنّیں گُوںجدی هَے "هاجر رهو”

جِںد هَے کُکےںدی کِ "هجُوری دان هَے۔"

(کشمیر 4-10-26)

نےهُں اوّلا

تُوں سااُو, سااُوآں دا سااُو اسیں چاکاں دے چاک,

اسیں مَےلے اسیں مَےلے, ساایآں! تُوں پاکاں دا پاک۔

 

نےهُں اوّلا نال تُساں دے پر لگ گےا جورو جوری,

پُّچھ ن لاےا کِس مانے توں کِسے ن پاای ٹھاک۔

 

لگ گایآں هُن لوکی روکے روکن ماپے ساک,

ستی دُآلے بل اُٹھی تے بنے کِ مارِآں هاک۔

 

'ِاسک اّگ دی' بلی ن بُجھدی مُکدی کرکے کھاک,

کھُوه گِرِآ کوای نِکل ن سّکے نِری مارِآں جھاک۔

 

لّگی هُن تاں هُّل کھلوتی جگ وِچ پَے گای دھاک,

تےری تےری آکھن لوکی سبھ سّجن تے ساک۔

 

سرم اساں دی ساری پریتم پَے گای گلے تُساں دے

ِاس نُوں تُوںهو نِباه دے اّلا اّلا مےرے پاک!

(ڈِهرادُون 23-3-50)

جِت سُن دھرے پِآر

سنم نهِں تُوں, سنم مَےں هاں, اجل توں تُوں هی سَےں آسِک,

جِوےں بُت-پُوج گھڑ پّتھر اُسے تے پھےر هَے آسِک

ادم دے کرکھت پّتھر توں تُوں گھڑِآ آپ سی مَےنُوں

جِ گھڑِآ آپ سی مَےنُوں تاں پهِلوں تُوں هی سَےں آسِک۔

کِ کرمت هور هَے تےری جُ مَےں پّتھر دی مُورت وِچ

تُوں بھر دِّتی هَے جِںد کوای, بپھاوے هَے جُ: 'مَےں آسِک۔”

جِوےں پاای هَے جِںد مَےں وِچ تِوےں لا دے هُسن مَےنُوں

کِ آسِک هوکے تُوں مَےں تے پِآ آکھےں: "هاں مَےں آسِک۔”

سُنی هَے: بُت تراس ِاک نے هُ آسِک مںگ اے کیتری

'پوے جِںد اےس وِچ آکے, کِ هاں ِاس بُت تے مَےں آسِک۔

تُوںهوں پاای سی جِںد اُس وِچ, تِوےں پا کھُوبیآں مَےں وِچ

'سنم لاےک' بناں تےرا کهےں تُوں: هاں کِ مَےں آسِک

'سنم تَےنُوں ن آکھاں مَےں کراں ن مَےں اے گُستاکھی,

بنا مَےنُوں 'سنم' اپنا کِ اجلاں توں تُوں هَے آشِک۔

اسیں چاهو ن بندے هاں جُ تُوں چاهےں اسیں بنیاےں,

هَے لج تَےنُوں بنااے دی تُوں مَےں آسِک, تُوں هَےں آسِک

جُلپھاں لںمیآں والا گِآ ِاک راج دّس سانُوں

هُسن پالو, هُسن دھارو, ن دم مارے کِ 'مَےں آسِک۔

اُ دھارے کھُوبیآں کھُد وِچ کِ آسِک نُوں جُ مُه لےون

اُ آپے آکھسی: “تُوں هَےں سنم مےرا تے مَےں آسِک۔”

(کسَولی 1-9-50)

هّک

سبھ کُای هّک پچھاندا اپنا اپنا هّک,

'پر دا هّک' پچھاندا وِرلا ‘بںدا-هّک'۔

 

ِاس ان سےانُو روس توں دُنی سُهاوا باگ

بن دُّکھاں دا بن گِآ کاُڑّتن لاهّک۔

 

پھرج پچھانے آپنا اپنے هّک دے نال

اپنا پھرج پچھانکے پھےر پچھانے هّک۔

 

دھّکا دھوڑا نا کرے سبھ دا چِتوے سُّکھ

دُّکھ ن دےنا کِسے جیا کرنا نا 'نا-هّک'۔

 

ِاک تُلنا جگ ورتسی جِس دا سِّٹا سُّکھ

سبھ دے هِّسے آوسی سبھ نُوں پهُںچے هّک۔

       (کسَولی 17-8-50)

هّک-سّچ

'سّچ' اسیں جِس آکھیاے اربی کهِںدے 'هّک'

'سّچا' جِس نُوں آکھیاے اُس بی آکھن هّک۔

 

سچ ورتو, سچ منے وِچ پُوجا سّچ کرےاُ,

پھِر اُس سّت سرُوپ نُوں پهُںچ پوو بر هّک۔

 

'سّچ' جگت دی آد هَے اںت ٹِکانا 'سّچ',

اجل امر ِاه سّچ هَے ِاه نِسچے کر هّک۔

 

سچوں جاناں دُور جو, ورتوں کُوڑ کرنّ,

وِچھُڑن هَے اُس هّک توں جو هَے هّک پر هّک۔

 

هّک پھرج ول ےان ٹُر هک سچ ورتن لےااُ

ست سرُوپی هّک دی پُوجا کر بر-هّک۔

(کسَولی 25-9-50)

پِرم رس جام

'پِرم رس جام' دے وِچوں پِلا دے گھُّٹ ِاک ساکی!

پِلادے گھُّٹ ِاک ساکی۔ پِلا دے گھُّٹ ِاک ساکی!

 

کِ جِسدے پیتِآں کھُّلھدی هَے گپھلت دی گسی ساری

تے کھڑمستی اکل دی بی نسے جِس جاِا ٹِک ساکی!

 

اُمر گُجری اکل دے بُّت گھڑ گھڑ پُوجدے بھنّدے,

تےرے پےالے توں سدکے! اے کِوےں هُن جاِا وِک ساکی!

 

پِلا دے جام, پی جِس نُوں اے دِل هو جاِا سبھ کھالی

بھرے مهِبُوب دی دِل سِّک بناوے 'رُوپ-سِک ساکی!

 

بلےل ِاه کنّ هَے پَےںدی کھِجاں آکھر بهاراں دا,

رواُو مالی, رواُو بُلبُل, کھِجاں دا دےکھ پھِک ساکی!

 

کھِجاں مُهرے پِلا پریتم پِلا کُای جام چھِک والا

کِ چھِکِآ آ جاے سُهنا گلے لا لَے اُ چھِک ساکی۔

 

مِلے پریتم کھِجاں پھِر کیه کھِجاں تاں سد-بهار اَوهو

جدوں پےارا مِلے آکے تے لاوے نال هِک ساکی!

(7-11-1938)

لِّکھن

سُن تُوں لِکھن هارِآ اَےسا کُجھ نا لِّکھ

جِس نُوں پڑھنے تے جگت ودھے پاپ ار دُّکھ۔

 

لِکھن چااُ جِ اُمگِآ اپنے اںدر وےکھ:

هَے اَوتھے سںدےس, جو مےٹے من دی دھُّکھ?

 

جِس نُوں پڑھکے پڑھن هار پڑھن پهِليوں هال

نالوں اُّچا هو جاے سُکھ وِچ, بھاوےں دُّکھ۔

 

درو جاوے, چهِ اکل وِچ کُچھ کُ سُکھیآ هوِا

سُهنے سوادی رںگ وِچ پلٹ جاس کُچھ رُّکھ۔

 

نیویآں رُچیآں جگت وِچ نیوےں کرم سُبھااُ

اگے پھَےلے هن بڑے کاهِ ودھاوےں لِّکھ۔

 

ِاک دِن اںمرِت ڈُهلدی بول پای مَےں کلم:

"مَےں جانُو نهیں پاپ توں اسمتاں مےری رّکھ۔

 

"ورتن مےری اُه کریں جِس وِچ پاپ ن لےس,

"جگت جلںدے دی ملھم لِکھت بنے, سو لِّکھ۔

 

"دِل دُنیآں دے بھُج رهے هو رهے هَےن کباب,

"اںمرِت چھّٹے لےکھ لِکھ کُچھ دُکھ گھٹے منُّکھ۔

–––––––––

1. گُناه توں بچنا, نِسپاپتا۔

"نهیں تے مَےنُوں چھّڈ آ مےرے جںگل دےس

"جِںدڑی مےری موڑ دےه اُگلاں ناں پای بِّکھ۔

 

"وِچ سرکںڈِآں سُکھی ساں, دُکھاں ن کِسے دُکھااُں,

"جھولے ٹھںڈھے وااُ دے مان رهی ساں سُّکھ۔

 

"جے مَےنُوں های ورتنا دھار اّج لَے نےم

"سُکھ دی دھارا وهِ چلے اسمتاں والے سُّکھ۔”

(کسَولی 27-8-50)

ےار رُکھ

دھُوه کلےجا لَے گِآ پهِلے هی جھلکے ےار-رُکھ

بے تِآری وِّچ سهیاَو! کر گِآ اُه وار رُکھ۔

 

دِل ن اپنے پاس هَے جِس مّت سُن کے منّنی,

هُن نسیهت وّل تُساں دی کِنج کراں مَےں پےار رُکھ ?

 

دِل جُ سی جکھمی هُےا اُه تاں هُن هَے پاس ےار,

کیه کرےگا وَےد دا هُن آنکے هُسِآر رُکھ۔

 

واپس لِآون دِل مِرا گایاَو تُسیں جے پاس ےار,

کھّس لاےگا دِل تُساں دا اَوسدا ٹھگ-هار رُکھ۔

 

'چُںبکی-گرسی' نُوں سُن سکھی! جو جو چھُڈاون لّگسی

آپ گرسِآ جاوسی اَےسا هَے اَو کھِچدار رُکھ۔

 

وّس جِدھے من جا پِآ تن پاس اُس دے لَے چلے

کر ديو هُن نجر ساری, نجر اُس دیدار-رُکھ۔

 

چیردی پربت تُری رُکدی ندی نهیں روکِآں

دھیرساں اَودوں هی جد جا دےکھساں دِلدار رُکھ۔

(اںمرِتسر 18-2-42)

––––––––––

1. چِهرا, مُکھڑا۔

سُهج دی تسویر

کےس کھِلرے اتر بھِنّے چںد مُکھ تے ِااُں سکھی,

چںدن سهاوے تے پھِرن کُای ناگ بّچے جِاُں سکھی!

 

دُوروں هی جادُو پا رهے هِّلن ن دےںدے تکدِآں

چںد مُکھ پر نال هی اںمرِت وساوے کِاُں سکھی?

 

نَےن مستے لال دے هن جِاُں کٹوری مد بھری,

دُوروں هی اُه بی کر رهے مکھمُور گمجے سِاُں سکھی!

 

مُسکراهٹ لباں دی هَے دھه کلےجے پاںودی

تھرر کردی بِجلی جِاُں ارساں تے جاِا کھِاُں سکھی!

 

وچناں دے اُسدا ناد جو سںگیت وانگُو لهِردا

سُندِآں مستاںودا هَے بین وجدی جِاُں سکھی۔

 

هاں, لگ گِآ هَے نےهُں مَےں اُس ارس دے مهِبُوب دا

جان دِل اُس پےار وِچ هر چھِن رِها هَے نِاُں سکھی۔

 

هاں لهِر ساگر هر چھِنے جِاُں اُّچھلے مُڑ مُڑ چڑھے

هَے جاِا ودھدا هر پلے اُس هُسن اُّمل تِاُں سکھی۔

 

اُس سُهج دی تسویر اّگے جانو دِل ناچیج دا

هَے نِاُں گِآ هاں, نِاُں گِآ تے هر چھِنے رِها نِاُں سکھی۔

(بںبای 2-3-50)

سُهاوا باگ

پھِر رهی کھُسبُو چُترپھی کر مُاّتر دِل دِماگ,

وےکھو کِ ٹُرکے آ گِآ اج مهِک والا آپ باگ۔

 

پَےلاں هَے پاںدا مور هُن بُلبُل بی گاںدی آ گای,

پیپی پپیها کر رِها چاترِک هُيا هَے باگ باگ۔

 

کردے چکور هن ناچ هُن چکوی هَے 'آ آ' کر رهی;

ِاس باگ نے اج کوِالاں دے دھو داے بِرهوں دے داگ۔

 

بِجڑے, چمُونے, سُرکھ, چِڑیآں کر رهے هن چهِ-چهے,

کاواں دے کالے دِل سکھی هو گاے هن چانن چراگ۔

 

گُٹ گُٹ گُٹاراں کر رهیآں گھُّگی کرے ٹُن ٹُن ٹُنن

کٹھپھُڑا, چّکیرها هن پھُدکدے مستے دِماگ۔

 

توتے تے مَےنا آ گاے آکھن: کِ هَے ِاس باگ نے

کر لےا سُهاوا باگ اُه جو ات وِسُولا اتے باگ۔

 

کر دُور گم تُوں بی دِلوں لَے چھوه ِاس بُو باس دی

جاچ سِکھ سد کھِڑن دی لَے لَے سدا سُکھ دا سُراگ۔

(کسَولی 17-8-50)

اڈول نُکتا

ن کر بںجر اے دِل سُںدر ن تاوت لا وِکاراں سںگ,

اُچےرے رںگ رهِآ کر اُچےرے تے چںگےرے رںگ۔

 

وِکاراں توں سدا سںگیں ِا چںگی هَے سُهاوی 'مںگ'!

کریں سّگ تُوں نسایآں دا جو 'رس اُّچے' دے رّتے رںگ۔

 

کهے کھِڑِآ سُهاوا دِل رهے پر چااُ سںگاں وِچ

کدے دِل تںگ نا کریاے رهے دِل کھُس, ن هووے تںگ۔

 

دُچھابے تّکڑی گّبھے هَے نُکتا بںدی ِاکو ِاّک

اڈےل اَو تھااُں لبھ لَےنا رهے سروے تے کھِڑوےں رںگ۔

(کسَولی 31-8-50)

گاپھلی وِچ بیتی دا هاوا

گِآ ٹُر سُّتِآں ماهی مَےں ڈِٹھا بھور جد جاگی,

هااے گپھلت دی نیںدے نی, مِری اّکھ گھےر کِاُں لاگی?

 

اُکاای هو گای کوای, کوای گل نا-سُکھاویں ےا

نِکل مُوںهوں گای مےرے, جُ چںگی اَوس نا لاگی۔

 

گھریں آياں پریتم دے اے ساُں جانا اوّلا اے,

رهی, هاجر ن کِاُں هااے! کِاُں جاگے رات نا جھاگی۔

 

جے هُںدی جاگدی, ماهی! تُرن دےںدی ن تَےنُوں مَےں

کدم تےرے 'چ لِٹ جاںدی لِپٹ جاںدی تےرے پاگیں۔

 

هااے جالم بِرهے! تَےنُوں تُوں سُتِآں دےکھ کے مَےنُوں

نِتانی تے هَے تک گولی چُپاتے آن کِاُں داگی۔

 

کلےجے پھُّٹ جا مےرے کِ دِل مےرے تُوں کھُوں هو جا,

بنو اتھرُو وگو چھم چھم پھُهارے جِاُں چلن باگیں۔

 

ِااُں روںدی ٹُر پواں لّبھن, مِلے پےارا مناواں مَےں

لِآواں موڑ کے مهِلیں رهاں چرناں دے سںگ لاگی۔

(کسَولی 27-8-50)

اںگ اںگ گاے هںگھ

نَےن سُکے رو رو سکھی! وِلک وِلک کے سںگھ,

راتیں جاگے کٹدِآں اںگ اںگ گاے هںگھ۔

 

ساجن گاے بِدےس نُوں سُںنجا کر گاے دےس

سُںنجی سِهجا رهِ گای سُجھے رهے پلںگھ۔

 

پںچھی اُڈ اُڈ جا مِلن کدے جِ وِچھُڑ جان

ساںایں در توں اُنھاں نُوں سُهنے مِل پاے پھںگھ۔

 

رستا ماهی جے بھُلے بھُلےا آ جاے دوس

بھُلےا وِهڑے آ وڑے اںدر آوے لںگھ۔

 

تان بھرے پھِر دےهِ وِچ من تن هرِآ هوِا

ترو تاج هَے جان جو اںگ اںگ رهے هںگھ۔

(کسَولی 28-6-50)

آسںنگ

ن دِل مےرے رهی آسںنگ ن من مےرے رهی آسںنگ,

وِچھوڑے نِّت جر هَے رهی کھردی سدا آسںنگ۔

 

هَے دِل سُهنے دا پںگھرے نا? کِ مَےنُوں پےار نا پاسںنگ

کِ تےلاں مَےں ها جِس تکڑی پِآ وِچ اَوس دے پاسںنگ۔

 

چهے هَے کُّجھ بی سهیاَو مِرے تن من ن هَے آسںنگ

سُںنجی آسںنگ توں هالت رهی آسںجھ ن هَے پاسںنگ۔

 

هُن آسںجھ سُن هو گاے هاں بِرد اپنا سںمھالے

جی بھرو آسںنگ اپنی آ ن لاوَے دےر هُن پاسںنگ۔

(کسَولی 28-8-50)

نواں پرےم راج

انی ےا انی آ جا. نویں دُنیآں بناایاے چا۔

جِدھے وِچ وںڈ مُلکاں دی ِاه هُن والی مِٹاایاے چا۔

 

ِاه بنتر چاهے کوای هَے بناای تَوکھلے نے هَے,

ِادھے وِچ وَےر اںسُو جو اُڈا دےایاے, اُٹھاایاے چا۔

 

لِآ کے 'پرےم وینا' هُن کِ همدردی دی دپھ لَے آ

درو در پھِر جگت اںدر ِا راگ اپنا سُناایاے چا۔

 

پَےریبر پرےم دے سانُوں 'بھلا سربت سِکھاےا سی,

'بھلا سربّت دا چِتو' تِ کرنی وِچ کماایاے چا۔

 

'بھلے سربّت' وِچ تُوں بی بھلا اپنا سمجھ بںدے۔

بھلا تےرا پِآ هوسی پھِکر ِاسدا مِٹاایاے چا۔

 

آ جوگی بن کے پھِر پایاے وجاایاے پرےم دی ویناں

کِ جگ دا دُّکھ گُآ دےایاے نویں دُنیآں بناایاے چا۔

 

تُوں پرّگےا پرےم وینا لَے پرگٹ هو جا تُرںتے هُن

جگت وِچ راگ اے گاایاے سبھا وَےراں اُٹھاایاے چا۔

(کسَولی 29-8-50)

––––––––

1. بُدھی, گےان, ِاکاگرتا, سرسوتی۔

اّچھا

کرےں اّچھا, کرےں اّچھا, کرےں جے کُچھ سدا اّچھا,

کهاں اُس نُوں سدا اّچھا جُ کرسےں تُوں کھُدا اّچھا۔

 

کرےں اّچھا, کهاں اّچھا, مَےں من وِچ بی مناں اّچھا,

لگے اّچھا, لُآ اّچھا کیآ تےرا سدا اّچھا۔

 

وںڈیاے کھَےر در تےرے کهِن اچھے اے گل اّچھی,

پوے اے کھَےر مَےں جھولی تِ کر ِاسدی سدا رّچھا۔

 

پاے گُںجھل منُّکھاں نُوں ولےوےں دار هو رهے هن,

جِنھ پرکھے اُهی گُّچھا, اُهو هَے پھےنیآں لّچھا۔

 

رجا تےری توں وِّچھُڑکے کِ مرجی رکھ رجا توں وّکھ,

سُرت نُوں پَےن ول تے ول بنے اے گُںٹھلما لّچھا۔

 

نِکل جاون اے ول سارے تِری ِاک مِهر دا سکدا,

لگا دےوےں کسس اپنی کھِچا دےوےں کھِچا اّچھا۔

 

اُلجھ من دے سُلجھ جاون کھُلن گُںجھل کھِڑن لچھے,

سرل هو جاِا من سوّچھا بنا مَےنُوں کھُدا اّچھا۔

 

کرےں اّچھا, کهاں اّچھا رهاں اّچھا ِاه کهِںدا مَےں,

لُآ اّچھی رجا اپنی کِ تُوں هَےں رب مِرا اّچھا۔

(کسَولی 29-8-50)

نا سُر هويا سرودا

دُاے هتھ کھولھکے داتا! دِواںدا جا, دِواںدا جا,

ن جھولی وّل تک ساڈی تُوں پاںدا, کھَےر پاںدا جا۔

اُلٹ آکاس بن کاسا سمُںدر اُلٹ پَے جا وِچ,

جمانا اُلٹ بن ساکی کھِڑے مّتھے پِلاںدا جا۔

کِ هَے سِر پیڑ سبھ کُچھ هی دوا تے درد سِر دردی,

ِاکو دارُو هَے ‘همدردی, مِلے, لَے, های لُٹاںدا جا۔

چِنگ پےاراں دی آ ڈِّگی جِ دامن چھُه گای تےرے,

سما وانگُو تُوں هو روسن جگاںدا نُور لاںدا جا۔

جُ لالی آ چڑے بّدل هُ کالی سام نُوں آکھر,

اُداسی آ پھڑے چھےکڑ جُ 'مَےں مَےں" تُوں بپھاںدا جا۔

ن "مَےں" اے وےچ سستے بھا ِاهو نُکتا کھڑونے دا,

جما کے پَےر ِاس اُّتے تُوں گھُںم گگنا گھُماںدا جا۔

وِچھااے جال نیوےں تھاں اُ آپُوں هو گاے نیوےں,

اُڈاری لا ارس دی تُوں هُما اُنکا اُڈاںدا جا۔

اُ کامل ارس دا نُوری ِا کنّی پا رِها مےرے,

کِ دامن اکل پاڑی جا سُوای ےاداں دی لاںدا جا۔

رهے هاجر دُپّٹا بنّھ کِ ِاک بِںد چُّکھ دی گپھلت,

دے نجراں توں وِچھوڑے پا کِ مُڑ درداں چھِڑاںدا جا۔

ن سُر هويا سرودا مَےں مَےں کیتا سُر بتےرا سی,

سُ اَےداں هی وجا, اَے دِل! سما واگاں تُڑاںدا جا۔

(شری نگر 22-9-26)

هّج

تَےں باجھوں مَےں پےارِآ! جیون دا نهیں هّج

نا هج پهِنن کھان دا پیون دا نهیں هّج۔

 

گھر گھر دُبِدھا پَے رهی دےس دےس وِچ جںگ

کَوم کَوم وِچ بےسُری تھیون دا کے هّج ?

 

پھرد پھرد هن لڑ رهے جی جی وِّچ دگا

وّسن ِاهناں وِچ هَے بِن هّج هاں بے-هّج۔

 

جے تُوں پریتم! آپنے سدا وسےں مَےں نال

بے هّجی وِچ پےارِآ! اپنا لا دےں هّج۔

 

تےرے هج وِچ هّتِآں وںڈدِآں تےرا هّج

بے لُتپھی ِاس جگت دی بهُوں ن کرے بے-هّج۔

 

رںگ-رتڑے توں پےار دے سُورج, بّدل واںگ

دےن دےن وِچ سمجھیاے اے هَے اسلی هّج۔

 

بھلا جِ ِاس ِانسان نُوں ِانسانیات جاے

آِا جیون ِاس رس بھرے نُوں کھُد نا کرے بِ-هّج۔

(کسَولی 9-9-50)

–––––––––––––

1. هج (هو جااے) پد اربی دا هَے۔ ارتھ هن, نسیب, لابھ آد پر پھارسی وِچ اکسر کھُسی, مجا, سُآد آد ارتھاں وِچ ورتیںدا هَے۔ پںجابی وِچ ِاهو پد 'هّج' کرکے ورتیںدا هَے, جِوےں کهیدا هَے. هُن مےلے مُساهبے جان دا کوای هّج نهیں رهِ گِآ۔ ِاس کوِتا وِچ بی ِاهو ارتھ ورتے گاے هن۔

هِجر وِچ رونا

بولےا هی سُکھاوے ناں توں بولِآں کی آِا هّج

بولنا پر پھرج هَے آاے چهِ ن آِا هّج۔

 

هُکم جےکر کرے سُهنا: 'اُهلے هجُوری توں رهو,

بِن رون دے کِسے گّل دا دّسیاَو کی آِا هّج ?

 

لوک کملے 'روںدِآں تّک هُّجتا کےای پڑن

سُول پُکھیاے نا جِنھاں نُوں رون دا کی پاِا هّج?

 

تکھت دا جو 'سُآد مانے ساد سُولی کِو لکھے?

منسُور نُوں چل پُّچھیاے: سُولی چڑےاں کی آِا هّج۔

 

ےا پُّچھیاے چل منی سِںگھے بںداں ٹُکانے دا مجا

سِںگھ تارُو پُّچھیاے کھوپر چھِلے کی آِا هّج ?

 

نا سُنے ےا سُن لاے اَو 'ارجاں گُجاری' پھرج هَے۔

هِجر وِچ دُکھ روونا اُه روونا هَے لاِا هّج ?

(کسَولی 20-8-50)

–––––––––––––

1. اربی دے پد 'هّج' دے ِاتھے بهُت کرکے سُآد, کدر, نسیب, لابھ, کھُسی آد ارتھ ورتے گاے هن۔

دھنّ کاگج

اوے کاگج! اتے کاگج! تُوں اچرج هَےں اوے کاگج!

تُوں ساهاں دے کراں وِچ جا وڈڈھايا جاونَے کاگج!

تُوں بّچِآں دی بی بنکے کھےل اکاسیں اُّڈنَے کاگج!

تُوں پھانُوساں دے دُآلے هو اگن سِاُں کھےڈنَے کاگج!

اُڈارُو پےال کویآں دے جو اُڈدے جان جںمدے هی

تُوں پھڑ گودی بهانا هَےں تِ رکھ لَےنا دھرے کاگج!

تُوں بھگتی بھاو بھگتاں دے هاں, لِکھ لَےنا هَےں سینے تے

پڑھا دےنَے تُوں پرےمیآں نُوں دِلاں وِچ ٹھںڈھ دےں کاگج!

تُوں برهم نُوں بی هَے لِکھ لَےنَے من اپنے وِچ سما لَےنَےں

پھِر اُسدا گےان دس لوکاں کرےں چانن اوے کاگج

مَےں ڈِٹھا نا کدے تَےنُوں کِ رُلدا رو رِها هَے تُوں

کِ ڈھّٹھا آسمانو جد ن اّتھر سن وگے کاگج!

ن ڈِّٹھا هَے کدے تَےنُوں کِ مےجاں تے چڑےا بوکےں

ےا هاکم دے هتھیکے هو نے هَےںکڑ هی کرےں کاگج!

گيوں هّتھ پریتم دے تُوں گيوں چُميوں تے سِر دھريو

لکھايا پر ن آپا تُوں جرےں آدر گھنے کاگج۔

ن بھگتاں دا پرِے بن کے بپھاِااَوں تُوں کدے کاگج!

ن کُسکےا 'اهںبرهم' چهِ تُوں گِآناں دے لدے کاگج۔

جناںےاں آپا هَے تَےنُوں کِسے نے ناں کدے ڈِّٹھا,

تُوں واه کاگج تُوں دھنّ کاگج تُوں دھنّ کاگج

(کسَولی 30-8-50)

اُڈن جهاجاں دا سںدےس

اُڈن کھٹولے سُنے سن هُن آ گاے 'اُڈن جهاج'

رَولا پاںدے جاںودے اَو دےںدے جان اواج:

 

سپھر سُکھّلے هو گاے پر اُمرا گھٹ گای نال

گاپھل پِاَےں بِهوس تُوں! دّس کِس نکھرے ناج?

 

مَوت تناواں هےٹھ هَےں هو گاپھل۔ سمجھو دُور

رهُ تےاری وِچ هر چھِنے هُن چّلن دا کر ساج۔

 

کال جاِا چھِن چھِن کرے تُوں چھِن چھِن کریں سمھال

'انںت' بنے چھِن چھِن جُڑی سُن! گُّجھا های اے راج۔

(کسَولی 30-8-50)

تےری رجا

تےری رجا, تےری رجا مِٹھی لگے تےری رجا۔

مرجی مِری سُر کر لاےں تُوں نال اپنی دے رجا۔

 

دووےں سُراں ِاک هَے وجن, کَےسا 'سُریلا راگ هو

وَےراگ دی پھِر لوڑ نا کرامت کرے تےری رجا۔

 

'راگ ِاه' وَےراگ هو کے راگ مِّٹھا چھِڑ پوے

وَےراگ کاُڑّتن هِرے مِّٹھت بھرے تےری رجا۔

 

تارے تاں چڑِآں سُورجے گُّسے هُاے تُر جاںودے,

چاننی سُر آپنی وِچ مولدے سُورج رجا۔

 

لوا تارِآں والڑی وِچ دھُّپ دے مِل جاںودی

مرجی مِری رل جاِا تیکُوں سُهنِآں تےری رجا۔

 

هے سںگیتک سُهنِآں! ساڈے ن اے پر وّس هَے

سُورج ترھاں کھُد آ مِلو مرجی رلا لاَو وِچ رجا۔

 

بے سُری ساڈی هٹاوو ِاک سُری دےوو لگا

مرجی اساڈی لین هو باکی رهے تےری رجا۔

 

'جل دھرتیاَوں جو بھاپھ اُٹھے سمُںدر-پاپھ اُس آ مِلے

دوِا مِل ورکھا کرنّ ِااُں مےل مرجی وِچ رجا۔

(کسَولی 10-9-50)

ن کھارج تُوں کرےں ارجی

جدوں کُای لوڑ آ پَےںدی تدوں لِکھ بھےجیاے ارجی,

کبُولو ےا کبُولو نا تِری مرجی, تِری مرجی۔

 

گرج لای ارج کرنی جو بنا دےوے ِاسک پھرجی

جُ کُچھ هووے سُ هَے تےرا مِری پھِر کی هَے کھُدگرجی۔

 

بھرا ديو تان اپنا هُن جُ لّگی هَے پُگا دے تُوں

ن الگرجی کراں پریتم ِاسک تےرے مَےں الگرجی۔

 

کِسے بی گَےر دا کوای کِ دِل مےرے ن هَے تکیآ

تِرے هاں رُوپ دا مُّٹھا تِرے اهِسان دا کُرجی۔

 

تُهی پریتم هَےں ِاک اَےسا لگن نِّکی تھی سےانے تُوں

لگاوےں دےر چهِ بھاوےں ن کھارج تُوں کرےں ارجی

(کسَولی 30-8-50)

سںکراچارے

اُچےرے توں اُچےرے آ تُسیں بَےٹھے گُساایں جی!

سری نگروں بی چڑھ اُّچے سمادھی هَے لگاای جی!

 

کرو کھےچل چلو هےٹھاں تے تّکو کَوم اپنی نُوں

اَو مردی هَے کدے جِهڑی اچارج سی جگاای جی۔

 

مُکااے سے جو بودھی اَو سو جیںدے هن بدےساں وِچ

جِهدی کھاتر مُکااے سن اُهدے سِر مَوت آای جی۔

 

سُآرتھ هّتھ وِکے اَےسے ن کُربانی هَے ساںجھے کںم

پاے پِںجرے بٹےرے جِاُں لڑن آپو 'چ بھاای- جی!

 

اکل گِنتی تے دَولت هَے اجے پّلے بتےری پر

وِکولِتے جِوےں منکے ٹُٹی مالا دے, ساںای جی۔

 

نِسانے اَوتنے جِتنے کِ دےکھنهار نَےناں هن

وکھو وکھ سےدھ نَےناں دی وکھےوےں نجر آای جی,

 

کای واری انکھ ساری هَے رُل چُّکی جمیناں وِچ

هَے گَےرت مِٹ چُکی سںکر! ن باکی آن راای جی۔

 

بناںدے هن, گِراںدے هن اُسارن پھےر ڈھاه سِّٹن,

ِاهو هی کھےل سدیآں توں گِری ِاس کںم چاای جی۔

 

سِسکدی هَے ستھر لّتھی کُراڑی جِںد هَے ِاسدی

چلو هےٹھاں هے سںکر جی! ديو کوای دواای جی۔

 

سُآرتھ پھّٹ چل سیوو تے کھُدگرجی ملھم لااَو,

اُ بُوٹی گھوٹ پےاراں دی ديو ِاس نُوں پِلاای جی۔

 

هاں, جیںدی هَے اجے سںکر جباڑے مَوت وِچ بَےٹھی

جِ کُچھ کرنا تاں هُن وےلا هَے بهُڑن دا گُساایں جی۔

(کشمیر 3-10-26)

سُّچا دِل

ن دِل اُونا کریں نیواں ن نِّموجھان کر ِاّجھا,

ِا دِل سُّچا رکھیں اُّچا ِا کر کر ےاد هَے سِّجھا۔

 

های سّجن ِا دِل اپنا کِ آپے آپ دا وَےری,

تُله ِاسنُوں دای رّکھیں کریں سُ ےاد دا گِّجھا۔

 

کدے پریتم ن بھُّل بَےٹھی کِ تھںمھی هَے دِلے دی اَو

تُله هَے ےاد اَوسے دی اُچا دِل نُوں رکھے رُّجھا۔

 

پوے دِل پیڑ کھےالاں دی تِ سوچاں آ کے پِڑ لاون,

گُآچے دِل جِ ِاهنا وِچ کٹھنتا نال پھِر لّجھا۔

 

جِ اُںگل 'ےاد پریتم دی پھڑاای اےس نُوں رّکھےں

کدے گُآچے ن, اےداں اے سدا لّجھا سدا لّجھا۔

 

جے پریتم ےاد تُوں رّکھےں پوےگی کھِّچ پریتم نُوں

اُدھی پھِر ےاد اںدر تُوں رهےںگا سُهنِآں سُّجھا۔

 

دُ ےاداں مِلکے ِاک هوون ن دِل پھِر هوِا کّلا اے,

اَو وسدا پھِر رهے نالے, لکھےں, پر اَو رهے گُّجھا۔

(کسَولی, 30-8-50)

––––––––––––

1. سوڑی والا۔

پرےم کھےل

کماون پرےم دی تَےنُوں جِ هَے کُچھ لوڑ سّچی اُنج,

کهے ساادیں توں پروانے دے پاسے سُهدِآں وںنج۔

 

"کھےلے کھےل پےاراں دی ن دسدا بول کے کُچھ بی

"اَو کردے دّسدا سکھیاے! کِ کھےلو پےار نُوں ِانج۔”

 

کهے بُلبُل نُوں ساادی "تُوں کِّسے پھول نا دِل دے

"چُپاتے دےکھ پروانا نُچھاور جِںد کردا کِںنج۔”

 

نهیں وِنّھے جُ پےاراں دِل اَو گِنتی دی کلا هو گاے,

پای پّلے "گِنن گِنتی" کِ هِردا رهِ گِآ سُںنج۔

(کسَولی, 28-8-50)

–––––––––––––

1. ِاس سِار ول ِاسارا جاپدا هَے : اَے مُرگے سهر ِاسک جِ پروانا بِآموج, مے سوکھڑے مے سوچدو آها نے کُنّد۔

بےکھُدی دی مَوج

دِلگیریآں نُوں دُور کر دِل-تںگیآں نُوں پرے سُّٹ,

دِل-هَےںکڑاں نا وڑن دےه دِل-جھویں نُوں تُوں جڑوں پُّٹ۔

 

گھاٹے نپھے دُکھ سُّکھ آ کے هن گھےردے ِانسان نُوں

ِانسان نے رهِنا نهیں دُکھ جانگے سبھ کھُد نِکھُّٹ۔

 

رںنجان نا ِاس جِںد نُوں ِاس گریب نُوں سُکھ لَےن دےه

اے سریپھ تےری جِںدڑی ِاس نُوں پِآ نا مار کُّٹ

 

بھر پرےم دے رس پےاليوں نِّکا' جِها ِاک وار گھُّٹ,

بھر بھر کے پی پھِر سواد لا لا پیںودا هو جاِا گُّٹ

 

مهِپھل لگے رس رںگ دی دپھ چںگ نالے پَے وجن

بھُل جاِاں ٹُک دھںدال نُوں ٹُک بےکھُدی دی مَوج لُّٹ۔

 

کھڑھ کے کھُدی دے کےںدر تے گھُم جا دُآلے بےکھُدی,

بھُل جان تد دِلگیریآں آپے هی جاون اَو نِکھُّٹ۔

 

سُن ِاه نسا جے پی لوےں مدهوس دا مالک رهے

کم-اکلیآں دِل تںگیآں سبھ جان چھُوٹ, هاں جان چھُّٹ۔

 

مالک بنے ِاس مَوج دا ِاس بےکھُدی رس رںگ دا

کھُس اکلیآں تے کھےڑِآں وِچ هوس وِچ پھِر رهےں گُّٹ

(کسَولی 29-8-50)

اُّٹھ اُّٹھ

ڈاچی دے گل سن ٹّلیآں اَو بول پایآں: 'اُّٹھ اُّٹھ

نا جاگ پُنُّو دی کھُلھی سّسی ن سُّتی پای اُّٹھ۔

 

مدهوسیآں, مدهوسیآں, هاں, وِتھ لںمےری پَے گای

جاگے تے کُّسن لگ پاے تڑپھن دُاے پَے لُّٹھ لُّٹھ۔

 

ڈاچیآں هر گھڑی, گاپھل۔ ٹُر رهیآں چَوپھےريوں

کھڑکاںدیآں نی ٹّلیآں تے کهِںدیآں نی اُّٹھ اُّٹھ۔

 

اُوٹھاں مُهاراں لںمیآں بن بن کتاراں جا رهے

گپھل پِآ مدهوس هَے جیکُوں چلاای کِسے مُّٹھ۔

 

اُٹھ اُٹھ تِآری کر کُای لد لَے کچاوے پےار دے

کر مِهربانی آپ تے آپے تے آپے آپ ترُّٹھ۔

(کسَولی, 30-8-50)

انوکھی مے

آ ساکی نے کِها مَےنُوں تُوں بِهبل کِاُں هَےں بهِ گُّٹھی?

مَےں پےالا ِاک لِآےا هاں هُنے پی لَے, هُنے اُّٹھی۔

 

ِاه مے' پینوں کِاُں جھُکدا هَےں ِاه دےںدی هَے ن جگ بھّٹھی

جُ 'مے' مَےں اج لاےا هاں اُه چوںدی هَے گگن بھّٹھی۔

 

کِ ارساں دی سُراهی وِچ ِاه رکھی دی هَے ‘مے کھانے`

ن وِکدی اےه دُکاناں تے لُکا رّکھی دی کر کّٹھی۔

 

کهے پیرے مُگاں جِس نُوں اُنُوں دے گھُّٹ دِںدے هاں,

جرے جِاُں جِاُں تے دےںدے هاں کِ راُں مّٹھی, کِ راُں مّٹھی۔

 

سُنهِری ِاک پِآلی وِچ جے سّچی هو تے سُّچی هو,

اے رس مے 'مے' چا پاںدے هاں اے هورس وِّچ ن رهِ سُّچی۔

 

ِا پیکے سور بھردا اے تے مستی گُّٹ کردی اے

اجب تّک: هوس پھِر کاےم رجا جِس تے رهے ترُّٹھی۔

 

بِسم هُنّا هاں مَےں ساکی مُگاں توں پیر نے اُّتوں

گھلی تَےنُوں هَے کِاُں آپے کِ کِسمت جاگ هَے اُّٹھی۔

(کسَولی 30-8-50)

پرےم دَولت

پُرانے مِت دے بَےٹھے کِسے کںڈھے سمُںد کھاڈی,

چھِڑی گل بات دوهاں وِچ جُ سی کھروی, بِنا لاڈی۔

 

ِاک مِّتر-

کِسے سِاُں پےار نا تےرا کِسے سِاُں ناں کرےں لاڈی,

جھُرڑ تُوں هو گِاَےں بھُگڑی جو گّل کرنَے کھُسک پاڈی۔

 

دُوجا مِّتر-

سُنیں اَو تھِںدھِآ بولُو تِرے پّلے هَے دّس کی کُچھ ?

کلم ِاک دُآت تِنّ کپڑے اُڈارُو کھِآل تے لاڈی۔

 

لای کّٹھی مَےں کر ِانّی ن مُّکےگی ِا ست پیڑھی,

دِسَوری کوٹھیآں کےای ولَےتیں ساکھ هَے ساڈی۔

 

مهل ماڑی بگیچے تُوں جمیناں تے اے 'کاراں تّک

تِرے پّلے تاں تُهوں هَےں تے گل کرنَے پِآ آڈی۔

 

پهِلا مِّتر-

مِرے پّلے تے مَےں هی هاں تُوں آکھےا هَے ِا سّچ سّجن!

تِرے پّلے ن تُوں رهِآ 'جُ پّلے جاِاںگا چھاڈی۔

 

پِآ سُندا سی ساهِب دِل پای هُںدی اے گل سوادی,

پِآ ڈُّلھدا کِسے رںگے هسی اُس آ گای ڈاڈھی۔

 

اُس رںگ رتڑے نے بُلھ کھُهلے تے آکھے سُن لاَو ویرو!

گریبی تے امیری دا مُل ِاکو اںت نُوں پُآڈی,

 

جِنھے پر پریت دی دَولت کماای تے لای بھر دِلِ,

اُه نِردھن هَے کِ دھن والا اُه 'میری' هَے نهی پھاڈی۔

(کسَولی 30-8-50)

ڈھاڈھی

مَےنُوں بنا لَے ساںایآں! مَےنُوں بنا لَے ڈھاڈھی,

اَےپر ِاه در دے تےرے لاِاک نهیں هَے ڈھاڈھی۔

تےرا هی رُوپ هويا ڈھاڈھی هَے ِاک تےرا

تےرے گُناں نُوں گاوے ارساں دا اُه هَے ڈھاڈھی۔

گاںدا جِوےں گُناں نُوں کُای هور گا ن سّکے,

ارساں دے راگ پھرسی آلاپدا تَوں ڈھاڈھی۔

اُس دے گُناں نُوں گاواں رس رںگ وِّچ آ کے

اُسدا بنادے ساںایآں! نِّکا جِها مَےں ڈھاڈھی۔

گُن گاںدِآں مَےں بیتے وِچ ےاد نَےن بھردے

وِچ پےار دھرتھراںدے اَےسا بنا دے ڈھاڈھی۔

(کسَولی 27-8-50)

چھُه

ِاس جِںد هوای جِںدهین نُوں

هُن چھُه لا جِںدڑی پان,

کُای بِجلی هوکے آ چھُهیں

کُای چھےتی تھهر تھرران۔

 

کُای تارا بلدا اُّڈدا

هو اُتریں چھےتی هےٹھ,

لس نیلی نیلی تھرکویں

چھُه دے کے بھر دے تران۔

 

کُای تےج الاںبا آپنا

لَے سُورج وانگُو آاُ,

تے کِرن-تیر گھّل پوڑوےں

کھِچ اپنا تیر کمان۔

 

ےا مِکناتیسی چھُه کوای

اوے تُوں چُںبک دے مےرُ,

هُن تھرر کرےںدی لاِاکے

ِاه جیاُںدے کر دےه پران۔

 

هاں, پارس ٹھُهکر نال هُن

کُای پّکا کریں وٹااُ,

جِںد ن هُِا جِںد هین مُڑ

پوے ن کوای کان۔

تُهاڈے پِآر دا چسکا

پروں آاے سَو ڈھولن مَےں کِ راگن مےگھ دی بن بن

ملھاراں گااُںدے, وسدے تے پیںگھاں جھُوٹدے تن تن۔

 

کّل آاے سو مِلے لالن بِلاول رُوپ بن ٹھنکے

کھُسی دے گیت گاںدے سَو تے 'مںگل تال' بھر تن تن۔

 

هُےا کیرتن سُارگاں دا کِس رس وسدا سی چھن چھنکے,

پِآ جاپے کِ سِپھت آای سںگیتک رُوپ هَے بن ٹھن۔

 

تُساں هی نال اج لیتا هَے مارُو راگ دا بانا,

اُداسی آ رهی پریتم! کدم سٹدی هَے اُه مِن مِن۔

 

هَے گم دی سُر چھِڑی سارے, الم دے چھِڑ رهے نگمے

کِ پرےمی رُوپ ِاه تک تک پاے وِچ گےنتی گِن گِن

 

کِ ِاه اَوهو هی پےارا هَے جو آےا سی اُماه بنکے

ملھاراں بن جُ آےا سی جو وسدا سی جِوےں کِنمِن۔

 

سانے ےان لَےںدے هن چهو جِس رںگ کھےلے هو,

هُ اج ِاس وےس وِچ آاے چھِپا کر هور هو بن بن۔

 

ِاک ارجوای هَے بالم مَےں نجر مےری هَے گھٹ رَوسن

کِ مےری پریت نے بالا لگی هَے رُوپ نُوں سُن سُن

 

دِن سّکاں ےان هر رںگے جُ دھارو آپ رهِ اَوهو,

کٹھن هُںدا هَے ےانن اے 'اسل' توں 'وےس' نُوں پُن پُن۔

 

کھجانے هُسن اپنے 'چوں ديو ِاه سےان مَےنُوں بی

مجا پھِر پےار تُهاڈے دا مِلے مَےنُوں اگِن گِن گِن

رهے روسن نجر مےری کِ بیناای هَے دِو مےری,

سِآنا هر رںگے بالم هاں سبھ وےساں توں مَےں هُن چھن۔

 

تُهاڈے ناج نکھرے جو, کِ مَوجاں چیج جو سُهنے,

اُه ِانّے رںگ بدلوےں هن سمجھ آجِج رهے مِن مِن۔

 

هاں ِاک-رس جات تےری هَے, سِپھاتاں هن انِک لالن!

اداواں لال ! هن کای ِاک کِ هاری دا اُنھاں گِن گِن

جُ تُهاڈے هی هُسن وِچوں جِ مِل جااے رمج اَےسی,

کِ سےانے جو سبھن رںگیں تُسیں بدلو جو هو چھِن چھِن۔

 

هے پریتم پےار تُهڈے دا پِآ چسکا ن چھُٹدا هَے

ن چھُّٹے اے کِسے گّلے کٹے کوای چهے لُن لُن۔

(دِّلی 16-3-50)

در ڈھّٹھنی

در پِآں ساِاد کدے مِل جاِا هاں ِاک وار جھات

پھِر دلیجاں واںگ درتے ڈھّٹھِآں ره دِن تے رات۔

لںگھدِآں بےسا کدے چرناں دا هاں مِل جاِاگا,

دھُوڑ چرناں دی کدے مِل جاِاگی سُهنی سُگات۔

سجدِآں دی سِّک جِهڑی اُمگدی سِر وِچ روج,

ےمن والے کدم ٹھُهکر دے کدے کر دےن ساںت۔

سِر نِآجاں دے بھرے سجدے دلیجاں تے کرن

چھُه اُنھاں دی بی کدے مِل جاِاگی ِاک هور دات

رںگ رتےاں دی اَوس تھاوےں هُںدیآں اَوڈاریآں

چھُه اُنھاں دے چھااُں دی هَے هّل ساری مُسکِلات۔

رس مّتِآں دے پَےن جھُرمٹ پِرم رس ڈُّلھدے رهِن

ِاک بُوںد جے مِل جاِاگی دِن رات هَے پھِر سب برات۔

هاں, دِلا در ڈھّٹھنی مِل جاِا جو ِاک وار آن

پھِر ن ِاس نُوں چھّڈنا ابدی ِاهو هی هَے هےات۔

(کشمیر 12-9-26)

جیون سُگات

ِاک جےوتسی نے پُگےا گوری نُوں اّج پربھات:

'مَےں دےکھدا رِها هاں جاگی هَےں تُوں بی رات۔

 

‘تکدی رهی هَےں تارے, مِندی گگن رهی هَےں,

"کِس گرِه دی کھوج کیتی تُوں هَےوے اّج رات?”

 

ِاک نَےن نیر بھرکے ِاک لّکھ رس مٹّکے

ِاک ترس دی نجر پا گوری کهی اے بات:-

 

'تارے, هے جےوتسی! تَےں گِن گِن لگھاای رات

'تارے گِنےںدِآں هَے مَےں بی بِتاای رات۔

 

'دڑ وّٹ بَےٹھِآں تُوں ِاک-ٹّک نیجھ لا کے

'گِن گِن تے اُںگلاں تے لِکھ لِکھ سُکاای دوات۔

 

'ِاک آه سرد تےری نِکلی ن پںڈتا وے!

'اتھر ن ِاک تےرے نَےناں توں هوای پات۔

 

'تُوں تّکِآ تڑھک کے ِاک وےر بی نهیں هَےں

'تاےاں نے درد کھاکے تَےں تے ن پاای جھات۔

 

‘مےرے گماں نُوں دےکھیں رو رو بِتی اے رَےن

'گھاواں اںدرلِآں نے رِس رِس بِتاای رات۔

 

'آهاں سرد نے اُٹھ اُٹھ وَےراگِآ هوا نُوں

'ٹھںڈھے ِاه ساه بھردی هوای اجے ن ساںتِ۔

 

‘سبنم, مَےں رون تّک تّک روای هَے نال مےرے

'بھِّجی پای سُو ساهڑی ساون وسے دی بھاںتِ۔

'سن تارِآں دے نَےناں رهے ڈلھک ڈلھک بھردے,

'تک تک کے بِرها مےرا چانن دی پاںدے جھات۔

 

'مت آ جاے اَو مےرا جانی کِسے پلے چھِن,

'رستے کرےںدے رَوسن تارے رهے نے رات۔

 

'پںڈتا! رهی هاں مَےں تاں ِاک ِاںتجار کردی

'وِچ کدے آهو جاری هو ساںت تے اساںتِ۔

 

کدی تربھک آس پُنّی کدے کرک کالجے دی,

'ِااُں ِاسک دے پھرِستے تک تک کے لااے گھات۔

 

'کدے, روںدِآں هساوے کدے چُّپ مگن کردا

'کدے هسدِآں رُآوے کدے پُّچھدا ن بات۔

 

'دِل دی کھُراک مےری بن درد اے گای هَے,

'دِل نُوں ِاه درد هووے بھايا جِوےں سُگات۔

 

'پںڈِت! جِ چاه تَےنُوں کُچھ درد کھریدنے دی

‘جھولی بھری پای جے لُٹ لَے لایں اے دات۔

 

نهِں گےنتی گِنےںدےاں کھپ کھپ کے وِچ هِساباں

"ِاس درد دی کنی توں کھالی چڑھ پربھات۔

 

اُٹھ ٹُر پاَوگے گِندے لوکاں دے اپنے بھاگ

‘بےداگ ِاسک چھاپوں پےاراں دی چھُوه ن چھات۔

 

'بِن چّکھے اَوس رس دے جے گم-مهِبُوب اںدر

'داتے لُکاکے دھرِآ جیون دی جو سُگات۔'

(بںبای 25-2-50)

کھتا

کھتا کرنی سُبھا ساڈا وتن کھتا ای کھتا

پَے کوسِس بی ِاه نا مِٹدی کِ هو جاایاے کِوں بے-کھتا۔

 

کھتا کر کرکے, رُک رُک کے ن آای بے-کھتاای هَے,

کھتا کیتی کری تںبا کھتا تَوبا, کھتا پَے کھتا۔

 

کھتا توںبا لڑی بن گای ِاه ٹُّٹےگی تدے آکھر

رهے رَوسن چِنگ پےاروں هاں, مگھدی دِل پُر جِ کھتا۔

 

' بکھشِںد ناں اُسدا کھتا بکھسی سبھا اُسدا,

کھتا کھتا نُوں جِّت دےوےگا ِااُں کریاے هاں کھتا 'جَے کھتا'۔

(کسَولی. 30-8-50)

چڑِآ چںد ارساں تے

اُٹھو لوکو! اُٹھو سُتيو! کِ چڑِآ چںد ارساں

تے هُسن دا لَے لاَو جلوا کھڑے هو جااُ پھرساں تے۔

 

کِ سُتِآں نُور دا جلوا نهیں مِلدا هَے گاپھل نُوں,

کھبرداراں نے لَے لیتا نجر لا ارس کُرساں تے۔

 

اگںمی میںه نُوراں دا هَے چھهِبر لا رِها اُتوں

کٹورے نَےن کر اُّچے لگا ديو نُور درساں تے۔

 

کِوےں هويا? کِوےں هووے? کِوےں هوسی? ن جانا مَےں

کِسے دانے پتا لّگا ن کھوجاں کھوج برساں تے۔

 

ندانا پِرم رس والے نجر لاای تگادے چھّڈ

اَو کھیوے هو گاے پی پی کِ تکیاے رّکھ ترساں تے۔

(21-11-34)

اُڈیک

دِلا نِهال رهے کرار ےار پےارے تے

سدا وِشواس رهے مرکجی سِتارے تے۔

لگے جِ دےر دِلا! اُه بھلا هِ تےرا هَے

پوے مِٹھاس تدے پکے جِ سهج هارے تے۔

کایک سال وسے گود تےار موتی هو

ورھے لگے بڑے سِونابھ نُوں دِدارے تے۔

های بِلںب نِساں ‘نا-تِآری' تےری دا

دِلا! ن سک لِآ- 'کَول هون لارے' تے۔

برِچھاں لگے پھل جو تپ کرےن لمکے اَو,

های اُڈیک تپا جو پکا سوارے تے۔

رِدے نُوں تاںگھ پھڑے رُکھ لگےگ اُّپل ول,

بھرےگ تان پراں توں رهے اُڈارے تے۔

دیدار لوچ لگے هج پاے هجُوری دا

رهوگے هاجر تاں جھّس پَےج ِاںتجارے تے۔

های ِاںتجار مجا پُچھ سُآد مجنُوں نُوں,

نَےنا کھِڑے نرگسی لگ سجن دِدارے تے۔

رهے اُڈیک بِنا سُهاگ وںتی نا

اُڈیک وںت سُهاگن پتی سهارے تے۔

اُڈیک جیون هَے مسک ‘پرےم-تکھتا’ اے

بِرهوں سُآد رسے دِل کھِچے دِدارے تے۔

اُڈیک وںت رهے رکھ ےکین مِهراں تے۔

وِچھاکے نَےن رستے ندر پانهارے تے۔

(کشمیر 23-9-26)

––––––––––––

1. تپااُ ےانی تپّسِآوی۔

2 جھّس۔

ناتھ کِ اناتھ

جِس نے نےهں ن لاےا پریتم ناتھ هوِاکے رِها اناتھ,

کرم دھرم سُچ سںجم پُوجا سبھ کُچھ اُسدا گِآ اکاتھ۔

 

گھںٹے کای پُستکاں لااے کھِچدا رِها وال دی کھال

سُںدر دی کھِچ پای ن سینے واه ن پِآ انگُوںآں ساتھ۔

 

پِرم رسوں ِاک بُوںد ن چّکھی۔ ےاد سِپھت دی لگی ن تار,

اُمگ اُمگ هیارا نا اُچھلےا,بَےٹھ اُڈیک ن تکِآ پاتھ۔

 

راگ رںگ دِل-کُسِآں والی کدے وِلکنی پای ن کنّ,

سواد بِرهُں دا پِآ ن پّلے رِها جھاڑدا کھالی هاتھ۔

 

کھُسک رهے لب, کھُسک رِها من, کدے ن جُںبس کھادھی رُوه,

کِس گل دا اُه سامی' هويا کِس گل دا اُه هوےا ناتھ?

(کسَولی 31-8-50)

تےری کمال سَےنت

سُورج چڑھے چکورا چوگا هَے بھالدا,

اُسدے ن رُوپ رںگ وّل نَےناں اُچھالدا۔

گھُںمے وِچ کںکراں دے دانے نُوں ٹھُںگدا,

چھهِبر پرکاس سُورج رّتی ن کھےالدا۔

ساماں نُوں جھںڈ تارے نِکلن اکاس تے

گمجے اُنھاں دے دےکھن اکھ نا دِکھالدا۔

اَےپر جدوں اکاس تے دِس چںد آںودا

نجراں اکاس گّڈدا کھِچ کھا کمال دا۔

کُهکدا هو بےکھُدا اُّچھالے کھاںودا,

نَےناں نُوں نُور چںد دے چوگے تے پالدا۔

چڑھ پیںگھ بےکھُدی دی کھُدیآں تے جھُوٹدا,

آپے هی اپنا آپا دِلبر تے گھالدا۔

کی کھِّچ اَوس نُور دی اُس اّکھ وس رهی,

سارا هی کھِّچ هو گِآ کھِچِآ جمال دا۔

جھلکے چکور نَےنی کی رںگ چاڑِآں,

کدماں 'چ ےُمن بھرِآ موراں دی چال دا۔

کل کهِ رِها سی ساکی داکھاں نِچوڑدا

گَےبوں کُای هَے کھِّچ دے ڈےرے سںمھالدا۔

داتا اَو مست مےرا اُّچھلکے اُّلرِآ,

درسن کراِااَو سُ 'اکھ-ڈورے' لال دا۔

کھِچ کھا گِآ کلےجا, دھُو پَے گای اگںمی,

لالی نے رںگ لاےا اپنے گُلال دا۔

تےری کمال سَےنت مستاں دے سرورا ?

بےهوسیآں اُچھالےں جِںدیآں جِوالدا۔

(بارا مُولا 16-9-26)