ਭਗਤ ਬੰਦਾ ਸੀ। ਦਸਾਂ ਨਹੁੰਆਂ ਦੀ ਕਿਰਤ ਕਮਾਈ ਕਰਕੇ ਖਾਣ ਵਾਲਾ ਇਨਸਾਨ। ਫਿਰ ਸਾਰਾ ਕਸੂਰ ਬਿੱਲੇ ਵਿਚ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਸ਼ੁਰੂਆਤ ਤਾਂ ਦਰਸ਼ਣ ਵੱਲੋਂ ਹੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਸਿੰਗੜੀ ਤਾਂ ਦਰਸ਼ਣ ਨੇ ਹੀ ਛੇੜੀ ਸੀ! ਚਾਹੇ ਕੋਈ ਗਰੀਬ ਹੋਵੇ, ਚਾਹੇ ਅਮੀਰ? ਧੀ ਭੈਣ ਦੀ ਗੱਲ ਕੌਣ ਜਰ ਸਕਦੈ ? ਕਸੂਰ ਦਰਸ਼ਣ ਕਰੇ, ਤੇ ਮੁਆਫ਼ੀਆਂ ਮੁਕੰਦ ਸਿਉਂ ਮੰਗੇ ? ਕਰੇ ਦਰਸ਼ਣ ਤੇ ਭਰੇ ਮੁਕੰਦ ਸਿਉਂ? ਅੱਗ ਲੱਗੇ ਜਗਰਾਵੀਂ ਤੇ ਧੂੰਆਂ ਨਿਕਲੇ ਬਪਾਰਾਮੀਂ ? ਇਹ ਕਿੱਧਰਲਾ ਇਨਸਾਫ਼ ਸੀ? ਇਹ ਧੱਕਾ ਹੈ। ਬੇਇਨਸਾਫ਼ੀ ਹੈ। ਗਰੀਬ ਦੀ ਮਜਬੂਰੀ ਹੈ..!

-"ਸਰਦਾਰ ਜੀ, ਮੇਰੇ ਗੋਲੀ ਮਾਰ ਦਿਓ -ਪਰ ਮੇਰੇ ਕੋਈ ਬੱਸ ਨ੍ਹੀ.. !" ਮੁਕੰਦ ਸਿੰਘ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਹੀ ਬਿਲਕ ਰਿਹਾ ਸੀ।

-"ਨਹੀਂ ਮੁਕੰਦ ਸਿਆਂ ਉਠ, ਰੋ ਨਾ ! ਕਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਨੇ ਆਖਿਆ।

ਪਰ ਮੁਕੰਦ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਜਿਵੇਂ ਸੱਚ ਹੀ ਨਹੀਂ ਆਇਆ ਸੀ। ਉਹ ਕੁਝ ਕਹਿਣਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ, ਪਰ ਆਖ ਨਾ ਸਕਿਆ।

-"ਉਠ ਤਾਂ ਸਹੀ..। ਕਮਲੇ ਨ੍ਹੀ ਬਣੀਂਦਾ..!"

-"ਪਹਿਲਾਂ ਕਹੋ ਬਖ਼ਸ਼ਿਆ..!"

-"ਕਾਹਦੇ ਲਈ ਬਖਸ਼ਾਂ..? ਜਦੋਂ ਤੇਰਾ ਕਸੂਰ ਈ ਕੋਈ ਨ੍ਹੀ.. ?"

-"ਨਹੀਂ, ਕਸੂਰ ਮੇਰੀ ਗੰਦੀ ਲਾਦ ਨੇ ਕੀਤੈ..?

-"ਮੈਖਿਆ ਉਠ ਤਾਂ ਸਹੀ - ਰੋਈਦਾ ਨੀ ਹੁੰਦਾ..!"

-"ਪਹਿਲਾਂ ਕਹੋ ਬਖ਼ਸ਼ ਦਿੱਤਾ..!"

-"ਚੱਲ ਚੰਗਾ ਬਾਬਾ ਗੁਰੂ, ਬਖਸ਼ ਦਿੱਤਾ..!'

I" ਹੈਰਾਨੀ ਭਰੀਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ ਨਾਲ ਮੁਕੰਦ ਸਿੰਘ ਨੇ ਕਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ਵੱਲ ਤੱਕਿਆ।

-"ਸਰਦਾਰ ਜੀ, ਜੇ 'ਲਾਦ ਈ ਗੰਦੀ ਨਿਕਲ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਮਾਪਿਆਂ ਦੇ ਕੋਈ ਗੱਲ ਬੱਸ ਨ੍ਹੀ ਰਹਿੰਦੀ..."

-"ਨਹੀਂ ਮੁਕੰਦ ਸਿਆਂ..! ਔਲਾਦ ਤੇਰੀ ਨਹੀਂ, ਮੇਰੀ ਗੰਦੀ ਐ..!"

-"........" ਮੁਕੰਦ ਸਿੰਘ ਹੋਰ ਹੈਰਾਨ ਹੋ ਗਿਆ।