ਵਿਚੋਂ ਭੌਰ ਉਡਾਰੀ ਮਾਰ ਗਿਆ ਸੀ। ਮਾਂ ਦਾ ਇਕ ਹੱਥ ਗਿਆਨੋਂ ਦੇ ਅਤੇ ਇਕ ਬੱਗੇ ਦੇ ਸਿਰ 'ਤੇ ਟਿਕਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸ ਦੀਆਂ ਖੁੱਲ੍ਹੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਖੜ੍ਹੀਆਂ ਸਨ । ਸ਼ਾਇਦ ਪੁੱਤ ਅਤੇ ਧੀ ਨੂੰ ਰੱਜ ਕੇ ਦੇਖਣ ਲਈ ਤਰਸਦੀਆਂ ਸਨ । ਜਾਂ ਫ਼ਿਰ ਵੱਡੇ ਪੁੱਤਰ ਬਿੱਲੇ ਨੂੰ ਲੱਭ ਰਹੀਆਂ ਸਨ।
ਕਿਸੇ ਸਿਆਣੀ ਬੁੜ੍ਹੀ ਨੇ ਅੱਖਾਂ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤੀਆਂ।
ਬੱਗਾ ਅਤੇ ਗਿਆਨੋਂ ਮਾਂ ਦੀ ਲਾਸ਼ 'ਤੇ ਡਿੱਗੇ ਰੋ ਰਹੇ ਸਨ। ਪਿੰਡ ਦੀਆਂ ਸਿਆਣੀਆਂ ਬੁੜ੍ਹੀਆਂ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਦਿਲਾਸਾ ਦੇ ਰਹੀਆਂ ਸਨ, "ਬੱਸ ਪੁੱਤ..! ਆਪਣਾ ਉਹਦੇ ਨਾਲ ਐਨਾਂ ਕੁ ਈ ਸੀ..!"
ਕਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਬੱਗੇ ਕੇ ਵਿਹੜੇ ਵਿਚ ਬੈਠਾ ਧਾਹੀਂ ਰੋ ਰਿਹਾ ਸੀ।
-"ਕੁੜ੍ਹੇ ਬਿੱਲਾ ਕਿੱਥੇ ਐ..?" ਅਚਾਨਕ ਕਿਸੇ ਨੇ ਕਿਹਾ।
ਬੱਗੇ ਨੇ ਕੰਨ ਚੁੱਕੇ। ਗਿਆਨੋਂ ਦੇ ਵਗਦੇ ਹੰਝੂ ਠੱਲ੍ਹ ਗਏ। ਜਿਵੇਂ ਉਹਨਾਂ ਨੇ ਵੱਡੇ ਭਰਾ ਦਾ ਆਸਰਾ ਮਹਿਸੂਸ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਜਿਵੇਂ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਸਿਰ 'ਤੇ ਅਜੇ ਵੀ ਕਿਸੇ ਸਿਆਣੇ ਦਾ ਹੱਥ ਸੀ। ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਰੱਬ ਅਜੇ ਜਿਉਂਦਾ ਸੀ। ਵੱਡੇ ਭਾਈ ਦੇ ਹੱਥ ਕਿਸੇ ਕਿਲ੍ਹੇ ਦੀਆਂ ਕੰਧਾਂ ਸਨ । ਜਿੰਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪਾਰ ਕਰ ਕੇ ਕੋਈ ਵੀ ਦੁੱਖ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਚਿੰਬੜ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ ਸੀ। ਬੱਗੇ ਨੂੰ ਕੁਝ ਹੌਂਸਲਾ ਹੋਇਆ। ਦਿਲ ਨੇ ਕੋਈ ਸਾਹਸ ਇਕੱਠਾ ਕੀਤਾ।
ਮਾਂ ਦੀ ਲਾਸ਼ ਅਹਿਲ, ਬੇਖ਼ਬਦ, ਬੇਸੁੱਧ ਅਤੇ ਬੇਫ਼ਿਕਰ ਹੋਈ ਪਈ ਸੀ । ਸੰਸਾਰਕ ਦੁੱਖੜਿਆਂ ਤੋਂ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਛੁਟਕਾਰਾ ਪਾ ਗਈ ਸੀ।
-"ਮੈਂ ਲਿਆਉਨੇਂ ਬਾਈ ਨੂੰ...!" ਬੱਗਾ ਉਠਿਆ।
-"ਵੇ ਬੱਗਿਆ-ਅਜੇ ਤਾਂ ਨ੍ਹੇਰਾ ਵੀ ਬਹੁਤ ਐ-ਦਿਨ ਚੜ੍ਹ ਲੈਣ ਦੇ ਪੁੱਤ..!"
-"ਕੁਛ ਨੀ ਹੁੰਦਾ..!"
ਬੱਗਾ ਚਲਿਆ ਗਿਆ।
ਉਹ ਕੱਚੇ ਰਾਹ ਸੀਤੋ ਦੇ ਪਿੰਡ ਨੂੰ ਨੰਗੇ ਪੈਰੀਂ ਭੱਜਿਆ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਕੜਾਕੇਦਾਰ ਠੰਢ ਜਿਵੇਂ ਉਸ ਦੇ ਪੈਰਾਂ ਜਾਂ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਪੋਂਹਦੀ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਭੱਜੇ ਜਾਂਦੇ ਬੱਗੇ ਦੇ ਦਿਮਾਗ ਵਿਚ ਮਾਂ ਦੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਗੱਲਾਂ, ਦਿੱਤੀਆਂ ਗਾਲਾਂ ਘੁੰਮ ਰਹੀਆਂ ਸਨ । ਜੋ ਉਸ ਨੂੰ ਮਿੱਠੀਆਂ ਮਿੱਠੀਆਂ ਅਤੇ ਪਿਆਰੀਆਂ ਪਿਆਰੀਆਂ ਲੱਗ ਰਹੀਆਂ ਸਨ। ਠੰਢੇ ਗਾਰੇ ਵਿਚੋਂ ਦੀ ਹੁੰਦਾ ਹੋਇਆ ਉਹ ਸੜਕ ਚੜ੍ਹ ਸੀਤੋ ਦੀ ਕੋਠੀ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ।
