ਮੱਥਾ ਠਣਕਿਆ ਸੀ। ਕੋਈ ਸੁੱਖ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਬੱਗੇ ਦਾ ਇਤਨੀ ਹਨ੍ਹੇਰੇ ਆਉਣਾ ਸ਼ੁਭ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਕੋਈ ਭਾਵੀ ਸੀ ਜੋ ਬੀਤ ਚੁੱਕੀ ਸੀ। ਪਰ ਬਿੱਲਾ ਇਸ ਤੋਂ ਨਾਵਾਕਿਫ਼ ਸੀ।
-"ਕਿਵੇਂ ਆਇਐਂ ਬੱਗਿਆ !" ਉਸ ਦੇ ਬੋਲਾਂ ਵਿਚ ਲਾਡ ਘੁਲ ਗਿਆ।
-"ਬਾਈ...!" ਉਸ ਤੋਂ ਬੋਲਿਆ ਨਾ ਗਿਆ। ਹੰਝੂਆਂ ਦਾ ਪਰਦਾ ਉਸ ਦੀ ਅਵਾਜ਼ ਅੱਗੇ ਤਣ ਗਿਆ।
-"ਕੀ ਹੋ ਗਿਆ? ਬੋਲ ਤਾਂ ਸਹੀ ਨਿੱਕਿਆ-ਰੋਣ ਕਾਹਤੋਂ ਲੱਗ ਪਿਐਂ..?
-"ਬਾਈ...! ਆਪਣੀ ਬੇਬੇ ਮਰਗੀ !" ਨਾਲ ਹੀ ਬੱਗੇ ਦੀ ਲੇਰ ਨਿਕਲ ਗਈ।
-"ਕਿਵੇਂ..?" ਬਿੱਲੇ ਦੇ ਦਿਮਾਗ ਵਿਚ ਬਿਜਲੀ ਕੜਕੀ। ਮਨਹੂਸ ਖ਼ਬਰ ਨਾਲ ਸਾਰਾ ਸਰੀਰ ਜਰਖਲਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਕੰਨਾਂ ਵਿਚ ਬੱਦਲ ਜਿਹਾ ਗੱਜਿਆ ਸੀ। ਕਿਸੇ ਬੇਤਰਸ ਬਿਜਲੀ ਨੇ ਉਸ ਦੇ ਦਿਲ ਦਾ ਬਾਗ ਸਾੜ ਕੇ ਰਾਖ਼ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਸੀ।
ਰੋਂਦੇ ਬੱਗੇ ਨੇ ਸਾਰੀ ਦੁੱਖ ਭਰੀ ਕਹਾਣੀ ਬਿੱਲੇ ਅੱਗੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤੀ। ਬਿੱਲੇ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿਚੋਂ ਪਾਣੀ ਝਰਨੇਂ ਵਾਂਗ ਵਹਿ ਤੁਰਿਆ ਸੀ। ਦਿਲ ਅੰਦਰ ਕੋਈ ਪਛਤਾਵਾ ਹਿੱਲਿਆ ਸੀ।
ਉਹਨਾਂ ਜੀਪ ਲਈ ਅਤੇ ਸਿੱਧੇ ਪਿੰਡ ਪਹੁੰਚੇ। ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਖ਼ਬਰਾਂ ਕੀਤੀਆਂ ਗਈਆਂ। ਨਾਲ਼ੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਸੀ ਵੀ ਕਿੰਨ੍ਹੇ ਕੁ? ਗ਼ਰੀਬ ਦਾ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਹੁੰਦਾ ਵੀ ਕੌਣ ਐਂ? ਪਰ ਫ਼ਿਰ ਵੀ ਨੇੜ ਦੇ ਰਿਸ਼ਤੇਦਾਰ ਪਹੁੰਚਣੇਂ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਏ।
ਕਰਨੈਲ ਸਿੰਘ ਮੁਕੰਦ ਸਿੰਘ ਦੀ ਲਾਸ਼ ਲੈ ਕੇ ਪਹੁੰਚ ਗਿਆ। ਲਾਸ਼ਾਂ ਨੂੰ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਵਾਇਆ ਗਿਆ। ਅਰਥੀਆਂ ਸ਼ਮਸ਼ਾਨ ਭੂਮੀ ਵਿਚ ਲਿਆਂਦੀਆਂ ਗਈਆਂ। ਮਾਂ ਅਤੇ ਬਾਪੂ ਦੀਆਂ ਚਿਤਾਵਾਂ ਬਰਾਬਰ ਬਰਾਬਰ ਬਣਾਈਆਂ ਗਈਆਂ। ਅੰਤਿਮ ਵਿਦਾਈ ਦੇਣ ਲਈ ਪਿੰਡ ਦੇ ਅਨੇਕਾਂ ਲੋਕ ਅਰਥੀਆਂ ਮਗਰ ਆਏ ਸਨ। ਸੀਤੋ ਹਿਮਾਚਲ ਪ੍ਰਦੇਸ ਵੱਲ ਨੂੰ ਗਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਜਿਸ ਕਰਕੇ ਉਹ ਪਹੁੰਚ ਨਾ ਸਕਿਆ। ਇਕ ਚਿਤਾ ਨੂੰ ਬੱਗੇ ਨੇ ਅਤੇ ਇਕ ਨੂੰ ਬਿੱਲੇ ਨੇ ਦਾਗ ਦਿੱਤਾ, ਅੱਗ ਦਿਖਾਈ। ਬੇਸਬਰੀ ਅੱਗ ਪਲ ਵਿਚ ਭਾਂਬੜ ਬਣ ਗਈ। ਲਾਟਾਂ ਅਸਮਾਨ ਨੂੰ ਛੂਹਣ ਲੱਗ ਪਈਆਂ। ਬੱਗਾ, ਬਿੱਲਾ ਅਤੇ ਗਿਆਨੋਂ ਧਾਹਾਂ ਮਾਰ ਕੇ ਰੋ ਰਹੇ ਸਨ। ਪਰ ਮਾਂ ਅਤੇ ਬਾਪੂ ਉਹਨਾਂ ਵੱਲ ਮੁੜ ਕੇ ਨਹੀਂ ਦੇਖ ਰਹੇ ਸਨ। ਜੋ ਮਾਂ ਬੱਚਿਆਂ ਦੇ ਉਤਰੇ ਮੂੰਹ ਤੋਂ ਹੀ ਕੁਰਬਾਨ ਜਾਣ ਲਈ ਤਿਆਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਸੀ, ਉਹ ਅੱਜ ਰੋਂਦਿਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਵਿਰਾ ਤੱਕ ਨਹੀਂ ਰਹੀ ਸੀ। ਮਾਂ ਅਤੇ ਬਾਪੂ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿੱਧਰ ਅਲੋਪ ਹੋ ਗਏ ਸਨ । ਸਾਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ 'ਮੇਰੀ-ਮੇਰੀ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਦੇਹ ਅੱਜ ਮਿੰਟਾਂ ਵਿਚ ਸਾਰੇ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਤਿਆਗ ਗਈ ਸੀ। ਸਾਰਾ ਕੁਝ ਇੱਥੇ ਹੀ ਧਰਿਆ ਧਰਾਇਆ ਰਹਿ ਗਿਆ ਸੀ। ਪੈਰ ਪੈਰ 'ਤੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਨਸੀਹਤਾਂ ਦੇਣ ਵਾਲਾ ਸਰੀਰ ਅੱਜ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇਕੱਲਿਆਂ ਛੱਡ, ਬੇਫ਼ਿਕਰ ਹੋ ਕੇ
