ਜਾਵੇਗਾ, ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਇਹਨਾਂ ਪੰਜਾਂ ਹਰਾਮਜ਼ਾਦਿਆਂ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ, ਜੋ ਮੇਕੋਪ ਕਾਰਖਾਨੇ ਵਿੱਚ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਸਨ । " ਉਸ ਆਪਣੇ ਜਬਾੜੇ ਘੁੱਟ ਲਏ। ਝੱਟ ਕੁ ਮਗਰੋਂ ਉਹ ਕਹਿਣ ਲੱਗਾ, "ਤੁਹਾਡੇ ਭਰਾ ਤੁਹਾਡੀ ਭੈਣ ।"
ਇਥੇ ਪਹੁੰਚ ਕੇ, ਉਹਨਾਂ ਲਫਜ਼ਾਂ ਉੱਤੇ ਜੋ ਉਹ ਕਹਿਣੇ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ, ਉਸ ਮੂੰਹ ਬੰਦ ਕਰ ਲਿਆ । ਲਫਜ਼ ਜਿਹਨੂੰ, ਸ਼ਾਇਦ ਉਹ ਸਮਝਦਾ ਹੋਵੇ, ਬੇਕਾਰ ਸਨ।
ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਸ਼ੋਅਲੇ ਛੱਡਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਚੁੱਕੀਆਂ ਰਹਿ ਗਈਆਂ। ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਦਿਲਾਂ ਵਿੱਚ ਇੱਕੋ ਧੜਕਣ ਧੜਕ ਰਹੀ ਸੀ। ਸੱਖਣੇ ਅੱਖਵਾਨਿਆਂ ਵਿੱਚੋਂ ਕਾਲ਼ੇ ਟੇਪੇ ਤ੍ਰਿਪ ਤ੍ਰਿਪ ਡਿੱਗ ਰਹੇ ਸਨ।
ਹਵਾ ਵਿੱਚ ਸੜ੍ਹਾਂਦ ਤੈਰ ਰਹੀ ਸੀ।
ਵਾਤਾਵਰਨ ਵਿੱਚ ਘੁਲੀ ਚੁੱਪ-ਚਾਂ ਨੂੰ ਕਾਲੀਆਂ ਸਿਆਹ ਮੱਖੀਆਂ ਦੀ ਭਿਣ ਭਿਣ ਤੋੜ ਦੇਂਦੀ ਸੀ। ਸੋਗਾਂ ਦੀ ਖ਼ਾਮੋਸ਼ੀ ਤੇ ਸੜ੍ਹਾਂਦ। ਕਾਲੇ ਟੇਪੇ ਡਿੱਗੀ ਗਏ।
"ਕਤਾਰ ਵਿੱਚ! ਕੂਚ!"
ਭਾਰੇ ਪੈਰਾਂ ਦੀ ਧਮ ਧਮ ਨਾਲ ਖਾਮੋਸ਼ੀ ਟੁੱਟ ਗਈ। ਤੱਪਦੇ ਬਲਦੇ ਦਿਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਤਾਲ ਬੱਝ ਗਿਆ, ਜੋ ਇੱਕ ਇਕੱਲੇ ਦ੍ਰਿੜ ਤੇ ਅਦੁੱਤੀ ਸ਼ਕਤੀ ਵਾਲੇ ਟੁਰੇ ਜਾਂਦੇ ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਤਾਲ ਸੀ।
ਉਹ ਏਨੀ ਤੇਜ਼ ਚਾਲ ਨਾਲ ਟੁਰੀ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਆਪ ਨਹੀਂ ਸੀ ਧਿਆਨ ਰਿਹਾ ਕਿ ਪੈਰਾਂ ਦੀ ਧਮਕ ਕਿੰਨੀ ਗੂੰਜ ਰਹੀ ਹੈ। ਬੇਧਿਆਨ ਉਹ ਝੂਮਦੇ ਟੁਰੀ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ । ਸੂਰਜ ਆਕਾਸ਼ ਵਿੱਚੋਂ ਬਲਦੀਆਂ ਕਿਰਨਾਂ ਸੁੱਟੀ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ।
ਪਹਿਲੀ ਪਲਟਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਛੋਟੇ ਕੱਦ ਦਾ ਕਾਲੀਆਂ ਮੁੱਛਾਂ ਵਾਲਾ ਆਦਮੀ ਲੜਖੜਾ ਗਿਆ, ਹੱਥੋਂ ਰਫ਼ਲ ਡਿੱਗ ਪਈ ਤੇ ਉਹ ਧੋਂਹ ਕਰਦਾ ਜ਼ਮੀਨ ਉੱਤੇ ਡਿੱਗ ਪਿਆ। ਉਸ ਦਾ ਪੀਲਾ ਚਿਹਰਾ ਸੁੱਜ ਗਿਆ। ਧੌਣ ਦੀਆਂ ਰਗਾਂ ਖਿੱਚੀਆਂ ਗਈਆਂ, ਖੁੱਲ੍ਹੀਆਂ ਪਲਕਾਂ ਹੇਠ ਪੁਤਲੀਆਂ ਹਿੱਲਣ ਲੱਗ ਪਈਆਂ ਤੇ ਸੂਹੇ ਡੇਲੇ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲ ਆਏ ਤੇ ਸੂਰਜ ਤਪਦੀਆਂ ਕਿਰਨਾਂ ਸੁੱਟੀ ਗਿਆ।
ਕੋਈ ਵੀ ਨਾ ਰੁੱਕਿਆ, ਕਿਸੇ ਦੀ ਚਾਲ ਮੱਠੀ ਨਾ ਹੋਈ- ਸਗੋਂ ਚਾਲ ਹੋਰ ਤੇਜ਼ ਹੋ ਗਈ । ਸਭ ਨੂੰ ਇੱਕ ਕਾਹਲੀ ਸੀ ਤੇ ਸਭ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਦੂਰ ਦੂਰ, ਆਪਣੇ ਤਪਦੇ ਰਾਹ ਉੱਤੇ ਲੱਗੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਨ।
"ਚੁੱਕਣ ਲਈ ਸਟ੍ਰੇਚਰ ।"
ਇੱਕ ਬੱਘੀ ਅੱਗੇ ਵੱਧ ਆਈ ਤੇ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਚੁੱਕ ਕੇ ਇਸ ਵਿੱਚ ਪਾ ਲਿਆ ਗਿਆ।
ਉਸ ਨੂੰ ਧੁੱਪ ਨੇ ਲੂਹ ਸੁੱਟਿਆ ਸੀ। ਝੱਟ ਇਕ ਹੋਰ ਡਿੱਗ ਪਿਆ, ਫਿਰ ਦੋ ਹੋਰ।
"ਸਟ੍ਰੇਚਰ।"
ਫਿਰ ਹੁਕਮ ਹੋਇਆ:
