ਅੰਨ੍ਹੇਰੇ ਵਿੱਚ ਨਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਸਨ ਆਉਂਦੀਆਂ, ਗੋਲਿਆਂ ਦੇ ਵਟਣ ਨਾਲ ਉੱਡਦੀਆਂ ਚਿਣਗਾਂ ਤੇ ਕਿਰਚਾਂ ਦੀ ਲੋਅ ਵਿੱਚ, ਬੇਮੁਹਾਰੀਆਂ, ਪਾਲ ਦੀ ਪਾਲ, ਜਿਥੇ ਲੋਥਾਂ ਡਿੱਗਣ ਲੱਗ ਪਈਆਂ ਸਨ, ਦਿੱਸਣ ਲੱਗ ਪਈਆਂ।
"ਬਹੁਤ ਹੋ ਗਈ... ਬਹੁਤ।" ਇੱਕ ਦੁਖੀ ਵਿਚਾਰ ਸੀ, ਜੋ ਕਸਾਕਾਂ ਦੇ ਮਨ ਵਿੱਚ ਉੱਠ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਉਹ ਬੰਦਕਾਂ ਵਿੱਚ ਪਏ ਕੰਧਾਂ ਨਾਲ ਦੁਬਕਦੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ ਤੇ ਉਡੀਕਦੇ ਸਨ ਕਿ ਰਾਤ ਦੀ ਇਹ ਭੰਗ ਹੁੰਦੀ ਖਾਮੋਸ਼ੀ, ਖਬਰੇ ਫਿਰ ਕਿਸ ਵੇਲੇ ਉਹਨਾਂ ਉੱਪਰ ਆਪਣੇ ਖੰਭ ਖਲਾਰਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਵੈਂਗਣੀ ਲਾਟਾਂ ਨਿਕਲਦੀਆਂ ਰਹੀਆਂ, ਧਮਾਕਿਆਂ ਨਾਲ ਧਰਤੀ ਕੰਬਦੀ ਰਹੀ, ਕਲੇਜੇ ਧੜਕਦੇ ਰਹੇ ਤੇ ਦਿਮਾਗ ਹਿਲਦੇ ਰਹੇ ਤੇ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਦੀਆਂ ਕੁਰਲਾਟਾਂ ਕੰਨਾਂ ਨੂੰ ਵਿੰਨ੍ਹਦੀਆਂ ਰਹੀਆਂ।
ਤੇ ਫਿਰ ਜਿਵੇਂ ਅਚਾਨਕ ਰਾਤ ਦੀ ਖਾਮੋਸ਼ੀ ਟੁੱਟੀ ਸੀ, ਫਿਰ ਅੰਨ੍ਹੇਰੇ ਨੇ ਆਪਣੇ ਖੰਭ ਖਲਾਰ ਦਿੱਤੇ ਤੇ ਤੱਤਛਣ ਖਾਮੋਸ਼ੀ, ਉਹਨਾਂ ਬੈਂਗਣੀ ਲਾਟਾਂ ਤੇ ਤੋਪਾਂ ਦੀ ਅਣ-ਮਨੁੱਖੀ ਗੜ੍ਹਕ ਉੱਤੇ ਛਾ ਗਈ। ਖੁੰਦਕਾਂ ਉੱਤੇ ਕਾਲੇ ਪਰਛਾਵੇਂ ਡੋਲਣ ਲੱਗ ਪਏ ਤੇ ਇੱਕ ਨਵੀਂ ਵਹਿਸ਼ੀ ਗਰਜ, ਜੀਉਂਦੀ ਜਾਗਦੀ ਦਹਾੜਨ ਲੱਗ ਪਈ । ਕਸਾਕ ਖੁੰਦਕਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਬਾਹਰ ਕੁੱਦ ਖਲੋਤੇ ਤੇ ਸ਼ੈਤਾਨ ਦੇ ਸ਼ਕੰਜੇ ਵਿੱਚੋਂ ਨਿਕਲਣ ਲਈ ਤਰਲੇ ਲੈਣ ਲੱਗ ਪਏ, ਪਰ ਵੇਲਾ ਵਿਹਾ ਚੁੱਕਾ ਸੀ: ਖੰਦਕਾਂ ਲਾਸ਼ਾਂ ਨਾਲ ਭਰਨ ਲੱਗ ਪਈਆਂ। ਫਿਰ ਉਹਨਾਂ ਆਪਣੀਆਂ ਤਲਵਾਰਾਂ ਧੂਹ ਲਈਆਂ ਤੇ ਸੰਗੀਨਾਂ ਚੁੱਕ ਕੇ ਦੁਸ਼ਮਣ ਦਾ ਟਾਕਰਾ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪਏ।
ਇਸ ਵਿੱਚ ਕੋਈ ਸ਼ੱਕ ਨਹੀਂ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸੇ ਸ਼ੈਤਾਨ ਦੀ ਸ਼ਕਤੀ ਨੇ ਆ ਦੱਬਿਆ ਸੀ, ਜਿਹੜੀ ਪੂਰੇ ਡੇਢ ਘੰਟਾ ਪੰਦਰਾਂ ਮੀਲ ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਪਿੱਛਾ ਕਰਦੀ ਭਜਾਈ ਲਈ ਗਈ ਸੀ।
ਜਰਨੈਲ ਪੋਕਰਵਸਕੀ ਨੇ ਆਪਣੀ ਰਹੀ ਖਹੀ ਫ਼ੌਜ ਦੇ ਜਵਾਨਾਂ ਤੇ ਅਫ਼ਸਰਾਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠਾ ਕੀਤਾ ਤੇ ਸਭ ਥੱਕੇ ਟੁੱਟੇ ਤੇ ਘਬਰਾਏ ਹੋਏ, ਏਕਾਰਟਰੀਨਡਾਰ ਟੁਰ ਗਏ ਤੇ ਲੁੱਚਿਆਂ ਲਫੰਗਿਆਂ ਲਈ ਰਾਹ ਖੁੱਲ੍ਹਾ ਛੱਡ ਗਏ।
37
ਆਪਣੀ ਪੂਰੀ ਸ਼ਕਤੀ ਇਕੱਤਰ ਕਰਕੇ, ਫਟੇ ਹਾਲ ਤੇ ਲਮਕਦੀਆਂ ਲੀਰਾਂ ਝੁਲਾਂਦੇ, ਬੁੱਝੇ ਹੋਏ ਚਿਹਰਿਆਂ ਵਾਲੇ ਦਸਤੇ ਆਪਣੀ ਵਾਟੇ ਪੈ ਗਏ। ਮੱਥੇ ਦੀਆਂ ਤਿਉੜੀਆਂ ਵਿੱਚ ਧੂੜ ਜੰਮੀ ਹੋਈ ਤੇ ਭਰਵੱਟਿਆਂ ਹੇਠ ਨਿੱਕੀਆਂ ਨਿੱਕੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਦੀਆਂ ਪੁਤਲੀਆਂ ਤੱਪਦੀ ਬਲਦੀ ਸਟੈਪੀ ਨੂੰ ਦੂਰ ਦੂਰ ਤੱਕ ਘੂਰੀ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਸਨ।
ਤੇਜ਼ ਚਾਲੇ ਤੋਪਾਂ ਘੂਕਦੀਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਸਨ। ਮਿੱਟੀ ਘੱਟੇ ਦੇ ਗੁਬਾਰ ਵਿੱਚ ਘੋੜੇ ਸਿਰ ਉਛਾਲਦੇ ਟੁਰੀ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ । ਤੋਪਚੀਆਂ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਦੂਰ ਨੀਲ਼ੇ ਦੁਮੇਲਾਂ ਉੱਤੇ ਟਿਕੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਸਨ।
