ਜਾਂਦੀ ਸੀ।
ਮੋਟਰ ਸ਼ੂਕਦੀ ਤੇ ਵਾਤਾਵਰਨ ਨੂੰ ਝੂਣਦੀ, ਧੂੜਾਂ ਉਡਾਈ ਗਈ । ਇਸ ਵਿੱਚ ਬੈਠੇ ਮੁਸਾਫਰ ਜਿਸ ਵੇਲੇ ਇੱਕ ਦਰਿਆ ਦੇ ਨੇੜੇ ਪਹੁੰਚੇ, ਤਾਂ ਉੱਖੜੇ ਹੋਏ ਲੋਹੇ-ਲੱਕੜ ਦਾ ਢੇਰ ਵੇਖ ਕੇ ਸੁੰਨ ਹੋ ਗਏ। ਉਹਨਾਂ ਫਿਰ ਸ਼ੂਟ ਵੱਟੀ ਤੇ ਵਲਾ ਪਾ ਕੇ, ਮੋਟਰ ਉਡਾਂਦੇ ਇੱਕ ਚੌਰਾਹੇ ਕੋਲ ਜਾ ਪੁੱਜੇ, ਜਿੱਥੇ ਲੋਕਾਂ ਨੇ ਭੰਨ ਤੋੜ ਕੀਤੀ ਹੋਈ ਸੀ।
ਤ੍ਰਿਕਾਲਾਂ ਢਲੇ ਉਹਨਾਂ ਦੀ ਨਜ਼ਰ ਉੱਡਦੀ ਜਾਂਦੀ ਮੋਟਰ ਵਿੱਚੋਂ ਪਿੰਡ ਦੇ ਗਿਰਜਾ ਘਰ ਦੇ ਘੰਟੇ ਉੱਤੇ ਪਈ। ਬਗੀਚੀਆਂ, ਪਿੱਪਲ ਦੂਰੋਂ ਜਿਉਂ ਦੌੜਦੇ ਇਹਨਾਂ ਕੋਲੋਂ ਦੀ ਲੰਘਦੇ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ, ਚਿੱਟੀਆਂ ਝੁੱਗੀਆਂ ਇੱਕ ਇੱਕ ਕਰਕੇ, ਇਹਨਾਂ ਵੱਲ ਦੌੜਦੀਆਂ ਆਉਂਦੀਆਂ। ਜਿਉਂ ਮਿਲਣ ਲਈ ਕਾਹਲੀਆਂ ਪੈ ਰਹੀਆਂ ਹੋਣ ਤੇ ਫਿਰ ਤੱਕਦੀਆਂ ਰਹਿ ਜਾਂਦੀਆਂ, ਮੋਟਰ ਧੂੜਾਂ ਉਡਾਂਦੀ ਅੱਗੇ ਨਿਕਲ ਜਾਂਦੀ ।
ਅਚਾਨਕ ਇੱਕ ਸਿਪਾਹੀ ਉੱਚਾ ਬੋਲਣ ਲੱਗ ਪਿਆ ਤੇ ਆਪਣੇ ਸਾਥੀ ਨੂੰ ਕਹਿਣ ਲੱਗਾ, ਉਸ ਦੇ ਚਿਹਰੇ ਦਾ ਰੰਗ ਬਿਲਕੁਲ ਬਦਲਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ।
ਆ..ਪ..ਣੇ.. ਲੋ... ਕ।"
"ਕਿੱਥੇ ? ਕਿੱਥੇ ? ਕੀ ਪਿਆ ਆਖਨਾ ਏਂ ?"
ਪਰ ਮੋਟਰ ਦੀ ਘੂਕਰ ਵਿੱਚ ਵੀ ਸਿਪਾਹੀ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਨਾ ਡੁੱਬੀ।
“ਸਾਡੇ ਆਪਣੇ ? ਆਪਣੇ ਲੋਕ। ਅਹੁ ਵੇਖਾਂ!"
ਸੈਲੀਵਾਨੋਵ ਗੁੱਸੇ ਨਾਲ ਵੇਖਣ ਲੱਗ ਪਿਆ ਕਿ ਕਿਤੇ ਭੁਲੇਖਾ ਹੀ ਨਾ ਲੱਗ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ।
"ਹੁੱਰਾ.. ਹ!"
ਉਹਨਾਂ ਵੱਲ ਇੱਕ ਗਸ਼ਤੀ ਦਲ ਘੋੜੇ ਉੱਤੇ ਸਵਾਰ, ਟੋਪਾਂ ਉੱਤੇ ਲਾਲ ਲਾਲ ਤਾਰੇ ਜਿਉਂ ਸੂਹੇ ਫੁੱਲ ਖਿੜੇ ਹੋਏ ਹੋਣ, ਅੱਗੇ ਆਉਂਦਾ ਦਿੱਸਿਆ।
ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਕੰਨਾਂ ਉੱਤੇ ਉਹੀ ਜਾਣੀਆਂ ਪਛਾਣੀਆਂ ਮੱਖੀਆਂ, ਤੂੰ ਤੂੰ ਕਰਦੀਆਂ ਉੱਡਦੀਆਂ ਦਿੱਸੀਆਂ। ਤੇ ਦੂਰ ਹਰੀਆਂ ਭਰੀਆਂ ਬਗੀਚੀਆਂ ਵੱਲੋਂ, ਟਾਟ ਟਪਰੀਆਂ ਤੇ ਝੁੱਗੀਆਂ ਵੱਲੋਂ ਰਫ਼ਲ ਚੱਲਣ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਕੰਨਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਲੰਘ ਗਈ। ਸੈਲੀਵਾਨੋਵ ਦੇ ਮਨ ਮਸਤਕ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਗੱਲ ਝੁਣਦੀ ਲੰਘ ਗਈ, “ਭਰਾ ਭਰਾਵਾਂ ਨਾਲ ।" ਤੇ ਵਾਹੋ ਦਾਹੀ ਆਪਣਾ ਟੋਪ ਹਿਲਾ ਹਿਲਾ, ਭਰੀ ਆਵਾਜ਼ ਵਿੱਚ ਉੱਚੀ ਉੱਚੀ ਬੋਲਣ ਲੱਗ ਪਿਆ:
"ਮਿੱਤਰ.... ਮਿੱਤਰ!"
ਝੱਲਾ ਨਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ, ਕੀ ਸੁਣੀਂਦਾ ਸੀ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਭੱਜੀ ਜਾਂਦੀ ਮੋਟਰ ਦੇ ਰੌਲੇ ਵਿੱਚੋਂ, ਉਸ ਨੂੰ ਗੱਲ ਸਮਝ ਆਈ ਹੋਈ ਸੀ ਤੇ ਉਸ ਡਰਾਈਵਰ ਦਾ ਮੋਢਾ ਫੜ ਲਿਆ:
"ਰੋਕ! ਰੋਕ! ਬਰੇਕਾਂ ਮਾਰ ।"
ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਨੇ ਮਸ਼ੀਨਗੰਨਾਂ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਆਪਣੇ ਸਿਰ ਹੇਠਾਂ ਕਰ ਲਏ । ਡਰਾਈਵਰ ਨੇ, ਜਿਸ ਦਾ ਚਿਹਰਾ ਕੁਝ ਮਿੰਟਾਂ ਲਈ ਖਿੱਚਿਆ ਗਿਆ ਸੀ, ਬਰੋਕਾਂ ਲਾ ਦਿੱਤੀਆਂ, ਮੋਟਰ
