ਅਲੈਕਸੀ ਉਸ ਉੱਤੇ ਚੜ੍ਹ ਬੈਠਾ।

"ਮੇਰੇ ਪਿੱਛੇ ਪਿੱਛੇ ਆ ਜਾਓ!"

ਉਹ ਚਾਨਣ ਵਿੱਚੋਂ ਕੁੱਦ ਕੇ ਅੰਨ੍ਹੇਰੇ ਵਿੱਚ ਹੋ ਗਿਆ ਤੇ ਕਿਆਰੀਆਂ ਵਿੱਚ ਸੂਰਜਮੁੱਖੀ ਦੇ ਬੂਟਿਆਂ ਨੂੰ ਲਤਾੜਦਾ ਨਿਕਲ ਗਿਆ।

ਜਿਸ ਵੇਲੇ ਕੋਜੂਖ ਉਸ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਪਿੱਛੇ ਨੱਸਿਆ, ਰਫ਼ਲਾਂ ਮਲਾਹਾਂ ਦੇ ਬੱਟ ਉਸ ਨੂੰ ਵੱਜੇ । ਉਹ ਖਿੜਕੀ ਕੋਲ ਜਾ ਨਿਕਲਿਆ ਤੇ ਵੇਖ ਕੇ ਮਲਾਹਾਂ ਦੀਆਂ ਭਾਰੀਆਂ ਆਵਾਜ਼ਾਂ ਚੀਖਣ ਲੱਗ ਪਈਆਂ:

“ਉਹ ਰਿਹਾ, ਮਾਰ, ਮਾਰ ।"

ਪਿੱਛੋਂ ਝੁੱਗੀ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਚੀਖਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਆਈ, "ਬਚਾ ਲਓ।"

ਮੁੱਕਿਆਂ ਦੀ ਬੁਛਾੜ ਨਾਲ ਕੋਜ਼ੂਖ ਦਾ ਬਲ ਦਸ ਗੁਣਾ ਵੱਧ ਗਿਆ। ਉਹ ਚਾਨਣ ਦੀ ਲੀਕ ਵਿੱਚੋਂ ਹਟ ਗਿਆ ਤੇ ਛਾਲਾਂ ਮਾਰਦਾ, ਇੱਕ ਆਵਾਜ਼ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਪਿੱਛੇ, ਆਪਣੇ ਭਰਾ ਦੇ ਮਗਰ ਦੌੜਨ ਲੱਗ ਪਿਆ। ਉਸ ਦੇ ਮਗਰੇ ਮਗਰ ਕਈ ਪੈਰ ਦੌੜ ਰਹੇ ਸਨ ਤੇ ਸਾਹੋ ਸਾਹ ਹੋਈ, ਇੱਕ ਆਵਾਜ਼ ਥਿੜਕਦੀ ਆ ਰਹੀ ਸੀ:

"ਗੋਲੀ ਨਾ ਮਾਰਨਾ, ਇਸ ਨਾਲ ਸਾਰੇ ਨੱਠ ਜਾਣਗੇ। ਰਫ਼ਲਾਂ ਦੇ ਬੱਟ ਮਾਰੋ ! ਉਹ ਜਾ ਰਿਹਾ ਜੇ, ਉਸ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਪਿੱਛੇ ।"

ਇੱਕ ਖਿੜਕ, ਅੰਨ੍ਹੇਰੇ ਨਾਲ ਵੀ ਵਧੇਰਾ ਕਾਲਾ ਹੋ ਕੇ ਅਗੋਂ ਟਕਰਿਆ। ਇਸ ਦੀਆਂ ਭਿੱਤਾਂ ਕੜਕੀਆਂ। ਅਲੈਕਸੀ ਇਸ ਉਤੋਂ ਟੱਪ ਕੇ ਲੰਘ ਗਿਆ। ਇਕ ਜਵਾਨ ਦੀ ਫੁਰਤੀ ਨਾਲ ਕੋਜੂਖਵੀ ਟੱਪ ਗਿਆ ਤੇ ਦੋਵੇਂ ਚੀਖਾਂ ਮੁੱਕਿਆ, ਗਾਲ਼ਾਂ, ਰਫ਼ਲਾਂ ਦੇ ਬੱਟਾਂ ਤੇ ਸੰਗੀਨਾਂ ਵਿੱਚ ਜਾ ਘਿਰੇ- ਜੰਗਲੇ ਦੇ ਬਾਹਰ ਭੀੜ ਪਹਿਲਾਂ ਹੀ ਉਡੀਕਦੀ ਖੜ੍ਹੀ ਸੀ।

"ਅਫ਼ਸਰਾਂ ਦੀ ਖੱਲ ਲਾਹ ਸਿੱਟੋ। ਟੁੰਗ ਲਉ ਸੰਗੀਨਾਂ ਉੱਤੇ।"

“ਮਾਰ ਨਾ.. ਗੋਲੀ ਨਾ ਚਲਾਓ।"

"ਫ਼ੜ੍ਹੇ ਗਏ ਸੂਰ ਦੇ ਬੱਚੇ ! ਲੰਘਾ ਦਿਓ ਦੁਸਾਰ: ਸੰਗੀਨ ।"

"ਹੈੱਡਕੁਆਰਟਰ ਲੈ ਚੱਲੇ। ਪੁੱਛਗਿੱਛ ਹੋਵੇਗੀ। ਫਿਰ ਇਹਨਾਂ ਦੇ ਪੈਰਾਂ ਦੀਆਂ ਤਲੀਆਂ ਝੁਲਸ ਦਿਆਂਗੇ।"

"ਥਾਂਏ ਮਾਰ ਦਿਓ।”

"ਨਹੀਂ, ਹੈੱਡਕੁਆਰਟਰ। ਹੈੱਡਕੁਆਰਟਰ ਲੈ ਚੱਲੋ।"

ਮਾਰ ਮੁਕਾਣ ਉੱਤੇ ਤਿਆਰ, ਇਸ ਭੀੜ ਦੇ ਵਾ-ਵਰੋਲ਼ੇ ਵਿੱਚ, ਕੋਜ਼ੂਖ ਤੇ ਅਲੈਕਸੀ ਦੀ ਕੌਣ ਸੁਣੇ।

ਭਾਂਤ ਭਾਂਤ ਦੀਆਂ ਬੋਲੀਆਂ ਤੇ ਗਾਲ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚ ਘਿਰੇ, ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਫੜ ਕੇ ਲੈ ਟੁਰੇ; ਭੀੜ ਲੰਘਣ ਲੱਗਿਆਂ ਧੱਕੇ ਮਾਰਦੀ ਵਿੱਚ ਦਬਾ ਦੇਂਦੀ। ਸਿਆਹ ਸੰਗੀਨਾਂ ਤਣੀਆਂ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਸਨ, ਸਿਰਾਂ ਉੱਤੇ ਲਹਿਰਾਂਦੀਆਂ।

"ਕੀ ਮੈਂ ਬੱਚ ਨਿਕਲਿਆ ਹਾਂ ?" ਕੋਜ਼ੂਖ ਦੇ ਮਨ ਮਸਤਕ ਵਿੱਚ ਇਹ ਸਵਾਲ