ਮੋਟਰਸਾਇਕਲ 'ਤੇ ਬਿਠਾ ਡਾਕਟਰ ਲੈ ਆਇਆ। ਡਾਕਟਰ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਬਲੱਡ ਘਟਿਆ ਏ, ਥੋੜੇ ਟਾਈਮ ਨੂੰ ਠੀਕ ਹੋ ਜਾਣਗੇ। ਤਿੰਨ ਘੰਟੇ ਬਾਅਦ ਜੀਪ ਤੋਂ ਤਾਇਆ ਰੋਂਦਾ ਰੋਂਦਾ ਉੱਤਰਿਆ ਕਿ ਆਪਾਂ ਤਾਂ ਲੁੱਟੇ ਗਏ, ਮੁੱਕ ਗਿਆ ਮੇਰਾ ਭਰਾ। ਤਾਇਆ ਵਿਹੜੇ 'ਚ ਬੈਠ ਧਾਹਾਂ ਮਾਰਨ ਲੱਗਾ। ਘਰ 'ਚ ਐਬੂਲੈਂਸ ਦੇ ਨਾਲ ਦੋ ਹੋਰ ਗੱਡੀਆਂ ਤੇ ਟਰੈਕਟਰ ਟਰਾਲੀ ਨੇ ਸਾਰਾ ਵਿਹੜਾ ਮੱਲ ਲਿਆ। ਟਰਾਲੀ 'ਤੇ ਬਾਪੂ ਦਾ ਸਕੂਟਰ ਰੱਖਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਘਰ 'ਚ ਇਕੱਠ ਹੋਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਿਆ। ਕੋਈ ਬਾਪੂ ਦੀ ਲਾਸ਼ ਨੂੰ ਗੱਡੀ 'ਚੋਂ ਲੁਆ ਰਿਹਾ ਸੀ ਤੇ ਕੋਈ ਬਾਪੂ ਦਾ ਸਕੂਟਰ। ਮੈਂ ਡਰਿਆ-ਸਹਿਮਿਆ ਭੂਆ ਦੀ ਬੁੱਕਲ 'ਚ ਬੈਠਾ ਸੀ, ਰੋ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਭੂਆ ਮੈਨੂੰ ਚੁੱਕ ਕੇ ਸਕੂਟਰ ਕੋਲ ਚਲੀ ਗਈ ਤੇ ਉਹਦੀ ਭੁੱਬ ਨਿਕਲ ਗਈ। ਮੇਰੀ ਨਿਗ੍ਹਾ ਸਕੂਟਰ ਮਗਰ ਬੰਨ੍ਹੇ ਉਸ ਖਿਡੌਣੇ ਟਰੈਕਟਰ 'ਤੇ ਪਈ, ਜੋ ਬਾਪੂ ਬਿਨ੍ਹਾਂ ਦੱਸੇ ਮੇਰੇ ਲਈ ਲੈ ਕੇ ਆ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਮੇਰੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਤਿੱਪ ਤਿੱਪ ਚੋਣ ਲੱਗੀਆਂ। ਭੂਆ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਜ਼ੋਰ ਦੇਣੇ ਘੁੱਟ ਲਿਆ ਤੇ ਕਮਰੇ 'ਚ ਲੈ ਕੇ ਚਲੀ ਗਈ। ਮੈਂ ਕੰਬ ਰਿਹਾ ਸੀ ਤੇ ਭੂਆ ਮੈਨੂੰ ਕਲਾਵੇ 'ਚ ਘੁੱਟੀ ਬੈਠੀ ਸੀ ਜਿਵੇਂ ਮੈਂ ਉਸਦਾ ਵੀਰ ਹੋਵਾਂ ਤੇ ਮੈਨੂੰ ਮੁੜ ਤੋਂ ਖੋਹਣ ਤੋਂ ਡਰ ਰਹੀ ਹੋਵੇ ਤੇ ਇੱਕ ਦੋ ਵਾਰ ਉਸਦੇ ਮੂੰਹੋਂ ਨਿਕਲਿਆ ਕਿ "ਨਾ ਲਛਮਣ ਰੋ ਨਾ, ਤੇਰੀ ਭੈਣ ਹੈਗੀ ਆ ... ਫ਼ਿਕਰ ਨਾ ਕਰ।" ਭੂਆ ਦਾ ਆਵਦਾ ਤੌਰ ਚੁੱਕਿਆ ਗਿਆ ਸੀ।

ਬਾਪੂ ਨੂੰ ਨੁਹਾਉਣ ਲੱਗੇ ਉਸਦੇ ਗੀਜੇ 'ਚੋਂ ਆੜਤੀਆ ਦੇ ਦਿੱਤੇ ਚੈੱਕ ਨਿਕਲੇ ਜੋ ਵੱਡੇ ਫੁੱਫੜ ਜੀ ਨੂੰ ਸਾਂਭਣ ਲਈ ਫੜ੍ਹਾ ਦਿੱਤੇ। ਬਾਪੂ ਦਾ ਸੰਸਕਾਰ ਹੋ ਗਿਆ। ਬਾਪੂ ਦਾ ਸਕੂਟਰ ਦਲਾਨ ਨਾਲ ਲੱਗਦੇ ਸ਼ਟਰ ਵਾਲੇ ਕਮਰੇ 'ਚ ਸਾਂਭ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਉਹ ਨਿੱਕਾ ਟਰੈਕਟਰ ਵੀ ਉਵੇਂ ਹੀ ਸਕੂਟਰ ਮਗਰ ਬੰਨਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਹ ਸਟਰ ਵਾਲਾ ਕਮਰਾ ਮੇਰੀ ਸੁਰਤ 'ਚ ਬੰਦ ਹੀ ਰਹਿੰਦਾ ਤੇ ਕਿਸੇ ਦੀ ਹਿੰਮਤ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਪਈ ਕਿ ਬਾਪੂ ਦਾ ਸਕੂਟਰ ਠੀਕ ਕਰਾ ਕੇ ਵਰਤ ਲਈਏ, ਨਿੱਕੇ ਟਰੈਕਟਰ ਨਾਲ ਖੇਡ ਲਈਏ। ਸਮਾਂ ਬੀਤਿਆ ਮੈਂ ਤੇ ਮਾਂ ਦੋਵੇਂ ਕੈਨੇਡਾ ਚਲੇ ਗਏ। ਪਿੰਡ ਪੰਜ ਸਾਲਾਂ ਬਾਅਦ ਗੇੜਾ ਲੱਗਦਾ।

ਅੱਜ 25 ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਬਾਅਦ ਮੈਂ ਆਵਦੇ ਪਰਿਵਾਰ ਸਮੇਤ ਪਿੰਡ ਆਇਆ ਤਾਂ ਨਾਲ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਜੀਅ ਵੀ ਸੀ, ਉਹ ਸੀ ਮੇਰਾ ਪੁੱਤ। ਮਿਲਣ ਵਾਲੇ ਲੋਕ ਆਖ ਰਹੇ ਸੀ ਕਿ ਜਮਾ ਲਛਮਣ ਸਿੰਹੁ ਦਾ ਮੁਹਾਂਦਰਾਂ ਏ ਮੇਰੇ ਪੁੱਤ ਦਾ। ਐਤਵਾਰ ਵਾਲੇ ਦਿਨ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਮਨ 'ਚ ਕੀ ਆਇਆ ਕਿ ਉਸ ਸ਼ਾਮ ਮੈਂ ਉਹ ਸ਼ਟਰ ਵਾਲਾ ਕਮਰਾ ਖੋਲ੍ਹ ਲਿਆ ਤੇ ਮੇਰਾ ਪੁੱਤ ਮੇਰੀ ਗੋਦੀ ਤੋਂ ਉੱਤਰ ਸਕੂਟਰ ਕੋਲ ਜਾ ਖੜ੍ਹਾ ਹੋ ਗਿਆ ਤੇ ਸਕੂਟਰ 'ਤੇ ਲਾਲ ਲੀੜਾ ਦਿੱਤਾ ਹੋਇਆ ਸੀ ਪਰ ਅੱਧਾ ਲੀੜਾ ਲਹਿ ਗਿਆ ਸੀ। ਪੁੱਤ ਦੀ ਨਿਗ੍ਹਾ ਟਰੈਕਟਰ 'ਤੇ ਪਈ ਤੇ ਉਹ ਜ਼ਿੱਦ ਕਰਨ ਲੱਗਾ ਕਿ ਉਹ ਟਰੈਕਟਰ ਲੈਣਾ ਏ ਖੇਡਣ ਲਈ। ਮੈਂ ਭਰੇ ਜਿਹੇ ਮਨ ਨਾਲ ਲਾਲ ਲੀੜੇ ਨੂੰ ਖਿੱਚ ਲਿਆ ਤੇ ਸਾਰੀ ਮਿੱਟੀ ਸਾਡੇ

ਦੋਵਾਂ `ਤੇ ਪੈ ਗਈ। ਮੈਨੂੰ ਉਸ ਮਿੱਟੀ ਦੀ ਖੁਸ਼ਬੋ ਚੰਗੀ ਲੱਗੀ। ਮੈਂ ਸਕੂਟਰ ਨੂੰ ਰੋੜ੍ਹ ਕੇ ਵਿਹੜੇ 'ਚ ਲੈ ਆਇਆ। ਮਾਂ ਭਾਂਡੇ ਵਿੱਚੇ ਛੱਡ ਸਾਡੇ ਕੋਲ ਆ ਗਈ ... ਸ਼ਾਇਦ ਮੈਨੂੰ ਸਹਾਰਾ ਦੇਣ ਲਈ ਕਿ ਕਿਧਰੇ ਸਕੂਟਰ ਦੇਖ ਮੈਂ ਕਮਜ਼ੋਰ ਪੈ ਰੋਣ ਨਾ ਲੱਗ ਜਾਵਾਂ ਪਰ ਸਕੂਟਰ ਕੋਲ ਆ ਮਾਂ ਨੇ ਡੂੰਘਾ ਹਾਉਂਕਾ ਲਿਆ ਤੇ ਆਵਦੇ ਮੂੰਹ ਨੂੰ ਚੁੰਨੀ ਨਾਲ ਪੂੰਝਣ ਲੱਗੀ। ਮੈਂ ਸਕੂਟਰ ਸਾਫ਼ ਕੀਤਾ ਤੇ ਟਰੈਕਟਰ ਵੀ। ਟਰੈਕਟਰ ਬੇਟੇ ਨੂੰ ਖੇਡਣ ਲਈ ਦੇ ਦਿੱਤਾ।

ਸਕੂਟਰ ਜੀਪ 'ਤੇ ਉਲੱਧ ਕੇ ਤਾਏ ਦੇ ਮੁੰਡੇ ਨਾਲ ਸ਼ਹਿਰ ਵੱਲ ਚੱਲ ਪਿਆ। ਠੀਕ ਕਰਾ ਸਕੂਟਰ ਨੂੰ ਫਿਰ ਤੋਂ ਨਵਾਂ ਬਣਾ ਲਿਆ। ਜੀਪ ਤਾਏ ਦਾ ਮੁੰਡਾ ਘਰ ਲੈ ਆਇਆ ਤੇ ਮੈਨੂੰ ਸਕੂਟਰ ਤੇ ਸ਼ਹਿਰੋਂ ਪਿੰਡ ਆਉਂਦੇ ਰਸਤੇ 'ਚ ਖ਼ਿਆਲ ਆਇਆ ਕਿ ਬਾਪੂ ਨੇ ਕੇਰਾਂ ਜੁੱਤੀ ਗੰਢਣੀ ਦਿੱਤੀ ਸੀ ਮੋਚੀ ਕੋਲ ਬੱਸ ਸਟੈਂਡ 'ਚ। ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕੀ ਸੋਚ ਮੈਂ ਸਕੂਟਰ ਫਿਰ ਤੋਂ ਸ਼ਹਿਰ ਵੱਲ ਮੋੜ ਲਿਆ ਤੇ ਬੱਸ ਸਟੈਂਡ ਚਲਾ ਗਿਆ। ਉੱਥੇ ਹੁਣ ਟਰੈਕਟਰ ਦੇ ਖਿਡੌਣਿਆਂ ਦੀ ਕੋਈ ਦੁਕਾਨ ਨਹੀਂ ਸੀ।

ਬੱਸ ਸਟੈਂਡ ਜਾ ਕੇ ਮੈਂ ਉਸੇ ਜਗ੍ਹਾ ਬਣੀ ਨਵੀਂ ਥੜੀ 'ਤੇ ਕਿੰਨਾ ਚਿਰ ਬੈਠਾ ਰਿਹਾ ਤੇ ਫਿਰ ਉੱਥੋਂ ਉੱਠ ਕੇ ਉਹੀ ਮੋਚੀ ਕੋਲ ਗਿਆ ਜੋ ਕਿ ਹੁਣ ਬੁੱਢਾ ਹੋ ਚੁੱਕਾ ਸੀ। ਮੈਂ ਮੋਚੀ ਕੋਲ ਜਾ ਕੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਮੇਰੇ ਬਾਪੂ ਦੀ ਜੁੱਤੀ ਲੈ ਕੇ ਜਾਣੀ ਏ। ਮੋਚੀ ਨੇ ਕਿਹਾ, ਕਿਸਦੀ ?" ਮੈਂ ਬਾਪੂ ਦੀ ਪਾਸਪੋਰਟ ਸਾਈਜ਼ ਫੋਟੋ ਬਟੂਏ 'ਚੋਂ ਕੱਢ ਕੇ ਦਿਖਾਈ। ਉਸ ਮੋਚੀ ਨੇ ਘੁੱਟ ਕੇ ਮੈਨੂੰ ਸੀਨੇ ਨਾਲ ਲਾ ਲਿਆ ਕਿ ਅੱਛਾ ਲਛਮਣ ਸਿਹੁੰ ਦਾ ਪੁੱਤ ਏ ਤੂੰ ਤੇ ਫਿਰ ਉਹ ਮੇਰਾ ਹੱਥ ਫੜ੍ਹ ਸੜਕ ਦੇ ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਬਣੇ ਇੱਕ ਵੱਡੇ ਸਾਰੇ ਜੁੱਤੀਆਂ ਦੇ ਸ਼ੋਅ ਰੂਮ 'ਚ ਲੈ ਗਿਆ ਤੇ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰ ਫਰੇਮ 'ਚ ਜੜ੍ਹੀਆਂ ਕੰਧ 'ਤੇ ਲੱਗਾ ਜੁੱਤੀ ਦਾ ਜੜਾ ਦਿਖਾਇਆ ਤੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਪਤਾ ਇਹ ਜੁੱਤੀ ਮੈਂ ਬਹੁਤ ਸਾਂਭ ਕੇ ਰੱਖੀ ਏ। ਲਛਮਣ ਸਿੰਹੁ ਕੱਲ੍ਹ ਦਾ ਕਹਿ ਮੁੜ ਜੁੱਤੀ ਲੈਣ ਨਹੀਂ ਆਇਆ ਪਰ ਜਿਸ ਦਿਨ ਦੀ ਇਹ ਜੁੱਤੀ ਮੇਰੀ ਦੁਕਾਨ 'ਤੇ ਆਈ ਏ ਮੇਰੇ ਕੰਮ 'ਚ ਬਰਕਤ ਆਈ ਏ ਤੇ ਹੋ ਸਕਦਾ ਮੇਰਾ ਵਹਿਮ ਹੀ ਹੋਵੇ ਪਰ ਮੈਂ ਇਹ ਜੁੱਤੀ ਨੂੰ ਰੱਬ ਵਾਂਗ ਪੂਜਦਾ। ਮੈਂ ਇੱਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਸੁੰਨ ਜਿਹਾ ਹੋ ਕੇ ਜੁੱਤੀ ਨੂੰ ਇੱਕਟਕ ਦੇਖਣ ਲੱਗਾ । ਮੈਂ ਬੁੱਢੇ ਮੋਚੀ ਨੂੰ ਤਰਲਾ ਜਿਹਾ ਪਾ ਕੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਇਹ ਜੋੜਾ ਮੈਨੂੰ ਦੇ ਦਿਉ, ਮੈਂ ਜੋ ਕੀਮਤ ਕਹੋਗੇ ਦੇ ਦੇਵਾਂਗਾ। ਬੁੱਢੇ ਮੋਚੀ ਨੇ ਆਵਦੇ ਪੁੱਤ ਨੂੰ ਕਹਿ ਮੈਨੂੰ ਉਹ ਜੁੱਤੀ ਅਖ਼ਬਾਰ 'ਚ ਲਪੇਟ ਕਾਲੇ ਲਿਫਾਫੇ 'ਚ ਪਾ ਕੇ ਦਿੱਤੀ। ਮੈਂ ਆਉਂਦਾ-ਆਉਂਦਾ ਉਸ ਤੋਂ ਪੁੱਛਣਾ ਜਰੂਰੀ ਸਮਝਿਆ ਕਿ ਜੇ ਐਨਾ ਵੱਡਾ ਸ਼ੋਅ ਰੂਮ ਏ ਤਾਂ ਤੁਸੀਂ ਬੱਸ ਸਟੈਂਡ ਧੁੱਪ 'ਚ ਨਿੱਕੀ ਜਿਹੀ ਦੁਕਾਨ 'ਤੇ ਕਿਉਂ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹੋ। ਬੁੱਢੇ ਮੋਚੀ ਨੇ ਚਿੱਟੇ ਮੋਤੀਏ ਉੱਤਰੇ ਵਾਲੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਭਰ ਕਿਹਾ, "ਮੇਰੇ ਪਿਉ ਨੇ ਉਹ ਜੁੱਤੀਆਂ ਵਾਲੇ ਖੋਖੇ 'ਚ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਕੱਢ ਦਿੱਤੀ, ਮੈਨੂੰ ਉਸ ਦੁਕਾਨ 'ਤੇ

ਜਵਾਈ ਪੁੱਤ

ਠਠੰਬਰੀ ਜੇਹੀ ਕੁੰਗੜ ਕੇ ਬੈਠੀ ਉਹ ਅੰਦਰੋਂ-ਅੰਦਰ ਡਰ ਰਹੀ ਸੀ। ਤਿੰਨ ਲਾਵਾਂ ਹੋ ਗਈਆਂ ਤੇ ਜਦੋਂ ਚੌਥੀ ਲਾਵ ਬਾਬਾ ਜੀ ਪੜ੍ਹ ਰਹੇ ਸੀ ਤਾਂ ਪਿੱਛੇ ਰੌਲਾ ਪੈਣ ਲੱਗਾ। "ਜਲਦੀ ਕੋਈ ਪਾਣੀ ਲੈ ਕੇ ਆਉ... ਗੱਡੀ ਕੱਢੋ... ਡਾਕਟਰ ਬੁਲਾ ਲੋ...ਦੌਰਾ ਲੱਗਦਾ" ਦੌਰਾ ਸ਼ਬਦ ਸੁਣਦਿਆਂ ਹੀ ਉਸਦੇ ਮੱਥੇ 'ਚ ਮਾਂ ਦਾ ਚੇਹਰਾ ਠਣਕਿਆ ਪਰ ਪਿੱਛੇ ਮੁੜ ਕੇ ਕਿਵੇਂ ਦੇਖਦੀ ਤੇ ਉੱਤੋਂ ਘੁੰਡ ਵੀ ਸੀ। ਘੁੰਡ ਕਿਵੇਂ ਚੁੱਕ ਮੁੜ ਕੇ ਦੇਖਦੀ। ਚੌਥੀ ਲਾਵ ਵਾਰੀ ਚਹੁੰ ਕੋਨਿਆਂ 'ਚ ਖੜ੍ਹੇ ਭਰਾਵਾਂ 'ਚੋਂ ਇੱਕ ਵੀਰ ਨੂੰ ਬਦਲ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਸੀ, ਸ਼ਾਇਦ ਉਸਦਾ ਵੀਰ ਮਾਂ ਨੂੰ ਡਾਕਟਰ ਦੇ ਲੈ ਗਿਆ ਹੋਣਾ। ਫੜ੍ਹ ਕੇ ਤੋਰਦੇ ਮਾਮੇ ਦੇ ਮੁੰਡੇ ਨੇ ਉਹਦੇ ਕੰਨ 'ਚ ਹੌਲੀ ਦੇਣੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਭੈਣੇ, ਠੀਕ ਆ ਭੂਆ ਜੀ ਮਾੜਾ ਜਾ ਚੱਕਰ ਆਇਆ ਸੀ ਤੇ ਪਿਛਲੇ ਕਮਰੇ 'ਚ ਪੈ ਗਏ, ਮੰਮੀ ਕੋਲ ਹੀ ਆ ਉਹਨਾਂ ਦੇ।" ਮੱਥੇ 'ਤੇ ਤਰੇਲੀ ਆ ਗਈ ਤੇ ਉਹਨੇ ਕੰਬਦੀ-ਕੰਬਦੀ ਨੇ ਚੌਥੀ ਲਾਵ ਲਈ। ਅੱਖਾਂ ਭਰ ਲਈਆਂ ਤੇ ਘੁੰਡ ਥੱਲੇ ਉਸਦਾ ਰੋਂਦਾ ਚਿਹਰਾ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਦੇਖ ਸਕਦਾ। ਲਾਵਾਂ ਲੈ ਕੇ ਸ਼ਗਨ ਦੀ ਰਸਮ ਕਰਕੇ ਬਰਾਤ ਰੋਟੀ ਖਾਣ ਲੱਗ ਗਈ। ਓਹਦੇ ਬਾਪੂ ਤੇ ਉਸਦੀ ਭੂਆ ਨੇ ਮੂੰਹ ਜਠੌਣ ਦਾ ਸ਼ਗੁਨ ਕੀਤਾ। ਭੂਆ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਦੀ ਛੋਹ ਤੇ ਮਾਂ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਦੀ ਛੋਹ ਨੂੰ ਉਹ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾ ਜਾਣਦੀ ਸੀ। ਮਨ 'ਚ ਸੋਚ ਰਹੀ ਸੀ ਕਿ ਮਾਂ ਸ਼ਗੁਨ ਕਰਨ ਨਹੀਂ ਆਈ, ਜ਼ਿਆਦਾ ਬਿਮਾਰ ਨਾ ਹੋਵੇ।

ਰਸਮਾਂ ਨਿਬੇੜ ਉਹ ਆਵਦੀ ਵਿਚੋਲਣ ਨਾਲ ਪਿਛਲੇ ਕਮਰੇ 'ਚ ਮਾਂ ਨੂੰ ਦੇਖਣ ਆ ਗਈ।

ਵਿਚੋਲਣ ਬਾਹਰ ਖੜ ਗਈ। ਉੱਥੇ ਮਾਂ ਨਹੀਂ ਸੀ । ਉੱਥੇ ਉਸਦੀ ਭੂਆ ਅਤੇ ਉਸਦਾ ਪਿਉ ਘੁਸਰ-ਮੁਸਰ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਓਹਨੇ ਘੁੰਡ ਚੁੱਕ ਬਾਪੂ ਦਾ ਰੋਣਹਾਕਾ ਚਿਹਰਾ ਪੁੱਛਿਆ, "ਕਿੱਥੇ ਆ ਮਾਂ, ਠੀਕ ਨਹੀਂ ਆ??" ਓਹਦੀ ਭੂਆ ਨੇ ਗੱਲ ਅੱਗੋਂ ਵਲਦੇ ਉਸਨੂੰ ਬੁੱਕਲ 'ਚ ਲਹਿੰਦੇ ਕਿਹਾ, "ਹਸਪਤਾਲ ਆ, ਠੀਕ ਹੋਜੂ... ਤੂੰ ਸ਼ਗਨਾਂ ਦੇ ਦਿਨ ਸੁੱਖੀ ਸਾਂਦੀ ਰੋ ਕੇ ਨਾ ਜਾ... ਅਸੀਂ ਹੈਗੇ ਆ ਸਾਰੇ ਇੱਥੇ ... " ਉਹਦੀ ਭੁੱਬ ਨਿਕਲ ਗਈ, "ਭੂਆ ਰੋਵਾਂ ਕਿਵੇਂ ਨਾ, ਮਾਂ ਏ ਤੇ ਉਹਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਕਿਵੇਂ ਤੁਰ

ਜਾਵਾਂ ਸਹੁਰੀ… ਉਹ ਜਦੋਂ ਠੀਕ ਹੋ ਕੇ ਘਰ ਆਜੂ ਉਦੋਂ ਹੀ ਜਾਊਂ ਮੈਂ ਵੀ.. ਭੂਆ ਨੇ ਬਾਪੂ ਵੱਲ ਦੇਖਦੇ ਕਿਹਾ, "ਜਿੱਦ ਨਾ ਕਰ, ਬਾਪ ਵੱਲ ਦੇਖ... "ਉਹਨੇ ਅੱਖਾਂ ਭਰ ਕੇ ਡੋਲਦੇ ਹੋਏ ਕਿਹਾ, "ਭੂਆ ਮਾਂ ਬਿਨਾਂ ਕਿਵੇਂ ਕੋਈ ਡੋਲੀ ਬੈਠ ਸਕਦਾ.. ਸਮਝਦੇ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ .. " ਐਨੇ ਨੂੰ ਉਸਦਾ ਦੂਜਾ ਭਰਾ ਆਇਆ ਤੇ ਬਾਪੂ ਨੂੰ ਆਣ ਕੇ ਕਹਿੰਦਾ ਕਿ ਹੋਇਆ ਪੈਸਿਆਂ ਦਾ ਇਤਜ਼ਾਮ ਬਾਪੂ.. ਉਹ ਅੱਬੜਵਾਹੇ ਕਦੇ ਭਰਾ ਕਦੇ ਭੂਆ ਤੇ ਕਦੇ ਬਾਪੂ ਦੇ ਮੂੰਹ ਵੱਲ ਦੇਖਦੀ । ਉਹਨੇ ਪਰਸ ਵਾਲੇ ਸਾਰੇ ਪੈਸੇ ਬਾਪੂ ਨੂੰ ਦਿੰਦੇ ਕਿਹਾ, "ਇਹ ਵਰਤ ਲੋ, ਮਾਂ ਨੂੰ ਬਚਾ ਲੋ ਬਾਪੂ.. " ਉੱਥੇ ਖੜ੍ਹੇ ਸਭ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਤਿਪ-ਤਿਪ ਕਰ ਵਹਿ ਗਈਆਂ । ਬਾਪੂ ਨੇ ਉਸਦੇ ਸਿਰ 'ਤੇ ਹੱਥ ਰੱਖਦੇ ਕਿਹਾ, "ਧੀਆਂ ਨੂੰ ਦੇਣਾ ਹੁੰਦਾ ਲੈਣਾ ਨਹੀਂ ਤੇ ਨਾਲੇ ਪੁੱਤ ਤੇਰੇ ਸ਼ਗਨਾਂ ਦੇ ਪੈਸੇ ਕਿਵੇਂ ਰੱਖ ਲਾਂ ਮੈਂ ??" ਉਹ ਕਹਿੰਦੀ, "ਕਰਜ਼ਾ ਸਮਝ ਕੇ ਰੱਖ ਲਾ ਬਾਪੂ, ਮਾਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਏ.. ਬਚਾ ਲਵੋ ਮਾਂ ਨੂੰ ... " ਐਨੇ ਨੂੰ ਵਿਚੋਲਣ ਆ ਗਈ ਤੇ ਕਹਿੰਦੀ ਕਿ ਚਲੋ ਭਾਈ ਤੋਰੀਏ ਕੁੜੀ ਨੂੰ । ਭੂਆ ਨੇ ਝੱਟ ਦੇਣੇ ਹਾਮੀ ਭਰੀ । ਜਿਵੇਂ ਸਾਰੇ ਕਿਸੇ ਅਣਹੋਣੀ ਤੋਂ ਡਰ ਰਹੇ ਹੋਣ ਕਿ ਕੁੜੀ ਸੁੱਖੀ ਸਾਂਦੀ ਤੁਰ ਜਾਵੇ । ਉਹਨੇ ਚੁੰਨੀ ਠੀਕ ਕਰਦੀ ਨੇ ਕਿਹਾ, "ਭੂਆ ਹਾਲੇ ਤਾਂ ਦੋ ਵੀ ਨਹੀਂ ਵੱਜੇ ਥੋੜਾ ਚਿਰ ਹੋਰ ਰੁਕ ਜੋ, ਮਾਂ ਦੀ ਸੁੱਖ-ਸਾਂਦ ਆ ਜੇ ..ਕੀ ਪਤਾ ਡਾਕਟਰ ਰਾਜੀ ਕਰਕੇ ਹੁਣੇ ਮੋੜ ਦੇਵੇ.. "ਸਾਰੇ ਚੁੱਪ ਹੋ ਗਏ ਤੇ ਵਿਚੋਲਣ ਦੇ ਪਿੱਛੇ ਬਾਹਰ ਚੱਲ ਪਏ । ਭੂਆ ਨੇ ਉਹਦੀ ਗੱਲ ਅਣਸੁਣੀ ਕਰ ਉਸਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਦੁਆਲੇ ਫੈਲਿਆ ਸੁਰਮਾ ਪੇਟੀ 'ਤੇ ਪਈ ਉਸਦੀ ਮਾਂ ਦੀ ਚੁੰਨੀ ਨਾਲ ਠੀਕ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਮਾਂ ਦੀ ਉਹ ਸੂਤੀ ਚੁੰਨੀ ਜੋ ਉਹ ਰੋਜ਼ ਘਰ ਲੈਂਦੀ ਸੀ, ਉਹ ਚੁੰਨੀ ਮਾਂ ਦੇ ਵੰਡੇ ਦੇ ਹੰਝੂ-ਪੂੰਝ ਰਹੀ ਸੀ। ਉਹਨੇ ਭੂਆ ਨੂੰ ਕਿਹਾ ਕਿ ਭੂਆ ਆਹ ਚੁੰਨੀ ਪਰਸ 'ਚ ਪਾ ਦੇ ਤੇ ਪੈਸੇ ਕੱਢ ਕੇ ਰੱਖ ਲੈ,ਬਾਪੂ ਨੂੰ ਦੇ ਦੀ। ਭੂਆ ਨੇ ਉਵੇਂ ਹੀ ਕੀਤਾ । ਡੋਲੀ ਤੁਰ ਗਈ।

ਸਾਰੇ ਰਾਸਤੇ ਉਹ ਪਰਸ ਸੀਨੇ ਲਾ ਕੇ ਬੈਠੀ ਰਹੀ ਜਿਵੇਂ ਮਾਂ ਨੂੰ ਗਲਵੱਕੜੀ ਪਾਈ ਹੋਵੇ। ਰੋਂਦੀ ਰਹੀ, ਡਰਦੀ ਰਹੀ ਤੇ ਕਦੇ ਭੁੱਬ ਨਿਕਲਦੀ ਤਾਂ ਨਾਲ ਬੈਠੀ ਵਿਚੋਲਣ ਹੁੱਜ ਮਾਰ ਦਿੰਦੀ। ਸਹੁਰੇ ਘਰ ਪੁੱਜੀ, ਰਸਮ-ਰਿਵਾਜ ਹੋਏ। ਮੂੰਹ ਜਠੌਣ ਵੇਲੇ ਖਵਾਏ ਲੱਡੂ ਉਹਨੂੰ ਫੋਕਲੇ ਲੱਗੇ। ਮਹਿੰਦੀ ਦਾ ਰੰਗ ਵੀ ਫਿੱਕਾ ਲੱਗਾ ਤੇ ਕਲੀਰਿਆਂ ਦੀ ਅਵਾਜ਼ ਉਹਨੂੰ ਕੰਨ ਚੀਰਦੀ ਲੱਗੀ। ਮਾਂ ਬਗੈਰ ਕਿੰਨੇ ਚਾਅ ਮੱਠੇ ਪੈ ਗਏ ਸੀ।

ਪਿੰਡ ਦੀਆਂ ਬੁੜੀਆਂ ਮੂੰਹ ਵਿਖਾਈ ਕਰਨ ਲੱਗੀਆਂ। ਘੁੰਡ ਚੁੱਕਦੀਆਂ ਤੇ ਫਿਰ ਮੂੰਹ ਜੋੜ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦੀਆਂ, " ਪੇਕਿਆਂ ਦਾ ਬਾਹਲਾ ਮੋਹ ਕਰਦੀ ਲੱਗਦੀ ਏ..ਰੋ ਕੇ ਅੱਖਾਂ ਸੁਜਾਈ ਬੈਠੀ ਏ ..." ਇੱਕ ਕਹਿੰਦੀ, "ਗਲੇਡੂ ਤਾਂ ਬਣਾਏ ਹੋਣੇ ਆ ਮਾਂ ਪੇ ਨੇ ਕਿਤੇ ਹੋਰ ਤੋਰਤੀ ਹੋਨੀ ਆ...ਤਾਹੀਓਂ ਭੋਰਾ ਰੌਣਕ ਨੀ ਬਹੂ ਦੇ ਮੂੰਹ ‘ਤੇ ਉਹਨੂੰ ਉਹ ਗੱਲਾਂ ਸੁਣ ਰਹੀਆਂ ਸੀ ਪਰ ਕੌੜੀਆਂ ਨਹੀਂ ਲੱਗ ਰਹੀਆਂ ਸੀ। ਸੁਰਤ ਜੁ ਮਾਂ ‘ਚ ਸੀ।