ਵਲ ਤੱਕ ਕੇ ਬੋਲੇ,
ਭਾਈ ਅਹੁ ਜੋ ਉਜੈਨੀ ਸਿੱਖ ਹੈ,
ਇਸ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦਿ ਲੰਗਰ ਵਿਚ ਮਿਲੇ,
ਜਿਧਰ ਵੱਡਾ ਲੰਗਰ ਹੈ ਤੇ ਮਹਾਂ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦਿ ਨਹੀਂ ਬਣਦਾ ਸੁੱਧ ਚੌਂਕੇ ਵਿਚ ਭੋਜਨ ਦੇਣਾ ਏਸਨੂੰ। ਇਹ ਅੰਤ੍ਰਯਾਮਤਾ ਦੀ ਗਲ ਵੇਖ ਕੇ ਹਰ ਗੋਪਾਲ ਦੀ ਅੰਦਰਲੀ ਲਹਿਰ -ਗਤੀ ਕੁਛ ਖੜੋ ਗਈ,
ਵਿਚਾਰਨ ਲੱਗਾ ਕਿ ਚਾਹੇ ਕ੍ਰਿਯਾ ਗੁਰੂ ਦੀ ਵੈਸ਼ਨਵ ਦੀ ਨਹੀਂ ਹੈ,
ਪਰ ਅੰਤ੍ਰ੍ਯਮੀ ਹਨ,
ਤਾਂ ਤੇ ਇਹ ਮਹਾਂਪੁਰਖ ਤਾਂ ਹਨ,
ਮੇਰੀ ਸਮਝ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਸਮਝ ਤੇ ਪਰਖ ਨਹੀਂ ਸਕੀ। ਗਲ ਕੀਹ,
ਸੰਗਤ ਸਾਰੀ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦਿ ਲਈ ਉੱਠੀ,
ਇਹ ਬੀ ਗਿਆ ਤੇ ਪ੍ਰਸ਼ਾਦਿ ਛਕਿਓਸੁ। '
ਰਾਤ ਪਈ,
ਹੋਰ ਤ'
ਸਾਰੇ ਸੋ ਗਏ,
ਪਰ ਹਰਗੋਪਾਲ ਫਿਰ ਸੰਸੇ ਦੀ ਨੈਂ ਰੁੜ੍ਹ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਕਦੇ ਤਾਂ ਇਸਦਾ ਗੁਰੂ ਕੇ ਤੇਜ ਤੇ ਅੰਤ੍ਰਯਾਮਤਾ ਪਰ ਸਿਦਕ ਬੱਝਦਾ ਹੈ,
ਕਦੇ ਤਰਕ ਫੁਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਮੇਰੇ ਪਿਤਾ ਨੇ ਇਸ ਗੁਰੂ ਵਿਚ ਕੀਹ ਡਿੱਠਾ ਸੀ,
ਕਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਗੁਰੂ ਉਸ ਨੇ ਲੱਭਾ,
ਆਖਦਾ ਸੀ ਜੀਅਦਾਨ ਦੇ ਦਾਤੇ ਹਨ. ਏਹ ਜੀਵਨ ਦੇਂਦੇ ਹਨ ਕਿ ਜੀਆਂ ਦਾ ਜੀਵਨ ਲੈਂਦੇ ਹਨ! ਸਾਧੂ ਚਾਹੀਏ ਜੀਵ ਮਾਤ੍ਰ ਨਾ ਦੁਖਾਵੇ,
ਦਇਆ ਵਿਚ ਵਿਚਰੇ ਜੈਸੇ ਜੈਨੀ ਵਿਚਰਦੇ ਹਨ,
ਕੀੜਿਆ ਤਕ ਨੂੰ ਭੀ ਪਾਲਦੇ ਹਨ। ਸਾਧੂ ਚਾਹੀਏ ਉਦਾਸ,
ਤੇ ਵੈਰਾਗ ਦੀ ਮੂਰਤ। ਹੱਛਾ ਸਵੇਰੇ ਮੁੜ ਚੱਲੇ ਘਰਾ ਨੂੰ,
ਉਹੋ ਵੈਸ਼ਨੋ ਸਾਧ ਹੀ ਠੀਕ ਹੈ। ਰੁਪਏ ਚੜ੍ਹਾਵਾ ਕਿ ਨਾ?
ਪੰਜ ਸੌ ਆਂਦਾ ਸੀ,
ਦਿਆ ਕਿ ਨਾਂ?
ਹਾਂ ਮੈਂ ਦੇਂਦਾ,
ਗੁਰੂ ਬਣਾਉਂਦਾ,
ਪਰ ਕ੍ਰਿਯਾ ਪਸੰਦ ਨਹੀਂ ਆਈ,
ਐਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਦੁਚਿਤਾਈ ਵਿਚ ਰਾਤ ਬੀਤ ਗਈ। ਤੜਕੇ ਹਰਿਗੋਪਾਲ ਉਠਿਆ,
ਨਾਤਾ,
ਤੁਰਨ ਦੀ ਸੋਚੀ। ਮਨ ਫੇਰ ਫਿਰ ਪਿਆ। ਮਨ ਮਨ ਨੂੰ ਆਖਦਾ ਹੈ,
ਕਲ ਤੂੰ ਕਰਾਮਾਤ ਬੀ ਦੇਖੀ ਸੀ,
ਖਬਰੇ ਕੁਛ ਹੋਵੇ ਹੀ। ਚੱਲ ਕੁਛ ਦਿਨ ਰਹੁ,
ਦਰਸ਼ਨ ਕਰ,
ਬਚਨ ਸੁਣ,
ਕਾਹਲੀ ਕਰਕੇ ਮੁੜ ਗਿਓ ਤਾਂ ਪਿਤਾ ਝੂਠਿਆ ਕਰੇਗਾ। ਚੱਲ ਦੀਵਾਨ ਵਿਚ,
ਦਰਸ਼ਨ ਕਰ ਤੇ ਹੋਰ ਦੇਖ।
- ३-
ਸਾਰੇ ਵੇਲੇ ਵੇਲੇ ਹੀ ਹਨ, ਕਾਲ ਦੀ ਗਤੀ ਹੈ, ਜੋ ਚੱਲ ਰਿਹਾ ਹੈ ਤੇ ਚਲਦਾ ਸਹੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ਤੇ ਜਿਸਦੀ ਚਾਲ ਵਿਚ ਹੀ ਸੰਸਾਰ ਚਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਪਰ ਵੇਲਿਆਂ ਵਿਚ ਫਰਕ ਬੀ ਹੈ। ਦੁਪਹਿਰਾਂ ਗਰਮ ਹਨ, ਬ੍ਰਿਤੀ ਸੂਰਜ ਚੜੇ ਖਿੰਡਦੀ ਹੈ, ਸੰਧ੍ਯਾ ਵੇਲੇ ਮਨ ਮੁੜਦਾ ਹੈ, ਰਾਤ ਨੂੰ ਠੰਢ ਉਤਰਦੀ ਹੈ। ਤਿਵੇਂ ਪਿਛਲੀ ਰਾਤ ਸੀਤਲ ਹੈ, ਮਾਨੋਂ ਝਿੰਮ ਝਿੰਮ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਵਰਸਦਾ ਹੈ, ਮਨੁਖ ਸੁੱਤੇ ਪਏ ਹਨ, ਪੰਛੀ ਅਰਾਮ ਵਿਚ ਹਨ, ਕੁਦਰਤ ਟਿਕੀ ਹੋਈ ਭਾਸਦੀ ਹੈ, ਗਰਮੀ ਦੀ ਥਾਂ ਸੀਤਲਤਾਈ ਲੈਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਵੇਲੇ ਜੇ ਕੋਈ ਮਨ ਨੂੰ ਮਨ ਵਿਚ ਜੋੜੇ ਤਾਂ ਵੇਲਾ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਹੋ ਭਾਸਦਾ ਹੈ। ਮਨੁੱਖ ਰੋਟੀ ਖਾਕੇ ਰਾਤ ਨੂੰ ਸੌ ਜਾਂਦਾ ਹੈ । ਖਾਧਾ ਹਜ਼ਮ ਹੋਕੇ ਉਸਦੇ ਸੂਖਮ ਰਸ ਬਣਕੇ ਪਿਛਲੀ ਰਾਤ ਤਕ ਸਾਰੇ ਸਰੀਰ ਵਿਚ ਫਿਰ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਉਸ ਵੇਲੇ ਸਰੀਰ ਅਪਣੇ ਸੁਤੇ ਬਲ ਵਿਚ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਰਾਤ ਸੌ ਲੈਣ ਕਰਕੇ ਸ੍ਰੀਰ ਦਾ ਥਕਾਨ