ਇਸ ਵਿਸ਼ੇ 'ਤੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਪੁਸਤਕਾਂ ਵਲਾਇਤ ਵਿਚੋਂ ਛਪ ਕੇ ਧੜਾ ਧੜ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਆਉਂਦੀਆਂ ਹਨ, ਜਿਹੜੀਆਂ ਉਥੋਂ ਦੇ ਹੀ ਹਾਲਾਤ ਦੇ ਆਧਾਰ ਉਪਰ ਲਿਖੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਥੋਂ ਦੇ ਵਿਆਹ ਦੇ ਮਸਲੇ ਹੋਰ, ਢੰਗ ਹੋਰ, ਏਥੋਂ ਦੇ ਵਿਆਹ ਸ਼ਾਦੀਆਂ ਦੇ ਸਿਲਸਿਲੇ ਹੋਰ, ਮਾਮਲੇ ਹੋਰ । ਓਥੇ ਕੋਰਟਸ਼ਿਪ (ਮਨ-ਪਸੰਦ ਵਿਆਹ) ਦੀ ਖੁਲ੍ਹੀ ਆਗਿਆ, ਓਥੇ ਨਿੱਕੀਆਂ ਨਿੱਕੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਤੋਂ ਤਾਲਾਕ, ਏਥੇ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਦਾ ਗੰਢ-ਬੰਧਨ । ਇਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਹੋਰ ਭੀ ਅਨੇਕਾਂ ਵਿਰੋਧ ਤੇ ਅਨੇਕਾਂ ਬਖੇੜੇ । ਇਸੇ ਲਈ ਏਥੋਂ ਦੇ ਵਸਨੀਕਾਂ ਦੇ ਆਪਣੇ ਹਲਾਤਾਂ ਮੁਤਾਬਿਕ ਹੀ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਸਿਖ ਮਤ ਮਿਲਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ ।

ਕਈ ਲੋਕੀ ਕਹਿਣਗੇ ਕਿ "ਮਹਾਰਾਜ ! ਅਸੀਂ ਤਾਂ ਵੱਡੀ ਉਮਰ ਦੇ ਹੋ ਗਏ ਹਾਂ, ਪਰ ਡਰ ਹੈ ਕਿ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਉਤੇ ਇਸ ਦਾ ਕੋਈ ਭੈੜਾ ਅਸਰ ਨਾ ਪਵੇ ।” ਠੀਕ ਇਸੇ ਡਰ ਦੇ ਕਾਰਨ ਅੱਜ-ਕੱਲ ਦੇ ਜ਼ਮਾਨੇ ਵਿਚ ਇਸਤ੍ਰੀ ਅਤੇ ਪੁਰਸ਼ ਦੇ 'ਰੱਬੀ ਸੰਬੰਧਾਂ' ਦਾ ਵਰਣਨ ਮੂੰਹੋਂ ਨਹੀਂ ਕੱਢਿਆ ਜਾਂਦਾ । ਪਰ ਡਾਕਟਰ (J. C. Murray) ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਉਤਪੰਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ "ਕੀ ਇਹ ਹਦੋਂ ਵੱਧ ਚੁਪ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ? ਕੀ ਇਸ ਵਿਦਿਆ ਦੇ ਨਾ ਹੋਣ ਕਰ ਕੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਘਰਾਣੇ ਤਬਾਹ ਨਹੀਂ ਹੋ ਗਏ ?" ਸਮਝਦਾਰ ਲੋਕਾਂ ਵਲੋਂ ਜ਼ਰੂਰ ਇਹ ਉੱਤਰ ਮਿਲੇਗਾ ਕਿ ਚੁਪ ਨਾਲ ਵੀ ਜੇ ਬਹੁਤਾ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਏਨਾ ਨੁਕਸਾਨ ਤਾਂ ਜ਼ਰੂਰ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਬੇ-ਸਵਾਦ ਹੋ ਜਾਵੇ । ਲੁੱਚੇ ਲੋਕ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਭੈੜੇ ਰਾਹ 'ਤੇ ਪਾਉਣ ਲਈ ਖੁਲ੍ਹਮ-ਖੁਲ੍ਹੇ ਜ਼ੋਰ-ਸ਼ੋਰ ਨਾਲ ਕੰਮ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਕੰਜਰਖਾਨੇ, ਭੰਗ ਦੇ ਅੱਡੇ, ਸ਼ਰਾਬਖਾਨੇ, ਚੰਡੂਖਾਨੇ, ਘਟੀਆ ਦਰਜੇ ਦੇ ਹੋਟਲ, ਇਹ ਸਾਰੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਅੱਡੇ ਹਨ ਜਿਥੇ ਉਹ ਨੌਜਵਾਨਾਂ ਨੂੰ ਭੈੜੇ ਰਾਹ 'ਤੇ ਪਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਗੰਦੀਆਂ ਤਰੀਮਤਾਂ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਪਹੰਚਾਉਂਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਗੰਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਦਾ ਪ੍ਰਚਾਰ ਕਰਦੇ ਹਨ । ਦੂਰ ਨਾ ਜਾਵੋ ਨਾਵਲ, ਥੀਏਟਰ, ਸਿਨੇਮਾ ਸਾਰੇ ਦੇਸ ਵਿਚ ਖਿਲਰੇ ਹੋਏ ਹਨ, ਉਨ੍ਹਾਂ 'ਚੋਂ ਬਥੇਰਿਆਂ ਦੇ ਖੇਲ, ਤਮਾਸ਼ੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਲਿਖਤਾਂ ਤੇ ਕਹਾਣੀਆਂ ਆਦਿ ਪ੍ਰਚਾਰ ਸਾਧਨਾਂ ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰ ਕੇ ਬੜੀ ਬੁਰੀ ਸ਼ਕਲ ਵਿਚ ਮਨੁੱਖੀ ਚਾਲ-ਚਲਨ ਦਾ ਨਮੂਨਾ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ ।

'ਹਦਾਇਤ ਨਾਮਾ ਖਾਵੰਦ' ਵਰਗੀ ਸਿੱਧੇ ਰਾਹ 'ਤੇ ਲਾਣ ਵਾਲੀ ਤੇ

ਪੁੱਠੀਆਂ ਚਾਲਾਂ ਤੋਂ ਹਟਾ ਕੇ ਇਸਤ੍ਰੀ ਪੁਰਸ਼ ਦੇ ਰੱਬੀ ਸੰਬੰਧ ਨੂੰ ਉੱਤਮ ਰੰਗ ਵਿਚ ਵਰਣਨ ਕਰਨ ਵਾਲੀ ਪੁਸਤਕ ਦੀ ਬੜੀ ਲੋੜ ਹੈ ।

ਮੈਨੂੰ ਯਕੀਨ ਹੈ ਕਿ ਬਿਉਪਾਰੀ ਅਤੇ ਮੁਲਾਜ਼ਮ ਪੇਸ਼ਾ, ਮਸ਼ਰਕ-ਪਸੰਦ ਤੇ ਮਗਰਬ-ਪਸੰਦ, ਹਿੰਦੂ ਅਤੇ ਸਿੱਖ, ਮੁਸਲਮਾਨ ਅਤੇ ਈਸਾਈ, ਜਵਾਨ ਅਤੇ ਬੁੱਢੇ, ਮਰਦ ਅਤੇ ਇਸਤ੍ਰੀ ਜਦੋਂ ਮੇਰੀਆਂ ਪੁਸਤਕਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹ ਲੈਣਗੇ ਤਾਂ ਉਹ ਮੰਨ ਜਾਣਗੇ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਦੀਆਂ ਘਰੋਗੀ ਮੁਸ਼ਕਿਲਾਂ ਦਾ ਇਲਾਜ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਹਦ ਤੀਕਰ ਵੇਰਵੇ ਸਹਿਤ ਲਿਖਿਆ ਹੈ, ਸਗੋਂ ਉਹ ਕਹਿਣਗੇ 'ਚੰਗਾ ਹੁੰਦਾ ਕਿ ਇਹ ਪੁਸਤਕ ਅਸਾਂ ਪਹਿਲਾਂ ਪੜ੍ਹੀ ਹੁੰਦੀ ।'

ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਇੰਗਲੈਡ, ਅਫ਼ਰੀਕਾ, ਅਮਰੀਕਾ, ਮਲਾਇਆ, ਬਰਮਾ ਅਤੇ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਭਰ ਦੀਆਂ ਕਈ ਜਗ੍ਹਾ ਤੋਂ ਬੜੇ ਦਰਦ ਭਰੇ ਖਤ ਆਉਂਦੇ ਹਨ । ਉਹਨਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਸ਼ਾਦੀ ਅਕਸਰ ਖਾਨਾ ਆਬਾਦੀ ਦੀ ਬਜਾਇ ਖ਼ਾਨਾ-ਬਰਬਾਈ ਹੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਉਸ ਖਰਾਬੀ ਦੇ ਕਸੂਰਵਾਰ ਕਈ ਵਾਰੀ ਆਪ ਹੀ ਵਹੁਟੀ ਗਭਰੂ ਦੋਵੇਂ ਹੀ ਹੁੰਦੇ ਸੀ, ਚੰਗੇ ਵੇਲੇ ਸਾਡੀ ਸਿੱਖ-ਮਤ ਪਰਾਪਤ ਕਰਨ ਦੇ ਕਾਰਣ ਉਹ ਲੋਕ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਹੋਏ । ਜੇ ਪਹਿਲੀ ਉਮਰ ਵਿਚ ਹੀ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਿਧੇ ਰਾਹ ਪਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਤਾਂ ਉਹ 'ਮੇਰੀ ਸੇਵਾ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਹੀ' ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਹੋ ਸਕਦੇ ਸਨ ।

ਇਸ ਲਈ ਇਹ ਸੇਵਾ ਮੈਨੂੰ ਕਰਨੀ ਹੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਮੈਂ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਬਰਬਾਦ ਸਿਹਤਾਂ ਤੇ ਟੁੱਟੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਮੁਹੱਬਤਾਂ ਦੇਖਣ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਇਹ ਗੱਲ ਸਮਝਾਉਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕੀਤੀ ਹੈ ਕਿ ਪਤਨੀ ਨਾਲ ਧਾਰਮਿਕ, ਦੁਨਿਆਵੀ ਅਤੇ ਗ੍ਰਿਹਸਤ ਦਾ ਕਿਸ ਪ੍ਰਕਾਰ ਦਾ ਵਰਤਾਓ ਪਤੀ ਕਰੇ ਜਿਸ ਨਾਲ ਇਸਤ੍ਰੀ ਪ੍ਰਸੰਨ ਰਹੇ, ਨਾਲੇ ਉਹ ਭੀ ਆਪਣੇ ਪਤੀ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸੰਨ ਰਖੇ ।

ਵੇਖਿਆ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਕਈ ਵਾਰੀ ਦੋਹਾਂ ਪਾਸਿਆਂ ਤੋਂ ਮੁਹੱਬਤ ਪਿਆਰ ਦੇ ਹੁੰਦਿਆਂ ਸੁੰਦਿਆਂ ਭੀ ਪਤੀ ਅਤੇ ਪਤਨੀ ਦੇ ਵਿਚਕਾਰ ਇਕ ਦਮ ਏਨੀ ਖਿਚਾ ਖਿਚੀ ਪੈਦਾ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਆਪ ਹੈਰਾਨ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹਨ । ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ ਦੂਜੀਆਂ ਘਰੋਗੀ ਗੱਲਾਂ ਤੋਂ ਸਿਵਾ ਇਕ ਇਹ ਭੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਹਰ ਇਸਤ੍ਰੀ ਵਿਚ ਇਕ ਖਾਸ ਸਮੇਂ ਪਿੱਛੋਂ 'ਮਦਨ ਤਰੰਗ’,

ਹੋਰ ਨਾਲ ਲੱਗਦੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਉਪਰ ਵਿਸਥਾਰ ਨਾਲ ਬਹਿਸ ਕਰਕੇ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਹਦ ਦਰਜੇ ਦੀ ਗੁਣਕਾਰੀ ਬਣਾ ਦਿੱਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਦੇ ਪੜਨ ਨਾਲ ਪਤੀ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅੰਦਰ ਵੱਡਾ ਵਾਧਾ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ ਤੇ ਉਹ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰੇਗਾ ਕਿ ਇਸ ਪੁਸਤਕ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਉਹ ਘਰੇਲੂ ਮਾਮਲਿਆਂ ਸੰਬੰਧੀ ਬਹੁਤ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਸੀ ਜਾਣਦਾ । ਮੈਂ ਦਾਹਵੇ ਨਾਲ ਕਹਿ ਸਕਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਏਨੀਆਂ ਨਿੱਗਰ ਹਦਾਇਤਾਂ ਤੇ ਜਾਣਕਾਰੀਆਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕਿਸੇ ਵੀ ਬੋਲੀ ਵਿਚ ਵੱਡੀ ਤੋਂ ਵੱਡੀ ਤੇ ਉਘੀ ਤੋਂ ਉਘੀ ਕਿਸੇ ਵੀ ਇਕੋ ਪੁਸਤਕ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਮਿਲਣਗੀਆਂ । ਮੈਂ ਪੰਜ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦਾ ਨਿਚੋੜ ਏਸ ਇਕੋ ਹੀ ਪੁਸਤਕ ਅੰਦਰ ਭਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਇਕ ਗਾਗਰ ਵਿਚ ਸਾਗਰ, ਤੇ ਕੁੱਜੇ ਵਿਚ ਦਰਿਆ ਬੰਦ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ । ਮੈਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਹੈ ਕਿ ਪਰਮਾਤਮਾ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਅਤੇ ਬਜ਼ੁਗਰਾਂ ਦੇ ਆਸ਼ੀਰਵਾਦ ਨਾਲ ਮੇਰਾ ਇਹ ਨਿਮਾਣਾ ਜਿਹਾ ਯਤਨ ਭਾਰਤਵਾਸੀ ਪਤੀਆਂ ਵਾਸਤੇ ਬੇਹੱਦ ਗੁਣਕਾਰੀ ਸਿਧ ਹੋਵੇਗਾ ।

ਸਾਧ ਸੰਗਤ ਦਾ ਦਾਸ-

ਕਵੀਰਾਜ ਹਰਨਾਮ ਦਾਸ

ਪਹਿਲਾ ਕਾਂਡ

(ਪੁਸਤਕ ਰਚਨ ਦਾ ਕਾਰਨ)

ਕੁਝ ਚਿਰ ਹੋਇਆ ਕਿ ਇਕ ਨੌਜਵਾਨ ਅੰਮ੍ਰਿਤ ਵੇਲੇ ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਆਇਆ ਅਤੇ ਨੀਵੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਕਰਕੇ ਕਹਿਣ ਲੱਗਾ ਕਿ "ਅੱਜ-ਕੱਲ ਮੇਰੇ ਦਿਨ ਅਤੇ ਰਾਤ ਬੜੀ ਬੇਚੈਨੀ ਨਾਲ ਬਤੀਤ ਹੋ ਰਹੇ ਹਨ, ਮੈਂ ਆਪ ਜੀ ਪਾਸੋਂ ਇਕ ਅਤਿ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸਲਾਹ ਲੈਣੀ ਹੈ ।" ਮੇਰੇ ਪੁੱਛਣ 'ਤੇ ਉਸ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ “ਛੇਤੀ ਹੀ ਮੇਰਾ ਵਿਆਹ ਹੋਣ ਵਾਲਾ ਹੈ ਅਤੇ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਪਿਤਾ ਜੀ ਦੀ ਇਹੋ ਜਿਹੀ ਸ਼ਖਤ ਰਾਖੀ ਵਿਚ ਪਲਿਆ ਹਾਂ ਕਿ ਮੈਨੂੰ ਕਿਸੇ ਪਾਸੋਂ ਇਹ ਪਤਾ ਕਰਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਨਹੀਂ ਮਿਲਿਆ ਕਿ ਵਹੁਟੀ ਦੇ ਨਾਲ ਕਿਵੇਂ ਗੁਜ਼ਾਰਾ ਕਰੀਦਾ ਹੈ ।" ਮੈਂ ਦੁਬਾਰਾ ਪ੍ਰਸ਼ਨ ਕੀਤਾ ਕਿ ਜਿੰਨਾ ਥੋੜ੍ਹਾ ਬਹੁਤ ਤੂੰ ਜਾਣਦਾ ਹੈਂ ਉਹ ਦੱਸ ! ਉਸ ਤੋਂ ਅਗੇ ਤੈਨੂੰ ਮੈਂ ਦੱਸਾਂਗਾ । ਉਸ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ "ਵਹੁਟੀ ਇਸ ਲਈ ਲਿਆਂਦੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਘਰ ਨੂੰ ਸੰਭਾਲੇ, ਰੋਟੀ ਪਕਾਵੇ, ਕੱਪੜੇ ਲੀੜੇ ਦਾ ਖਿਆਲ ਰਖੇ ਅਤੇ ਰਾਤ ਨੂੰ ਪਤੀ ਦੇ ਕੋਲ ਸੌਵੇਂ ਤਾਂ ਕਿ ਔਲਾਦ ਪੈਦਾ ਕੀਤੀ ਜਾਵੇ । ਮੈਂ ਸੁਣਦਾ ਹਾਂ ਕਿ 'ਕੱਠੇ ਸੌਂਦੇ ਹੋਏ ਵਹੁਟੀ ਅਤੇ ਗਭਰੂ ਬੜੇ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਆਪੋ ਵਿਚ ਕੋਈ ਇਹੋ ਜਿਹਾ ਕੰਮ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਤੋਂ ਦੋਹਾਂ ਨੂੰ ਇਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਵਾਦ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਅਤੇ ਇਸਤ੍ਰੀ ਉਸ ਸਵਾਦ ਦਾ ਜਦੋਂ ਇਕ ਵਾਰੀ ਅਨੁਭਵ ਕਰ ਲੈਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਫੇਰ ਉਸਦਾ ਚਸਕਾ ਪੈ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਉਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕਰਨ ਦੀ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਸਦਾ ਚਾਹ ਲੱਗੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਜਿਹੜੇ