eechogil nahir tak
sohan singh seetal
pagebareak
samarapan
auhanaan soorabeeraan noo
jo hindapaak jang vich
desh dee rakhiaa
vaasate larrade hoe
shaheed hoe pagebareak
pahilaa bhaag
1.
chal botiaa chal| preetoo ne doven addeean maaradiaan piaare de joorre noo zor dee hilaa ke kihaa|
bababa| piaare ne bote vaang babhalee paaundiaan saje khabe modte maarane shuroo kar dite|
bas bas| puch puch| preetoo ne bekaaboo ho rahe jaanavar noo puchakaariaa|
bhootariaa hoeaa botaa sagon bhurrakan lag piaa| kade uh sajee lat nisal karake aootth vaang darraan maaradaa te kade khabee lat ose tarhaan chhaddadaa|
vekh ue| ddeg denaa ee ddigan de ddar ton preetoo ne bharaa de sir noo baaheen vich ghutt liaa|
botaa beebaa ban ke ture khaan| main bote daa nikaa veer hoeaa| preetoo ne bharaapune daamaano vaasataa paa ke kihaa|
hachhaa; mere vaal chhadd dih| hun naheen botaa bhurrakadaa|
dohaan vich samajhauataa ho giaa| asavaar ne sakhatee karanee chhadd ditee, taan botaa vee aapanee sidhee chaale pai turiaa| hasade kheddade doven bharaa ghar aa puje|
eih chhottaa e vahirrakaa saaraa har vele ihanoo modtiaan te chukee firadaa en| maan ne vadde putar noo mitthee jehee jhirrak dendiaan kihaa|
maan eih taan meraa botaa e| preetoo ne bharaa de modtiaan ton utaradiaan kihaa|
vadde bharaa noo botaa aahandiaan sharam naheen aauandee maan ne nike noo jhirrakanaa vee zarooree samajhiaa, bhaaven jhirrak jhanb bilakul banaauttee see| uhade khirre hoe chihare te ghooree dee thaan musakaraahatt failee hoee see|
auh botaa e, taan toon kee en gadhaa pagebareak
naheen, main taan preetoo aan, saradaar preetam singh| preetoo ne chhaatee fulaa ke zaraa maan naal kihaa|
te uh meraa put e, saradaar piaaraa singh| .hath dhove te rottee khaao savakhate savakhate|
doven bharaa hath dho ke chauanke vich aa baitthe| daleep kauar ne ike thaan rottee paa ke age dhar ditee|
bhaaoo pahilaan main khaavaangaa| preetoo ne aapanaa hak jataandiaan kihaa|
pahilaan vadde bharaa khaande ne ki chhotte| kolon daleep kauar ne nike putar dee gal ttokee|
main vaddaa| preetoo ne sajaa goddaa hilaaundiaan vaaj te zor de ke kihaa|
khaan peen noo toon vaddaa, kandhaarre charrhan noo chhottaa| ghar noo siaanaa kinaa e ttainaa jihaa| pahilaan mere vadde put noo khaan dih|
bhaaoo| main vaddaa aan naa preetoo ne maan valon hamaaeit naa hundee vekh ke bharaa kolon puchhiaa, jis de viradh uh daahavaa pesh kar rihaa see|
haan haan, toon vaddaa| khaah toon| main pichhon khaa lavaangaa| piaare ne ikavalee sulhaa man ke hathiaar sutt dite|
hachhaa, doven khaaeee| pahilee burakee main, doojee toon| preetoo ne barre khulhe dil naal kihaa|
dohaan putaraan noo katthiaan khaandiaan vekh ke maan daa dil khushee vich uchhal rihaa see|
maan, preetoo panjaan varhiaan daa ho giaa e paanee pee ke galaas thale rakhadiaan piaare ne achanachet puchhiaa|
sakh naal chhevaan jaa rihaa e| kiaun daleep kauar savaaleea nazar naal vadde putar val vekhan lag pee|
meree salaah e, eihanoo parrhane paa deeee| kalh munashee aahandaa see|
eine kiharraa parrh ke ddipattee ban jaanaa en| naale saathon parrhaaeean de kharach pujade ne maan ne ghar dee tangee noo mukh rakh ke kihaa|
hachhaa, main bhalake vadde maasattar noo puchhaangaa| je uhane pahilaan ee ihanoo pagebareak
ddipattee banaa ditaa taan fer aapaan ihanoo parrhane paa diaange| piaare de saare chihare te musakaraahatt failee hoee see|
ddipattee chhaddiaa, auh taan ihanoo tthaanedaar banaa devegaa ghar baitthe noo| anaparrh maan noo kee pataa ki ddipattee vaddaa hundaa hai jaan thaanedaar| naale hun kolon rasaa pairraa farrauan jogaa hoeaa e taan parrhane paa dio soo|
hachhaa bhee toon das, parrhanaa en jaan ddangar chaarane ne piaare ne maan dee gal daa utar den dee thaan preetoo kolon faisalaa lainaa ttheek samajhiaa| parrhanaa en| preetoo ne barree kaahalee naal utar ditaa| par jo jo toon aakhiaa ttheek e naa|
haan haan ttheeka parrhan vaaliaan de paireen boott, terr pajaamaa, galeen kott te ddangar chaaran vaaliaan deean ttutteean hoeean juteean| aauah vekh lai chauanke ton thale pee meree jutee| bas ehaa namoonaa|
saaree dupahir doven bharaavaan vich ik gupat samajhauataa hundaa rihaa see| piaare ne us samajhote ute dubaaraa mohar laa ditee|
naale meree fattee toon pochiaa karanee aoon te shaamee sakoolon, chuk ke liaauanaa hovegaa, roz| preetoo ne saje hath dee pahilee ungal khalee karake barre ruhab naal kihaa, kise jetoo jaranail vaang|
doven sharataan manazoor bhee| piaaren ne sir hilaa ke haamee bhar ditee|
pochiaa kiaun naa karegaa| teraa nauakar ju hoeaa bhalake likh parrh ke koee afasar ban giaun taan aapane halavaah bharaa noo siaananaa vee naheenaun| ose maan deean akhaan vich afsaree de laare jhalakan lag pe jo do mintt pahilaan parrhaaee daa virodh kar rahee see|
bhaaoo toon meraa nauakar en naa preetoo ne barree haleemee naal vadde bharaa dee baanh hilaa ke puchhiaa| shaaeid us de andar bhaia paidaa ho giaa see ki maan de virodh karake uhadee mang tthukaraaee naa jaandee hove|
nauakar, saradaar jee hathee badhee gulaam|
fer meree fattee poch diaa karengaa naa|
zaroor|
kiaun tere hathaan dee mahindee lahindee e pochadiaan| maan ne fir virodh pagebareak
keetaa| bhaaven ih saaraa virodh bachiaan deean galaan daa ras lain vaasate hee see|
te paale dee fattee beero naheen pochadee hundee aapanaa hak saabat karan badale preetoo ne gavaandtee dee misaal pesh kar ditee|
fir toon vee rab kolon ik bhain mang lainden jiharree tereean fatteean poch diaa karadee| aje vee daleep kauar dee mamataa dhee vaasate taras rahee see|
bhaaoo| aapaan hun rab kolon ik bhain mang leee khaan| preetoo ne bharaa val sharadhaa bhareean akhaan naal takadiaan kihaa|
teraan chauadaan saal de piaare ne chhotte bharaa dee mang daa koee utar naa ditaa| uh is bhet noo kujhakujh samajhan lag piaa see|
hor rottee lainee aoon piaare ne gal hor paase ttaal ditee|
bas |
chal utth fir hath dho ke aapaan saveen|
fir odan vaalee baat sunaavengaa naa|
sunaavaangaa| chhottaa jihaa utar de ke piaare ne gal mukaa ditee| uh chhetee ton chhetee maan kolon door bhaj jaanaa chaahundaa see| bhain mangan de arathaan baare sochadiaan uh ajeeb kisam dee sharam mahisoos kar rihaa see|
doven bharaa viharre de vichakaar ddatthe manje te lame jaa pe| nike ne baanh vadde de gal vich paa lee ate lat uhade dtidd ute rakh ditee| vaddaa ik shahizaade te sunahiree vaalaan vaalee shijaadee dee kahaanee sunaaun lag piaa| nikaa uhadaa hungaaraa bharan vich leen ho giaa|
khaalarre ton laahauar noo jaan vaalee pakee sarrak ute barakee eik ghug vasadaa kasabaa see| us vich sikh, hindoo, musalamaan ate hareejan saare bharaavaan vaang vasade san| laahauar shahir sir te hon karake kujh lokaan daa nirabaah shahir vich mihanat mazadooree karan naal hundaa see| jatt sikh vadhere vaahee te guzaaraa karade san| puraanee vason hon karake keean gharaan kol jmeen asalon thorrheethorrhee reh gee| dharam singh vee ese sharenee vichon see| aapanee maalakee uhade kol masaan das ghumaan see| do chaar ghumaan uh kise gavaandtee kolon hise te lai laindaa| mihanatee subhaa daa maalak hon karake uh pagebareak
aapane chhotte parivaar daa nirabaah karee jaa rihaa see| uhadee jeevan saathan daleep kauar vee gandhamee rang, saddol sareer te changee sihat vaalee isataree see|
viaah ton panj varhe pichhon uhanaan de ghar paletthee daa putar hoeaa| maapiaan noo taan saare hee piaare hunde han, par us bache daa bholaabhaalaa chiharaa har vekhan vaale noo piaaraa lagadaa see| maapiaan ne uhadaa naan vee piaaraa singh rakh ditaa| javaan jorre daa viaah pichhon panj saal tak bache daa raah uddeekanaa barraa lamaa samaan hundaa hai, par piaaraa singh de aaun ne uhanaan de sabar daa mul morr ditaa| uh khusheean vich ik ton chaar hoe firade piaare de paireen chaandee deean karreean de chhanakade ber saare viharre vich rauanak laaee rakhade|
eik anyaane naal uhanaan noo aapanaa viharraa bheerraabheerraa lagan lag piaa see| see vee bheerraa hee| do balad te ik mahin banhan pichhon viharre vich do manje ddaahun jogee thaan naheen see bachadee| uhanaan pindd de andaralaa ghar vech ke baahar khet vich aa havelee valee| bhaagaan naal uhanaan dee tin ghumaan jameen khaalarre noo jaan vaalee sarrak ute aa gee see| pindd de aakharee ghar ton masaan satth satar karamaan door see| pahilaan taan uh barre ikaleeikale mahisoos karan lage| naa aandt naa guaandt, par do saalaan vich hee vason uhanaan tak aparr gee| agale saal uhanaan ton charrhade paase chaar panj ghar aa vase|
palenee de putar pichhon uhanaan noo fir saadte atth saal uddeekanaa piaa| kisekise vele uh doven kuchh udaas vee ho jaande| daleep kauar ne tthanddaa saah bhar ke kihaa, rab saaddee jorree ralaa dendaa taan uhade ghar kee ghaattaa see|
bhalee loke ehaa gal taan uhane aapane hath rakhee e| toon guroo mahaaraaj age sukh sukhiaa kar saaddaa iko ee jiaundaa rahe| jiharre ik noo vee tarasade ne, auhanaan vale vekh khaan| kee vichaare dhee daa moonh vekhan noo vee sahikade ne| jo uhanoo bhaaven| dharam singh barre dheeraj naal kahindaa, bhaaven andaron uh vee onaa hee udaas hundaa|
ttheek e, par jatt de kalhe put noo taan koee baahar naheen nikalan pagebareak
dendaa| kalee hove naa vanaan vich lakarree| kale kaare rukh dee chhaaven ddaradaa, raahee vee naheen bahindaa| daleep kauar de sunakhe chihare ute udaasee de parachhaaven chhaa jaande|
chalo, bhajan kariaa karo| har ik ne aapane bhaag laine hunde ne| dharam singh dil chhaddan de hak vich naheen see|
eik din baaharon kheddadaa kheddadaa piaaraa aaeaa taan uhadaa chiharaa bahut udaas see| uh chupachaap neeveen paaee baitthaa rottee khaandaa rihaa| ik vaar vee uhane nighaa chuk ke maan val naa vekhiaa|
piaariaa sagon kise naal larr ke aaeaa en putar daa udaas chiharaa maan ton bahutaa chir vekhiaa naa giaa| ant uhane puchh hee liaa|
autar den dee thaan adhaa fulakaa viche chhadd ke utth baitthaa| uhadeean akhaan aje vee dharatee te ttikeean hoeean san|
sagon kise maariaa ee maan de dil noo valhett fir rahe san|
naheen |
fir boladaa kiaun naheen aa khaan mere laal| maan ne baahon farr ke putar noo aapane val khich liaa|
paaloo horeen panj bharaa ho ge| aj fer uhanaan ghar munddaa jamiaa en| panj bharaa te do bhainaan| piaare deean akhaan vich attake hoe hanjhoo baahar ddulh pe|
maan mar je toon kihaa heravaa laa liaa e| saaddaa toon savaa lakh ee sher en| maan ne put noo khich ke chhaatee naal laa liaa| ranaa kiaun en| toon savere utth ke guradavaare jaaeaa kar te guroo mahaaraaj age aradaas kariaa kar| baabaa tainoo vee ik veer devegaa|
guraduaare vaalaa baabaa aahandaa hundaa e sakhane hatheen mathaa ttekan naheen aaeedaa, aauagan hundaa e| piaare ne udaas sur vich kihaa|
hachhaa toon maithon aattaa lai jaaeaa kar| suniaa guroo baabaa teree aradaas zaroor man lavegaa| uh vaddiaan dee bhaaven naa mane, par tere jiddiaan dee aakhee naheen morradaa|
agale din savere chhottee jehee kolee vich adh ku paa aattaa paa ke maan pagebareak
ne putar noo guraduaare aradaas karan lee bhej ditaa| piaaraa guroo granth saahib age aattaa dteree karake kinaa chir hath jorr ke khalo rihaa| uhadeean akhaan band te chiharaa barraa shaant see| do mintt granthee us baalak val barre dhiaan naal vekhadaa rihaa| ant uhane thorrhaa jehaa musakaraaundiaan tthatthe naal puchhiaa kiaun ue| chhattaakee aattaa saamhane dhar ke guroo kolon suragaan daa raaj mangadaa en jaan mukatee|
naheen main veer mangadaan| piaare ne guroo age mathaa ttekadiaan utar ditaa|
hachhaa teree sun lavegaa guroo granthee ne viang naal kihaa| uhade khiaal vich guroo age aradaas siraf use dee maaraft keetee jaa sakadee see|
meree maan aahandee see baabaa vaddiaan dee bhaaven naa sune, anyaaniaan dee zaroor sun laindaa e| piaare ne poore vishavaas naal utar ditaa|
aaho, teree maan sodteean dee dhee joo hoee| uh guroo ghar baare bahut jaanadee e| uhanoo aakheen, masiaa vaale din panj rupe dhar ke aradaas karaae te naal paatth sukhe, je hor munddaa khiddaaun dee salaah soo| naheen taan bhajee rahe deveedevatiaan de jithe jee karadaa soo| main sakhane hatheen aradaas naheen karan lagaa| garanthee ne ene ghumandd naal kihaa jiven uhade binaan guroo hor kise dee sunadaa hee naheen|
piaare ne guse naal garanthee val vekhiaa te kaualee chuk ke ghar noo tur piaa|
mathaa ttek aaeaa mere laala maan ne putar noo baaheen vich lai ke laadd naal kihaa|
piaare ne haan vich sir hilaa ke moonh ik paase kar liaa|
kiaun, kee gal e sagon baabe ne kujh kihaa see maan ne zaraa chintaa naal puchhiaa|
baabaa aahandaa see, panj rupe de ke mere kolon aradaas karaau| piaare ne kuchh rukhee jehee vaaj vich kihaa|
fer kee hoeaa aapaan panj rupeee de diaange| maan ne putar daa dil dharaaun vaasate kihaa| pagebareak
naheen| piaare ne barree drirrhataa naal sir hilaa ke kihaa, main uhathon aradaas naheen karaaunee, naheen taan uhade varagaa kaalaa veer hovegaa| main aape guroo mahaaraaj noo aakh lavaangaa guroo baabaa mere varagaa veer deeen| meree aakhee guroo kade naheen morregaa|
tainoo kiven pataa e ki teree aakhee guroo baabaa man lavegaa maan ne kujh hairaanee bharee musakaraahatt naal kihaa|
mainoo lorr ju e| ik giaanee aahandaa see, guroo saariaan deean lorraan pooreean karadaa e| sat saal de piaare noo aapane guroo ute kinaa vishavaas see|
ddedt saal pichhon dharam singh de ghar preetoo hoeaa| preetoo de janam ton do ghantte pichhon piaaraa uhanoo godee vich lee baitthaa see|
bebe ih taan piaare deean duaavaan noo hee alaa taalaa ne bhaag laaeaa ee| alaa meean tereean jorreean noo sahee salaamat rakhe| budtee daaee kareemaan ne daleep kauar noo vadhaaee vajon kihaa|
.
maan baapoo naheen aaeaa aje piaare ne baladaan dee panjaalee laahundiaan puchhiaa|
aa jaaegaa| uhanoo koee lorr e ghar dee| uhadee taan uh gal e, akhe jeehane laaee galeen ose naal utth chalee| aj chauathaa din ho giaa e| ik taan uh nakhaafanaa amalee ttikan naheen dendaa| akhe aseen anbar sidhoo amar sidhoo ton ho ke takaalaan noo aae| kee pataa othon jaamhan jaa varre hon| jaamh bharraane te bhaaven soor singh ho ke murran| daleep kauar ne uh saare pindd gin chhadde jithejithe uhanaan dee saakaachaaree see|
te preetoo vee naheen aaeaa sakoolon piaare ne gal hor paase ttaalan de iraade naal puchhiaa|
auh taan aa giaa e| uh te fajaa mahin noo paanee ddaahan ge ne chhaparr te| is vaar daleep kauar ne naram sur vich utar ditaa|
auhanoo kaahanoo ghalanaa see ainee garamee vich| main aape ddaah liaauandaa| pagebareak
piaare noo nike bharaa daa har vele khiaal rahindaa see|
kiaun uhadaa rang mailaa ho jaaegaa auhade jidde saaraa din vag chaar ke liaauande ne, te...|
rang taan mailaa hundaa ee e| ihade vich kee jhootth e| piaare ne thorrhaa jihaa musakaraa ke kihaa|
chhataree lee firiaa kar chate pahir uhade magaramagar| kidhar tur piaa en paanee taan pee jaah|
main hune aaeaa| balad khuralee te banh ke piaaraa baahar noo tur piaa|
vekhiaa je es mundde de chaale adhee raat daa giaa hoeaa dtale din murriaa e| naa paanee naa dhaanee te uhaneen paireen os kulagade de magar ttur piaa e| ih taan iaun uhadaa hej karadaa e, jiven uh ese ne jamiaa hove| ih naheen samajhadaa ki enaa laadd karan naal anyaanaa ulattaa vigarr jaandaa e| siaaniaan aakhiaa e munddaa te ranbaa chanddiaan ee kam aauandaa e, par ihane taan uhanoo asalon putt chhaddiaa e| har vele buchabach, har vele buchabach| sabh ese daa vagaarr e| atthaan varhiaan daa ho chaliaa e, sukh naal naavaan charrhiaa soo| te kite bhule chuke kam daso, taan vadtee ungal te naheen mootadaa| ainaa laadd piaar vee kee aakh| daleep kauar daa ih bhaashan odon band hoeaa, jad guaandtan us ton ridhaa mangan vaasate aa dhamakee|
bebe, keehade naal bolan ddahee hoee en| eeshar kauar ne aiven gal suroo karan vaasate kihaa|
bolanaa keehade naal e| aah saaddaa vaddaa, nike daa ik bind vasaah naheen karadaa| bas atthe pahir
bhaagaan vaalee en jeehade thafaak naal rahinde ne| saadde taan ttutt paine chate pahir ik dooje deean bodeean khohande rahinde ne| eeshar kauar ne gavaandtan de munddiaan dee vaddiaaee karan badale aapaniaan dee badakhoee karanee zarooree samajhee| kee dhariaa ee auhane hath vichalaa kaual chauanke dee kandh ute dharadiaan kihaa|
daal dharee e| lai jaah hise aauandee toon vee| koee vee penddoo isatree pagebareak
aandtaguaandt noo ridhe pake ton naheen morradee|
eeshar kauar daal lai ke chalee gee| daleep kauar fer aapane munddiaan deean galaan vich rujh gee| uh vee chhotte noo ghatt piaar naheen see karadee| saare jeevan vich uhane masaan do jindaan labheean san| hor baal hon dee hun uhanoo koee aas naheen see| bhaaven ih kudarat dee uhade ute mahaan kirapaa see| thorrhee aaualaad change bhaagaan dee nisaanee hai, par anaparrh daleep kauar daa man aje bhariaa naheen see jaapadaa| uh us vaataavaran vich jamee palee see, jithe har savaanee noo sat putee hon dee asees ditee jaandee see|
daleep kauar noo koee puchhadaa ki toon dohaan putaan vichon keehanoo vadhere piaar karadee en, taan uh koee utar naheen de sakadee| shaaeid koee vee maan is prasn de utar naa de sakadee| saare putaraan vich iko jihaa lahoo hundaa hai, par ethe ik hor kaaran see| piaaraa chhotte bharaa noo hadon vadh piaar karadaa see| shaaeid ese gale maan de dil vich bemaaloomee jehee eerakhaa paidaa ho gee see| uh naheen see chaahundee ki uhade chhotte putar noo uhade naalon koee hor vadhere piaar kare| ih eerakhaa vee utonauton hee see| maan de achet man vich doven putar istt dev vaang vase hoe san|
preetoo te fajaa chhaparr ton mahin noo paanee piaa ke vaapas murre aa rahe san| piaaraa uhanaan noo adh vich jaa miliaa|
ainee karrakadee dhup vich toon kiaun aaeaa sain paanee ddahauan| main aape aa ke ddahaa liaauandaa| piaare ne chhotte de mathe ton hath naal murrhakaa poonjhadiaan kihaa|
maan gaalhee kadtadee see| pataa ee naa uhadaa| preetoo ne saaraa dosh maan de sir thap ditaa|
koee naheen| maan daa subhaa joo oho jihaa hoeaa| bhalaa maan deean gaalhaan daa kaahadaa gusaa| piaare ne preetoo noo chuk ke mahin ute bahaa ditaa| at
bhaaoo faje noo mere magar bahaa dih| preetoo ne khabe hath naal mahin dee kandd ute ishaaraa karadiaan kihaa|
kiaun ue| bahinaa en toon vee piaare ne is vaasate puchhiaa, ki shaaeid fajaa aape naanh kar deve| piaaraa faje noo mahin te bitthaaunaa pagebareak
naheen see chaahundaa; par inakaar vee naheen see kar sakadaa|
haaho| faje ne doven hath utaanh chuk ke kihaa|
piaare ne uhanoo vee chuk ke magar bahaa ditaa|
nooraan bhain aahandee see, preetoo naal kheddiaa kar| uh barraa changaa munddaa e| naale aahandee see, preetoo daa bhaa vee changaa e| maarriaan munddiaan daa main kade belee ee naheen baniaa| mahin dee kandd te beh faje ne piaare te preetoo dee chaapaloosee karanee zarooree samajhee|
nooraan daa naan sunadiaan piaare daa goraa chiharaa bhakh ke laal surakh ho giaa| uhane barre piaar naal faje val vekhiaa| sataatth saal de baalak de chihare te uhanoo muttiaar nooraan dee chhab jhalakadee disee| aapane ghar tak uh nooraan baare hee sochadaa giaa| uhadee saaree dee saaree aatamaa us vele nooraan ne malee hoee see|
bhaaoo saanoo aithe baahar hee utaar dih| maan ne vekh liaa, taan tainoo vee guse hovegee| preetoo ne havelee de baaharale boohe kol pahunch ke chitaavanee ditee|
piaare ne mahin noo khalhaar ke dohaan noo thale utaar ditaa| daleep kauar de subhaa ton saare hee ddarade san|
jadon toon parrhadaa sain, tere magar vee koee es tarhaan jaandaa hundaa see ghar varrade piaare noo maan ne taarranaa bharee sur vich kihaa|
mere magar jaandee see meree maan| hor keehane jaanaa see| piaare ne maan noo khush karan de iraade naal kihaa| naale meraa kiharraa rang mailaa honaa hundaa see|
aaho ih tere naalon vadhere sohanaa honaa en|
te hor kee, vekh lai, ene ch ee ihadaa moonh penddoo varagaa ho giaa ee|
penjhoo varagaa chhadd ke, kesoo varagaa hoeaa piaa ki| koee lekhaa e meh banh ke, paanee pee beh ke|
daleep kauar har vele galaan karadee rahindee see| kise vele vee uhadee zabaan band naheen see hundee| kee vaar ilamadeen aakhiaa karadaa, piaariaa teree maan har pahiloo ton pooree isataree e, jo saareean zanaaneean pagebareak
dee numaaeindagee karadee e, samachee aauarat jaat dee|
baabaa uh kiven| kee vaar piaaraa puchh bahindaa|
bhee, aauarat dee fitarat ai har vakat zabaan chalaaee rakhanee| jiharree chup karake kam karadee fire uh taan adhee aauarat hundee e| ese gun karake taan aauarat noo ghar dee rauanak kahinde ne| so, bhain daleep kauar vee jithe hove, rauanak lagee rahindee e| ghar vasadaa jaapadaa e| ilamadeen de uchaaran dtang ton pataa naheen see lagadaa, ki uh viang naal keh rihaa hai, jaan subhaavak hee|
par baabaa rauanak laaee rakhan valon taan taaee faatamaa vee ghatt naheen| kadekade piaaraa vee agon haase tthatthe vajon keh dendaa|
haan, es galon uhade ute vee khudaa dee mihar e, par uhadee takareer vich zaraa namak mirach jiaadaa hundaa e| utar den lagaa ilamadeen thorrhaa jihaa musakaraa paindaa| pat piaariaa ik gal chete rakh, jithe aadamee shareef te naram hovegaa, othe zanaanee jroor tej hovegee| te je marad daa subhaa garam hove, taan zanaanee noo aap naram honaa paindaa e| toon aapane dohaan gharaan val ee vekh lai khaan|
mahin banh ke piaaraa hath moonh dho ke mez te baitth giaa| daleep kauar ne saamhane rottee liaa dharee| naalanaal uh piaare de piau baare kuchh kahee jaa rahee see| piaaraa rottee khaandaa hoeaa vee baabe ilam deen deean galaan baare sochee jaa rihaa see|
.
baabaa paarraa laveen dhiaan naal| piaare ne magarale haalee noo khabaradaar keetaa|
fikar naa kar| vadde aadamee hunde ee gabharooaan deean galateean darasat karan vaasate ne| ilamadeen ne hetthale balad noo utaanh hikadiaan kihaa|
barree ddoonghee ramaz e teree| saaddee samajh ton pare| piaare ne thorrhaa jihaa sir hilaaundiaan kihaa| pagebareak
meree ramaz siraf ik aadamee samajh sakadaa e, eik teraa baapoo bas| ilamadeen ne hal agon paraanee naal ugeelaa kadtadiaan kihaa|
tuhaaddee dohaan dee meejaa vaahavaa miladee e, par lok taan tuhaanoo...|
kamale ee samajhade ne| piaare daa chhaddiaa hoeaa vaak ilamadeen ne pooraa kar ditaa| eho aakhan lagaa sain naa
naheen| main iaun aakh sakadaa saan piaaraa aapane vich kuchh sharam mahisoos kar rihaa see|
piau te taae daa lihaaz karake
lihaaz vee taan karanaa hoeaa naa|
pat piaariaa jiharre inasaan kujh asaleeat noo samajhan lag painde ne, lok uhanaan noo kamale hee kihaa karade ne| bhagat kabeer te guroo naanak varage mahaanpurashaan noo bhularr lok kuraahee kahinde san| saramad de smas tabarez varagiaan naal tang dil bandiaan ne kee salook keetaa see| bulhe vichaare noo rojiaan de dineen itte vatte khaane pe| te aseen do nagoone jihe bande keehade paaneehaar aan| vaah maualaa| teree rajaa|
baabaa sacho sach daseen, tuhaanoo lokaan deean galaan te gusaa naheen aauandaa tatatat, taanh ue| kamalee diaa putaraa piaare ne hetthale balad noo sottee naal chherradiaan lalakaariaa|
pahilaan pahilaan gusaa aaundaa hundaa see| par hun naheen|
kiaun, mach mar giaa e sagon
naheen| mach mar jaae taan bandaa khudaa naa ban jaae mach maranaa barraa aauakhaa| ih manzal aje door e| hun taan thorrheechhorrhee alhaa de ghar dee sojhee aauan lag pee e| bhagat kabeer, shekh fareed, saaeen bulhe shaah, baabaa naanak te guroo arajan saahib dee baanee dil laa ke parrho, tuhaanoo aapane aap daa giaan ho jaaegaa| us din teraa baapoo sukhamanee saahib parrh ke sunaa rihaa see| vaah kinaa uchaa giaan e| alhaa de ishak vich ratiaan daa kee kahinaa| ilamadeen ne sradhaa naal sir hilaaundiaan kihaa|
eih giaan deean galaan tuhaanoo budtiaan noo hee changeean lagadeean ne| gabharoo taan sohanee maheenvaal te heer raanjhaa parrhan vich ee khush rahinde ne| piaare ne aapane javaan hirade dee gal keh ditee| pagebareak
put piaariaa koee dhiaan naal parrhe sune, taan ihanaan prema kahaaneean vich vee ddoonghee ramaz hundee e| charaagaan de mele eik dtaaddee kolon heer dee kalee sunee see, eik naal lauanee, baakee chhaddanee duneean saaree| vaah kinee dtukaveen satt maaree| saaree duneean chhadd ke ik naal lauanee barree aauakhee hundee e| ik naal, siraf ik naal|
par koee taan aahunde ne raanjhaa heer, sohanee maheenvaal te mirazaa saihabaan sabh vigarre hoe mundde kurreean san| piaare ne peeddaa moonh banaa ke vaddere daaniaan vaang kihaa| asal vich uh baabe ilamadeen kolon is baare kujh hor vee sunanaa chaahundaa see| solhaansataaraan saal dee alharr javaanee aashakaan daa naan sun ke nach utthadee hai|
bhaaee, maarafat deean galaan doheen paaseen lag jaandeean ne| ishak mazaajee te isk hakeekee vich barraa thorrhaa frak e| samajhan vaalaa aapane matalab de maanhe kadt laindaa e| rab vaaliaan noo taan hor thaan ohaa hee najr aauandaa e| us din teraa baapoo bhaaee guradaas deean vaaraan parrh rihaa see| akhe meheevaal no sohanee nai taradee raatee|
raanjhaa heer vakhaaneeai ohu piram paraatee|
agaan yaad naheen, kee likhiaa e| koee aashakaan de naan aauande ne| sachaa aask vee valeean naalo ghatt naheen| par sachaa hove| aaskaan de naan noo vattaa lauan vaalaa naa hove| sekh fareed kahindaa e jithe lab hove, othe nehu kihaa| ttheek e, lab laalach te prem daa koee mel naheen| jithe nafas dee khaaehash have, auh taan niree khudagarazee e, eishak naheen| naheen, auh ishak naheen| ilamadeen jiven masat hoeaa aapane aap noo kahee jaa rihaa see|
das mintt doheen paaseen chup chhaaee rahee| haahaahaahaa, tataatataa ton binaan koee vaaj naheen see aa rahee| ilamadeen aapanee masatee vich te piaaraa aapaneean sochaan vich ddubaa hoeaa see|
vaah| ilamadeen kise aapane hee suaad vich pukaar utthiaa| raag naad vich vee kinee zindagee hundee hai| jindagee muradaa dil khaak jeea karate hain eik naal lauanee baakee chhaddanee duneean saaree | vaaha put piaariaa| sunaa kuchh| toon miraze dee sur laindaa en, taan main masat ho jaandaan|
le baabaa golee keehadee te gahine keehade| teraa hukam te saaddaa pagebareak
mananaa| piaare ne ilamadeen dee bazuragee vaasate ikavachan te aapanee javaanee vaasate bahuvachan shabad varate| saje hath naal hal dee janghee kaaboo karadiaan uhane khabaa hath kan te dhar ke sur chukee
mirazaa kahindaa, saahibaan
fike bol naa bol|
kade aashak sukhan naa haarade
auh parabat vaang addol|
jhootthe lok pataase vanddade
aashak jindarree dende ghol|
auh galee dtanddoraa pittade
jinhaan andar hove pol|
auh uchee saah naa kadtade
hove sidak jinhaan de kol
auh hooraan val naa jhaakade
jinhaan haanee labh lai ttol|
auh sauade karade dilaan de
sir ishak dee takarree tol
naheen sooraj charrhadaa lahindion jattee
te marad naa haaran kaual, oeh jattaa miraziaa aa|
piaare ne ik lamee hek vich sur khatam keetee|
vaah, vaaha ilamadeen ne masatee vich sir hilaaundiaan kihaa, kade marad naa haaran kaual| uh marad kaahadaa jiharraa kaual daa pooraa naa hove| ttheek kihaa ee bhee gabharooaa bahut khoob
eilamadeen raajapoot musalamaan see, par gareeb hon karake lok us noo te uhadee baraadaree noo rangharr hee kahinde san| akhaan hai naa rajiaa raajapoot te bhukhaa rangharr| ilamadeen noo es gal naal koee farak naheen see| uh soofee khiaalaan daa ik nek inasaan see, sulhaakal| khalak khudaa noo khudaa daa noor samajhanaa uhadaa mazahab see| ese vaasate maseet de mulaan te mulaan diaan himaaeiteean naal uhadee naheen see banadee| ik vaar rojiaan de dinaan vich roje naa rakhan de kaaran baraadaree ne uhanoo chhek vee ditaa pagebareak
see, par uhanoo is gal naal kee farak| saaraa maheenaa ramazaan daa uh saraghee vele aapane kotthe dee chhat te charrh ke ucheeauchee gaaun lag paindaa
balhe naalon chulhaa changaa
jis te taam pakaaeedaa
beh fakeeraan ne majalas keetee
bhoraa bhoraa varataaeedaa|
ttheek aahande ne duneean jhukaaundee hai, par je koee anakheelaa jhukan lee tiaar naa hove taan duneean aap jhuk jaandee hai| ilamadeen maradaan vaang ddattiaa rihaa| do maheene beetan te maualavee ne aap hee aapanaa fatavaa vaapas lai liaa| uhane vaddaa saaraa ahisaan jataaundiaan kihaa, maaee faatamaa teree khaatar aseen ilamadeen noo fir baraadaree vich shaamal kar lainde aan, naheen taan uh taan adhaa kaafar e| teraa ilamadeen te pooraa itakaad e| so tere pichhe uhanoo vee maaf kar dende aan, lekin aaeindaa vaasate zaraa uhanoo samajhaa chhaddee| te vichalee gal ih see ki maualavee ih seh hee naheen see sakadaa, pee mureedaan daa ik ghar uhade ghere vichon nikal jaae|
faatamaa ne sir jhukaa ke maualavee noo salaam keetaa te har junme de din lasee naal kujh makhan den daa vee ikaraar keetaa|
maseet de mundde ilamadeen de gharon saveresavere lasee lain vaasate aaun lag pe| junme vaale din maualavee aap aa dhamakiaa| shaaeid uhanoo ddar see ki maaee faatamaa daa ditaa hoeaa makhan kite mundde raah vich hee naa chattam kar aaun| ilamadeen sabab naal ghare hee baitthaa see| uhade naal duaa salaam keete binaan hee maualavee ne chauanke dee kandh ute lottaa jaa dhaariaa| ghar aae maualavee de satikaar vajon faatamaa ne aapanee sradhaa naalon vadhere makhan lasee vich paa ditaa, par maualavee dee khaahish naalon uh bahut thorrhaa see| maualavee de chihare te peean hoeean tiaurreean ton ilamadeen ne saaree gal samajh lee|
aj ih kaafar fer aa giaa e| maualavee de boohiaun baahar nikalan ton pichhon ilamadeen ne zaraa chubhaveen sur vich kihaa| uh savere pagebareak
faatamaa deean nokaan ttokaan sunadaa tang aaeaa baitthaa see|
kaafar uh naheen, kaafar toon en| paajee bandiaa toon| faatamaa ne raj ke kihaa, naa toon namaaj parrh naa rojaa rakho, naa maseete jaaen| kaafar hoeon ki uh| hai, hai, sarr ge mere lekh| faatamaa ne mathe noo hath maar pattaakaa paaundiaan kihaa| alhaa teree jeebh sarr jai maualavee noo kaafr aakhan vaale dee|
bhalee loke sachee gal ton enaa naheen chirree daa hundaa| ilamadeen barre ttharame naal kihaa|
sachee gal eih toon sachee gal keetee e hai hai alhaa|
a nekabakhate alhaa vichaare noo hai hai kaahanoo pauandee en| chalo, main aapanee galatee man laindaan| uh kaafar naheen| kaafr uh hundaa e, jiharraa khudaa dee hasatee noo naheen manadaa, par uh kaafar naalon hazaar darajaa buraa hundaa e, jo aapanee khudagarazee te paradaa pauan vaasate khudaa noo manan daa paakhandd karadaa e| ih taan manadee en naa|
hai hai, eih vee toon ose noo laa ke aakhee e| sarr gee meree kisamat, jeehanoo maapiaan ne tere varage namarood de larr laa ditee| faatamaa ne jhootthee mootthee deean akhaan poonjhadiaan kihaa| din te
karamaan vaalee| namarood naheen, maradood aakha jeehanoo paaeea makhan ditaa ee, aus ton lafaz taan ttheek bolanaa sikh le aa hachhaa alhaa belee| aapaan chale aan dharam sunh vale| toon hun peshee vele tak aahare lagee rahee| uh ghar taan kabarasataan varagaa sunamasun hundaa e, jithe ghar dee rauanak bole chale ee naa| vekhaan teree mihar naal aapanaa ghar aandtagavaandt vich vasadaa maaloom hundaa hai|
eilamadeen baahar noo chalaa giaa| faatamaa ttep rikaaradd vaang binaan saah le dupahir tak lagee rahee|
par hun ilamadeen de subhaa vich farak aa giaa see, at dee naramee te haleemee| naa hun uhade man ute maualavee dee tangadilee daa asar hundaa see, naa faatamaa dee atthe pahir dee bakabak daa| uh aapane kam vich jaan vihale vele soofee saahit parrhan vich masat rahindaa| bhagat kabeer, shekh fareed, sayad bulhe shaah, meeraan baaee aad deean rachanaavaan pagebareak
vichon uhanoo bahut ras aaundaa| dharam singh kolon sukhamanee saahib sun ke ilamadeen bahut prabhaavat hoeaa| ik din uh laahauar giaa khavaajaa dil muhamad daa likhiaa japujee saahib te sukhamanee saahib daa uradoo nazam vich tarajamaa lai aaeaa| uh parrh ke taan ilamadeen kise bekhudee de aalam vich pahunch giaa| ik din uhane gilhe vaalee sur vich kihaa, dharam sihaan mainoo aapane aap te barraa afasos e, ki ih cheez main aj tak pahilaan kiaun naheen parrhee| vaah| bulhe shaah ne aakhiaa see iko alaf mere darakaar| mere varage moorr bande daa ik alaf naal bhaaven naa sare, par is ik rabee kataab naal sar jaandaa e| bas zindagee noo samajhan vaasate ih kaafee e| hor ved puraan te hadeesaan tafseeraanparrhan dee lorr naheen|
dharam singh naal ilamadeen dee bachapan ton hee changee dosatee see| dohaan de subhaa milade san, eis vaasate dil vee mil ge| vadde ho ke uhanaan de raah vee mil ge|
dharam singh masaan guraduaare de granthee kolon maarree mottee guramukhee hee parrhiaa see| haan, maarree mottee| uh bhaaee baale vaalee janam saakhee te panja granthee parrh ke utth baitthaa see| pichhon abhiaas naal uh vaahavaa parrhan jogaa ho giaa, par likhadaa uh aje vee aapane parrhan jogaa hee see| sihaaree dee thaan bihaaree te horre dee thaan kanauarraa oeh kee vaar laa jaandaa see| es galatee valo koee uhadaa dhiaan duaaundaa, taan uh agon haase naal kihaa karadaa, bhee, auh parrhaaee kis kam, jis naal kise daa likhiaa doosaraa parrh le| aapaan uh ilam parrhe aan jiharraa likhiaa aap hee parrh sakade aan|
eilamadeen noo sakool vich atth jamaataan parrhan daa mauakaa mil giaa see| middal paas karan pichhon uhade piau ne uhanoo pattavaaree banaaun vaasate barraa zor laaeaa, par ilamadeen naa maniaa| ik din uhane dil dee keh hee ditee, abaa zor dende o, taan main pattavaaree ban jaandaan, par yaad rakho, main kise kolon rishavat naheen je liaa karanee| eih haraam dee kamaaee main naheen khaa sakaangaa|
changaa fir mar bhukhaa| kutt saaree umar jhottiaan de khudde| ihanoo jamade pagebareak
hee halaal haraam dee pai gee e| atth jamaataan parrhaa ke aiven khaate ee paa diteean| ilamadeen de piau ne dukhee ho ke kihaa see|
haan, sandtiaan de khudde kuttane mainoo manazoor ne| ih hakahalaal dee kamaaee e| te use din ton ilamadeen ne hal dee janghee farr lee|
tin ghumaa zameen ilamadeen noo piaun kolon virase vich milee see| uh karam singh ke mauaroos san| uh tin ghumaa pindd ton meel bhar door see, par dharatee changee upajaaoo see| panj sat ghumaa ilamadeen hor hise te lai laindaa| ose vichon uh aapane parivaar daa nirabaah karee jaa rihaa see|
dharam singh te ilamadeen dee dosatee bachapan ton chalee aa rahee see| uhanaan de hal vee sadaa ikatthe vagade| fer vee uh bhaaeevaalee kade naa karade| uhanaan dohaan daa khiaal see ki bhaaeevaalee karan naal kade naa kade doh fik pai jaan daa ddar rahindaa hai| so enaa nerre hon karake vee uhanaan saanjh bhiaalee naa keetee, par ik dtang naal uhanaan dee virree saaree umar nibh gee| aj ik vale doven hal vagade taan agale din doosare de khet vich jaa vagade| lorr te uh ese gal dee vee nind vichaar naa karade ki jine jotare ik val lage han, doosare val us ton vadhere kiaun lag ge|
pahilaa dharam singh ilamadeen daa moharee haalee hundaa see| pichhale vee dee saal ton dharam singh dee thaan hal dee janghee piaare ne sanbhaal lee see| latee ilamadeen uhade naal vee mitaraan vaalaa hee varataau karadaa| asal vich ilamadeen har ik daa belee see, eik maseet de maualavee noo chhadd ke|
eilamadeen daa vaddaa munddaa nooradeen chhottaa hundaa hee naanakiaan kol laahauar bagavaan pure jaa vasiaa see| othe us ne hath khaddee daa kam sikh liaa| uh gabharett hoeaa taan uhadaa viaah maame dee larrakee naal ho giaa|
aus ton chhottee nooraan vee is vele pandaraan solaan saal dee sunakhee muttiaar ban gee see| uh ghar te baahar de dohaan kamaan vich maan piau daa hath vattaaundee| khaas karake us vele khet vich kam karanaa us noo bahut changaa lagadaa, jad piaaraa vee othe hundaa|
nooraan ton chhottee ik larrakee do saal dee ho ke guzar gee see| us ton chhottaa fajaa see, jo preetoo daa jamaatee te belee see| pagebareak
chaachee aje chauanke vich ee baitthee en, kapaah chugan naheen chalanaa aj tuhaaddee vaaree e| nooraan ne chauanke de nerre pahunch ke kihaa|
kurre, main kithe aan jaan jogee| main taan chauathe din dee pair hathon baitthee aan| kaaharranee koochadee daleep kauar daa dhiaan aapane khabe pair val chalaa giaa|
kiaun kee hoeaa nooraan ne barree hairaanee naal puchhiaa|
honaa kee see| tarrake main pashooaan noo patthe pauan utthee| itt ton pair tilak ke gitte dee moch nikal gee| sane ttokare main moonh bhaar jaa ddigee| piaare ne chuk ke mainoo manje te paaeaa|
haae main mar geen| nooraan daa jiven taraah nikal giaa| vakhaa khaan pair|
pair kee vekhengee, suj ke haathee hoeaa piaa e| toon vekhaan chaachee dee surat noo aaee sun ke| daleep kauar ne gilhaa karadiaan kihaa|
amaan naal chaachee teree sahun main suniaa ee naheen| bhalaa main sunadee taan ose vele bhajee naa aauandee
bhaaee taan agalee saver hee vekh giaa see| ose meraa gittaa mal ke badhaa see| daleep kauar daa ishaaraa nooraan de pitaa ilamadeen val see|
ghar taan abaa ne gal ee naheen keetee| naa ee faje ne dasiaa| naheen taan bhalaa main jine jogee see, kolon aa ke kuchh karadee dharadee naa| nooraan ne barree hamadaradee naal kihaa|
karanaa kee see, toon mereean rotteean pakaa deneean see
chaachee main taan sauan vaaree pakaa dendee, tusaan mere hath deean khaaneean vee hon| nooraan ne samaaj dee tangadilee noo mukh rakh ke kihaa|
kiaun, tere hathaan noo kee e chand varagee en toon| pichhalee puniaan noo lamiaan de gharon naheen saare khaa ke aae haranaam singh kee patee dee al lame pee hoee see| daleep kauar daa ishaaraa uhanaan val see| uh pataa naheen kudesan jahee chamiaaree e, ki kauan jeehanoo odan amarat chhakaa ke naal ralaaeaa ne| sane tere chaache saare uhade hathaan daa khaa aae ne te toon pagebareak
taan saaddee aapanee dhee en| tere hathaan naalon bhitt charrh chalee e daleep kauar de chihare te bhet bharee musakaraahatt failee hoee see|
aiven, mulaan mulaaniaan deean hadaan peean hoeean ne| akhe sikh musalamaan de hathaan daa naa khaan, musalamaan sikhaan hathon naa peen| naheen taan haan taan saare iko roop| abaa parrhadaa hundaa e, saare rab de bande ne| us vele nooraan de dil te aapane pitaa de khiaal pooree tarhaan chhaae hoe san|
tere abaa varage saare hon taan duneean sukhee naa vase kise janam daa saaeen lok e uh| tere chaache te abaa daa subhaa bilakul miladaa e|
teraa te meree maan daa taan naheen miladaa| toon jinee mitthabolee en, auh onee kauarragandal|
naa kurre maan dee nindiaa naheen kareedee| fir vee uh teree maan e| daleep kauar ne nooraan noo mitthee jehee jhirrak dendiaan kihaa|
maavaan dee nindiaa karan noo jee taan naheen karadaa par chaachee, sach jaan, maan ne saaddaa ghar dojak banaa chhaddiaa e| atthe pahir uh abaa naal larradee rahindee e te kalhe daa mudt haigaa ee nakhaafanaa maualavee aauantaraa seh daa takalaa| alhaa kare jaae jahaanon eddaakaeddaa| jadon aavegaa, maan de kan bharadaa rahegaa| akhe sikhaan de hath daa naa khaaeaa karo, eih kaafar hunde ne, tuseen ihanaan naalon vaahee nakherr lau| aghaan kee dasaan, jo kuchh uh mere baare aahandaa e| jee karadaa e, kise khooh ttobhe vich pai ke mar jaavaan| kee lainaa en jiaun ke| nooraan sir dee chunee naal akhaan poonjhan lag pee|
haae maan mar jai| toon kiaun khooh ttobhe paven| uho jagon jaanaa pave khaan| naa ro meree dhee| daleep kauar ne nooraa daa dukh mahisoos karadiaan kihaa| teree maan noo kee aakhaan mainoo rab ne dhee naheen ditee, taan main uny jhooradee aan| teree maan nooaahandehundekheer naheen pachadee vaalee gal e naa| tere varagee siaanee dhee taan rab har ik noo deve|
par chaachee main taan maan hathon maranaa een, jidan maree| dtidd paarr ke kee dasaan tainoo| alhaa mere varagaa koee naa jeeve| tere varagee maan hundee taan main saaree umar pair dhodho peendee| nooraan ucheeauchee ddusakan lag pee|
nee chhadd tthaanh, kamalee naa hove te| baalaan vaang ddusakan ddahee hoee en| mil lain dih teree maan noo| aakhaangee, bahut aauakhee en taan de dih mainoo pagebareak
nooraan| main aape mang viaah lavaangee|
naa chaachee duhaaee alhaa dee| uhade naal mere baare koee gal naa kareen, naheen taan uh mere vadhere vair pai jaaegee| nooraan ne naanh vich hath hilaaundiaan kihaa|
hachhaa, bhaaee naal taan main gal karaangee|
abaa vichaare de vas naheen| meree kisamat| dheean taan rab karake jaman ee naa| nooraan aapane bhaagaan noo kos rahee see|
dheean naa jaman taan fir duneean kiven vadhe fule daleep kauar ne daarashanikaan vaang kihaa, fikar naa kar toon| main dekhaan tere sir te| main vee teree maan ee aan|
tere te taan chaachee mainoo maan naalon vee vadhere maan en| par...| nooraan ne vaak adhooraa hee chhadd ditaa| bulaan te aaundeeaaundee gal uhane raahe rok lee|
kuchh chir hor edhar udhar deean galaan hundeean raheean| nooraan ne fer asalee savaal val aaundiaan puchhiaa chaachee fir kapaah daa kee banegaa
beebee dhee, toon en chugaa liaaveen| ik lachh noo aakhiaa hoeaa e| uh aparr pavegee| piaaraa vee tuhaadde naal lag pavegaa| preetoo aauandaa e taan main tuhaadde ghar sunehaa bhej diaangee|
teraa kihaa taan main naheen morradee| maan changee mandee aakhegee vee, taan moonh tthaanh kar chhaddaangee te preetoo ne piaare dee rottee lai ke naheen aauanaa main ee farree jaavaan, par mere hathaan dee uhane naa khaadhee taan| nooraan iko saah enaa kujh aakh gee|
piaaraa chhaddiaa, auhadaa piau vee khaaegaa| naale toon taan meree dhee hoeeon| daleep kauar ne aapanaa ruhab rakhan vaasate keh ditaa|
einasaanee subhaau| jo kujh karan de uh viradh hundaa hai, kee vaar vaddapan jaan hatth preriaa uh ohaa kujh karan vaasate tiaar ho paindaa hai| daleep kauar ih soch vee naheen see sakadee ki ik musalamaan larrakee de hathaan daa chhohiaa hoeaa unhaan de parivaar daa koee jee khaave| kee vaar uh is such bhitt de masale ton aapane patee naal jhagarr vee pee see, par aj pagebareak
galaan de jaal vich fasee hoee, auh aap hee is kam lee tiaar ho pee|
chaachaa taan khaa ee lavegaa| us noo mere abaa vaang koee nind vachaar naheen, par je piaare ne naa khaadhee taan| nooraan ne chaachee noo hor pakiaan karan vaasate kihaa| bhaaven uhadaa dil keh rihaa see ki piaaraa taan uhade hathon rottee lai ke dhan bhaag samajhegaa|
bahuteean galaan naa banaa| main tuhaadde dtiddaan deean jaanadee aan| khekhan hathee naa hove|
nooraan dee hairaanee dee had naa rahee jaan daleep kauar ne pauane vich rotteean banh ke nooraan de hath farraa diteean|
saje hath lasee dee baalattee farr ke turadee ban| haalee pindd vale bhauan bhauan vihande honage| daleep kauar ne poore adhikaar naal hukam ditaa|
daleep kauar de akheerale vaak sun ke nooraan sharam naal laal soohee ho gee| muttiaar daa uh roop daleep kauar noo bahut piaaraa lagaa| nooraan chhetee naal pichhaan parat ke baahar noo tur pee| daleep kauar dee nigaa onaa chir nooraan te ttikee rahee, jinaa chir uh boohion uhale naa ho gee| nooraan kite toon jattaan dee dhee hundeeon taan tere sir ton paanee dee thaan dudh vaar ke peendee| daleep kauar ne tthandtaa saah bhar ke dil hee dil vich kihaa|
haveleeon nikal ke nooraan raaheraahe jaan dee thaan sidhee ddanddee pai gee| uhadaa dil zorajor dee dharrak rihaa see| museebat, auhadaa koee hath vee vihalaa naheen see, jis naal machharade dil noo kaaboo rakh sakadee| uhadee tor subhaavak naheen see rahee| uh barre kaahale kadamee tur rahee see| havaa naal chunee daa hiladaa palaa vekh ke uhadaa man uddan noo kar rihaa see| uhade gore moonh ute soohee musakaraahatt te dil vich mittheean sochaan san| haae main mar gee| bhaaven chaachee noo saaree gal daa pataa lag giaa hove| galaan karadiaan uh vich ttakoraan taan laindee see| hun main kee karaan eik galon taan changaa ee hoeaa| us noo pataa lag giaa| achanachet ike vaar koee gal hundee taan uh achanbhe te guse naal bharrak utthadee| hun sahijasahij uhadaa gusaa matthaa ho jaavegaa| khavare aje varhaa langh jaae ki do varhe| meree maan kiharraa chhetee manan lagee e| chalo; chaache valon taan ddar ghattiaa| ..par ih pagebareak
taan mere dil deean een ne naa kee pataa chaachee ne aakh ditaa ki main vee teree maan ee aan| abaa naheen piaare noo put aakh diaa karadaa aiven shekh chilee vaang sufane vekh rahee see| aiddee kisamat kithe par je ih gal sire naa charrhee taan main kiven jeevaangee| main te piaaraa nike hundiaan ton katthe kheddade aae aan| sahijasahij piaar haddaan vich rach giaa| abaa parrhadaa hundaa e, eishak naa puchhe jaat ohaa gal hoee| saadde dohaan de dil mil ge ne| odan piaaraa vee aahandaa see, nooraan, main tere binaan jiaun naheen lagaa| te sachee gal e, aapane piaare binaan jiaunaa vee kaahadaa| haae alhaa aseen luk chhip ke sukhan kar lai, eik dooje noo kaual de dite, hun ih kaual karaar sire charrhan, taan tad e| uny asaan tainoo jaaman rakhiaa e, taan vekh lai teree paak jaat noo daag naheen lagan ditaa| aseen doven paak saaf aan, gunaah de bhaagee naheen bane| hun tere hath saaddeean sharamaan ne| alhaa mihar kar deve, taan jorree rale, pee had muk jai| abaa te chaachaa taan naraaz naheen hon lage| amaa khushee naal manan naheen lagee| baakee rahee chaachee, auh vee sahijasahij ttheek ho jaaegee| main uhadee ainee sevaa karaangee, ki uh... uh... ant uh mainoo piaar karan lag ee pavegee| lokeen haan chugalakhor lok zaroor galaan karanage| vekho nee te uh sikh te musalamaanee| haae hai nee bathereean hai hai honageean| te magaron lahin galaan karan vaale| saaddaa kee kar lainage| aape das din chirrachirr karake chup kar jaanage| akho meean beebee raajee te kee karegaa kaajee| uh mar giaa kaajee magaron leh jaave, taan sabh ttheek ho jaave| hachhaa, alhaa age ee duaa e| saaddee paak muhabat e| aape laaj rakhegaa| piaaraa sauandaa hundaa e, akhe paak muhabat jinhaan dee, rab uhanaan de naal|
ehaa sochaan sochadee nooraan khet jaa pahunchee| age khaal dee vatt te baitthaa piaaraa pindd val vekh rihaa see| uhane kanak dee rauanee vaasate vaahan noo paanee laaeaa hoeaa see|
piaariaa aj kujh vandd ve main teree rottee lai ke aaee| kol pahunch ke nooraan ne anokhe utashaah naal kihaa|
dharam naal| hairaanee milee khushee vich piaaraa deevaaniaan vaang utth ke khalo giaa| pagebareak
sahun alhaa dee| aah vekh lasee dee baalattee vee| chaachee ne aakhiaa, toon taan meree dhee en| toon aa ke mereean rotteean pakaaeaa kar| piaaraa tere hathaan dee khaaegaa| kiaun naheen| toon taan chand varagee en| main teree maan kolon tainoo mang lavaangee| us ne uhane vekh naa teree sahun uhane chaachee ne kihaa... te main sharam naal maradee jaavaan| te main | nooraan noo us vele aapane aap daa vee giaan naheen see ki uh paagalaan vaang kee bakee jaa rahee see|
hain hain kee ho giaa e tainoo kite khushee vich kamalee hee naa ho jaaveen| liaa kar| piaare ne sir ton rotteean farr leean te uhanoo baahon khich ke kol bahaa liaa|
haae alhaa main kee kujh bak gee aan| aapane aap dee sojhee aaun te nooraan ne sharamaa ke dohaan hathaan naal moonh dtak liaa|
vaah bhee nakharaa karan vich taan saihabaan noo maat paa ditaa ee| uhane aakhiaa see chhadd ve jattaa mirajiaa, mainoo maile hath naa laa| kite miraze baare uhane sun rakhiaa see ki uhanaan dee muhabat rab dee jaat vaang paak hai|
maile hath honage miraze de, mailee neet hovegee saihabaan dee| saadde taan hath vee te dil vee paak ne| arriaa| murr ke mainoo saihabaan naa aakheen| main taan aapane piaare dee nooraan aan| viaah pichhon toon bhaaven meraa naan banto rakh laveen| nooraan ne ose tarhaan akhaan age hath ditee kihaa|
hachhaa saihabaan naa sahee, sohanee sahee| liaao sarakaar, hun farraau rottee te paao lasee| tere hathaan dee rottee vichon taan, aj heer dee chooree naalon vadhere suaad aavegaa| piaare ne malo malee nooraan de hath farr ke akhaan ton vakh kar dite|
kinaa chir uh doven ik dooje deean akhaan vich vihande rahe| doven javaan dil iaun mahisoos kar rahe san, jiven chaladaa samaan uhanaan vaasate ik thaan te ruk giaa hove|
piaariaa kaual dih, ki ih farre hoe hath chhaddengaa naheen| kade vee naheen chhaddengaa| nooraan ne doven hath hilaa ke zor naal kihaa|
maradaan vaalaa kaual| marad baanhaan farree naa chhaddade, jattee| sir dharr dee dende laa| piaare ne miraze dee sur de rahaa te kihaa| pagebareak
te main vee piaariaa| teree ho ke rahaangee, eik teree| aape sauandaa hundaa en naa meree rooh amaanat yaar dee par tan te naheengaa zor| piaariaa....|
doven javaan dil saanjhee lai vich dharrakade rahe te pataa naheen kinaa chir uh aapane kaual karaar murramurr duharaaunde rahe|
haae main mar gee nooraan ike vaar bhak ke bolee, chaache te abaa dee rottee lajaan daa chetaa ee bhul giaa see|
nooraan sach daseen, toon aj khush naheen aapane piaare dee rottee lai ke aaee en|
bahut khush| nooraan ne sir hilaa ke kihaa, par pooree khush odan hovaangee, jidan aapane hatheen pakaa ke te ghundd kadt ke aapane maahee daa bhataa lai ke aavaangee| onaa chir sabar naal uddeek| haan sach, main rottee khuaa ke aauandee aan| fir doven kapaah chugaange| nooraan baakee rottee chuk ke tur pee|
charee de doosare paase do paileean dee vith te dharam singh te ilamadeen hal vaah rahe san|
5.
dharam sihaan| main sochadaan, banegaa kee mainoo raat bhar neend naheen aauandee| ilamadeen ne afasos vich sir hilaaundiaan kihaa|
tere varage bande noo neend naheen aauandee, taan hamaatarraan daa kee haal| dharam singh ne ilamadeen de dheeraj dee dilon salaahut karadiaan kihaa| doven jane ilamadeen dee pailee vich hal vaah rahe san|
panj chhe din hoe, main nooraan dee maan daa dhakiaa dhakaaeaa laahauar giaa see| ilamadeen ne udaasee hoee sur vich kihaa, othe main jo kujh vekhiaa suniaa, bas mere dil daa aman ee jaandaa rihaa|
au chhadd tthaanha toon aiven dil noo laa laindaa en| ih chaar din daa raualaa golaa e| aape tthanddatthandterraa ho jaaegaa| dharam singh ne hauansalaa dendiaan kihaa, bhaaven uhade aapane man vich vee barree ddoonghee chintaa see|
naheen| ilamadeen ne niraasataa vich sir dhunadiaan kihaa, chaar pagebareak
din daa raualaa naheen, eih barree ginee mithee chaal e| pichhale dineen kalakate vich jo kujh hoeaa e, chete ee naa|
shahireean de taan lahoo bage hoe hunde ne| dharam singh vichon hee bol utthiaa, naa uhanaan noo kise daa akh lihaaj, naa koee baraadaree bhaaeechaaraa| koee kiton aa ke vasiaa hundaa e, koee kiton| te bhalaa pinddaan vaale kiven paatt jaanage, jinhaan dee mudt kadeemaan dee saanjh e|
bhaliaa lokaa sabh saanjhaan ttutt jaandeean ne, jadon siaasat eemaan ute haavee ho jaandee e|
au chhadd tthaanha behauansaliaan vaaleean galaan| kee kar legee kise dee siaasat kee main tainoo maaran vaasate tiaar ho jaavaangaa, jaan toon mainoo maaran vaasate| dharam singh aapanaa dosatee daa rishataa attatt samajhadaa see|
ttheek e| naa main tainoo maaraangaa, naa toon mainoo, par dharam singh noo maaran vaasate koee karamadeen tiaar ho jaaegaa te ilamadeen noo maaran vaasate koee raam singh maidaan vich aa jaaegaa|
toon paakisataan zindaabaad te paakisataan muradaabaad de naahariaan ton ddar giaa jaapadaa en| ih taan anyaaniaan vaalee chaar din dee khedd e| paa lain das din luddee ih vihale leeddar lok| hor paakasataan bananaa banauanaa koee naheen| dharam singh noo vaaparan vaalee bhaavee te yakeen naheen see|
eih khiaal teraa galat e| paakisataan zaroor ban jaanaa en| pichhale din ilamadeen jo laahauaron sun ke aaeaa see, aus ute uhanoo bahut kuchh yakeen ho giaa see|
par main aahanaan banaavegaa kauan peeharreean ton katthe vasade aa rahe hindoo musalamaanaan noo vakhavakh kauan karegaa| main naheen manadaa| dharam singh ne naanh vich sir hilaaundiaan kihaa|
paakisataan banaaegaa angarez| banaaunage hindoo te musalamaan aap dharam sihaan saariaan de dil andaroandar door ho chuke ne|
teree gal man lainde aan| samajh lavo paakisataan ban vee jaandaa e taan aseen tuseen taan naheen nikharr chale| paakisataan te jinaah raaj karegaa piaa te hindusataan te nahiroo| hamaatarraan tumhaatarraan noo kee farak| aapaan pagebareak
taan maamalaa ee denaa e sarakaar noo|
meraa dosat dharam sunh kiddaa bholaa e| toon taan sukhamanee saahab parrhadaa parrhadaa niraa dharamaatamaa ban giaa en| bhaliaa lokaa farak ee tainoo mainoo painaa en| hor vaddiaan de taan doheen hatheen laddoo ne| sun kee hon vaalaa e| ilamadeen ne pal ku saah lai ke fir kahinaa shuroo kar ditaa
paakasataan ban jaanaa en, zaroor ban jaanaa en te ih gal vee lohe te lakeer samajh ki paakisataan vich koee hindoo sikh naheen rahin ditaa jaavegaa| sabh ton vadhere lahoo vagegaa saadde soobe vich magarabee panjaab vich| hindoo sikhaan dee katalaam hovegee te masharakee panjaab vich musalamaanaan daa lahoo paanee vaang vagegaa|
main teree ik gal naheen manadaa| jiven toon dasadaa hundaa en jaan jiven tuhaaddaa maualavee aahandaa hundaa e ki musalamaleeg daa progaraam hindoo sikhaan noo lutt ke, maar ke ethon bhajaa denaa e| so musalamaleeg daa progaraam hindoo sikhaan noo bhaaven maaran, charrhade paase musalamaanaan noo koee naheen kuchh aakhan lagaa| bhairriaa, bandaa maaran varagaa paap hai koee fir niradoshaan noo maaranaa
auh vee maaranage, doone josh naal maaranage| je uh pahil naheen karanage, taan jiharre idharon ujarr ke jaanage, auh shuroo kar denage| fer doosare vee uhanaan daa saath den lee majaboor ho jaanage| jis vele inasaan paagal ho jaandaa e, odon pun paap dee koee sojhee naheen rahindee| yaa alaah changaa bhalaa inasaan shaitaan kiaun ban jaandaa e| aakharee vaak jiven ilamadeen ne aapane aap noo hee kihaa| uhadaa dil kise athaah dukh vich ddubaa hoeaa see|
kuchh chir doven chupachaap hal hikee ge| dharam singh aj kee dinaan pichhon haalee aaeaa see| piaare ne paanee laaeaa hoeaa see| is vaasate uhadee vaaree aj dharam singh noo bhugatanee pai gee see|
taan aseen sachamach vakhavakh ho jaavaange taan kee banegaa dharam singh ne jiven dukh naal haukaa bhar ke kihaa|
tere naalon vadhere fikar mainoo e| momanaan vaasate paakisataan ban jaavegaa| dharameean vaasate hindusataan reh jaavegaa, par mere varage kaafar kidhar jaanage| main taan naa idhar daa naa odhar daa| jiharraa musalamaanaan de pagebareak
ghar jam ke vee namaaz naheen parrhadaa, roze naheen rakhadaa, auhanoo maualavee abadul hak de bharaa bhaaee kiven baradaashat karanage| vaah alaah|
chalo, auhanaan noo taan paakisataan mil jaavegaa naa| tere mere varage bandiaan daa rab vaalee| uhanaan dee isalaam dee sevaa keetee safal pave|
eisalaam dee sevaa vee naheen, dharam sihaan ih vee fareb e, dhokhaa e| ilamadeen ne kuchh josh vich aa ke kihaa, eih taan ik kisam daa zahir beejiaa jaa rihaa e, aulattaa isalaam de khilaaf zahir| aj musalamaanaan noo hindooaan naalon nakherr rahe ne, kalh noo eesaaeean naalon, bodheean naalon, paaraseean naalon vee musalamaanaan noo door honaa pavegaa| ik dee tangadilee doosariaan de andar tangadilee noo janam dendee e| samajhiaa je ih isalaam daa naaharaa lauanage taan doosare mazabaan vaale aapanaa aapanaa naaharaa laa lainage aus daa nateejaa musalamaan saaree duneean naalon vakh ho jaanage, eik tarhaan chheke jaanage| ih hovegaa is daa aakharee nateejaa, bahut buraa|
fir ih jaan bujh ke aiho jihaa moorakhapunaa kion karade ne dharam singh ne navaan savaal keetaa| uh manadaa see ki eho jeheean galaan vich ilamadeen naalon vadhere samajh rakhadaa hai|
siraf tasab te nafrat vich anhe hoehoe| ih main manadaa haan ki is nafrat noo janam den vich sabh ton vadhere hath kattarr panthee hindooaan daa hai| meree gal daa gusaa naa kareen|
naheen, sachee gal daa kaahadaa gusaa| dharam singh ne aiven hungaaraa bharan vajon kihaa|.
hindoo kee sadeean tak musalamaan baadashaah de gulaam rahe, auhanaan age sijade karade rahe, par samaajik tauar te uhanaan noo baraabar de inasaan samajhan vaasate tiaar naa hoe| kutaa chauanke te charrh jaave taan baradaashat keetaa jaandaa e, par musalamaan daa parachhaavaan pai jaan naal vee hindoo daa dharam bhrishatt ho jaandaa hai| ih hai ik misaal| es dee tangadilee daa nateejaa hai paakisataan| par siaaniaan aakhiaa e, lahoo de naal lahoo de daag naheen dhote jaa sakade, sagon aisaa karanaa bevakoofee e| ese vaasate main kahindaa haan ki paakisataan banan naal isalaam daa koee bhalaa naheen| pagebareak
paakisataan nafarat te firakaaprasatee dee paidaavaar e| is daa nateejaa paakisataan jaan kaho isalaam de barakhilaaf doosare mazabaan vich vee nafrat vadhegee|
main ehaa puchhadaa haan ki uhanaan noo es gal dee samajh naheen
shaaeid uh sochade hon ki raavee ton lai ke bahiraa room tak arab te misar saare musalamaan mulak ne| aseen saare mil ke barree vaddee taakat ban jaavaange| par je ihanaan de ih sufane sache vee ho jaan taan fir vee isalaam noo ghaattaa hee hai|
auh kiven
main ih naheen jaanadaa ki saaree duneean vich musalamaanaan dee ginatee kinee ku hai, par suniaa e ki musalamaanaan naalon eesaaeean te bodheean dee ginatee kite vadhere hai| jo musalamaan saare katthe ho ke ik dharraa banauanage taan doosare mazabaan vaale mil ke dharraa naheen banauanage aus haalat vich mainoo samajhauan, musalamaanaan noo kee faaeidaa pahunchiaa|.... sachee puchhadaa en taan sabh gadee daa jhagarraa ee, hor kujh naheen|
eih taan saariaan vaasate buraa hovegaa|
bure varagaa buraa dharam sihaan bulhe shaah, shekh fareed te baabe naanak daa des vanddiaa jaavegaa| saaddaa itafaak leeraanleeraan ho jaavegaa| hazaaraan naheen, lakhaan dharam singh te ilamadeen nikharr jaanage| jinhaan katthiaan khaadhaa peetaa e, auh ik dooje de lahoo vich nahauanage| onaa chir bharaa naal bharaa larrade rahinage, jinaa chir saaddee aauan vaalee nasal te samajhadaar bande is galatee noo mahisoos naheen kar lainde| ih beemaaree daa glat ilaaj ho rihaa hai, bilakul galat|
galat auh kiven dharam singh ne barree hairaanee naal puchhiaa|
sun lai, musalamaleegee leeddar kahinde ne, saanoo hindoo akasareeat yaanee bahuginatee ton khataraa hai| is lee ghatt ginatee aapanaa mulak vakharaa kar lainaa chaahundee e| main puchhadaan, mulak dee vandd pichhon ih masalaa hal ho jaavegaa fer hindusataan vich ghatt ginatee naheen rahegee jaan paakisataan vich ghatt ginatee koee naheen hovegee
hachhaa ghatt vadh ginatee daa fer vee puaarraa baniaa rahegaa pagebareak
haan, hindusataan vich fer vee karorraan musalamaan rahinage| fir sikh honage, eesaaee honage| bodhee, jainee, paarasee koee ghatt ginatee vaale firake honage te sabh ton akaleeat yaanee ghatt ginatee hovegee uch jaatee hindooaan de mukaabale te achhoot jinhaan noo hareejan daa khataab ditaa giaa e |
par paakisataan vich taan ghatt ginatee koee naheen naa hovegee| uhanaan daa masalaa sidh ho jaaegaa naa|
paakisataan vich vee ghatt ginateean honageean| pahilee gal taan shaaeid saare hindoo paakisataan vichon naa kadte jaa sakan| suniaa en, bangaalee hindoo musalamaanaan vich enee nafarat naheen| bhalaa je hindoo saare jaanage| hor taan hor musalamaanaan vich age koee firake ne| jiven sunee, sheea, mirazee| magarale doven ghatt ginatee vich han| koee vaar sheea te suneean vich fasaad ho painde ne| is vaasate main kahindaan ki ih ilaaj te galat e|
fir sahee ilaaj kee e|
sahee ilaaj sahee ilaaj e ik dooje noo baradaashat karanaa, piaar karanaa, doosare de dilee jazabaat daa satikaar karanaa| doosare de dukh peerr noo aapanaa dukh darad samajhanaa| vadhere ginatee vaale firake de dil khulhe hone chaaheede ne te ghatt ginatee noo kuchh jeraa rakhanaa chaaheedaa hai| fer vee koee ddar dharrakoo rahe taan sarakaar noo aiho jahe kaanoon banaa dene chaaheede ne, jinhaan dee mauajoodagee vich bahuginatee ghatt ginatee de hak naa maar sake| par asal saanjh hundee e sache piaar dee, muhabat dee| saaneen lok taan muhabat noo khudaa daa rutabaa dende ne| akhe khudaa hai muhabat te muhabat khudaa hai|
auh taan guroo mahaaraaj ne vee furamaaeaa e aape preet prem paramesur par aj kal de bandiaan vich sachee muhabat vee kithe reh gee e| bharaa daa bharaa vairee ban giaa| chalo vakh ho jaan ih larraaee jhagarraa taan muke|
makanaa kithe aa sagon ik vadde jhagarre daa mudt bajh jaavegaa| aj ih lok chhureean te barachhiaan naal larrade ne, kise din ttainkaan te jahaazaan pagebareak
naal larranage|
fir kee banegaa
bananaa kee e| mulak dee badakisamatee| bhaanaa maalak daa| vaaras shaah ne likhiaa e takadeer kise ton ttalee hai je| ilamadeen ne afasos vich sir hilaaundiaan kihaa, te aseen aap aapane hatheen takadeer vigaarr rahe aan|
doheen paaseen mauat varagee chup chhaa gee| kuchh samen vaasate doven jane aapo aapaneean sochaan vich ddube rahe| shahiraan vich sulagh rahee ag daa sek pindd vich vee aparr pain lagaa see| samajhadaar bandiaan de andar dinodin chintaa vadh rahee see| lok uparon hasade bolade, par dilaan ton door hunde jaa rahe san| zahireele parachaar daa asar barree tejee naal ho rihaa see|
abaa rottee khaa lai| nooraan ne vatt ute khalhee ttaalhee de laage rotteean rakhadiaan kihaa| chaachaa aj chachaachee ne teree rottee vee mere hath ghal ditee e| main ddaradeeddaradee lai aaee|
pata ddar kis gal daa| ohoohoa| dharam singh ne baladaan noo puchakaar ke hal khalhaar ditaa| hun taan ulatte hor sahim man vich vase hoe ne| toon ddaradee hovengee, ki pataa naheen, main tere hath dee khaavaangaa jaan naheen te main ddar rihaa haan ki tere varagee suchajee dhee de hathaan deean bahutaa chir naseeb honageean jaan naheen| sabh kuchh ose de vas e|
dharam singh te ilamadeen nooraan kol rottee khaan beh ge| uhanaan de andar aj maaroo sochaan de toofaan jhule hoe san| uh chup san, barre ganbheer| nooraan vichaaree kinaa chir dharam singh de chihare val vekhadee rahee| uh uhade kahe vaakaan de arath samajhan daa yatan kar rahee see| fer uhane aapane abaa val vekhiaa| uhadaa vee chiharaa udaas see| nooraan ne akhaan neeveean kar leean| sagon kite dohaan vich mere te piaare baare taan koee galabaat naheen hoee doven kiven chup ne, barre ghutte| yaa alhaa saaddee paak muhabata nooraan ne agaan sochanaa band kar ditaa| uhadaa dil zorajor naal dharrak rihaa see| magar naa chaahundee hoee vee uh bahut kuchh sochee jaa rahee see|
doven chup chaap rottee khaa ke utth baitthe| kuchh hauasalaa karake nooraan ne zabaan khohalee, abaa chaachee aahandee see, saaddee kapaah chugaaee liaaveen| uh pagebareak
eis kam vaasate aapane pitaa dee aagiaa lainee zarooree samajh rahee see|
haan, chaachee teree daa pair peerr karadaa e naa toon dhiaan naal kapaah chugaa|
aseen jaande hoe chukee chalaange| jaan aape piaaraa chuk lai chalegaa| udaas jehee sur vich utar de ke ilamadeen hal magar jaa lagaa|
piaare daa naan sun ke nooraan de saare chihare te laalee fir gee| uhade vaasate enaa hee kaafee see|
6.
eilamadeen din chhipe ghar aaeaa| age ghar vich mauat varagee chup varatee hoee see| faatamaa chauanke vich chup baitthee rotteean pakaa rahee see| ih gal ilamadeen noo kuchh anokhee jehee jaapee| faatamaa vaasate chup karake baitthanaa ik anahonee gal see| uh ikalee vee hove, taan aapane aap hee burraburraaee jaaeaa karadee see| par aj eilamadeen niraa hairaan hee naheen, kujh bhaibheet vee ho giaa see| uhane aase paase nazar dauarraaee| nooraan te fajaa vee kite najr naa aae| an man jihaa ilamadeen baladaan dee khuralee vich hath maaran jaa lagaa| uh andare andar sochee jaa rihaa see, aj zaroor koee gal e| maaee havaa dee bettee jo enee ghuttee vattee baitthee e, zaroor haneree jhul ke rahegee| par vajhaa kee hove kite maualavee taan naheen chuaatee laa giaa auh maradood dee fitarat hee e, sabh de gharaan vich ag laaee rakhanee| ih mulaamulaane mazhab de tthekedaar vee alhaa meean ne ik anokhee jinas paidaa keetee e| inasaan dee khushee taan ihanaan noo bhaaundee ee naheen| aakh giaa honaa en, ki musalamaleeg ne sabh gairamusalam daa baaeekaatt kar ditaa hai, so tuseen vee sikhaan naalon bhaaeevaalee nakherr lavo| par jo enee hee gal hundee taan, eih aauandiaan hee panje chuk ke paindee chhadd ditaa tainoo tere dosat ne parhaan odhare ee manjee julee lai jaah| main samajhaangee, meraa koee naheen| jinhaan de mar jaande ne, auh vee kiven din katt ee laindeean ne naan| uha kinaa chaahundaa e, zanaanee noo randdee hon daa| khaavand de jiaundiaan ih hajaar vaar aakhegee, main randdee katt lavaangee| alhaa naa kare je randdee ho jaae, taan fer pataa lagadaa e| ttheek aahande ne zanaanee noo akal pagebareak
aauandee e khasam noo khaa ke| jinaa chir marad sir te hove, onaa chir ih aapane aap noo gulaam ee samajhadee e| fir mere varage dheeraj vaale bande naal kattanee taan aauarat vaasate hor vee aauakhaa hai| shaaeid sakhat subhaa marad naal aauarat vadhere khus rahindee e| dilon khus naa vee hundee hove, par uton uton barree shareef ban ke rahindee e hor kee sadeean dee banee hoee gulaam zahineeat| par.. par aj taan koee bahut vaddaa toofaan utthan vaalaa jaapadaa e| hachhaa, jo alhaa noo manajoor| ilamadeen chup chaap chauanke de nerre manje te aa baitthaa| uhane chor nazar naal faatamaa val vekhiaa| age faatamaa de saaule mathe ute kee vatt pe hoe san| har tiaurree vich jiven biseear vis ghol rahe san| ilamadeen ne akhaan neeveean kar leean|
koee chaaraa naheen| dil vich sochadiaan ilamadeen ne sir hilaaeaa| ethe kise bulhe shaah jaan sekh fareed daa kalaam madad naheen kar sakadaa| maaee havaa dee bettee de saamhane sekh saadee deean hakaaeitaan vee kam naheen aauandeean| ethe taan chup ve, lokaa chup| ik chup sau sukh| par chup reh ke vee main es museebat noo kinaa chir ttaal sakaangaa| bakare dee maan kinaa chir khair manaaegee| jo kisamat|
eis haalat vich chup vee kinaa chir rihaa jaa sakadaa hai, faje baare puchhaan bhalaa eilamadeen ne dil vich viaunt banaaee| fajaa kite baahar haaneean naal kheddan giaa hovegaa, auhade baare kee puchhaan| auhane aapanee yojanaa aap hee rad kar ditee| nooraan vee kite naheen deenhadee| uh taan ais vele kite naheen jaa sakadee| eilamadeen ne ik vaar fir faatamaa valon vekh ke neeveen paa lee| us daa hauasalaa naa piaa ghar vaalee noo bulaaun daa| kuchh chir doven dhir uddeek vich baitthe rahe| shaaeid ik janaa andar daa gusaa kadtan vaasate te doosaraa us krodh aganee noo sahaaran vaasate andare andar skatee ikatthee kar rahe san|
nooraan kithe aa eilamadeen ton rihaa naa giaa, taan uhane ddarade ddarade puchh hee liaa|
aau baitthee aoo teree nek paak laaddalee| faatamaa iko vaar aatashabaazee pattaake vaang fatt pee| mooriaa mooriaa| hun vee daarrhee kadt ke parhe vich bahin jogaa ho reh giaa en chapanee ch nak ddob ke mar jo doven piau pagebareak
dhee
par hoeaa kee e| ilamadeen ne eneean sun ke vee barre dheeraj naal puchhiaa|
aje puchhadain hoeaa kee e| ose nekabakhat ton puchh| main aae din pittadee saan, nit dihaarre|... par meree kutee dee sunadaa kauan see| mil giaa ee naa fal kaafar dee dosatee daa| hun saare aalam vich dtol vaj ge ne| uh ttutt painaa miraze deean suraan tainoo naheen see sunodaa, es saihabaan noo sunauadaa hundaa see| alhaa jaae juaaneeaun eddaak eddaa| parason kapaah chugan de bahaane saaraa din use raanjhe kol rahee u| hor sunanaa een kuchh sun ke hik tthanddee ho jaaoogee| doven hathaan ch hath paaee kol karaar kar rahe san akh piaarriaa| faatamaa ne moonh chirraa ke dhee dee saang laaundiaan kihaa, saaddaa alaa zaaman een| baanh farree dee laaj rakheen| main tere binaan jiaundee naheen reh sakadee| ih heer hun os raanjhe binaan naheeon reh sakadee| te naa ihade rahin de chaale ee| pahilaan ih os raanjhe deean rotteean lai ke gee aoo|
te toon bas rottee lajaan ton ee sabh kiaafe laa le ne eilam deen ne kuchh kaahale pai ke kihaa| uhanoo faatamaa dee kise gal te vee itabaar naheen see aaeaa|
haae main mar gee| faatamaa ne mathe noo duhatharr maar ke kihaa; aauatariaa toon kiaafe aahandaa en sarr gee meree kisamat| jhuddooaa| ethe taan andare andar do varhiaan deean pakadeean ne peean| uh jugon jaanaa aahandaa see, main tainoo amrit chhakaa ke sikhanee banaa lavaangaa| hor sunanaa een alhaa mangadiaan rijak naa jurre ne| uhade maan piau vee raajee aoo| ih taan bhalaa hove os vichaaree daa, jeehane saanoo laadh kar ditee| naheen taan mainoo nakhatee noo kiton pataa laganaa see| nij noo jamadee ih mere ghar noo daag lauanee| main taan jo kujh suniaa en meraa kalejaa paatt giaa e| kite rahee aan moonh den jogee main te toon chauariaa aje vee tabaar naheen karadaa par mainoo kee| aape akhaan khulhanageean tereean, jadon es nek paak noo vaidaan hakeemaan kol lee firengaa|
nooraan dee maan ilamadeen de andaron jiven cheer ke ih chhottaa jihaa pagebareak
vaak nikaliaa| es gujhee ttakor noo uh sahaar naa sakiaa| shaaeid koee pitaa vee naheen sahaar sakadaa|
kiaun sachee sun ke mirachaan kiaun lageean een| kinaa chir parrade paavengaa us kalahinee dee karatoot te|
abaa nooraan cheekadee hoee piau de pairaan vich aa ddigee| maan daa ih jhootthaa taahanaa us ton sahaariaa naa giaa| uh ddedt ghantte dee andar baitthee ro rahee see| ikalee ne uhane maan de moonhon bahut kuchh sahaar liaa see, par piau de saamhane us ton ih jhootthee uj sahaaree naa gee| abaa main begunaah aan| teree sauanh abaa alhaa paak zaaman en, main begunaah aan, meraa koee kasoor naheen| alhaa kare, dozak dtoee naa mile, je main aapane paak tan noo kise daa mailaa hath vee lagan ditaa hove taan| yakeen kar abaa main teree dhee aan teree| izat badale main aapanee jaan de diaangee|
dhee de dukh noo anubhav karake ilamadeen daa dil bhar aaeaa| uhane nooraan de sir noo piaar naal palosadiaan enaa hee kihaa, kamalee naa hove te| jaah bahu andar|
bas, ene naal ee jakeen aa giaa aus khekhanahaaree de hanjhoo vekh ke ee faatamaa ne sajaa hath nachaaundiaan kihaa|
haan| nooraan ute yakeen e| ilamadeen ne barre ttharame naal kihaa|
bejakeenee main hoee| nakhaafaniaan toon taan loon kuttan vaale vatte naalon vee giaa guzariaa en| mainoo kis pake bande ne dasiaa e| uh saaraa ttabar viche vich mate pakaaee baitthaa ee| alhaa uhadeean dheean age aave us daleepo kutee ne aap ihanoo rotteean de ke ghaliaa ee| hor sunanaa ee auh ik musalamaan kurree noo sikhanee banaa ke saaree umat noo lat hetthon langhaanaa chaahundee ee| te ih heer alhaa dee maarauhanaan pichhe maree firadee aoo| te toon aahanaan en, mainoo jakeen e nooraan ute| magaralaa vaak faatamaa ne moonh vingaa karake chirraaoo sur vich kihaa|
je uh vee saaraa ttabar raajee ne, te ih vee raajee e, taan tainoo mainoo kee|
haae hai hai hai| faatamaa ne dtidd te duhatharr maar ke kihaa, toon aahanaan en ih gal kaafar bandiaa alhaa tainoo dojak dtoee naa mile| pagebareak
auhane duaa mangan vaaliaan vaang doven hath upar utthaa ke kihaa|
main tere alhaa de dozakh val jaanaa kee lain en| uh tuhaanoo ee mubaarak hove| te...|
teree kaaeaa ch keerre| alhaa noo nindadaa en hai main...|
bak bak naa kar bahutee| jaanadee en, aseen musalamaan kadon de bane panjaveen ki sataveen peeharree gujaree, saaddaa vaddaa ik aauarat pichhe musalamaan hoeaa see| maualavee ne kan vich fook maar ditee ki toon musalamaan ho giaa en te uhane shakaareean de battere vaang magar haamee bhar ditee ki haan, main musalamaan ho giaa| bas, ais tarhaan de aseen musalamaan hoe ee|
aakh, piaaraa vee musalamaan ho jai, main aapane hatheen nooraan daa nakaah uhade naal kar diaangee|
eihadaa matalab e, tainoo piaaraa taan changaa lagadaa e, auhadaa dharam naheen|
haan| uh musalamaan ho jai taan main raajee aan| es tarhaan aahande ne, savaab hundaa e|
te je nooraan sikh ban jaae, taan fer asamaan ddig pavegaa
alhaa teree jabaan sarr jai ih hai den vaale dee| kaafar bandiaa| faatamaa fer bharrak utthee|
meree raae ih naheen| ih taan teree gal daa javaab e| dheeraj naal sun| ilamadeen ne hath de ishaare naal uhanoo tthanddiaan karan daa yatan karadiaan kihaa| meree puchhadee en, taan main kahaangaa, eih musalamaan rahe, auh sikh rahe| je uhanaan dee chaah hove, taan doven viaah kar lain| bhalaa de dilaan dee paak muhabat vich majhab kiaun lat arraae sahij naal, soch samajh ke kise daa dil mane, taan uh beshak aapanaa mazhab badal le|
hai hai, alhaa rozakiaamat kithe moonh devengaa toon ttheek aahandaa see vachaaraa maualavee, akhe...|
hachhaa hun samajh pee| taan ih saaree ag tere maualavee dee laaee hoee e| ilamadeen ne ghiranaa naal kihaa| us nek bande de man vich vee maualavee vaasate gusaa see|
maualavee tere varagaa kaafar naheen| uh khudaa daa bandaa nek salaah ee devegaa| pagebareak
khudaa daa bandaa naheen uh| ilamadeen ne zaraa ocheree vaaj vich kihaa, auh shaitaan en, nekee daa dushaman, shaitaan|
hai hai, mainoo ....
tthahir| zaraa kan khohal ke sun lai| us adh budh bhainge maualavee dee akh teree nooraan ute ee| uh dhokhebaaj e, farebee|
tere kaafar piaare naalon uh bhaingaa maualavee vee changaa e| uh khudaa parasat taan e faatamaa ne hath bhurrakaaundiaan josh vich kihaa|
khudaa parasat auh| uh shaitaan| kaidon langaa|
fir kee see| faatamaa charrh badalee gee| jo uhade moonh aaundaa kahee jaa rahee see uh| viche ilamadeen viche nooraan| piaare te piaare daa maan piau vee| koee vee faatamaa de guse ton bachiaa naa rihaa|
eilamadeen ne sochiaa, hun maaleekhaualee daa dauaraa poore joban te aa giaa e| hun chup rahin vich ee bhalaa e| uh alaane manje ute hee lataan nisaal ke pai giaa| faatamaa val kandd karake uhane jiven kan vich ungalaan de leean|
abaa abaa| faje ne baaharon aaundiaan piau dee paind te beh ke uhadee lat hilaa ke puchhiaa, preetoo aahandaa see, paakasataan naheen banegaa| main aahandaa saan, banegaa| toon das, paakasataan banegaa ki naheen
teree maan noo pataa e| us ton puchh lai|
7.
piaariaa piaariaa jiven jaanadaa en mainoo bachaa lai| alhaa daa vaasataa ee, bachaa lai mainoo| shaam de ghusamuse hanhere vich nooraan ne piaare daa hath farr ke ddar naal kanbadee vaaj vich kihaa| uh bahut hee ghabaraaee hoee see| bhaia naal uhadee sohal chhaatee dharrak rahee see| uhadaa goraa rang peelaa pai ke patale hanere vich kuchh saaulaa jaap rihaa see|
kiaun kee gal e jaraa dheeraj naal dase kuchh| piaare ne piaar naal nooraan de hath ghuttadiaan kihaa| nooraan dee ghabaraahatt ne piaare de andar chintaa paidaa kar ditee see| pagebareak
eih galaan karan sunan daa velaa naheen| nooraan ne zaraa hor nerre ho ke kihaa, chal ese vele kidhare nas chalee| sur singh teree maasee kol| fer velaa hath naheeaun aauanaa| saaree umar doven ronde maraange| dtil naa kar| alhaa daa vaasataa ee, chhetee kar|
par toon koee gal vee dase aiven meraa dil...| piaare noo vaak pooraa karan vaasate agaan shabad koee naa miliaa ki uhade dil noo kee ho rihaa see|
sun lai je toon sun ke ee rahinaa en taan| bhaingaa maualavee meraa saak mangadaa ee| te amaa mainoo us adhabadt leecharr naal nararr den lee raazee ho gee aoo| piaariaa| main kuchh khaa ke mar jaavaangee, par us bucharr de ghar naheen vasanaa|
par baabaa ih gal kiven man jaavegaa| piaare dee vaaj vich orrakaan dee ghabaraahatt see|
abaa noo kise naheen puchhanaa| os saanee lok dee ghar vich chaladee ee kadon en| keetee hundee e amaa dee jaan thorrhee bahutee vadde maame dee|
par ih saak taan teraa maamaa vee naheen manan lagaa| uhanoo kite toon dupariaaree taan naheen|
maame dee vee kuchh naa puchh| aatte dee tauan noo saare jhaatt maaran dee karade ne| uh vee mainoo aapane kaane mundde naal viaauahanaa chaahundaa ee vaireea| saare saadde lahoo de tihaae ee| odan maan ne jo jo mainoo kihaa te fir jo uhane abaa naal harre bhirre, sun liaa see naa | bas ose din de aapane vaasate jaal tane jaa rahe ee| abaa vichaare de vas hove taan uh barree khushee naal meree baanh tere havaale kar deve| par amaa saaddee dusman een, pakee vairan| mere kol vadhere galaan karan daa vihal naheen| naa jaanee koee aapaan noo vekh le| fer ih velaa hath naheenaun aauanaa| akhe langh ge samen noo ghorre naheen milade| tainoo kee pataa main keekee panj laa ke gharon aaee aan| chal es vele nas chalee| mainoo kithe chhadd ke toon bhalak aa ke chaache chaachee noo das jaaeen|
nooraan| toon naheen jaanadee ais vele mere dil naal kee vaapar rahee e| main tainoo lai ke choree nas jaavaan taan jaanadee en baabe de jee vich kee pagebareak
aavegee auh kite khalon jogaa naheen reh jaavegaa saare mihanaa maaranage, eilamadeen dee dhee nikal gee e| aapanee jaan te main hazaaraan dukh seh lavaangaa, par baabe dee beezatee naheen seh sakadaa| piaare ne niraasataa vich sir hilaa ke kihaa|
hachhaa, eih gal e| main naheen see jaanadee ki dhokhebaaz maradaan vaang toon vee bahaane banauanaa sikh jaavengaa| guse naal nooraan ne piaare de farre hoe hath jhattak dite|
nooraan mainoo galat naa samajh| dharatee ddol jaaegee, par piaaraa zabaanon naheen ddolegaa| main tere naal viaah karauan daa kaual ditaa hoeaa e| main aapane......|
os tarhaan abaa dee beezatee naheen hovegee fer naa lok aakhanage ki ilamadeen dee dhee ne sikhaan de mundde naal viaah karavaa liaa e
aakhan pe lok| os vich paap taan naheen naa koee|
changaa, toon raanjhe vaang paap pun vachaaradaa raheen baitthaa te saaddaa alhaa belee| ddaraakal kise thaan daa| je nooraan daa loon vee tainoo vakhaa giaa koee taan aakheen| main chalee aan|
nooraan murradee nooraan dee chhetee naal baanh farr ke piaare ne jiven cheek ke kihaa, main ddaraakal naheen| tere badale main sir de sakadaan, par baabe ilamadeen daa dil naheen dukhaa sakadaa| main bhalake aap baabe naal gal karaangaa| toon ghabaraa naa| main aape sabh kujh...|
ve chhadd jattaa ih momotthaganeean| raajee rahu| nooraan aapane bal pujaa chalee e| yaad rakheen| nooraan taan saaree umar deeve dee vattee vaang sarradee rahegee, par chain tere dil noo vee naheen aavegaa chalo muhabat karan vaaliaan de pale ronaa ee piaa karadaa e| nooraan dooje hath naal baanh chhuddaa ke tur pee|
nooraan nooraan toon kise gal dee chintaa naa kar| main bhalake ee sabh kujh kar lavaangaa, siaaniaan aakhiaa e...|
piaaraa siaaniaan de kathanaan ute vichaar karadaa reh giaa te nooraan chalee gee| uhane fir pichhaan bhauan ke naheen vekhiaa| uhade andar athaah gusaa see te kuchhakuchh ghiranaa vee| par ghiranaa piaar vaasate naheen, pagebareak
aapane aap vaasate see| uh sochadee jaa rahee see, main aapane moonhon ih kujh aakh ke kiaun haualee pee| piaare ne meree is gal daa kee mul paaeaa| piaaraa piaaraa khavare uh vee aam maradaan vaang| par oeh aam bandiaan varagaa naheen| hor koee munddaa hundaa taan jinee main uhade ute vis gee saan, auh mainoo kise thaan jogaa naa chhaddadaa| naheen uh doojiaan vaang naheen| uhade man vich mail naheen| uhadee muhabat paak saaf e| fir uhane naanh kiaun kar ditee| maan piau ton ddaradiaan meraa man naheen manadaa| uhadaa baapoo vee mere abaa vaang changaa e| te chaachee taan udan chetaa ee naa lok laaj ton ddaradiaan bhaaven do chaar din nak moonh vattade fer aape ttheek ho jaande| fer piaaraa hor kiharree galon jhijak giaa sagon uhadaa aapanaa man ee taan naheen fir giaa chaar panj saal hoe uhadee manganee vee ho gee hoee e naa| khavare khavare...| aahande hunde ne, dil dariaa samundaron ddoonghe| kee der lagadee e kise daa dil firadiaan| naheen naheen ih meraa vahim en| uh uny ee ddaraakal e, niraa ddarapok te sangaaoo| kise kurree noo uh sangadaa bulaa ee naheen sakadaa| ddar naal uhade mathe te tarelee aa jaandee e| saaddee muhabat vich vee pahil mere valon ee hoee see| par hun uhanoo maithon kaahadaa ddar see| kee uhane sochiaa hove ki pichhon kite nooraan ddol naa jaave| eho jeheean de pichhon mukadame chalade hunde ne naa| te faisalaa ose paase hundaa e vaireeaa toon azamaa ke taan vihandon| nooraan kade kaualon naa haaradee bhaaven uhanoo jiaoondee noo tel paa ke saarr dende par hun kee banegaa parason mere maame ne aauanaa en te amaan ne mainoo uhade naal bhej denaa en| te ik vaar gee nooraan ne fer es pindd vich naheen aauanaa| siraf enaa ee naheen, nooraan dee paak muhabat ute ddaakaa vaj jaavegaa| do luttere taak laaee baitthe ne| ik paase gaingaa maualavee te dooje paase kaanaa aleea| yaa alhaa| meree doheen paaseen dozak e, baladaa dozak| ethon bachaa laven taan jaanaa| meraa sidak meree muhabat|
nooraan deean sochaan aje mukeean naheen san jaan pandh muk giaa| ghar jaandiaan agon faatamaa de mihane taahane shuroo ho ge| fer kee see| aahunde hunde ne rab deve te bandaa sahe|
do din nooraan ihanaan hee ghunman gheraan vich pee rahee| atthe pahir uh pagebareak
eiko soch vich ddubee rahindee| piaaraa kiaun vihar giaa auhade dil vich kee hove hun kee banegaa kee banegaa
teesare din nooraan daa maamaa aaeaa te uhanoo naal laahauar lai giaa
piaaraa vee sutaajaagadaa eho galaan sochadaa rahindaa, ddaraakal toon mainoo ddaraakal samajhadee en ddaraakal te soorame daa pataa lagadaa e madaan vich jad kite mauakaa bane taan javaan de hath vekhen| vaaharaan daa moonh morr diaan main kalaa hee| sir de diaan par pair pichhe naa dharaan | nooraan toon mainoo galat samajhiaa e| main kise galon ddar ke naanh naheen keetee| toon mere val en, ddar kaahadaa teree muhabat te mainoo pooraa bharosaa e| par main baabe ilamadeen daa dil naheen dukhaa sakadaa| naale jadon uh saadde val vee e| toon naheen jaanadee baabe dee mere dil vich kinee kadar e| uhadaa dil dakhauan naalon aap saaree umar sarrade rahinaa changaa e| toon ddol naa, sabh kuchh ttheek ho jaavegaa| mainoo bharosaa e toon meree en te meree rahengee| bas do chaar din dee taan gal e| main baabe naal gal karaangaa| sangaa sangaa taan barree aavegee, par koee hor chaaraa naheen| oeh man giaa taan aapaan chup karake khisak chalaange| sidhe chalaange amritasar| akaal takhaton amrit chhak ke te anand parrhaa ke murraange| fer koee paap naheen| te ddar taan mainoo hun vee kise daa naheen| toon taan thorradilee en| aiven ghabaraa jaandee en| bhalaa ihade vich ddaran ddolan vaalee kiharree gal e| aiddee chhetee teree maan kite tainoo khaa naheen chalee| par par..| fer piaaraa kuchh hor hee sochan lag paindaa| kite nooraan de dil vich koee hor vahim naa beh jaandaa hove| mataan uh sochadee hove ki main us ton kanee khasakauan lag piaan| kade ho sakadaa e eik vaar nooraan dil vich vas gee e, hun oeh uthon nikal sakadee e naheen marad naa haaran kaual| par ih vee taan aahande ne kisamat naal naa zor| kite kisamat dagaa naa de jaave| hain main sagon galatee taan naheen kar baitthaa jiven nooraan aanhadee see uhadaa maamaa uhanoo laahauar lai giaa, taan fir koee chaaraa naheen| ih taan bahut maarree hoee| mainoo uhade aakhe lag jaanaa chaaheedaa see| baabe ilamadeen ton agale din aa ke maafee mang laindaa| maafee kiharre moonh naal eih orrak karake main us ton maafee kiven mangadaa| te kiharraa daarree vaalaa es
gal noo seh sakadaa e| chalo jo hoeaa ttheek hoeaa| ... naheen barree vaddee bhul ho gee| hun uh velaa hath naheen aa sakadaa| aapane hatheen aapanee kisamat tabaah kar lee| par aje kee vigarriaa e bhalake preetoo noo ghalaangaa| preetoo te nooraan mere naal hon fer main kise dee paravaah naheen karadaa| main vigarree hoee kisamat fer| ik raat naheen, kee din te raataan piaaraa ihanaan hee sochaan vich ghiriaa rihaa|
agale din, agalere din te us ton agale din piaaraa ilamadeen naal gal karan baare sochadaa rihaa, par uhadaa hauasalaa naa piaa|
chauathe din nooraan laahauar bhej ditee gee|
8.
1885 ee. vich einddeean naishanal kaangaras dee neenh rakhee gee| pahilaan us daa nishaanaa keval parachalat kaanoon vich kuchh sudhaar karanaa hee see, fir uhane sahijasahij angarezee sarakaar dee virodhataa shuroo keetee, par barre sukhaaven shabadaan vich| is tarhaan sarakaar hind te kaangaras vich kujh paarr vadhanaa suroo ho giaa| jiaunjiaun kaangaras, sarakaar ton door hundee gee, desh dee sataaee hoee gareeb janataa us val jhukadee gee| 1905 ee. vich kaangaras ne badesee maal de baaeekaatt daa kam aaranbh keetaa| angarezee sarakaar ose din ton kaangaras noo aapanaa dusman samajhan lag pee|
angarez neetee de dhanee san| uhanaan ne kise ajehee jathebandee dee lorr mahisoos keetee, jis noo uh kaangaras de viradh varat sakan| angarezee karamachaareean ne es matalab vaasate aal inddeea musalam leeg dee neenh rakhavaaee| musalam leeg daa pahilaa jalasaa 1906 ee noo dtaake vich hoeaa| ose jalase vich musalam leeg ne mazahab de naan ute vakhareean chonaan te vakhare hakaan dee mang kar ditee| agale saal hind de vaaeisaraae laaradd mintto ninatto ne musalam leeg dee ih mang pravaan kar lee|
angarez karamachaareean dee sheh ute musalam leeg deean mangaan din din vadhadeean geean| ant 1940 ee noo laahauar de ijalaas vich
musalam leeg ne khulhe shabadaan vich keh ditaa ki musalamaan ik vakharee kauam han| baakee hindusataaneean naal uhanaan dee koee saanjh naheen| musalamaanaan vaasate vakharaa mulak paakisataan bananaa chaaheedaa hai| jinhaan soobiaan vich musalamaanaan dee bahuginatee hai, auh paakisataan vich shaamal keete jaan|
gal saaf ho gee| nishaane mith le ge| raah vakhare ho ge| kaangaras ne azaadee haasal karan vaasate angerajee sarakaar naal larraaee garam kar ditee te musalam leeg kaangaras naal larran dee tiaaree vich rujh gee| angarej karamachaaree uparonauparon dohaan dharriaan vich sulhaa karaaun daa yatan karade, par andaronandar musalam leeg noo chuk ke paarr vadhaaunde jaande|
julaaee 1946 ee vich musalam leeg ne ddaaeiraikatt aikashan sadhee ttakara daa ailaan keetaa te is kam vaasate solaan agasat daa din niyat kar ditaa| solaan agasat de din maaroo hathiaaraan naal tiaar bar tiaar ho ke musalam leegeean ne kalakate vich jaloos kadtiaa| uhanaan dee ginee mithee gond anusaar bharrakaaoo naahariaan de kaaran kalakate vich hindoo musalam fasaad ho giaa | dasaanbaaraan dinaan de andar kalakate vich lagabhag veeh hazaar aadamee maare ge, satar asee hazaar gharaan ton ujarr ge te karorraan rupe de maal asabaab te makaanaan daa nukasaan ho giaa| ih hisaab kauan laaundaa ki vadhere nukasaan hindooaan daa hoeaa jaan musalamaanaan daa| lokaan dee raae hai ki ih lahoo ag dee holee aaranbh karan vaaliaan daa hee vadhere nukasaan hoeaa|
lagee ag bujhadee naheen, je us noo baalan miladaa jaae| akatoobar vich navaakhalee te bihaar andar fasaad hoe, jis daa fal hazaaraan bande maare ge te us ton kee gunaa beghar ho ge| charrhade paase lagee ant lahinde paase vee aa gee| san chhitaalee de mukan ton pahilaan hee hajaare vich fasaad shuroo ho ge|
faravaree 1947 ee noo angarezaan ne ailaan keetaa ki je kaangaras te musalam leeg vich koee samajhauataa hoeaa taan 1948 de joon vich angarej soobak vajaarataan noo poore akhatiaar sauanp ke chale jaanage|
ese ailaan ne musalam leeg noo soobak vazaarataan ute kabajaa karan
val preriaa| panjaab vich us vele saanjhee vazaarat see te us daa mukh mantaree see khijr hayaat khaan| musalam leegeean ne jalase jaloosaan raaheen te galee bajaaraan vich siaape karake khijr hayaat khaan daa nak vich dam kar ditaa| tang pai ke khijr hayaat khaan ne vajaarat ton asateefaa de ditaa| panjaab de gavaranar ne vee naveen vajaarat banaaun vaasate musalam leegeean noo sadaa ditaa| kaangaraseean te akaaleean de virodh karake musalam leeg panjaab vich vajaarat naa banaa sakee| sittaa ih nikaliaa ki chhithe pai ke agale din hee musalam leegeean ne laahauar vich fsaad shuroo kar ditaa| ethe hee bas naheen, panj maarach noo uhanaan amritasar vich vee lahoo dee holee aaranbh kar ditee| panjaab de saare hee vaddevadde shahiraan vich firakoo fsaad suroo ho ge| pachhamee panjaab vich dee ag pinddaan tak vee aparr gee| peeharreean deean saanjhaan ttutt geean| pagaan vatteean de bhaaeechaare dusmanee vich badal ge| jinhaan kade sir naal nibhaaun de kaual ikaraar keete san, auh ik dooje dee rat de piaase ban ge| gavaandtee gavaandtee de bure te utar aaeaa| ttakooe, kuhaarreean, chhure, kirapaanaan, barachhe te tarasool bharaavaan dee rut vich range jaan lagaa| chaar chufere ag de bhaanbarr sabh kuchh, bhasam karan lage| musalamaan te gair musalamaan vich lahoo dee lakeer khich ditee gee| desh daa aman khanbh laa ke udd giaa|
eis khoon kharaabe daa sittaa, sadeean ton vasade te kudarat valon ik banaae desh noo gair kudaratee dtang naal vanddan daa faisalaa ho giaa| tin joon 1947 ee noo paakisataan banaae jaan daa ailaan ho giaa| saaeid is din des de vadde bandiaan ne sochiaa hovegaa ki is tarhaan firakaa daaraanaa jhagarre sadaa vaasate muk jaanage, par uhanaan ih naa sochiaa ki kise teeje de ishaare te ihanaan chhottemotte jhagarriaan dee thaan ik bahut vadde jhagarre dee neenh dhar ditee gee hai|
samache desh de battavaare de naal bangaal te panjaab de vee ttukarre kar dite ge| aazaadee aa gee, par bahute mahinge mul| panjaab daa sabh ton badakisamat zilhaa laahauar see| baakee jilhiaan daa faisalaa ho giaa| laahauar daa faisalaa had bandee kamishan ne karanaa see| uhane aapane faisale daa ailaan do din pichhe paa ditaa| ih do din uhanaan lokaan vaasate do saalaan vaang
beete, jinhaan dee kisamat mauat te zindagee de vichakaar lattak rahee see|
jithe do bande milade othe ehee charachaa shuroo ho jaandee, ghabaraaun dee lorr naheen, saaddaa pindd hindusataan vich rahegaa|
jhootthee gal| mainoo kise pake bande ne dasiaa e ki saaddaa pindd paakisataan vich chalaa jaanaa en|
fer kee banegaa
bananaa kee e jo bhaag|
barakee vich vee ehaa charachaa chaladee rahindee| jithe chaar hindoo sikh ral ke khalonde; auh aapane aap noo hauasalaa den vaasate kahinde, saadde vakeelaan ne barreean pakeean daleelaan de ke hadabandee kamishan kol saabat kar ditaa e ki laahauar zilhe ute hindusataan daa hak e|
par raidd kalab ne saaddaa hak manadiaan hoeaan vee paakisataan noo khush karan badale laahauar shir uhanoo de denaa je| vekh liaa je tuseen, meean meer vaalee nahir had bananee en| bas; chhonee laahauar shahir paakisataan vich te baakee saaraa zilhaa hindusataan vich|
bhee je laahauar shahir vee paakisataan noo naa mile taan fer paakisataan banan daa arath kee hoeaa eih taan kaangaras dee dariaa dilee e ki unhaan laahauar shahir paakisataan noo denaa man liaa, naheen taan jinaah vichaare de hath pale kee see|
khasamaan noo khaae kaangaras te dtatthe khooh pave musalam leeg| adhaa mulak ujarr giaa e, rahindaa ujarr jaaegaa|
auh shukar kar, aapanaa pindd bach giaa e| naheen taan raavalapinddee valon jo ujarr ke aae ne, auhanaan daa haal vekho|
au khasamaan noo khaae sabh kujh| jo honaa en chhetee ho jaae| ais sahim naalon taan ik ekarree ho jaae taan ttheek e|
lai, sun lai, fir baabaa ilamadeen varagaa sachaa bandaa taan hor koee naheen naa pindd vich, auhadee khabar ee| uh dasadaa e, taseel laahauar te choohaneean taan pakee tarhaan paakisataan vich jaanageean| baakee kasoor taseel daa pataa naheen|
bhee, eilamadeen vee hai taan ant musalamaan ee naa| uhane vee
paakisataan val dee ee gal karanee hoee|
guroo saahib ne aiven taan naheen see aakhiaa ki musalamaan daa kade itabaar naheen karanaa chaaheedaa|
har gal guroo saahib de naan naal marrhee jaaeaa karo| ganee khaan, nabee khaan te sayad budhoo shaah taan musalamaan ee san| so, har mazhab vich change vee hunde ne, mande vee|
aue golee maaro ihanaan changiaan mandiaan noo, tuseen aapane baare socho| meree mano, taan raato raat gaddee jo ke turade bano|
aaho, tur ke vakhaa toon| je sane gadde tainoo jiaunde noo ag naa laa deeee|
ghar noo pichhon main muaataa laa diaangaa|
bhee, saadde leeddar aahande ne, gharaan de naal ee satee ho jaau| so jiaoondee jaan taan chhadd ke nasade naheen|
nasade naheen, zaraa hadabandee daa ailaan ho lain diho| sabh ton pahilaan ese nasanaa en|
oe, nase vee, taan vihalaa karake nasaange| ih barachhe kirapaanaan te chhiaanchhiaan goleean vaale ghugoo kaahade vaasate ne|
adheeadhee raat tak nikeeanakeean parhe jurreean rahindeean| har nikaa vaddaa ese hee ulajhan vich fasiaa hoeaa see| har jind ute mauat daa sahim chhaaeaa hoeaa see|
dooje paase musalamaan vee maseet vich turade bandiaan de gharaan vich jurrajurr bahinde| uhanaan noo pakeean khabaraan mil chukeean san ki taseel laahauar paakasataan vich hai| is daa matalab see ki paakisataan dee had barakee ton charrhade paase lagabhag khaalarre vaalee nahir tak chalee jaavegee| so, musalamaanaan deean sochaan sikhaan naalon vakhareean san ki kis hindoo jaan sikh ute keehane hamalaa karanaa hai te kiharraa ghar keehane malanaa hai| aagooaan valon sabh noo chhureean kuhaarreean tez rakhan daa hukam mil chukaa see|
ant 27 agasat dee shaam noo hadabandee kamisn ne faisalaa sunaa ditaa| kasoor taseel daa lagapag adhaa hisaa pattee val daa hindusataan vich te baakee saaraa zilhaa laahauar paakisataan vich| ailaan sunadiaan hee
agale din laahauar shahir vichon hazaaraan musalam leegee hathiaar lai ke udaale de pinddaan noo tabaah karan lee charrh pe|
9.
dharam sihaan| chhetee karo, jo hath lagadaa jo, sanbhaalo te khaalarre val nasan dee karo| ilamadeen ne havelee de andar pair dharadiaan hee sahimee hoee sur vich kihaa|
haae main mar gee| daleep kauar dee jiven ddar naal cheek nikal gee| us de kam karade hath othe hee ruk ge| uh ghar de chaare jeea hune hune raat dee rottee khaa ke hatte san| jootthe bhaandde ose tarhaan chauanke vich khilare pe san| daleep kauar rottee pichhon peen vaasate tataa keetaa hoeaa dudh ddoharee naal hilaahilaa ke tthanddaa kar rahee see|
mundde doven rottee khaa ke hune gharon baahar nikale san | dharam singh alhaane manje ute lamaa piaa hoeaa see|
kiaun kee hoeaa kahindaa hoeaa dharam singh utth ke beh giaa|
jo kuchh hon dee umeed see| chhetee karo tuseen| galaan vich vakat naa guaao| atthadas hazaar musalam leegee luttere chhauanee valon pindd te charrh aae ne| bas, adhe ghantte tak uh pindd vich varranage| fer kuchh naheen bananaa| jinaa kuchh sir te chuk sakade o, kadt lavo| ilamadeen khuralee valon vadh ke pashooaan de rase khuhalan lag piaa| mahin daa rasaa uhane gal vich val ditaa te balad doven nararr kar dite|
hai hai, mundde kithe je dudh viche chhadd ke daleep kauar ghabaraaee hoee utth khalotee|
mundde vee aa jaande ne| toon andaron jo kuchh nikaladaa ee kadt| ilamadeen uhanaan noo halaasheree dendaa hoeaa aap vee vason vaale kotthe val vadhiaa|
laalattain andar kilee naal ttang ke daleep kauar sandook daa boohaa khuhalan jaa lagee| mauatabhai naal uh sir ton pairaan tak kanb rahee see| uhanoo
enee hathaan pairaan dee pai gee ki chaabee laaun vaasate jandare daa chhek vee naa labhadaa|
aurhaan mere val kar kunjee| toon aaee mauat ton pahilaan hee maran haakee ho gee en| ilamadeen ne aap kunjee farr ke jandaraa khuhaliaa|
toon saaree umar sukhamanee saahib parrh ke ehaa kuchh sikhiaa e eilamadeen ne mitthee jehee jhirrak dindiaan kihaa| jaan khudaa dee amaanat e| jithon tak ho sake is dee hifaazat karanee chaaheedee hai| bhain daleep kure| chhetee kar toon| nakad maal dharam sihaan jeb vich paa lai|
nakad maal, bhaaee haigaa ee kithe aa| do tin nikeeanakeean ttunbaan te sauasavaa sau rupeea| daleep kauar ne maradee jehee vaaj vich kihaa|
chalo, jo vee hai| gareebaan kol hundaa ee kinaa ku e| beeemaanee binaan vadhere jurradaa ee kadon en| ilamadeen dee raae kinee kharee see|
daleep kauar ne ikahiraa khes bhoein te khilaar ditaa| fir uh sandook vichon lorreende kaparre kadtakadt ke suttee gee| hathonehath ilamadeen te dharam singh ne chukan yog tin panddaan banh leean| kuchh nit de varatan joge bhaandde te kuchh leerraa lataa te paise daleep kauar ne kurrate hetthalee banddee dee jeb vich paa ke salavaar de nengh vich de le|
bhaaee keekee kuchh chuk lavaange meree saaree umar deean bhukhiaan tihaaeaan reh ke banaaeean hoeean cheezaan vasataan dushaman varatanage| ho rab sachiaa| ih din vekhane vee likhe hoe san| daleep kauar ucheeauchee ro pee|
hun cheezaan de gal lag ke mar jaanaa een jo bhaanaa maalak daa| dharam singh ne jeevan saathan noo hauansalaa dindiaan kihaa|
ghar deean lorraan daa janaaneean noo ee pataa hundaa e| bhaanaa maalak daa aakh lainaa sauakhaa e, par pataa uhanoo lagadaa e, jeehade sir varatadaa e| daleep kauar ne akhaan poonjhadiaan kihaa|
fer das hun| kee keetaa jaae|
potte vinhavinh nohaan vaasate baag kadte san| ais jiaun naalon taan kalh mar jaandee changaa see| .... bhaaee ahu doosaraa khes vichhaa farr ke| aah
panj sat naveean sataan taan....|
baahar gadd khalee e, jeehade ute ainaa samaan lad lavengee mainoo deehadaa e, toon laalach karadeekaradee ethe ee maranaa en|
yaa alhaa teree razaa| kahindiaankahindiaan sidakee bande ilamadeen deean akhaan vich vee paanee aa giaa|
ese vele pindd de lahinde paasion bandook chalan dee vaaj aaee| ik hor te fir ik hor| hatth ute kee faaeir hoe
bas hun moe| daleep kauar de sahim naal tham thirrak ge| uh adh behosh jehee ho ke sandook naal jaa vajee|
bhain daleep kure ilamadeen ne uhanoo chhetee naal ddaualiaan ton farr ke ddiganon bachaa liaa, hauasalaa kar khaan| dil chhaddiaa taan kuchh naheen bananaa|
maan chhetee karo uh pindd vich aa varre ne| ghabaraaeaa hoeaa piaaraa baaharon bhajaa aaeaa| uhanoo jiven saah charrhiaa hoeaa see| jathedaaraan de boohe age aamo saamhane golee chal rahee e| bas jhatt kar lau|
eik pandd ilamadeen ne sir te chuk lee, eik dharam singh ne te ik piaare ne| saje hath naal piaare ne maan noo ddolion farr ke sahaaraa ditaa| tine pashoo age laa ke uh chaare gharon baahar nikal ture| tthandtaa keetaa dudh ose tarhaan pateele vich piaa reh giaa| vason vaale kotthe daa adh khulhaa boohaa hauke bhar rihaa see| aseh gam de bhaar thale daleep kauar de pair thirrak rahe san| uh binaan moonhon vaaj kadte hauke bharadee te viche vich vain paaundee charrhade noo turee jaa rahee see|
baapoo te preetoo kithe je paileek dee vith te jaa sabh ton pahilaan piaare noo hee chhotte bharaa daa chetaa aaeaa|
hafarraadafarree vich saariaan dee surat maaree gee| mauat de bhaia vich inasaan kee vaar aapaniaan noo hee naheen, aapane aap noo vee bhul jaandaa hai|
hai main mar gee meraa preetoo kithe je auh taan tere magar giaa see| sarr ge lekh| maan tatee noo vee putar daa chetaa naa aaeaa auhade binaan main naheen je bachanaa|
baapoo maan noo sanbhaalee toon| main preetoo noo labh ke liaauandaan| uh zaroor faje vale giaa honaa en| piaare ne sir vaalee pandd uthe sarrak vich hee sutt ditee|
piaariaa main jaandaan| tuseen sahijasahij turo| faje kol ee honaa e| hor preetoo ne ais vele kidhar jaanaa see| ilamadeen ne piaare noo rokadiaan kihaa|
naheen baabaa main preetoo ton binaan naheen jaa sakadaa| main aape labh ke liaavaangaa| tuseen turo agaan meraa man naheen visadaa|
piaariaa put, mare te vee naheen visadaa eilamadeen dee vaaj vich dil hilaa den vaalaa nihoraa see|
eih gal naheen, baabaa tere ute mainoo baapoo naalon vee vadhere bharosaa e, par preetoo binaan mere pair agaan naheen turade| main aap jaavaangaa| preetoo labh piaa taan main vee aa jaavaangaa, naheen taan rab vaalee| piaaraa pichhaanh noo murr piaa|
moorakh naa ban ue piaariaa ilamadeen ne pandd sutt ke, bhaj ke piaare noo farr liaa| aauadhar vekh| ilamadeen ne lahinde val ishaaraa karake kihaa|
lahinde paase kuchh gharaan noo balaveean ne ag laa ditee see| do tin thaavaan te bhaanbarr ucheche nazar aa rahe san| goleean dee tthaah tthooh te farr lau maar lau daa raualaa nerrenerre aa rihaa jaapadaa see|
hun aidhar vee vekh, aapane budte maan piau vale toon ihanaan dee god asalon khaalee karanee chauanhadaa en
par baabaa main....| piaare ne aapane aap noo chhuddaaun daa yatan karadiaan kihaa|
meree aakhee naa morr ue main tere baapoo daa bharaa aan| tainoo main baladee ag vich jaan dendaan tuseen aapanee jaan bachaa ke nikalo ethon| preetoo faje kol ee honaa en| hor kithe jaanaa e uhane| main hadon ureaure miladaan tuhaanoo| lai farr aidharon|
eilamadeen vaalee pandd zaraa dtilee karake mahin dee kandd ute dhar ditee|
piaariaa put, mere te aapane baapoo valo vekh jiven teraa baabaa aahandaa e, auh siaanaa en naale ais vele taan rab ure ese daa aasaraa e| daleep kauar ne akhaan poonjhadiaan kihaa| preetoo daa uhanoo barraa dukh see, par ik putar pichhe uh doosaraa vee hathon guaaun vaasate tiaar naheen see|
jid naa kar piaariaa| ilamadeen marad aadamee en| ihade ute mainoo rab varagaa bharosaa e| kolon dharam singh ne vee thakee hoee sur vich kihaa|
makh, tuseen fikar naa karo| main uhanoo lai ke hune miliaa| ilamadeen ne hauasalaa ditaa|
bhajo ue nikalo jeehanoo jaan dee lorr hai| nire luttere naheen naal paakasataanee fauaj vee je| laage gharaan ton vaaj aaee|
pindd vichon bahut saare lok jeebhiaane bhaje aa rahe han| kise de kuchharr baal, kise de sir te pandd, barraa cheek chihaarraa piaa hoeaa see|
eilamadeen pichhaanh murr giaa| dharam singh horee ttutte hoe dil naal agaanh tur pe| ene tak uhanaan naal hor vee kee ral pe| pindd dee lahindee baahee daa raualaa adh tak aparr piaa see| bandookaan dee vaaj naal bandiaan daa raualaa hor uchaa ho giaa| do tin thaavaan te ag ne hor vee ucheean lanbaan chhaddeean| pindd valo kuralaaunde baal te haal paahariaa karake lok bhaje aa rahe san| kuchh lok pichhe hikaan ddaah ke ttaakaraa vee kar rahe san, par ih ttaakaraa antam savairakhiaa vaasate hee see|
piaare horaan chaal hor tez kar ditee| hun kise vich enee hinmat vee naheen see ki kise pichhe reh ge noo aapane naal ralaaun vaasate do pal tthahir sake| mauatabhaia thale nihathe inasaan jindagee dee sharan lain vaasate nase jaa rahe han|
eilamadeen daa ghar pinddon dakhan dee baahee baaharavaar see| uh ravaan raveen ghar pahunchiaa| ue fajiaa preetoo edhar e auhane jaande ne ghabaraaee hoee avaaz vich puchhiaa|
naheen abaa edhar taan naheen aaeaa| uh taan din khale ee ghar noo chalaa giaa see| lamaa piaa fajaa tabak ke manje ton utth baitthaa| chintaa naal uhadaa dil dharrakan lag piaa|
fir uh giaa kithe eilamadeen uhanaan pairaan ton hee pichhaanh murr piaa|
vekhaan| lokaan dee jaan dee banee hoee e te ihanoo ais vele hee uhanaan kaafaraan daa fikar lagaa hoeaa e| faatamaa ne ddaadtee ghrinaa naal kihaa|
eilamadeen ne faatamaa dee gal suneeanasunee kar ditee| uh fer dharam singh de ghar noo utth nasaa| kee pataa, anyaanaa kite ghar de kise khoonje vich lukiaa baitthaa hove|
lau baabaa ilamadeen vee aa giaa je| ramazaan ne saatheean noo sanbodhan kar ke kihaa| uh panj sat mundde dharam singh ke andaron bachiaa asabaab kadt rahe san|
aa baabaa aapane yaar de ghar vichon toon vee hisaa vanddaa lai| taradaa maal taan uh pahilaan ee sanbhaal ke khisak ge| fajoo ne musakarreean ch hasadiaan kihaa|
khooh piaa ue hisaa vanddauanaa| sanbhaalo tuseen| daso kise preetoo vekhiaa je, auhanaan daa chhottaa munddaa eilamadeen bahut hee ghabaraaeaa hoeaa see|
preetoo noo labhadaa firadaa en ais vele| jaan uh maan piau naal nikal giaa hoaoo jaan kise de chhure dee bhettaa ho giaa hoaoo| navaab ne zaraa rukhee sur vich kihaa|
khudaa daa khauaf khaahau ue kise noo pataa je taan das diho| maasoom bache naal kaahadaa vair|
kasam alhaa dee, baabaa asaan naheen vekhiaa| saadde aauan ton taan pahilaan hee uh nas ge san| ramazaan ne jraa naram sur vich kihaa|
preetoo u preetoo main aan ilamadeen| kite lukiaa baitthaa en, taan aa jaa| tainoo koee kuchh naheen aahandaa| ilamadeen ne ucheeauchee vaajaan maareean|
badte daa sir fir giaa e| navaab ne chirr ke kihaa, tuseen chhetee karo ue| naal de ghar vee vekhee zaraa|
niraas ho ke ilamadeen pichhaanh murr giaa| kite baahar kise pailee vich naa lukiaa baitthaa hove| ghar de pichhavaarre paileean vich jaa ke ilamadeen ne fir preetoo noo ucheeauchee vaajaan maareean| preetoo kite hundaa,
taan vaaj dendaa| kidhar giaa hovegaa| sochadaasochadaa ilamadeen fer ghar noo tur piaa|
eilamadeen ne saare uh thaan bhaal maare, jithe vee uhade khiaal mutaabak preetoo ho sakadaa see| pindd chhadd ke jaa rahe hindoo sikhaan ton vee uhane puchhiaa, par pataa koee naa lagaa| ene tak pindd saaraa lagabhag khaalee ho chukaa see|
auhanaan noo pataa taan denaa chaaheedaa e| ih khiaal aaundiaan ilamadeen khaalarre noo utth dasiaa|
ghar chhadd ke jaan vaaliaan naal sarrak bharee hoee see| koee sarrak chhadd ke aasepaase khetaan vichadee lukade chhipade jaa rahe san| jaan barree piaaree hundee hai| har kadam ute yamaraaj baitthaa parateet hundaa hai| har saah naal mauat daa farishataa hungaaraa bharadaa jaapadaa hai| fer eho jihe samen taan ih bhaia hor vee vadh jaandaa hai| chupachaap ture jaa rahe san sabh museebat de maare| kise daa baal vee rondaa taan maan uhade moonh age hath de ke vaaj vichon ghutt laindee| mauat deean akhaan bhaaven naa hon, kan zaroor hunde han| je kise sun liaa taan| jindagee de hulaare ute jindagee dee nishaanee vaaj noo dabaaeaa jaa rihaa see|
main aakhiaa kite dharam sunh daa chhottaa munddaa preetoo vekhiaa je
kise langhade noo pachhaan ke ilamadeen dheemee sur vich puchh laindaa|
kauan baabaa ilamadeen toon kidhar ais vele baladee ag vich|
main ee aan, eilamadeen| vekhiaa je kite preetoo
naheen
eilamadeen niraas ho ke age vadh jaandaa|
kite preetoo daa koee sur pataa
eilamadeen en preetoo noo labhadaalabhadaa saadde naal kite aapanee jaan vee naa guaa baheen toon
bach jaaeo ue das pee e, age huddiaare vaale rohee daa pul malee baitthe ne| agale paasion uchee saaree vaaj aaee|
hain bhaaven dharam sunh horaan naal vee othe koee changee maarree vaapar gee hove| khiaal aaundiaan ilamadeen daa dil dharrakan lag piaa|
sarrak chhadd ke paase ho jaanaa chaaheedaa e| ilamadeen sarrakon saje hath noo ho turiaa| ant langhanaa taan uhanaan khaalarre ton ee e|
eilamadeen huddiaare vaalee rohee nerre jaa pujaa| bandookaan dee vaaj te aadam rauale ne uhadaa dil hilaa ditaa| yaa alaaha inasaan inasaan daa vairee kiaun ban giaa e eih taan shaitaaneeat e| ih aapas vich larran maran vaale lok dharamee ne jaan moman| uh bande kiharre ne, jinhaan noo kabeer kahindaa e kudarat de sabh bande| uf teree razaa
eilamadeen chaar panj paileean saje hath ho ke barree mushakal naal rohee langhiaa| sarrak dee sedh rakh ke uh paileean vich dee fasalaan lataarradaa turiaa jaa rihaa see|
din dee laalee futtan vaalee ho gee see| ilamadeen de kanaan vich jaaneepachhaanee vaaj dee bhinak pee|
baapoo khaalarraa aa giaa e, par aje baabaa ilamadeen naheen aaeaa|
auh zaroor aavegaa| aidhar ik paase ho ke beh jau|
eilamadeen vaaj dee sedh te ho turiaa| age nahir de pul ute langhan vaaliaan dee barree bheerr see| jauarre janamen dohaan deshaan dee pulees lahindiaun charrhade te charrhadion lahinde de val jaan vaaliaan noo vaareevaaree langhaaundee see| hadon paar ho ke zindagee dee aas naal jraa man dheeraj dharadaa| mauat ton thorrhaa jehaa nirabhai ho ke jeevan saah laindaa| kujh manachaliaan de gale vichon vaaj futtadee
paakasataan, zindaabaad|
aazaad bhaarat jindaabaad|
khaa gee khasamaan noo ih azaadee| bedoshiaan daa lahoo peenee ddain|
maaee kiaun guse hundee en maramar ke desh aazaad hoeaa e|
chaan noo guse hundee aan pee teraa kuchh vigarriaa naheen naa honaa| nakhate leeddaraan ne maar ghatiaa|
sach aahandee en maaee| leeddaraan daa kee vigarriaa| maare ge shuhade gareeb|
bhee jug garadee ese noo aahande ne naa|
bhaantabhaant deean vaajaan de sahee arath samajhane aauakhe san|
o piaariaa ilamadeen ne kuchh nerre puj ke vaaj maaree|
baabaa aa giaa| piaaraa bharrak ke utth khalotaa| baabaa aidhar| piaaraa uhadee vaaj dee sodh te kaahale kadamee vadh turiaa|
main taan khap lathaan bheerr vich bhaaladaa|
te preetoo piaare ne ikale ilamadeen noo vekh ke kuchh udaas sur vich puchhiaa|
labh lavegaa preetoo vee| ddol naa toon| ilamadeen ne piaare de modte te hath dhar ke dheeraj dendiaan kihaa kathe ne dharam sunh horeen
piaare vich bolan dee hinmat naa rahee| uhadaa dil ttutt piaa| ilamadeen de savaal daa javaab den dee thaan uh age lag ke tur piaa| gabharoo piaare de kadamaan vich javaanee dee chhuh kite bhaaliaan naheen see labhadee| bas, meraa preetoo hai naheen| hun uhanoo kithon labhanaa en maaroo sochaan sochadaa piaaraa pair dhoohadaa jaa rihaa see|
dil naa chhadd piaariaa main preetoo noo zaroor labh ke lai aavaangaa| ais vele taan kaahalee karake tuhaanoo dasan vaasate aa giaa| os fohaa bhar baal naal kise daa kaahadaa vair e| uh jroor labh pavegaa| toon fikar naa kar, makh| ilamadeen hauansalaa dendaa naalanaal turiaa jaa rihaa see|
te bhaaee meraa preetoo| daleep kauar de jiven kaleje vichon cheer ke hook nikalee|
ehaa galaan main piaare naal karadaa aa rihaan| preetoo zaroor labh pavegaa| kite ddar daa maariaa anyaanaa luk giaa e| main jaa ke jroor labh lavaangaa| bhalaa tusaan alhaa daa guaaeaa e kujh naale us maasoom noo kise kee aakhanaa en, tuseen dil naa chhottaa karo| ilamadeen uhanaan de saamhane beh giaa| te sach tuhaaddaa samaan
sabh kuchh huddiaare vaalee rohee de pul te luttiaa giaa| dharam singh ne afasos vich sir hilaaundiaan kihaa| teree salaah te amal keetaa asaan| jaan den naalon samaan den vich ee bhalaa samajhiaa|
pal daa pal doheen paaseen chup varatee rahee| ilamadeen ne hee fer gal toree| uhane preetoo noo labhade firan te pindd vich hoee vaaparee baare verave
naal dasiaa| dharam singh ne vee rohee de pul ute lutte jaan dee vaarataa keh sunaaee| daleep kauar te piaaraa ik shabad vee naa bole| uhanaan vich bolan daa aasaraa hee naheen see rihaa| preetoo de gam vich uh doven rurrhe jaa rahe san|
bhain daleep kure dil naa ddulaao| main aje aas chhaddee naheen| preetoo zaroor labh pavegaa| bhalaa tusaan alhaa de maanh maare ne, jo uh tuhaadde naal....|
bhaaee main mar jaavaangee| preetoo binaan main naheen je bachanaa| haae maan mar jai tatee kiaun uthon putar ton binaan tur pee sain| akhaan age palaa de ke daleep kauar ucheeauchee ron lag pee|
roeaa rab reejhadaa e es tarhaan lage hoe ne doven maan put ddusakan| jo bhaanaa| mahaaraaj ne furamaaeaa e, chintaa taa kee keejeeai jo anahonee hoe| tuhaadde kalhiaan naal taan naheen hoee| dharam singh ne ddigade jee noo tthumhanaa dendiaan kihaa|
par dharam sihaan tuseen aisaa sochade kiaun ho| vekho, raat thorre jihe samen vich preetoo noo labh lainaa aauakhaa see| uh bhaaven ddaradaa baahar kheteen jaa ke hee chareean vich ee lukiaa baitthaa hove| tuseen hadon paar do din mainoo uddeekio| udhar khaalarre vale ddar naheen| aval taan bhalake shaam tak ee te naheen taan parason zaroor murraangaa main| mainoo alhaa dee rahimat te yakeen en| preetoo zaroor labh pavegaa| hun tuseen paar langhan daa chaaraa karo te main pichhaanh murradaan|
baabaa main vee tere naal chalaangaa| ronderonde piaare ne akhaan poonjhadiaan kihaa|
hain ki naa kamaliaan vaalee gal, os maasoom noo koee ddar naheen| par tainoo main vaapas kiven lai jaavaan| ilamadeen ne naanh vich sir feradiaan kihaa|
aavadee maan daa gal ghutt ke nahir vich rorrh jaah| te toon vaapas murr jaah| dharam singh ne marorre naal kihaa| tainoo ilamadeen te bharosaa naheen
bharosaa taan hai, par meraa dil naheen je khalondaa, naheen je khalondaa| piaaraa vadhere fis piaa|
saadde naalon vee tainoo vadhere dukh e dharam singh ne jiven aapanaa vadhere hak jataaundiaan kihaa|
haan, vadhere e| piaare ne piau deean akhaan vich takadiaan kihaa mainoo vadhere aa| gauan vaale aahade hunde ne, maapiaan dee ddangoree hunde ne putar, par bharaavaan deean bharaa baanheen hunde ne| preetoo meree baanh en| main guroo kolon mang ke liaa see| haae meraa preetoo |
tinaan vadderiaan ne barree mushakal naal piaare noo chup karaaeaa| ant faisalaa ih hoeaa ki do din dharam singh horee nahiron charrhade paase khaalarre hee uddeek karan| doosare din ilamadeen ethe had ute aa ke milegaa|
1.
sooraj charrhade naal dharam singh horeen nahiron paar hoe| uhanaan varage hor vee hazaaraan lok odharon edhar te edharon odhar jaa aa rahe san| kise kol gandtarree, kise kol ttarank, kise kol ghorree te ladiaa saamaan te koee khushakisamat gaddaan ute saamaan ladee te age kuchh pasoo vee laaee jaa rahe san| sakhane hatheen te khaalee jeb jaan vaaliaan naalon uh khuskisamat hee kahe jaa sakade san|
khaalarraa manddee ton charrhade paase sarrak de doheen paaseen gharaan ton beghar hoe lok bhoein te baitthe san| chihare udaas te dtiddon khaalee| do gharreean sooraj charrhade tak pindd vaale rotteean pakaa ke lai aae|
lo bharaao| zaraa andar noo aasaraa diho| une chir noo hor pak ke aa jaandeean ne| varataaviaan ne achaar dee faarree te dodo fulake har ik de hath te dharane shuroo kar dite| saaraa dukh taan kise daa kauan vanddaa sakadaa e, par jine joge aan, haazar aan|
ttheek aakhiaa je| kise daa dukh koee naheen vanddaa sakadaa, koee naheen vanddaa sakadaa| hamadaradee de do shabad sun ke piaaraa fir fis piaa|
piaariaa kamalaa en hauasalaa chhaddiaan taan kuchh naheen bananaa| dharam singh ne putar noo dheeraj dindiaan kihaa| lai laa fulakaa|
baapoo| preetoo binaan mere sangh burakee naheen langhanee| meraa andar vadteedaa e| piaare de hanjhoo roke naheen san rukade|
kuchh andar sutt| man shaant hovegaa| dharam singh ne hath karake do fulake lai le|
naheen baapoo meraa man naheen manadaa| piaare ne sir hilaaundiaan bhare hoe gale naal kihaa| vaaj uhane rok lee see, par atharooaan ute zor naheen see chaladaa|
veeraa, eik fulakaa| dharam singh vale vekh ke jaan putar daa jeea dharaaun badale ik fulakaa daleep kauar ne vee lai liaa| das mintt uh fulakaa ose tarhaan hath vich farree baitthee rahee|
he pramaatamaa| shukar e teraa| teraa keea meetthaa laage| dharam singh ne doven fulake khaa le| buk naal paanee pee ke uhane hath jorr ke moonh de vich hee aradaas keetee|
lai, beebaa put, toon vee khaa lai do burakeean| daleep kauar ne piaare noo baahon farr ke aapane val khichadiaan piaar naal kihaa| aa aapaan doven khaaeee|
naheen maan| meraa vadtiaa rooh naheen karadaa| piaare ne naanh vich sir feradiaan kihaa|
changaa fir, main vee onaan chir naheen khaavaangee| daleep kauar ne barree drirrh sur vich kihaa| rottee duharee karake uhane sir vaale leerre de pale valhett lee|
tuseen samajhade o mainoo preetoo ghatt piaaraa e dharam singh ne dohaan val takadiaan kihaa| par an chhaddiaan banadaa kuchh naheen| lo khaan aapaan saaraa ttabar das ku din kuchh naheen khaande peende, bhalaa je preetoo labh pave taan| ih jiharree museebat pai gee e, hauansalaa keetiaan ee kattee jaavegee| naale aje aas e| uhade ghar kaahadaa ghaattaa e| vichharriaan mele prabhoo| naheen taan fir jo uhadaa bhaanaa|
preetoo mainoo kise jogee naa chhadd giaa| main tatee aakh vee rahee das din pahilaan, pee munddiaan dohaan noo uhanaan dee maasee kol ghal deeee, par meree nakhatee dee manadaa kauan see| sarr ge lekh| saadde vaasate taan azaadee
saarrhasatee ban ke aa gee|
dheeraj karo, beebee| sat naam aakho| uhadaa bhaanaa mitthaa karake mano| honee kise ton ttaladee naheen| kolon ik biradh baabe akaalee ne kihaa, jis de hath vich achaar dee thaalee farree hoee see|
daleep kauar ne aapane hauke aaheen andar rok le|
chaar chufere bheerr jurree hoee see| har koee aapane gam vich ddubaa hoeaa see| doosare noo hauasalaa den dee kise vich vee hinmat naheen see| har ik aapane man noo dtaaras den vaasate hee koee shabad moonhon kadtadaa see|
piaare de jeea noo buraa kuchh hoeaa| uh ike vaar bak ke utth khalotaa|
kidhar chaliaa en daleep kauar ne chhetee naal putar dee baanh farr lee| uhade dil dee dharrakan tin gunaa vadh gee| beh jaa| saanoo moeaan noo naa maar| toon vee akhon uhale ho gion, taan aseen hauke naal ee mar jaavaange|
piaariaa| put, hun taan vaahiguroo te ttek rakhiaan een saregaa| dharam singh hee uhanaan tinaan vichon kuchh hauasale vich see|
kite naheen jaandaa| main odharon aauan vaaliaan noo vihandaa aan| bhalaa kise ton....|
sahun khaah meree, pee toon nahiron paar naheen jaandaa| daleep kauar ne putar daa hath hilaa ke kihaa|
tuhaaddee sahun| jinaa chir baabaa ilamadeen koee sur pataa naheen liaa dendaa, main paar naheen jaandaa| piaare ne bachan de ditaa|
chal main vee tere naal chaladee aan| putar de hath de sahaare daleep kauar vee utth khalotee|
haan, jaah toon vee| sang sakhaa sabh taj ge | dharam singh ne vaak adhooraa chhadd ditaa|
patee daa nihoraa sun ke daleep kauar fir uthe hee dham karake beh gee| tuseen taan mainoo naal lai ke ee maranaa en| lai, naheen jaandee main| rab karaaegaa, taan piaaraa murr aavegaa, naheen taan sagon chhetee dukhaan ton chhuttakaaraa mil jaavegaa| daleep kauar fer akhaan poonjhan lag pee|
teree sahu maan men dhokhaa de ke kit naheen jaandaa| piaar na saa d modte te hath dhar ke kihaa, tuseen aauathe ttaahalee dee chhaaven ho jo| ethe hor do gharreean noo dhup aauakhiaan karegee|
chalo, aauathe guradavaare de nerre chal bahinde aan| naale koee kachhahiraa mil giaa, taan ashanaan karaange|
tine jane utth ke guradavaare de nerre ik chhotte jihe darakhat de aasare jaa baitthe|
lai, put| pahilaan aapane baapoo vaasate darazee kolon kachhahiraa suaa ke liaa| naal holaa jihaa paranaa vee| daleep kauar ne jeb vichon panjaan daa nott kadt ke put noo farraaundiaan kihaa|
je mil jai, taan ik sukhamanee saahib daa guttakaa vee| dtahinde man noo dtaaras den vaasate dharam singh noo ehaa aasaraa changaa jaapiaa|
age vekhaan sukhamanee saahab vaale ne taar ditaa| daleep kauar ne sajo paase moonh karake dukhee dil naal kihaa|
taan, teraa nisachaa guroo te vee naheen rihaa
meraa nisachaa taan tad ttikegaa kise te je meraa putar aa jaavegaa|
maan piau noo galaan karadiaan chhadd ke piaaraa dukaanaan val tur giaa| pahilaan uhane bajaajee dee chhottee jehee dukaan ton koraa latthaa lai ke, barre te baitthe darajee noo kachhahiraa siaun ditaa| fer uhane ik kise vechan vaale ton sukhamanee saahib daa guttakaa jaa labhaa|
baapoo| aah lai guttakaa| kachhahiraa siaaunaa de aaeaa| ghantte ku tak mil jaaegaa| te mere te bharosaa rakho, main tuhaanoo dase puchhe binaan kite naheen jaandaa| enee pakee karake piaaraa fir pichhaanh noo murr giaa|
dharam singh darakhat naal dtoh laa ke sukhamanee saahib parrhan lag piaa| daleep kauar othe hee baanh sarhaane de ke bhoein te lamee pai gee| ihade andaron garam hauke nikalanikal ke baahar dee havaa vich ghul mil rahe san|
piaaraa pul de urale paase sarrak de saje hath khalee ttaalhee de mudt naal jaa khalotaa| aaunde jaande lokaan noo uh barre dhiaan naal vekh rihaa see| uhade andar khiaalaan daa toofaan machiaa hoeaa see| hauke, aaheen te
dil terroo vichaaraan noo uh andareandar dabaa rihaa see| rab kare, preetoo toorree vaale pale vich lukiaa hove| baabaa labhan labhauan vich taan koee dtil naheen karan lagaa| barraa changaa bandaa e| uhadaa vas chaladaa, taan uh nooraan noo vee| uh ho| nooraan hun kithe| ddainge maualavee te nooraan dee maan ne ral ke saaddee berree ddobee| ttheek aahande ne, kise naa khatteean khatteean jattee rog ishak daa laa| bas, aumaraan de rone een pale reh ge| kee pataa, auhadee maan uhanoo tainge maualavee naal ee viaah deve| naheen uhade ghar nooraan kade naheen vasan lagee| nooraan kuchh khaa ke mar jaaegee, par| te je uh mar gee taan main kee karaangaa| he rab sachiaa| saadde naal ih zulam naa kareen| rab sachaa hove taan baabe naal nooraan te preetoo doven aa jaan| baabaa aakhe, lai o piaariaa|....|
baabaa raam sihaan| pindd de bazurag raam singh raamagarrhee te nighaa paindiaan piaare de khiaalaan dee larree viche ttutt gee| auh bhaj ke sarrak de adh vich raam singh noo jaa miliaa| kite saaddaa preetoo naheen je vekhiaa
preetoo auh tuhaadde naal naheen aaeaa raam singh ne hairaanee naal puchhiaa|
naheen| preetoo kite gharon baahar nikaliaa te udharon golee chalan lag pee| hafarraadafarree vich murr ke pataa ee naa lagaa rab jaane....| piaaraa afasos naal hath mal rihaa see; jiven preetoo noo pichhe chhadd ke aa jaan daa sabh ton vaddaa doshee ohaa hove|
piaariaa kise noo kise daa koee pataa naheen| jo pindd naal vaaparee e, vaahiguroo kare, vairee naal vee naa hove| maavaan ne put naheen sanbhaale ose vele| saaddaa arajan suh mereean akhaan de saamhane maariaa giaa| budte raam singh deean akhaan vich hanjhoo bhar aae|
arajan sunh maariaa giaa piaare noo iaun mahisoos hoeaa jiven arajan singh uhadaa sakaa bharaa hove|
haan| uhadee hik vich golee lagee| galee jiddaa juaan pal vich dteree ho giaa|
bahut buree hoee baabaa| tuhaaddaa iko ik putar budte vaare dee ddangoree| rab kise naal eho jehee naa kare| saanjhe dukh naal piaare deean
akhaan vich vee hanjhoo bhar aae|
bhaanaa rab daa beebiaa| par soorame ne uny veeh poojaa ditee ikeraan| de leegee uhane kirapaan naal jhattakaa sutte| dooron golee naa maarade, taan sher pirr vihalaa kar dendaa| veehaan karamaan ton golee maar denee koee sooramagatee naheen| koee marad hathon hathee uhade saamhane arradaa taan suaad aa jaandaa| dooron taan janaanee vee ghorraa dab sakadee e| chalo, jo ddaadte daa bhaanaa| saadde kol aah vekhaan ik de thaan do arajan soonh| raam singh ne chhottechhotte potariaan val ishaaraa karake kihaa| te jinhaan vichaariaan deean dheean bhainaan odhar reh geean ne| ho vaahiguroo| jaan besk chalee jaae, par kise dee izat noo daag naa lage|
auh ho barraa anarath hoeaa| baabaa| dhan teraa jeraa| arajan sunh varagaa bandaa kite labh painaa en
put piaaraa sihaan, hun jeraa bhaanaa manan binaan hor kee chaaraa e| vee naa karaange, taan kee kar lavaange| dharam sunh horeen kithe ee
chalo, chalade aan| age guradavaare kol baitthe ne|
saaraa din piaare noo ese tarhaan nibh giaa| kade vaapas uh maan piau kol das mintt aa bahindaa te kade fer pul val tur paindaa| har aaun vaale ton uh preetoo baare puchhadaa par koee vee agon pataa naa dendaa|
raat noo maan ne piaare noo sohaan sugandhaan paa ke ik rottee khuaaee| uh vee uhane hanjhooaan deean ghuttaan naal andar langhaaee| kade beh ke te kade nangee dharatee te ttedte ho ke uhanaan jugaan jetee raat guzaaree| agalaa din uhanaan vaasate fer ose tarhaan daa charrhiaa| uhanaan de aasepaase raat kattan vaale savere utth ke tur pe| uh tine ilamadeen dee uddeek vich othe hee baitthe hoke bharade rahe|
teesare pahir barreean mushakalaan naal ilamadeen nahir ton charrhade paase langhiaa| piaaraa age us ttaalee de mudt naal lagaa khalaa see| ilamadeen te nighaa paindiaan uh paagalaan vaang pukaar utthiaa, baabaa| uh bhaj ke ilamadeen de gal noo jaa chanbarriaa|
piaare| put, preetoo labh pavegaa| toon hauasalaa rakheen te dharam sunh horee kithe ee chal, auhanaan noo vee hauasalaa deeee| ilamadeen dosheean vaang
chheteechhetee sabh kujh kahee jaa rihaa see, jiven preetoo de naa labhan vich saaraa kasoor ose daa hove|
piaare deean baanheen dtileean ho geean| niraasataa ne uhadaa dil torr ditaa| uh ilamadeen de age lag ke sahijasahij maan piau val tur piaa| ilamadeen ne uhade modte utadee baanh val lee| nikeean nikeean galaan karadaa uh uhade naal lag ke turiaa jaa rihaa see| piaare de dil dharaaun daa uhade kol hor kee chaaraa see|
dharam sihaan bahute niraas naa hove| preetoo hai uny jiaundaa, main enee tasalee kar aaeaan| vaise aadamee bathere mare ne pindd vich| nire hindoo sikh ee naheen, musalamaan vee mare ne| pindd vich kee thaaneen aamosaamhane ddatt ke ttaakaraa hoeaa e| ilamadeen, daleep kauar val paasaa karake, dharam singh de baraabar te beh giaa| main maran vaaliaan te fattarraan noo, eikaeik noo vekh ke aaeaa| ilamadeen, dharam singh horaan noo savaal karan daa mauakiaa naheen see denaa chaahundaa| uh iko saahe kahee jaa rihaa see, fir main jane khane noo puchhiaa e, eikaeik ghar aap fir ke vekhiaa e| preetoo daa kise noo pataa naheen| naale os maasoom naal kise daa vair vee kaahadaa see| uh taan ddaradaa ee kidhare nas giaa e| kee pataa anyaane daa kidhar moonh ho giaa hove| bas, jaan uh jaamhan noo bhaj giaa e te jaan bhaaven, sur singh noo ee giaa hove| pindd de saare ghar te jooh main chhaan aaeaan|
eilamadeenaa| jo honee hundee e, auh ho ke rahindee e| tere saadde kee vas| preetoo naal saaddee enee ee saanjh see| dharam singh ne udaas sur vich utar ditaa|
bhaaee teree aas te baitthe saan| hun uh vee ttutt gee| rabaa maanvaan mar jaan par putaan noo kuchh naa hove| haae, main preetoo binaan kiven jeevaangee| daleep kauar ucheeauchee dhaaheen maaran lag pee|
bhain daleep kure| alhaa jaanadaa e, mainoo tuhaadde naalon vee vadhere dukh e, par jiharraa kisamat ch likhiaa hove, auh zaroor bhoganaa paindaa e vekho, chaar din zaraa tthandtatthandteraa hundaa e, taan main laagale pinddaan vich vee bhaalaangaa| jithe tak ho sakegaa, main kasar naheen chhaddan lagaa| te age alhaa de vas| tuseen vee os maalak ute bharosaa rakho| hor|
eilamadeenaa| naa tere vas e, naa saadde vas| toon taan saadde vaasate baladee ag vich heel ke aaeiain| teraa ih hasaan, bharaavaa aseen kade naheen bhulaange| dharam singh ne shukaraane vajon kihaa|
lai khaan| teree meree vee koee ahisaan vaalee gal e dharam sinhaan| ih taan siaasee leeddaraan ne maar liaa, naheen taan tere mere vich vee koee bhin bher see|
chokhaa chir ese tarhaan dukhasakh deean galaan hundeean raheean| ant dharam singh ne hee navaan sujhaau rakhiaa, eilamadeena toon chal fir hun| uton takaalaan pain vaaleean ho geean ne| vichharran noo jeea taan naheen karadaa, par hor pesh vee koee naheen jaandee|
hachhaa, kalaboot vichharr chale ne, roohaan taan naheen vichharr chaleean te preetoo baare main saaraa ttil laavaangaa| tuseen sur singh ee jaauge naa hun
hor thaan vee kiharree e saadde saak sanbandhee vee saare hadon paar ee reh ge ne| dharam singh noo chaar chufere hanheraa hee hanheraa nazar aa rihaa see| hachhaa, main othe pataa diaangaa| tusaan hauasalaa rakhanaa| tuhaanoo mil pave, taan tusaan mainoo pataa denaa| te dharam sihaan| meraa hamaa naa torree, ant main teraa bachapan daa yaar aan| ilamadeen ne andaralee jeb vichon so daa nott kadt ke malo malee dharam singh dee jeb vich paa ditaa|
eih taan toon dhakaa karan lagaa en| bhalaa ihadee kee lorr e| dharam singh ne ilamadeen daa hath pichhaanh hattaaundiaan kihaa|
eih mainoo pataa e, ki ihadee lorr hai| saanoo ik dooje de ghar dee koee bhul taan naheen| hachhaa, hun mainoo chhuttee diho| ilamadeen ne aakharee vaar hath milaaundiaan kihaa|
baapoo| main vee baabe naal jaandaa aa| piaare ne hanjhoo bhareean akhaan naal piau vale vekh ke kihaa|
toon aapanee maan noo hauasalaa dih| main nahir tak ilamadeen noo tor aavaan| dharam singh utth ke ilamadeen de naal tur piaa|
auh raat vee dharam singh horaan othe hee guzaaree| dharam singh daa iraadaa see kise agale pindd jaa rahin daa, par daleep kauar hauasalaa haar baitthee see| ohade vich utth ke turan daa aasaraa hee naheen see rihaa| preet de vichhorre ne uhadaa lak torr ditaa see| saaree raat uhane bhukhee tihaaee ne hauke bharadiaan kattee|
agaleraa din charrhiaa| piaare te daleep kauar deean akhaan roro ke sujeean hoeean san| dharam singh ne dohaan dee haalat vekh ke kuchh hauasale naal kihaa, vekho bhee| es tarhaan dil chhaddiaan naheen saranaa| naale saadde ikaliaan naal taan ih hoee naheen| uhanaan val tak khaan, jiharre dasaan dasaan pandaraanpandaraan de paravaar vich masaan ikaeik, do do jeea hee bach ke aae ne| keean deean nauahaan, dheean odhare reh geean ne| uh vichaare kite moonh den joge reh ge ne| ilamadeen pahilaan ee dasadaa hundaa see ki aiho jehaa ghalooghaaraa hovegaa, pee maavaan put naheen sanbhaalanageean| jad raaj palattade ne, eho jehaa bahut kuchh hundaa e| hun bhaanaa man lain binaan kee chaaraa e|
haae, meree tatee dee mat maaree gee| je pataa hundaa, taan pahilaan main ee das din putaraan noo lai ke aidhar aa jaandee| daleep kauar ne nak vichon vag rihaa paanee saaf karadiaan kihaa|
au bhalee loke| kade je vee kise viaahee e honee ant varat ke rahindee e| ih taan peeraan avataaraan ton naheen ttalee| chalo, thorrhaa bahut dtidd noo jhulakaa dio te agaan turan dee karo| ethe dteree dtaah ke kinaa chir baitth rahaange| preetoo daa dukh mainoo ghatt naheen, par hun taan sabar keetiaan hee din nikalanage| chalo| dharam singh hee uhanaan tinaan vichon kuchh hauasale vaalaa see|
sohaan sugandhaan paa ke dharam singh ne piaare te daleep kauar noo vee kuchh thorrhaa bahut khuaaeaa piaaeaa| hor hazaaraan vatanachhorraan naal ral ke uh tine jindaan vee tur peean| raah vich kee ver saah lai ke uh din chhipade noo bhikhee vindd aparre| othe ik paase hindooaan sikhaan daa te ik paase
musalamaanaan daa dderaa see| uhanaan de vich bhaaratee te paakisataanee fauaj de kuchh sipaahee ddere laaee baitthe san| ddar see ki ujarr ke aaun vaale bhukhe baaghaan vaang ik dooje te naa ttutt pain| vadhere khataraa musalamaanaan vaasate see| leeddaraan de chuke chukaae lai ke rahenge paakasataan de naahare laaun vaale piau daade dee jaman ton chhadd ke aapane naven mulak paakisataan noo jaa rahe san| bhaarat vich hun naa uhanaan daa koee hak reh giaa see, naa sahaaraa| uhanaan vale vekh ke hindoo sikh guse naal dandeean peeh rahe san, par bandookaan vaale rakhavaaliaan de hundiaan uhanaan dee pesh koee naheen see jaandee|
shaam hundiaan tak kuchh leeddar banan de chaahavaan te kuchh inasaanee hamadaradee rakhan vaale lok pakeean hoeean rotteean lai ke aa ge| yathaa skatee uhanaan batheree sevaa keetee, par ene lokaan dee lorr uh pooree naa kar sake| kise noo ik, kise noo do rotteean mileean, te kise de hath adde hee reh ge| uh paakisataan banaaun vaale noo gaahalaan de ke hee andar dee ag shaant karan lage| sevaa karan vaaliaan vichon koee uhanaan naal hamadaradee paragatt karan de iraade naal sahimat ho jaandaa, te koee aapane aap noo dharamaatamaa sidh karan vaasate upadesh karanaa suroo kar dendaa| vekho bhee kise noo gaahalaan mihane de ke taan aiven aapanaa moonh gandaa karan vaalee gal e| ih taan aapane karamaan daa fal hai| jehaa beejai so lune| bandaa paap karadaa e taan uhadaa fal vee bhoganaa paindaa e| kise sir kaahadaa dos|
eihadaa matalab, ki khaalarre ton parale paase vasan vaale ee paapee san| tuseen edhar vaale saaree umar pun ee karade rahe o| laagion koee gilhe vajon utar dendaa|
eihadee baabe dee koee neenh dhee udhar reh jaandee taan ihanoo pataa lagadaa| bagaane ghar lagee basantar devataa hee jaapadee e|
eho jehiaan noo ghar juteean paindeean ne din raat, te baahar nikal ke upadesh jhaarrane suroo kar dende ne| tthetthar, ttichakaraan karade ne| fattaan te loon dhoorrade ne
das koh aidhar lakeer vaj jaandee, taan ihanaan noo pataa lagadaa|
chalo jaan dihe bharaave| tuseen aseen koee do aan kee saanoo tuhaaddaa ghatt dukh e eih taan berree ddub gee leeddaraan dee| paakisataan kaahadaa
banaaeaa ne, kabarasataan banaa ditaa ne| janataa de lahoo de tihaae, chauadhar de bhukhe |
jine moonh, oneean galaan| har koee andar dee bharraas kadtan vaasate binaan soche samajhe hee kuchh naa kuchh kahee jaa rihaa see| kuchh aapane dukh vich ddube ene chup baitthe san, jiven bolee uhanaan daa saath hee chhadd gee hove|
dakhan de paasion bandook daa faaeir hoeaa| fir hor te fir ik hor| saare lokaan vich halachal mach gee| kee utth ke khisak vee ture| kaavaanraualee pai gee| koee kahindaa paakisataanee fauaj ne hamalaa kar ditaa| doosaraa kahindaa, paakisataanee naheen, eih bhaaratee fauaj aa pee hai| teesaraa kolon dohaan noo jhootthiaan saabat karan vaasate kahindaa, fauaj naheen, eih taan pindd de jathe musalamaanaan noo luttan vaasate aa pe han|
panj sat faaeir ho ke fir chup varat gee| lokaan daa raualaa vee kuchh shaant ho giaa| hun rarre maidaan baitthiaan beghariaan daa dhiaan ik hor museebat valo khichiaa giaa| pichhale din ton asamaan te titarakhanbheean badaleean ghir raheean san| pichhale pahir ton uh vadhere sanghaneean hundeean jaa raheean san| pahir raat jaandee tak saaraa anbar kaaleean ghattaan ne dtak liaa| sevaa karan vaale thaanaun thaaneen jaa biraaje, par uh kithe chale jaande jinhaan daa ghug vasadee duneean vich koee aasaraa vee naheen see|
meenh ike vaar pandd dee pandd leh piaa| lok ubarravaahe utth nase| kise ne dukaan age vadhe hoe chhapar thale te kise ne darakhat de mudt naal aasaraa jaa takaaeaa| saare lokaan vaasate ih vee duralabh see| akheer koee chaaraa naa vekh ke lok honee age sir jhukaa ke khulhe anbar thale hee fir beh ge| jis kol see, auhane sir ute kise khes, chutahee daa aasaraa kar liaa te keean kol enaa vee naheen see| jiharraa koee udam jaankaro bhaagaan naal gadd, bahil lai aaeaa see, auhade laage teeh bande aasaraa takaaee baitthe san|
dharam singh horeen jhabaal noo jaan vaalee sarrak te ik darakhat de aasare baitthe san| do ku ghantte us budte faraanh ne jhakharr jhaanjhe daa ttaakaraa keetaa| meenh de paanee naal hetthon jarrhaan poleean ho geean taan uhane jaravaane bulhe age sir jhukaa ditaa| daleep kauar maradeemaradee bachee| piaare ne chhetee
naal uhanoo baahon farr ke paase dhooh liaa| dasaan ku minttaan pichhon uhanoo aapane aap dee sojhee aaee taan uh haukaa lai ke bolee, ve parhaan mar jaan deven aan| kee lainaa en hun ais haal jiaun ke| jidhar putar giaa, odhare maan vee tur jaandee|
au kamalee aaee binaan taan mariaa vee naheen jaandaa| vaahavaa| vekh maradaaniaan| rang karataar de| dharam singh ne jeevanasaathan noo hauasalaa den de iraade naal kihaa, bhaaven uhadee aapanee vaaj vichon niraasataa paragatt ho rahee see| chalo, darakhataan ton ikalavaanje ais vatt te ho baho| mataan hor koee rukh ute aa ddigadaa hove|
tine jee veeh ku kadamaan door uchee vatt ute jaa baitthe| uhanaan de laage aasaraa tak ke kuchh hor vee aa baitthe| nike bache ro rahe san| khirreean hoeean maavaan uhanaan noo gaalhaan mandaa kar raheean san te meenh aahandaa see, main vee aj hee saaraa gusaa kadt lainaa hai|
meenh naheen, eih kahir e kahir|
kahir vee kaahadaa, paralo aakh| saadde bhu dee taan paralo aa gee e| he rabaa sachiaa| mihar kar hun|
rab koee rab rub naheen| rab hundaa taan uhanoo kise te vee taras naa aauandaa sabh dtakauansale ne| dukhaan de maariaan daa koee naheen hundaa|
kudarat ne kise dee vee naheen sunee| havaa uton paanee daa dabaa ghattiaa taan pichhalee raat meenh khalotaa| baarash moosalaadhaar hoee see| din charrhade noo saare jal thal hoeaa piaa see|
charrhade paasion badal zaraa uchaa hoeaa| sooraj ne vee jhakadiaan jhijakadiaan bukal vichon moonh kadtiaa| vagade paanee te pai ke kiranaan dunee shokhee naal chamakeean| museebat maariaan ne gile kaparre nachorr ke sukan vaasate khilaar dite| sabh ton vaddee aauakarr uhanaan isatareean vaasate see, jinhaan kol gale de ik kurrate ton vadh hor tan dtakan jogaa koee basatar naheen see|
maan| aah meree chaadar val ke, audaale de leerre laah de| main nachorr diaan| daleep kor asalon hee dil chhadd baitthee see|
piaariaa| put, hun taan rab age hath jorr, meree jind khalaasee kar
deve| daleep kauar asalon hee dil chhadd baitthee see|
au, eihade vaasate kiton dukaan ton bhaanddaa lai ke chaah daa ghutt liaa bhalaa je ihade andar do ghuttaan garam paanee jaave taan ihanoo kuchh hosh aave| nighar hoee ih vee aauakhe vele saath chhadd jaan deean sochaan soch rahee e|
baapoo| mangavaan bhaanddaa ethe keehane denaa en kise dukaan te chal firee| piaare ne udaas sur vich utar ditaa|
dukaan te vee kithe pair dharan jogee thaan milanee en| ethe adde te bhaanddiaan dee dukaan honee e koee| ik maarree mottee baalattee jaan garravee khareed lo| lai farr paise te tinaan jogee chaah puaa liaaveen| daleep kauar ne kanbade hathaan naal bhijaa hoeaa nott farraaundiaan kihaa|
do ku ser dee tteen dee baalattee te kandte ton ttuttaa hoeaa galaas ddiaude mul ton piaare hath vechadiaan dukaanadaar ne barraa ahisaan jataaeaa| aakhar gaahak dee chhil laahun daa is ton changaa mauakiaa uhanoo hor kiharraa milanaa see| naale kalh uhane sevaasamatee vaaliaan noo do rupai ugaraahee ditee see ihanaan sharanaaratheean vaasate| uh bhaangaa vee dukaanadaar ne gaahakaan siron hee kadtanaa see|
pooraa ik ghanttaa dukaan te khalo ke piaare ne tin galaas chaah de praapat keete| dune paise lai ke vee chaah vaale ne mitthaa pooraa naa paaeaa| piaaraa thorrhee door giaa see, jaan agon amar sidhoo vaalaa amalee chooharr singh mil piaa|
auh piaariaa| saare jee sahee salaamat aa ge sunaa kithe aa teraa baapoo| amalee ne afeem dee maaree patalee jehee sur vich kihaa|
aa, lai chaladaan uhanaan kol| piaaraa uhade age lag ke tur piaa|
piaare de andar de bharam pai ge san| do sal nejiaan vaang rarrakade san uhadee chhaatee vich| kise naal vee khulh ke bolan te jee naheen see karadaa uhadaa|
bahut buree hoee| saariaan naal vadh ton vadh hoee| kuchh naa puchha ik naal hoee hove taan dasaan naa, par uhanaan naal taan jugon baaharee hoee| munddaa othe mar giaa te nauanh ethe aa maree| vichaaree mande bhaagaan vaalee|
varhade meenh vich munddaa hoeaa te sooraj charrhan ton pahilaan ee aap tur gee| munddaa kaahadaa uhadaa vahee see| chhaleddaa ban ke aaeaa te maan noo naal lai ke turadaa baniaa| vichaaree heere varagee kurree see| kade kise naal uchee boladee naheen see sunee| bhijaa varhaa hoeaa viaah noo| bas laarraa vahuttee tinaan dinaan dee vith te agarrapachharr tur ge| kudarat de khel ne....| amalee aapane lor vich galaan karadaa jaa rihaa see|
piaare noo amalee deean galaan dee kakh samajh naheen see aa rahee| naa hee uhane duharaa ke puchhiaa ki uh keehade baare sabh kuchh das rihaa hai|
sunaa, bharaa dharam sihaan| kee aakhee| aakhan vaalee gal ee naheen| akhe soee mitthaa, jiharraa kuaa naheen dditthaa| jeehanoo puchh ke vekho, bas, dukhaan naal vidhaa piaa e| tuseen sunaao aapanee| tere kurram naal taan jugon baaharee ho gee e| vaddaa munddaa pinddon nikalan lagiaan leegeean maar ghatiaa te neenh aj tarrake aithe mar gee e| vekho khaan| vichaaree daa bhoe manddalaa kithe likhiaa hoeaa see| ttheek aahunde ne moosaa bhajaa mauat ton te mauat age khalee| uh ho| bahut buree hoee vichaare chandaa sunh naal| reh giaa ik dasaan varhiaan daa juaak| uhadaa vee aje kee pataa e| hachhaa jo bhaanaa bhee| galaan karadaa amalee kise dee kade naheen see sunadaa| naa uhadee galaan dee larree mukadee te naa kise noo utar den daa mauakiaa miladaa| chaah pee lai ghutt te fir chalo uhanaan noo kuaa aao| uh pichhe khaalarre vaalee sarrak te baitthe ne|
chaah sujhadee e hun chalo utthe| daleep kauar ne anaddatthe rishatedaaraan daa dukh mahisoos karadiaan kihaa|
autthan jogee vee ho lai| chalade aan fir| vichaariaan naal bahut buree hoee| piaariaa| dih paa ke pahilaan aapanee maan noo|
pahilaan amalee noo diho meraa kee e daleep kauar ne paraahunaachaaree de niyam noo mukh rakh ke kihaa|
main taan pee aaeaa| par paa diho do ghutt, tuhaaddaa hamaa naheen torriaa jaandaa| naale kiharree chitharree painee en| khaan peen ton naanh karanee amalee de asool de ulatt see|
chaah pee ke chaare jaane, chandaa singh horaan val tur pe|
chandaa singh naal ttheek hee bahut buree hoee see| uhade tin putar te do dheean san| duvichalaa putar, do saal hoe miaadee bukhaar naal mar giaa see| vaddee dhee vidhavaa ho ke maapiaan de boohe te baitthee see| chhottaa putar masaan baaraanteraan saal daa see| ghar dee saaree pandd vadde putar de sir te see| pinddon nikalan lagiaan uh musalamaleegeean naal larradaa hoeaa maariaa giaa see| es satt naal chandaa singh daa lak ttutt giaa see| javaan putar daa maariaa jaanaa kise vee pitaa vaasate sahaaranaa aauakhaa hundaa e| par hor anekaan badanaseebaan vaang chandaa singh kol vee bhaanaa manan ton binaan koee chaaraa naheen see|
ethe hee bas naheen| bhikhee vindd aa ke uhanoo honee daa ik hor vaar sahinaa pai giaa| uhadee vaddee nauanh de baal hon vaalaa see| chandaa singh horee doven jee viche vich aradaasaan kar rahe san, rab sachiaa| teraa bhaanaa sir mathe te man liaa e| es nakaraman noo putar dee daat bakhash dih| naale os maran vaale daa naan reh jaaegaa, naale putar de aasare es vichaaree de din katt jaanage|
badakisamatee ohanaan naal koee lihaaz karan vaasate tiaar naheen see| uh badanaseeb larrakee tin dinaan dee bhukhee tihaaee kaafale naal bhajee aaee see| ik patee dee mauat daa gam te ik bhavakh dee chintaa| nitaanee jindarree ikatthe vaar naa seh sakee| odharon meenh lathaa te odharon uhanoosamen ton pahilaan heejanepe deean peerraan shuroo ho geean| sarrak de paase te khalee ttaahalee de mudt naal adhee raat vele varhade meenh vich baalak ne janam liaa| daadee daade vaasate aas dee kiran sukhane vaang chamak ke bujh gee| janam lain vaalaa larrakaa see, jo panj sat saah lai ke daadee de hathaan vich sadaa dee neend sauan giaa| sas ne dil te pathar rakh ke neenh ton ih bhed lukaaun daa yatan keetaa, par siaanee neenh chhetee hee sabh kujh jaan gee| jaan samajho ki maan deean aandaraan ne binaan dasiaan hee bujh liaa| do vaar hooaan hooaan karake baal fir naa boliaa| adhaa ghanttaa uddeek maan ne puchh liaa, tur giaa pio de magare chalo aseen vee chalade aan| tin ghantte
tarrapan luchhan pichhon uh vee putar te patee de magare tur gee|
barraa dil hilaau drish see| chandaa singh, auhade ghar vaalee raam kauar, doven kurreean te chhottaa munddaa maan putar dee loth udaale gheraa ghatee ro rahe san |
pindd amar sidhoo de rahin vaalaa amalee chooharr singh dharam singh daa puraanaa mitar see| naanakiaan valon dohaan dee kuchh agalee sangalee vee raladee see| dohaan daa ik dooje de ghar aaun jaan see| piaare noo chandaa singh dee larrakee daa rishataa vee amalee ne hee karavaaeaa see| doven ghar ike padhar de bhalemaanas san| amalee dee chon har pakh ton salaahun yog see| piaare vaang hee us dee mangetar jasabeer vee rajaveen sohanee see| iko jihee jorree haan paravaan|
amar sidhoo jaan aaun karake dharam singh te chandaa singh daa mel milaap age kee vaar ho chukaa see, par daleep kauar ne aj pahile din hee sanbandheean de mathe laganaa see| uh dil vich sochadee jaa rahee see, he rabaa sachiaa aine nigade sanbandheean daa mel keho jehe samen karaaeaa ee| kite ghareen vasade shaganaan naal milade| main putar de mukalaave noo milanee karan jaandee| sganaan saanrathaan naal kurramanee noo miladee| chaavaan de geet, sitthaneean ttape kaneen painde te hun| gharon ghaatton ujarre hoe, bigaanee jooh, naa orroo naa bahorroo, naa koee dukh darad daa saanjhee| vichaariaan naal jugon baaharee hoee| aiho jehee taan rab kise naal naa kare|
ahu ttaahalee de mudt naal baitthe, vichaare karamaan maare ro rahe ne| amalee ne hath daa ishaaraa karake kihaa| bahut buree hoee vichaariaan naal|
buree varagee buree rab dushaman naal vee aiho jehee naa kare| daleep kauar dee avaaz pooree tarhaan gam vich ddubee hoee see| piaariaa, toon put aithe ee beh jaah| kache kuaare saakaan de mathe eso tarhaan kaahanoo laganaa en|
daleep kure| gharaan ton ee ujarr ge aan taan saganaan te vichaaraan kaahadeean reh geean| age jiven teree marazee| beh jaa bhee munddiaa toon ethe ee| amalee vee daleep kauar dee raae naal sahimat ho giaa|
panjasat mintt piaaraa udaase hoe raahee vaang othe hee khalaa rihaa|
auhadee nighaa bedhiaan hee chandaa singh de paravaar te ttikee hoee see| sabh ton chhottee umar dee cheekaan maar rahee kurree uhadee nazar daa nishaanaa banee hoee see| doojeean doven ron vaaleean baanheen chukachak ke vain paa raheean san| ohaa ee e meree nooraan | piaare de achet man vichon vaaj goonjee| nooraan uhaho| kacheean ttutt geean| ttheek aahunde ne aashak te maasook dee jattaa miraziaa| duneean naal ajorr| ih chandare lok jahaan de, nibhan naa dinde torr| uh| naa hee nibhee saaddee vee| hun mele kithe hone ne| lamaa saaraa haukaa lai ke piaaraa ik kikar naal dtoh laa ke gilee dharatee te beh giaa|
chandaa sihaan| amalee ne nerre jaa ke kihaa, dharam sunh te daleep kauar aae ne| bhalaa sajan mitar daa dukh sun ke rihaa jaandaa e auny ihanaan vichaariaan naal vee buree hoee e| chhottaa munddaa odhar ee reh giaa e| pataa naheen os vichaare naal kee beetee hovegee| amalee ne iko saahe sabh das ditaa|
bhaaeea jee| kee aakhee| tuhaadde naal taan jiven aahande ne, rab utar ke larriaa| putar, nauanh, potaraa tin dinaan vich tin jeea, tur ge| dharam singh ne chandaa singh de kol bahindiaan hamadaradee naal kihaa|
auhadaa bhaanaa, bhaaeea jee ethe kise dee pesh jaandee e koee aapane vale ee vekh lo khaan| aapane taan dohaan gharaan naal orrak hoee| chandaa singh ne pale naal akhaan poonjhadiaan kihaa|
saanoo maarriaamaarriaan noo ee mauat ne vekh liaa| kee karegee hun meree jasabeer dee maan| putaan binaan maavaan daa jiaunaa aauakhaa| daleep kauar kurramanee de gal lag ke ron lag pee| dohaan dukhee maavaan de vain sun ke dharatee dee chhaatee paatt rahee see|
sas suhare daa aaunaa sun ke jasabeer chunee daa palaa dhunee tak neevaan karake othe hee sungarr gee| hor vichaaree kithe luk jaandee| uhanaan de ghar kade dharam singh jaandaa see taan jasabeer onaa chir agale andar lukee rahindee jinaa chir dharam singh vidiaa naa ho jaandaa|
museebat de maariaan noo raj ke ron daa samaan vee naheen miladaa| chhetee hee uhanaan noo vihaaree sochaan ne gher liaa|
chandaa sihaan| main fir ethon pataa sur karadaan kuchh| hun taan es mittee noo bile lainaa ee dharam en| uh ho bhauar udd giaa te reh gee, mittee dee dteree| amalee ne afasos vich sir dhunadiaan kihaa|
haan, karo pataa kiton kujh baalan lakarr labh jaae taan chandaa singh ne amalee val takadiaan kihaa| budte kaame daa ihanaan sattaan naal lak ttutt giaa see|
amalee chalaa giaa| daleep kauar te raam kauar moonhaan ton pale zaraa uche karake vihaaree galaan karan lag peean| dohaan de andar aseh dukh see ki pahilee milanee uhanaan dee keho jehe samen hoee te kithe uhanaan pahilee vaar saganaan naal ik doojee de mathe laganaa see te kithe aj badanaseeb muttiaar de sakhar te doven ik doojee de gal lageean dohaan ne aapane naal hoee beetee sunaaee| vichavach raam kauar dee vaddee dhee vee galaan daa hungaaraa bhar rahee see| uhane gal kath noo navaan morr dindiaan kihaa maasee jee| moeaa naal kise ton mariaa naheen jaandaa| naheen taan haj koee naheen hundaa pichhon jiaun daa| es vichaaree de es haal maran daa barraa dukh e, par je main aapane vale vekh ke sochadee aan taan aahanee aan; changaa hoeaa| aadamee pichhonduhaaee rab deejanaanee daa koee naheen je|
sach aahanee en, dhee| janaanee mar jaae, par uhadaa suhaag naa khohe rab| daleep kauar ne kurramettee dee gal dee parorrhataa karadiaan kihaa|
fer panjamintt ese vishe te galaan hundeean raheean|
te hun taan maasee jee| saanoo agaan daa fikar baniaa hoeaa e| tuseen taan jo chhichh pat gharon kadtiaa see raah vich luttaa aae o te saanoo gharon ee kuchh sooee jinaa vee chukan daa hukam naheen hoeaa| siraf jaanaan lai ke nikale saan| ik othe ee pindd nikaladiaan de baitthe te do ethe aa ke tor diteean ne|
dhee| saadde dohaan gharaan naal taan jugon baaharee hoee|
hun saaddee araz e tuhaadde age| jor taan koee naheen te mano taan jor hai vee|
eiaun naa aakh, beebee raanee| tuhaaddaa zor naheen, taan hor keehadaa hovegaa| gharaan ton ujarr ge aan kite dil taan naheen badal ge|
vekh lavo, eihanaan vichaariaan vich koee taan naheen reh giaa| chaache noo budte vaare dee mauat ne kaase jogaa naheen chhaddiaa te aah chhohaa bhar juaak kee kar lavegaa| ik main nathaaveen ihanaan noo paap chanbarree hoee aan|
te...|
eiaun naa aakh dhee meraa kaalajaa paattadaa e| kee saanoo tuhaaddaa dukh naheen
dukh vee maasee jee| kise aapane kol ee foliaa jaandaa e naa so saaddee taan jiven nibhegee, joon pooree karaange ee| tuseen aapanee amaanat naal lai jaao| vichaaree jasabeer taan saadde naal dhake naa khaandee fire
jiven tuseen hukam karo, saaddee tuhaadde age naabaree koee naheen, par aiho jehee haalat vich main kiven ihade sagan manaavaangee te kaahade naal cha poore karaangee| meree fulaan naal tulan vaalee dhee| rab ujaarre naa paindaa taan main ihanoo patt vich valhett ke lajaandee| daleep kauar ne zaraa agaan noo khisak ke neenh noo baaheen vich lai liaa|
saah sat heen hoee jasabeer sas dee godee vich ular gee| uh vee samajhadee see ki uhanaan binaan us vele uhadaa koee naheen see|
vekho naa meree gal noo aiven moonh rakhanee naa samajhiau| changaa hoeaa tuseen mil pe| aseen kalh de ehaa soch rahe aan| tuseen aapanee cheez sanbhaal lo| saadde vich hun koee taan naheen je| bas vaahiguroo ne ijt bachaa ke lai aandee e te aghaan tuseen aapanee aap sanbhaal lo|
jiven aakho| saariaan dee salaah naal ee e naa| gal zaraa ganbheer ho gee taan daleep kauar ne dooje jeean dee salaah lainee vee jrooree samajhee|
chandaa sihaan koee chaaraa naheen chaladaa deehadaa| amalee ne kol aa ke modte uton kahee laah ke bhoe te rakhadiaan kihaa| saaraa zor laa thakiaan, par lakarr baalan daa parabandh naheen je banadaa| ih soch ke kahee lai aaeaan| bhalaa hove os vichaare daa jine saadde te enaa vee itabaar kar liaa| sarrakon paase ttoaa kadt ke mitteemattee de havaale kar deeee| hor kujh naheen je sujhadaa|
auhadaa bhaanaa manan binaan hor kee chaaraa e| karo, jo kujh hundaa e| vichaaree kaanvaan kutiaan jogee taan naa ruladee rahe| lamaa saaraa haukaa bhar
ke chandaa singh ne aagiaa de ditee| uhanaan kol us vele kafan te lakarraan joge paise vee kithe han| sauanh khaan noo ik taanbe daa sikaa vee naheen see|
aakho, taan main piaare noo vee vaaj maar liaavaan hun keehadee sang sangee reh gee e| mere aakhe lagaa taan parhaan kurree vee ihanaan de havaale karo| ihanaan dee amaanat e, sanbhaal lain| amalee ne jhijakadiaanjhijakadiaan kihaa|
tere aauan ton age aseen vee ehaa salaah kar rahe saan| age hun saradaar huraan de vas e naa| sad liaa piaare noo| mere ch taan amaleeaa koee taan naheen je reh giaa| sach hee chandaa singh vich koee taan naheen see reh giaa|
amalee jaa ke piaare noo sad liaaeaa| amalee dee sikhiaa anusaar piaare ne niaun ke sas sahure de paireen hath laae| raam kauar ne javaaee noo hik naal ghutt liaa| uhadeean akhaan de somen ik vaar fir aap muhaare veh ture|
sarrak de khataanaan vich uge hoe boojhiaan de arratale piaare ne lak jiddaa ddoonghaa ttoaa puttiaa| piaare te amalee ne maran vaalee noo udaale de leerriaan vich lapett ke ttoe vich littaa ditaa| maan dee hik ute nav janame bache noo paa ke ute mittee paa ditee gee|
meree dhee ant dee vaar vaasate saathon chaar lakarreean vee naa sareean| raam kauar ne nonh dee kabar ute aakharee dhaah maaree|
raam kure| sabar karo hun| roeaan kiharraa rab reejhadaa e| hun taan aghaan baare socho| varatamaan museebataan valon hattaa ke, aaun vaaleean aauakarraan baare sochan lee amalee ne dohaan paravaaraan noo preran daa yatan keetaa|
13.
ose ttaalee de mudt kol saare jee fer ral baitthe| chandaa singh dee vaddee larrakee ne hee gal hilaaee| uh saaraa paravaar use vele jasabeer de viaah baare zor den lage| dharam singh har gal de utar vich sat
bachan keh rihaa see, par daleep kauar deean galaan vich kaafee jhijak see|
dharam sihaan| utaanh uttho tuseen tine jaane| zaraa paase ho ke salaah karanee ttheek e| amalee uhanaan tinaan noo ik paase lai giaa|
daleep kure hun das| main teree jhijak baare samajhadaan, par hor koee chaaraa vee naheen| siaaniaan aakhiaa e langh ge samen noo ghorre naheen miliaa karade| fer ih velaa hath naheen je aauanaa| hun nak moonh vattadee en pee pichhon mainoo naa ulaahamaa deeen ki amalee daa karaaeaa saak nepare naheen charrhiaa te je bhee, kise change ghar dee jhaak e, taan toon jaan| aakharee gal amalee ne kuchh marorree naal kahee|
vaaguroo, bhee| ih gal toon kee aakhee| daleep kauar noo toon thuk ke chattan vaalee samajhiaa e jhijakadee taan aapanee kamazoree ton aan| ais vele main chand varagee raanee neenh noo bahaavaangee kithe
hun uh mahilaan vich baitthee e vakhat taan pai giaa, jis daa kise noo chitachetaa vee naheen see| guraduaare chal ke chaar laavaan parrhaao te kurree noo naal lai jaao| aiho jehee sunakhee te suchajee kurree hor koee naheen je labhanee|
amaleea, eih taan gal ee naa khaan kar toon| uh saaddee dhee e te saaddee ee rahegee| jiven teree marazee e, kar toon| saanoo tuhaaddee salaah paravaan en| jaah, auhanaan naal salaah kar jaa ke| dharam singh ne faisalaa de ditaa|
vekhaan, eih maradaan vaalee gal hoee naa lo, main hune aaeaa| baakee tinaan noo othe khale chhadd ke amalee tur piaa|
baapoo| meraa iraadaa e, saanoo aje viaah dee kaahalee naheen karanee chaaheedee| sidhaa javaab den dee thaan, piaare ne valavalaa rakh ke inakaar karan daa yatan keetaa| us vele uhadeean akhaan age nooraan daa chiharaa ghunm rihaa see|
main tere iraade dee gal samajhadaa aan, par hor koee chaaraa vee naheen| zindagee vich bahutaa kuchh inasaan dee marajee de ulatt ee vaapariaa karadaa e| dharam singh ne handte varate daarashanikaan vaang kihaa| naheen aseen os nirados kaniaa daa niraadar naheen kar sakade| aakhar uhanoo kiharre
paap dee sazaa deeee auh saaddee e| put piaariaa uhanoo is val tthukaraa denaa sabh ton vaddaa paap hovegaa| maalak te ott rakh| jo kuchh ho rihaa e, ttheek e| hor koee rasataa naheen|
main taan siraf es galon aahandee saan, ki ais haalat vich us vichaaree de sagan aseen kiven manaavaange| kite koee sir lakon jogaa aasaraa mil jaandaa taan.....|
bas, hun es gal noo naa uthalo| jo faisalaa ho giaa ttheek e| dharam singh ne gal mukaa ditee|
amalee de udam naal faisalaa ho giaa| doven paravaar ral ke bhikhee vindd, pindd de guraduaare vich jaa puje| amalee kolon saaree gal sun ke granthee ne andaron pataasiaan dee thaalee bhar ke parasaad vajon mahaaraaj de saamhane liaa dharee| dharam singh ne ik rupeaa pataasiaan de mul vajon te savaa rupeaa bhett, guroo granth saahib age mathaa ttekiaa| larrakee larrakaa guroo mahaaraaj de saamhane aa baitthe| granthee saahib ne chaar laavaan te anand saahib deean chhe pauarreean parrh ke viaah dee rasam pooree kar ditee| anokhaa viaah see, jis vich sog naalon vadhere darad lukiaa hoeaa see| sabh ton aauakhaa samaan aaeaa maavaan dheean de vichharran daa|
jasabeer, piau, bharaa, bhain te maan, saariaan de gal lag ke milee| uhadeean cheekaan naal udaale deean kandhaan vee kanb raheean san| maan ne dhee noo aakharee vaar chhaatee naal ghuttadiaan kihaa; dhee main tainoo putaraan varage laaddaan naal paaliaa see| jis din toon jamee sain, main daaj banauan lag pee saan, par aj vidiaa karan vele maan piau de raaj vichon tainoo ik galaasee vee naseeb naheen hoee dhee, naa kise tainoo tel charrhaaeaa, naa suhaag gaanven| tatee maan deean dil deean dil vich ee reh geean| main tainoo kaahanoo janiaan| chandare rab ne ujaarre paa dite|
raam kure ihanaan virurriaan naal taan hun kuchh naheen sauaradaa| dheeraj karo| bhaanaa mano| ihade bhaagaan vich naheen see, taan tuseen kee kar sakade see, sagon hauasalaa diho os vichaaree noo| amalee uton saariaan noo hauasalaa de rihaa see, par akhaan us deean vee gileean hoeean hoeean san| aao, chalee|
eik paase khale granthee te us dee patanee vee akhaan poonjh rahe san| jasabeer deean cheekaan ne sabh de dil hilaa dite san|
hachhaa, saradaar saihab| chandaa singh ne dharam singh naal hath milaaundiaan kihaa, main mar ke vee tuhaaddaa hasaan naheen bhulaangaa| tusaan saaddee izat rakh lee e|
bhaaeea jee ih tuseen kee aahande o pe| hasaan sagon asaan tuhaaddaa mananaa en, ki tuseen| jasaveer saaddee dhee e| aseen ihanoo putaan vaang rakhaange| dil naa chhottaa karo| vekho, change din vee aakhar parat aauanage| te jasabeer dee tuseen chintaa naa karanee| dharam singh deean galaan vich sachaa saneh see|
bante dee maan chalo chhuttee lavo hun| maithon naheen sahaariaa jaandaa| chandaa singh akhaan poonjhadaa baahar noo tur piaa|
rondee jasabeer noo daleep kauar ne galavakarree vich lai liaa| jasabeer de maan piau te bhain bharaa akhaan poonjhade baahar noo chale ge| jasabeer de andar ik athaah dukh daa varolaa utthiaa| hosh havaas us daa saath chhadd ge| uh behos ho ke sas deean baahaan vich saahasat heen ho ke hetthaan noo ular gee|
hain main mar gee| farrio koee| kurree noo kee ho giaa je| jasabeer noo baanheen sanbhaaladee hoee daleep kauar farash te beh gee|
koee naheen, ghaabaro naa| main paanee liaauandee aan| granthee dee singhanee andar noo paanee lain chalee gee|
kurree de moonh ton leerraa laah ke pale naal jhal maaro| kahindiaan hoeaa dharam singh ne aap moonh dooje paase kar liaa|
ahu pakhaa farr ve piaariaa daleep kauar ne nonh daa sir patt te rakh ke uhade moonh ton leerraa laah ditaa|
darabaar saahib age piaa pakhaa farr ke piaaraa jhal maaran lag piaa| behosh pe roop ne piaar daa dil naram kar ditaa| jasabeer deean band akhaan vale uh ik ttak vekhee jaa rihaa see|
lo, paanee pilaao ihanoo, naale moonh te chhatte maaro| grantheeaanee ne aap galaas vichon thorrhaathorrhaa paanee hath te paa ke jasabeer de moonh te chhatte maarane shuroo kar dite|
haae maan| paanee de chhatte vajan naal surat paratee, taan jasabeer ne dheemee jehee cheek maar ke sas dee vakhee vich moonh lukaa liaa|
hosh kar khaan beebee raanee | lai do ghutt paanee pee lai| paanee daa galaas grantheeaanee ne jasabeer de moonh naal laa ditaa|
tthanddaa paanee andar jaan naal jasabeer noo aapane aap dee hosh aaee, taan saamhane baitthe piaare noo vekh ke uhanoo sharam naal tarelee aa gee| uhane chhetee naal sir vaalee chunee vich moonh dtak liaa|
bebe jee kurree noo tuseen saadde andar lai chalo| baabe horeen te kaakaa beshak ethon baitthan| grantheeaanee ne barree nighee apanat naal kihaa|
gal daleep kauar de dil lagee| uhane nonh noo utthaa ke granthee de vason vaale kamare vich manje te jaa littaaeaa|
eihane vichaaree ne saver daa kuchh khaadhaa vee naheen honaa shaid|
khaanaa peenaa kee see, bhain jee| jo ihanaan naal hoee e rab kise vairee naal vee naa kare| te daleep kauar ne dohaan paravaaraan naal hoee beetee verave naal keh sunaaee|
sun ke granthee te grantheeaanee daa dil bhar aaeaa| uh doven jee haige hee change subhaa de san| ene chir tak sevaadaar pindd vichon parashaade lai aaeaa| grantheeaanee ne ik thaalee paros ke uhanaan nonh sas age dharee, te ik vich daal sabazee te parashaade rakh ke sevaadaar hath dharam singh horaan vaasate bhej ditee|
bhain jee ainee khechal naa karo| asaan guraduaare mathaa ttekanaa en, ki sagon ulattaa guraduaare daa khaanaa en| daleep kauar ne sharadhaa naal kihaa|
maataa jee ih vahim naa karo| sikh ne mathaa vee guraduaare ee ttekanaa e, te lorr vele ethon khaa lainaa vee sikh daa hak e| kolon granthee ne kihaa|
lo, hun tuseen hor parashaadaa puchhio| kaakaa hiladaa e piaa, kite bisatare te pashaab naa kar deve| grantheeaanee ne naal de manje te pe kaake noo chuk liaa|
dohaan jeean noo rottee khaa ke kuchh shaant aaee|
lai puta toon aithe bahu zaraa te main tere baapoo naal salaah karaan kidhare
turee hun| daleep kauar ne neenh daa hamaa rakhan vaasate jiven us dee raae jaanan lee kihaa|
bebe jee din adh dtal giaa e, te uton badal fer jhukiaa khalaa e| aj asaan naheen jaan denaa| grantheeaanee ne barree nighee apanat naal kihaa| uhanaan dee dukh bharee kahaanee sun ke uhade andar kuchh moh jaag piaa see|
beebee raanee| tusaan age ee saadde vaasate barree khechal keetee e| saadde vaasate taan tuseen doven rab daa roop o| kahindee hoee daleep kauar baahar nikal gee|
vekho naa jee| grantheeaanee ne patee val vekhadiaan kihaa, mainoo taan ais beebee val dekh ke barraa hee taras aaundaa e| rab ne rang roop kinaa ditaa, te lekh kehe likh dite| aah ujaarre naa painde, taan ais vele ihane sone vich marrhee honaa see| viaah de chaa vichaaree de adhoore hee reh ge|
rab de rang ne naan jo tudh bhaavai saaee bhalee kaar|
aakho taan....| baakee gal grantheeaanee ne ishaare naal patee noo samajhaa ditee|
nek kam noo naanh kahee| jiven ttheek samajho|
jasabeer neeveen paaee aapaneean sochaan vich ddubee baitthee see| uhadee umar viaah de yog ho chukee see| solhavaan varhaa jaa rihaa see uhanoo| haan saheleean vich beh ke uh vee viaah de supane liaa karadee see| kise naveen viaahee dee tile marrhee varee te gahine vekh ke uhadaa man machal utthiaa karadaa see, par aj uhade saare chaa sisakeean bhar ke reh ge san| gulaabee soott de shubhar dee thaan tinaan dinaan de maile leerre uhade roop noo kajee baitthe san| fir vee uhade man noo kuchh santokh see| uh ene badale hee bhaagaan daa dhanavaad kar rahee see, ki uhanoo ujarre hoe maapiaan dee dhee noo sahuriaan ne apanaa liaa see|
dharam singh te piaaraa kolo kol neeveen paaee baitthe san| doven hee dilon udaas san| daleep kauar vee uhanaan de kol aa baitthee| pahilaan taan uhane granthee te uhadee singhanee dee rajaveen shobhaa keetee te fir othon turan baare vichaar keetee| uhadee salaah see ki uhanaan noo raat surasingh jaa rahinaa
chaaheedaa hai|
naheen, maan pahilaan main kalhaa jaa pataa kar aavaan| uh haamee bharanage, taan fer chalaange| tuseen raat ethe hee katto| piaaraa use vele sur singh tur giaa|
14.
bebe jee| meraa hamaa naa torrio| jasabeer mainoo chhotteean bhainaan vaang lagadee e| so, meraa vee kuchh hak banadaa e| andar aaundee daleep kauar noo sanbodhan karake grantheeaanee ne barree mitthee sur vich kihaa| uh jasabeer de modte ute hath rakh ke, baitthee nikeeanakeean galaan kar rahee see|
beebee raanee| tuhaaddaa hak pahilaan| saaddaa taan loonloon tuhaaddaa dhanavaadee e| daleep kauar ose manje dee baahee te ho baitthee|
vekho naa aseen den joge taan kuchh naheen| aiven bhain daa satakaar ee samajho| grantheeaanee ne manje ton utthadiaan kihaa, main tuhaanoo hee uddeek rahee saan| soott kes daa dtakan chuk ke uhane utalaa soott chuk liaa| uh uhane pahilaan hee chhaantt ke ute dhariaa hoeaa see| lai jasabeer| haah laah de, main dho diaan| toon aah paa lai| hai te maamoolee, par vaddee bhain daa piaar samajh ke pravaan kar lee| soott uhane jasabeer de saamhane liaa dhariaa|
vaaguroo| asaan guraduaare denaa en, ki ulattaa lainaa en| jinaa tusaan hasaan keetaa e, aseen taan onaa chukan joge vee naheen| teraa puj giaa, par guraduaare daa...|
maan jee| ih guraduaare daa charraavaa naheen| es galon naa ddaro| kaake hoe ton ih meree maan ne ditaa see| te baapoo meraa dukaan karadaa e, granthee naheen| bebe dee thaan maan jee keh ke grantheeaanee ne apanat daa jaal vadhere kas liaa|
naa, granthee maarre taan naheen aahandee main, sagon poojan yog hunde ne, par fir vee tuseen saadde mathaa ttekan dee thaan o|
mathaa ttekan de thaan honage granthee horeen| main taan tuhaaddee dhee aan| te vekho khaan soott daa rang vee viaah vaalaa ee e| khavare maan ne ese de nauange daa
banaaeaa hovegaa| morranaa main hai naheen je| ihanaan kaparriaan ch jasabeer noo vekh ke mere jeea noo buraa kuchh hundaa e| kahindiaankahindiaan grantheeaanee daa chiharaa udaas ho giaa|
fir vee main piaare de baapoo noo puchh lavaan| daleep kauar ne ik mintt soch ke kihaa| main kalh | vaak adhooraa chhadd ke uh baahar chalee gee|
koee pichhale janamaan daa jal sanjog hundaa e| saaree gal sun ke dharam singh ne barre ttharame naal kihaa| kurree kise bhale ghar dee jaaee e| uhadaa dil torranaa ttheek naheen| toon uhade kaake noo das rupai de deeen| es galon taan uh naanh naheen kar sakadee| kite hath pale hovegaa, taan toon es ton changaa soott banaa ke de jaaeen
grantheeaanee dee bhettaa pravaan ho gee| uh jasabeer noo utthaa ke naal de gusalakhaane vich lai gee| tel saaban naal nahaa dho ke, navaan soott pahinan naal jasabeer daa rang roop nikhar aaeaa| daleep kauar noo uh pahilaan naalon vadhere changee lagan lag pee| daleep kauar nenh de utaare kaparre dhon jaa lagee| uhade aaundiaan noo grantheeaanee ne jasabeer daa sir vaah ke te suramaa paa ke sachamach dee vahuttee banaa ditaa| jasabeer ne aisaa karan ton batheree naanh nukar keetee see| uhade andar bharaa bharajaaee te anakhiddaae bhateeje daa sal aje sajaraa see| grantheeaanee ne uhanoo samajhaaundiaan barre hit naal kihaa see jasabeera main tere andar dee peerr samajhadee aan, par hun sog keetiaan te roeaa dhoeaan maran vaaliaan ne murr naheen aauanaa| viaah pichhon isataree daa navaan jeevan shuroo hundaa e| meree reejh e, pahilee takanee vich toon patee noo changee lagon| uhanaan meliaan leerriaan ne taan roop noo dtakiaa hoeaa see|
raat noo guraduaare vich ujarr ke aaun vaaliaan dee chokhee bheerr ho gee| hun takaaazaadee dee paidaavaaraeis naveen sharenee vaasate varatiaa jaan vaalaa angarejee sbad rafiaoojee lokaan dee zubaan te charrh chukaa see| bhaaven raashattar bhaasaa de hamaaeiteean ne ttaakare daa hindee sbad sharanaarathee parachaaran daa barraa yatan keetaa, par uh taan faaraseedaanaan de panaahageer jinaa vee prachalat naa hoeaa| jidhar jhaatee maaro, akhaan saamhane vee rafiaoojee| sakoolaan, guraduaariaan, mandaraan, khaalee hoeean maseetaan, sarrakaan, chauaraahiaan
te ethon tak ki kabarasataanaan vich vee rafiaoojeean daa raaj see| zabaanee kalaamee mul paaun vaale uhanaan deean keemataan vee vakhavakh paaunde san| eih aazaadee de paravaane han| eihanaan dee kurabaanee sadakaa desh sutantar hoeaa hai| eihanaan daa ahisaan saare desh vaaseean noo mananaa chaaheedaa hai| eihanaan dee sevaa karanaa saaddaa faraz vee hai te pun vee| vichaare kisamat de maare, be ghare| keete karamaan daa fal hai bhaaee, paap ugharre ne, paap| aa ge ne ih musalamaanaan ton vattaae hoe|
ttheek hai, jis noo den vaalaa hathon kuchh naheen denaa chaahundaa, auhanoo khitaab de ke prachaaun daa yatan karadaa hai| shabadee dhokhaa, mitthaa fareb| ih parajaapat hai| ih painch hai| ih raajaa hai| ih hareejan hai| ih reefiaoojee, panaahageer, sharanaarathee| naheen jee| ih purashaarathee han, audam vaale lok|
kuchh parashaade nagar vichon aa ge, te kuchh do chaar udamee sareeraan ne guraduaare vich langar tiaar kar liaa| dodo fulake naal koee daal jaan sabazee jaan achaar dee faarree, har ik noo pett daa aadhaar mil giaa| daleep kauar horaan vaasate grantheeaanee ne aap rottee tiaar keetee| raat noo granthee ne do manje vee uhanaan noo de dite| ik manje ute nonh sasadaleep kauar te jasabeer pai geean te ik dharam singh ne uhanaan ton zaraa pasataa karake ddaah liaa| bhikhee pindd vich uhanaan dee ih doojee raat kattee|
hachhaa, beebee raanee| hun saanoo chhuttee bakhasho| tuhaaddaa ih hasaan aseen saaree umar naheen bhulaange| savere utth ke daleep kauar ne turan de iraade naal kihaa|
main, jal paanee chhakaae binaan naheen jaan denaa| grantheeaanee ne musakaraaunde chihare naal kihaa|
jal paanee de vele noo asaan surasingh jaa varranaa en| kiharraa door e| lai bhee, bhole| vaddeeanvaddeean umar vaalaa hoven| maan piau dee sevaa karan vaalaa| daleep kauar ne sute pe kaake de hath te dasaan daa nott rakh ke, sir te piaar dendiaan kihaa|
lau khaan, maan jee aiddee khochal tuhaaddaa aasaraa ttakaanaa ban lave koee, fer main mang ke lai lavaangee| grantheeaanee ne kaake de hath ton nott farr
ke daleep kauar noo vaapas karan vaasate zor laaundiaan kihaa|
vekh dhee| naale toon jasabeer dee bhain banadee en, maan jee aahandee en, naale saaddaa maan torradee en maniaan aseen ujarr ke aae aan| ais vele saaddaa koee ghar ghaatt naheen, par aseen varahanaa taan jaanade aan| mere ghar dhee koee naheen jamee, par ais vele taan toon mainoo dtiddon jamee dhee jaapadee en| kee naan dasiaa see, basant put main jeeaunde jeea tainoo bhulaangee naheen| meraa putar jiaundaa rahe| zaraa kite bahin khalon daa thaan ban jaandaa e, taan main aavaangee tere kol| daleep kauar ne uhee nott fer kaake de hath te dhar ditaa|
hachhaa; baitthe fir| main khaadhe peete binaan naheen jaan denaa| naale onaa chir tak bharaa jee vee aa jaanage|
basant ne nott farr ke patee noo farraa ditaa te aap jalapaanee de aahar lag pee|
jalapaanee de tiaar hundiaan tak piaaraa vee aa pahunchiaa| saare raah uh maasee deean soolaan vaang chubhaveean galaan yaad karadaa aaeaa see| aa ge o milakhaan vaalio| asalee aazaadee taan tuhaanoo milee e| tuseen lahauaree vee kise noo siaanade naheen see hunde| saadde varage maarre saak taan tuhaaddee akh thale naheen see aauande| hun bhaaeea saadde ghar aa jaaegaa vasade rasadiaan taan kade dteem vee naheen saasoo maaree| sachee puchhe, taan aseen tuhaadde naalon vee aauakhe aan| iko dhee see, auh ujarr ke boohe aa baitthee e| tuseen taan mutth daa maal koee ttoonbattalaa lai ke aae hovoge| uh vichaare sate jeea paatteean leeraan vich ee aae ne| hachhaa saathon taan naheen moonh morriaa jaandaa| naa koee thaan jhalegaa, taan aa jaaeiau je|
sunaa kee haal e tere maasee maasarr daa| daleep kauar ne putar daa asalon hee utariaa hoeaa chiharaa vekh ke chintaa naal puchhiaa|
ttheek ne sabh| piaare ne chhottaa jihaa utar ditaa|
kiaun kee gal e bolade see kuchh
batheraa bolade see| bolan noo kee see|
taan vee kee aakhiaa ne
toon puchh ke kee lainaa e
piaare ne is vaar maan deean akhaan vich
takadiaan kihaa, asaan othe naheen jaanaa| sabh saath vasadiaan de ne| ujarriaan daa koee naheen banadaa| chalo, tiaar hovo|
pat piaariaa| dil kiharree gal chhaddadaa en| aah vekhaan rab ne naven saak banaa dite ne| jad tak jeevengaa, ais beebee noo vaddee bhain samajhee| dharam singh ne putar noo hauansalaa dindiaan kihaa|
pat| es beebee ne saadde naal sakiaan naalon vadh keetee e| kise aakhiaa see sakiaan daa sak lauahanaa hundaa e eis ne | daleep kauar ne basant kauar de change varataau noo hor vee vadhaa ke dasiaa| te uhade te kaahadaa gilhaa karadaa en teree sakee maasee thorree see| ant shareeke vichon ee see naan|
chaah naal fulakaa chhak ke dharam singh horeen tiaar ho pe|
baabaa jee aah chitthee lai jo meree| taran taaran guraduaare de parabandhakaan vich giaanee gurabachan singh mere mitar ne| tuseen uhanaan noo jaa milio| jinee ho sakegee, auh tuhaaddee madad karanage| granthee ne band keetee chitthee dharam singh de hath dendiaan kihaa|
turan lagiaan dharam singh te daleep kauar ne granthee haranaam singh te us dee patanee basant kauar daa sache dilon dhanavaad keetaa| jasabeer noo chhaatee naal ghuttadiaan basant ne bhare gale naal kihaa, jasabeera tainoo toran lagiaa mere jeea noo kuchh hundaa e piaa| mainoo bhul naa jaaeen|
bhain jee tuhaanoo bhul jaavaangee jasabeer uhade gal naal lag ke ron lag pee|
meenh barraa bhaaraa piaa see| khetaan te pinddaan diaan raahaan, ddanddeean vich saare paanee bhariaa khalaa see| es vaasate sarrake sarrak jaanaa ttheek samajhiaa| othe uh pattee vaalee sarrak pai ture| age kache pake vaale pul ute lokaan ne langar laaeaa hoeaa see| chauahaan ne uthe beh ke dupahir velaa chhakiaa| daleep kauar thak ke choor ho gee see| jasabeer ne sangadiaan jhijakadiaan sas deean lataan napaneean shuroo kar diteean|
rahin de put| jis sas ne tere sir ton paanee vaar ke hee naheen peetaa, auhadee sevaa kee karanee un| daleep kauar ne tthanddaa saah bhar ke kihaa|
maan jee iaun naa aakho| main taan...| jasabeer deean akhaan bhar
aaeean| andar dee gal uhane andare rok lee|
maan main nap diaan piaare ne bahaane naal zaraa nerre hundiaan kihaa|
naheen ttheek e| pandh kaahanoo khottaa karade aan|
jasabeer ne ghundd vaalaa palaa thorrhaa jihaa hor neevaan kar liaa|
rahin dih put| piaare kolon hun ghundd kee kadtanaa een| aiven vekhan vaale noo opareopare lagade o| naale teraa moonh taan ihane feriaan vele ee vekh liaa see| daleep kauar ne neenh daa palaa chuk ke sir ute ulattaa ditaa| rab kite ghar baitthiaan ih khusheean vajondaa| raajakumaaree nonh taan, mahilaan vich rahin vaalee| put piaariaa| akal aalaa hovengaa taan meree neenh daa kade moonh naa fittakaarengaa| ihade maan piau ne saadde naal satajug vaalee keetee e| bachan paaliaa e| ...chalo uttho|
do gharreean saah lai ke paandhee fer tur pe|
chalo tuseen doven ageage turo| jasabeer noo tere baapoo kolon palaa lainaa paindaa e| chaj naal daleep kauar ne nonh put noo galaan karan daa mauakiaa de ditaa|
khaalarre ton khareede parane de ik pale naal jasabeer de leerre te galaas banh ke piaare ne modte ute sutt liaa| dooje hath vich uhane baalattee lattakaa lee| pataa naheen javaanaan ne chaal tez kar lee jaan biradhaan ne hee jaan ke kadam hauale kar le, do faralaang jaandiaan tak dohaan dhiraan vich adhee ku pailee dee vith pai gee| uh nahire nahir taran taaran noo ture jaa rahe san|
jasabeera khabe hath baraabar te jaa rahee saathan val piaare ne muhabat bharee nighaa naal takadiaan kihaa| bulaaun vich pahil karanee uhane aapanaa faraz samajhiaa|
jee sharamaaeean hoeean nazaraan naal jasabeer ne patee de pairaan val jhaakadiaan masaan ik akharaa sbad uchaariaa|
toon vee yaad rakhengee, ki teraa viaah hoeaa see| naa jany, naa ddolaa, naa varee, naa gahine|
eiaun naa aakho| tusaan namaanee noo larr laa liaa, mainoo sabh kuchh mil
giaa| lakh shukar e uhadaa, eizat bach ke aa gee| mereean do saheleean noo musalamaan chuk ke lai ge san| mere bharaa ne saaddee ijt bachaa lee, par aapanee jaan de ditee|
marad aapaneean akhaan saamhane izat noo hath pauan dendaa e jiaundee jaan auh marad see te maradaan dee mauat mar giaa| saanoo ghatt dukh naheen, par bhaanaa maalak daa|
dukhaan maariaan dee pahilee mulaakaat vee doosariaan naalon anokhee hee hundee hai| uh eho jeheean galaan karade jaa rahe san jiven panjaansataan varhiaan de viaahe hunde han| fir vee uhanaan noo ikadooje daa saath changaachangaa lag rihaa see| haan, auhanaan dee takanee vich sajaraapan see, jo dohaan dilaan vich halachal machaa rihaa see| chaladiaanchaladiaan piaare ne khabaa hath vadhaa ke jasabeer daa hath farr liaa| dohaan juaan jusiaan vich bijalee dee lahir dauarr gee| akhaan chaar hoeean| jasabeer ne binaan boliaan hee jiven pran kar liaa| main teree aan teree, janamaan ton teree| piaare deean akhaan saahamane nooraan dee shakal aaee te jhatt hee us ne jasabeer daa roop dhaar liaa|
agale pul te jaa ke piaare horeen khalo ge| jasabeer uhade vale pichhaa kar khalee, jiven uh ik dooje de jaanoo tak naa hon|
maan thak gee en, taan saah lai leee piaare noo maan daa bahut fikar see|
thakan vaalee umar taan naheen see aje, par preetoo lak torr giaa| daleep kauar deean akhaan saamhane us vele preetoo daa udaasiaa chiharaa fir rihaa see|
teraa preetoo taan khavare jiaundaa hovegaa taan kade mil ee pavegaa| uhanaan valo vekh khaan jinhaan de akhaan saamhane maare ge ne| bhaanaa mano| hukam rajaaee chalanaa naanak likhiaa naal| hun jhuriaa kee banadaa e| dharam singh ne upadesh dindiaan kihaa| chalo put, kise tan patan lagee|
chaare fer tur pe| bahinde khalonde lataan dhoohade uh shahaab poore de pul te jaa khale| das mintt saah lai ke uh fer agaan tur pe| nahir dee padharee pattarree te uh thake haare ture jaa rahe san| agon uhanaan noo paidal aaunde do
giaa| lakh shukar e uhadaa, eizat bach ke aa gee| mereean do saheleean noo musalamaan chuk ke lai ge san| mere bharaa ne saaddee ijt bachaa lee, par aapanee jaan de ditee|
marad aapaneean akhaan saamhane izat noo hath pauan dendaa e jiaundee jaan auh marad see te maradaan dee mauat mar giaa| saanoo ghatt dukh naheen, par bhaanaa maalak daa|
dukhaan maariaan dee pahilee mulaakaat vee doosariaan naalon anokhee hee hundee hai| uh eho jeheean galaan karade jaa rahe san jiven panjaansataan varhiaan de viaahe hunde han| fir vee uhanaan noo ikadooje daa saath changaachangaa lag rihaa see| haan, auhanaan dee takanee vich sajaraapan see, jo dohaan dilaan vich halachal machaa rihaa see| chaladiaanchaladiaan piaare ne khabaa hath vadhaa ke jasabeer daa hath farr liaa| dohaan juaan jusiaan vich bijalee dee lahir dauarr gee| akhaan chaar hoeean| jasabeer ne binaan boliaan hee jiven pran kar liaa| main teree aan teree, janamaan ton teree| piaare deean akhaan saahamane nooraan dee shakal aaee te jhatt hee us ne jasabeer daa roop dhaar liaa|
agale pul te jaa ke piaare horeen khalo ge| jasabeer uhade valon pichhaa kar khalee, jiven uh ik dooje de jaanoo tak naa hon|
maan| thak gee en, taan saah lai leee piaare noo maan daa bahut fikar see|
thakan vaalee umar taan naheen see aje, par preetoo lak torr giaa| daleep kauar deean akhaan saamhane us vele preetoo daa udaasiaa chiharaa fir rihaa see|
teraa preetoo taan khavare jiaundaa hovegaa taan kade mil ee pavegaa| uhanaan vale vekh khaan jinhaan de akhaan saamhane maare ge ne| bhaanaa mano| hukam rajaaee chalanaa naanak likhiaa naal| hun jhuriaa kee banadaa e| dharam singh ne upadesh dendiaan kihaa| chalo put, kise tan patan lagee|
chaare fer tur pe| bahinde khalonde lataan dhoohade uh shahaab pure de pul te jaa khale| das mintt saah lai ke uh fer aghaan tur pe| nahir dee padharee pattarree te uh thake haare ture jaa rahe san| agon uhanaan noo paidal aaunde do
aadamee mile| uhanaan vichon vadderee umar vaale ne dharam singh noo barre dhiaan naal takiaa| iaun bhaasadaa see, jiven uh yaad shakatee te zor paa ke dharam singh noo siaanan daa yatan kar rihaa hove|
saradaar saahiba kithe ne ghar
saradaar jee| kithe dasee hun taan aah sarrakaan ee saadde ghar ttikaane ne| dharam singh ne udaas sur vich utar ditaa|
taan vee| khalovo naa zaraa| tuhaadde ghar sagon barakee taan naheen te naan s dharam singh|
haan, main barakee ton dharam singh ee aan| par main tuhaanoo naheen pachhaan sakiaa| dharam singh khalo ke barre dhiaan naal us val vekhan lagaa|
tusaan naheen siaaniaa, par main kiven bhul sakadaa saan| main aithon shahaabapure ton sohan singh aan| pichhale saal laahauar chaaraagaan de mele te aseen ghorreean lai ke ge saan| do aadamee see te tin pashoo san saadde kol| raat asaan tuhaadde ghar kattee see| jinee tusaan saaddee sevaa keetee see, aadamee kiven bhulaa sakadaa e| chalo hun ghar chalee| ethe khalote aapaan kee galaan karaange|
miharabaanee tuhaaddee| aseen hun taran taaran aparr ee khale aan| dharam singh dee ih naanh rasamee see|
sangasangaan khushee rakho| main tuhaanoo agaan jaan naheen denaa| ahu kaakaa e aapanaa auhanaan noo vaaj maar lavo|
bharaa jee aseen taan karamaan maare aan| tuhaanoo kaahanoo aauakhiaan karee| dilon rahinaa chaahundee hoee daleep kauar uparon naanh kar rahee see|
aauakhiaan kis galon bhain jee| tuhaaddaa ghar e| vekho jo tuhaadde naal vaaparee e, auhadaa dukh taan tuseen samajh sakade o, par aseen vee jine joge aan kuchh thorrhaa bahut hath vattaa ee sakade aa naa| kaake noo vaaj maaro, aa jo kaakaa jee| haan naale ethe musalamaanaan dee zameen vee hogee e te makaan vee bathere khaalee pe ne| par ih saareean salaahee aapaan ghar beh ke karaange| aau chalee| chauanh panjaan dinaan de jo kuchh vekh sun rahe aan, kalejaa paattadaa e| tuseen odharon ujarr ke aauan vaale saaddaa lahoo maas o| batheraa dukh hundaa e vekh ke par kee keetaa jaave| jo tuhaaddaa khalajagan see othe, aseen bhalaa vekh
ke naheen aae te hun tusaan chaare jeea sakhane hatheen| rang ne maalak de| aao chalee|
chaare jane sohan singh de magar lag ke tur pe|
15.
auh raat uhanaan s. sohan singh de ghar kattee| pahir ddedt pahir raat tak doven paravaar dukh sukh deean galaan baataan karade rahe| sohan singh es gal te zor dendaa rihaa ki dharam singh othe hee jmeen alaatt karaa ke beh jaave| uhane bharosaa duaaundiaan kihaa, vekho naa| ethe aakhar kise aa ke bahinaa ee en| saadde pindd musalamaanaan dee chokhee zameen en| maarremotte makaan vee bathere ne| bahutaa samaan taan lutteriaan ne us halachale vich lutt liaa| fer vee panchait ne batheraa katthaa karake guraduaare saanbhiaa hoeaa e| baahar musalamaanaan de jhone te kamaad asaan ujarran naheen dite| main panchet daa mainbar aan| tuhaadde pairaan dee kharait nanbaradaaree vee hoee| aap saaddee benatee man lavo| ethe aseen tuhaaddee batheree madad kar sakade aan| jmeen alaatt karaa denee, te tuhaaddee manamarazee daa makaan lai denaa mere junme rihaa|
bharaa jee tusaan ee karanaa e naa sabh kuchh| hor saadde hath pale kee aa| te aseen haige vee kaahade joge aan| ais vele galeean de kakh kam de ne, par aseen kise kam naheen| daleep kauar dee vaaj vich niraasataa bharee hoee see|
bhain jee, saadde tuseen aje vee saihab o| jine joge hoge aan; aseen paasaa naheen morraange| asaan tuhaanoo ghar vasadiaan vekhiaa see| aj tuhaaddee haalat vekh ke ronaa aauandaa e, par kise de vas kuchh naheen| ih raajaraualaa ju hoeaa| eho jehe samen koee shaahaan ton fakeer te fkeeraan ton saaeh ban jaande ne| fer, tuhaadde naal vaapareean sun ke bhalaa keehadaa dil naheen paattadaa|
jee, maavaan de putar vichharr jaan taan uh jiaundeean mar jaandeean ne| kolon sohan singh dee patanee shaam kauar ne hungaaraa bhariaa|
fer ais beebee vichaaree val vekh khaan sohan singh ne aapanee gal jaaree rakhee, bharaa othe maariaa giaa| bharajaaee raah vich aa maree| bhateejaa khaddauanaa bhaagaan ch naa hoeaa te viaah de saganaan daa chaa ee naa
lathaa| rasam see, jiharree pooree ho gee|
eih din zanaanee dee jindagee vich ik vaar aauanaa hundaa e| te uh, akhe karamaan diaa baleea, ridhee kheer te ho giaa daleea| vichaaree dee aah umar te aah gam| jasabeer ute shaam kauar noo sabh ton vadhere taras aa rihaa see| hun taan aahande aan, vichaaree daa suhaag jiaundaa rahe| sabh kujh vich aa giaa|
saradaar sohan singh jee tuhaaddee miharabaanee e, jo saadde baare ainaa soch rahe o| hor saaddaa aidhar hai vee kauan| dharam singh ne dhanavaad vajon kihaa|
lo khaan| miharabaanee kaahadee je kuchh musalamaan chhadd ge ne, auhade ute tuhaaddaa udharon aauan vaaliaan daa hak e te uh aakhar kise naa kise aa ke sanbhaalanaa ee en| main es vaasate zor dendaan pee aiven kainpaan vich rulade firoge te ethe sabh kuchh aapane hath vas e|
tovaa meree kainpaan vich koee haal e fer dheean bhainaan vaale daa nit khabaraan sunade aan ki asaan naheen ihanaan noo jaan denaa| shaam kauar ne aapaniaan vaang zor dindiaan kihaa|
jaanaa kithe aa| hun taan tuhaaddaa ee aasaraa e| daleep kauar noo us vele sur singh vaalee chaache dee dhee bhain yaad aa rahee see, jeehade gharon uhadaa putar niraas ho ke murr aaeaa see|
hachhaa, hun sagon fir| tuseen thake hoe aae o| savere sabh kuchh kar lavaange|
savere utthadiaan sohan singh ne panchaaeit de mainbar katthe keete| aapanee tajaveez uhanaan age rakhadiaan uhane barree haleemee naal kihaa, meree salaah ih aa| age jiven bharaavaan dee marazee|
lanbaradaaraa bharaavaan dee marazee taithon vakharee e koee naale eho jehe bhale bandiaan dee madat karanaa taan aapanaa faraz banadaa e| utam singh ne doone utashaah naal prorrataa keetee|
naale bhee asaan kiharraa gharon denaa en| uhanaan dee amaanat e, auhanaan de havaale karo, jinaa mangade ne| kolon baghel singh ne vee haamee bhar ditee|
gal pakee ho gee| chaah paanee chhak ke sohan singh, dharam singh te piaaraa makaan vekhan tur pe|
makaan taan ethe ik vadheea vee e, chauadhareean daa vadheea do manzalaa| par uny haigeean nireean chureean jeheean ee ne| nikenake kamare, ghup haner| jeho jahe parrade vaale musalamaanaan de hunde ne| sohan singh ne turiaan jaandiaan gal hilaaee|
lanbarradaar jee aapaan aiddaa vaddaa makaan kee karanaa en| aithe tuhaadde laago ee zaraa sir lukon jogaa aasaraa mil jaae| haan chaar pashoo banhan jogaa thaan khulhaa hove| dharam singh ne aapanee raae pes kar ditee|
aao fir| pahilaan aidhar saje hath mocheean de ghar vihande chalee| thaan taan thorrhee e, par hai changee sutharee|
auh ghar haige change saaf san, par vaaheevaan dee lorr joge naheen| dharam singh de uh pasand naa aae|
aao| pindd de vich chauadharee deean ik de khulheean haveleean ne| othe gadd vee andar aa sakadee e te das pashoo banhan jogaa thaan vee haigaa e|
auh havelee dharam singh te piaare de pasand aaee| charrhade paase noo moonh karake doheen paaseen do kottharreean, vichakaar khulhaa sufaa, boohe age chulhaa chauankaa| saamhane paase ddiaudtee de naal de kottharreean te age chulhaa chauakaa| viharre de vichakaar sanghanee chhataree vaalee lasoorree khalee see| ddiaudteeon age kanaal dee havelee, jis vich ik ttuttee hoee gadd pee see| havelee vich saje hath kikar dee chhaaven khuralee banee hoee see| sabh kujh baniaa hoeaa kacheean ittaan daa hee see| fir vee pindd de lihaaz changaa thaan see|
baapoo| mere taan aah pasind e| age jiven baabe horaan dee salaah| piaare daa ishaaraa s sohan singh val see|
meree salaah dee kiharree gal e, piaaraa sihaan| ais vele taan saare makaan vihale pe ne| unjh uh chauadhareean daa pakaa makaan chhadd ke baakee saariaan vichon ehaa changaa e| uh vekhanaa en, taan chalo uh vee vekh lo| uh chhaparron parale paase dooje pindd vich e|
naheen naheen vadhere kee vekhane ne, ehaa changaa e| bahute bhattakan naal aiven man ee lalachauandaa e| bas, ehaa ttheek e| dharam singh ne faisalaa de ditaa|
aao fir an paanee chhak ke ihadaa boohaa khuhal lainde aan| chaabee guraduaare de garanthee kol e|
nanbaradaar ne panchaaeit de mainbar katthe kar ke us makaan dee chaabee dharam singh de havaale kar ditee| musalamaanaan de katthe keete hoe samaan vich, pandaraan man pake daane, panj manje, panj bisatare, kuchh terr sir pauan vaale leerre, khes chaadaraan te lorr joge bhaandde vee de dite ge|
lau, eih kuchh tuseen sanbhaalo| bhalake aapaan taran taaran chalaange| othe pattavaaree te taseeladaar noo mil ke aapaan zameen alaatt karaa lavaange| koee de pashoo vee maarre motte lai diaange| taseele bathere katthe keete hoe ne musalamaanaan de| sohan singh ne bharosaa duaaeaa|
mukhaan saare bharaa jine joge ne, koee madat karan ton pichhaanh naheen hattadaa| utam singh dee vaaj vich aapaniaan varagaa utashaah see| nanbaradaar vaang uh vee changaa milanasaar bandaa see|
raat dee rottee daleep kauar ne vakhare ghar vich pakaaee, aattaa panjasat ser shaam kauar de aaee te mirach masaalaa ghio aad daleep kauar ne hatteeo mangaa liaa| khandd ghio dee burakee nenh de moonh vich dendiaan daleep kauar ne bhareean akhaan naal kihaa, lai put| toon samajh ki aj toon sahure ghar aaee en|
viaah ton tije din piaare te jasabeer ne uthe suhaag raat manaaee|
agalere din shaam kauar noo naal lai ke daleep kauar neenh putar noo taran taaran mathaa ttikaaun lai gee| aapaneean ddanddeean bhanavaa ke uhane nonh vaasate kaantte banavaae te naale do soott| aapaneean butakeean, do chhaapaan te do choorreean vee daleep kauar ne nonh de havaale kar diteean| ehaa kuchh see, jo jasabeer noo viaah daa sahuriaan valon miliaa|
16.
baapoo| roz milattaree de ttarak jaande ne paakasataan ch reh ge lokaan noo kadtan vaasate| main vee ik din jaa aavaan bhalaa je aapanaa preetoo labh
pave taan| raat dee rottee khaandiaan piaare ne taralaa lai ke kihaa|
auhade ghar koee ghaattaa naheen je vichharre mil pain, par toon naheen, main jaavaangaa| tere sir age taan saaddee dohaan dee zunmevaaree see, hun jasabeer dee saadde naalon vee vadhere aa| teraa paakasataan jaanaa ttheek naheen| dharam singh aapane naalon piaare dee zindagee vadhere keematee samajhadaa see|
naheen, main jaavaangaa| meraa kalejaa bahut vadteedaa hai| preetoo mainoo kise vele vee naheen bhuladaa| fikar naa karo| main milattaree de naal jaavaangaa te naal ee murr aavaangaa| othe main baabe ilamadeen ton binaan kise te naheen visadaa| ethon de pashooaan de patthe ee naan| tuseen do din aauakhe sukhaale paa diau|
nanbaradaar sohan singh dee madad naal uhanaan noo taseelon ik adh umar daa maarraa jihaa balad te ik budtaa jhottaa mil giaa see|
teree marazee bhee| unv dil taan naheen karadaa tainoo ghalan te| sunan vaale aakhanage, aap budte ne jaan piaaree kar lee te ikoeik putar noo baladee ag val tor ditaa|
par baapoo milattaree de naal othe koee khataraa naheen| roz lokeen jaande ne te main kite anyaanaa aan main milattaree ton nikharr ke aiddee door naheen jaavaangaa kite| taithon bhalaa ais umar ttarakaan vich hajhoke khaandiaan jaaeaa jaandaa e main ee jaavaangaa| piaaraa har keemat te jaanaa chaahundaa see| preetoo de naal uhade andar kise hor baare jaanan dee vee khaaehash see|
daleep kauar ne putar noo rokan daa bahut yatan keetaa| uh naheen see 5 chaahundee ki uhadaa iko ik putar maan deean akhaan ton uhale hove|
maan| tainoo aiddee chhetee preetoo bhul giaa e piaare ne maan de dil te noo hilaa den vaalee gal kahee|
piaariaa| maavaan putaraan noo bhul sakadeean hon taan maran ee kiaun jiven teree marazee| daleep kauar ne sir de leerre naal akhaan vich ddalhak aae hanjhoo poonjh ghate|
maan, teraa dil dukhan vaasate main ih gal naheen see kahee| preetoo saanoo kise noo vee naheen bhul sakadaa| main bhalake jaavaangaa te parason ee murr aavaangaa| ik fauajee naal main salaah keetee see| uh man giaa see| tuseen fikar naa
karo| mainoo bhalaa tuhaaddee chintaa ghatt e khavare preetoo labh ee pe| preetoo binaan...| piaaraa vaak pooraa naa kar sakiaa| uhadaa galaa atharooaan naal bhar giaa|
chalo, jaan diho soo| naanh naa paau tuseen| jo vaahiguroo noo bhaave| dharam singh ne aagiaa de ditee|
chokhee raat tak piaare de manje te baitthee jasabeer uhadee chhaatee te polaapolaa hath feradee rahee| uh kuchh kahinaa chaahundee see, par kahin dee daleree naheen see kar sakadee| uhade andar aje baraabaree daa ahisaas paidaa naheen see hoeaa| uh aapane aap noo uhanaan de ahisaan thale dabee hoee samajhadee see, jinhaan us aauakhe vele uhanoo apanaa liaa see| sas sahure valon uhadaa pooraa aadar keetaa jaandaa see, par uh patee noo aje pooree tarhaan naheen see paa sakee| uhanoo piaare daa javaan sareer mil giaa see, par uhade piaar vichon pooraa nigh naheen see miliaa| uh vadhere parrhee likhee naheen see, jo is ghaatt dee viaakhiaa kar sakadee| uh aapane andar kuchh tott mahisoos karadee see|
jasabeer| toon chauanhadee en, main naa jaavaan piaare ne uhadee khaamosh aavaaz de arath samajhadiaan puchhiaa|
main rok sakadee aan bhalaa aunjh mere jee noo kuchh hundaa je piaa| kalejaa vadteedaa je| dil khusadaa je| tuhaadde binaan tuhaadde binaan meraa koee naheen je|.... main mar jaavaangee je| patee dee hik te sir sutt ke jasabeer hubhakeen ron lag pee|
jasabeera piaaraa sahijasahij jasabeer deean mauaraan noo thaaparradaa rihaa| uhade dil vichon tthanddaa haukaa nikaliaa, auh| je kite mere te tere vich nooraan naa aaee hundee| nooraan nooraan ne mainoo avalaa rog laa ditaa|
teree salaah naheen taan main naheen jaandaa| piaare ne jasabeer daa dil ttuhan de iraade naal puchhiaa|
naheen, naheen| jasabeer sidhee bahindee hoee akhaan poonjhadee bolee, os tarhaan maan jee te baapoo jee de dil vich aavegee, ki main naheen tuhaanoo jaan ditaa| sochanage, mainoo preetoo changaa naheen lagadaa| tuseen zaroor jaao| aapanee
sahun, main preetoo noo chhotte bharaa vaang rakhaangee| rab kare, auh labh pave|
jasabeer| fikar naa kar| main parason zaroor murr aavaangaa| piaare ne khich ke uhanoo aapane naal paa liaa|
roz hee paakisataan de ttarak edhar aaunde san, jo rahe ravane musalamaanaan noo kadt ke lai jaande san| ese tarhaan bhaaratee milattaree de ttarak paakisataan vich jaande san|
agale din taran taaran ton tin ttarak ture| uhanaan ute hathiaaraan vaale pandaraan fauajee sipaahee san, chaar sikh te giaaraan gorakhe| uhanaan daa afasar haualadaar bheem singh rohatak daa jaatt see| atth das uh hindoo sikh uhanaan de naal san, jinhaan ne paakasataan jaanaa see| piaaraa agale ttarak te see| sikh sipaahee karanail singh naal uhane jaanapachhaan kar lee see| dohaan de naanake iko pindd san| taran taaranon tur ke jhabhaal de rasate ttarak bhikhee vindd jaa khale|
piaare noo othe guzaareean de raataan yaad aa geean| pahilaan ik muttiaar dee arathee kol baitthiaan viaah dee charachaa te fir barre anokhe dtang daa viaah| eho jihaa viaah hundaa ohane hor kise daa naheen see vekhiaa| naa sihare, naa ghorree, naa ganaa, naa geet| viaah fir vee ho giaa see| granthee ne keh ditaa see, ki jaao, tuhaaddaa viaah ho giaa hai| bas, jasabeer daa koee gunaah naheen piaaraa dil vich sochan lagaa| nooraan nooraan daa vee koee gunaah naheen, auh taan aakh rahee see, mainoo lai chal| odon main uhanoo lai aauandaa, paakisataan banan pichhon saare jhagarre muk jaane san| jasabeer auh aape kise hor naal viaahee jaandee| do chaar din uhanoo meree keetee te afasos zaroor hundaa| mainoo ih bhairraa vee samajhadee, jo chand varagee te niradosh mangetar noo chhadd ke ik musalamaanee naal nikal giaa| te hun nooraan mainoo nagalaa samajhadee hovegee| asaan kaual karaar taan kar le, saaree duneean ton choree choree, par nibhaae naa| mere valon ee gee| nooraan valon taan koee kasar naheen see| hun pataa naheen, aus vichaaree naal kee vaapar rahee hove| mainoo sau sau gaalh dendee hovegee| gaalaan naheen| uh gaalh de hee naheen sakadee| jeehanoo piaar karadee e, zanaanee uhadaa buraa kade naheen mangadee| par ulaahame taan dendee hovegee naa| ulaahame uhade han vee sache| kite rab
kare, preetoo te nooraan doven baabe ilamadeen de ghar hon| baabaa aakho lai piaariaa| ih doven teree amaanat han| sanbhaal aapanaa ghar| fer kinee mauaj bane| par jasabeer| nooraan noo vekh ke jasabeer de dil te kee vaapare| te nooraan ee mainoo kee samajhe| nooraan de akheeon ohale hundiaan ee main doojaa viaah karauan dee keetee| hun koee rasataa naheen| ih odon ee see, je main nooraan de aakhe lag jaandaa| fer jasabeer de viaah daa savaal ee paidaa naa hundaa| par... yaar hun kee banadaa paakisataanee milattaree aauandee te nooraan noo malo malee lai jaandee| vekhaan, dodo, chaarachaar saal deean vasadeean janaaneean noo milattaree lai jaandee e| zanaanee bhaaven mane bhaaven naa, milattaree zabaradasatee farr ke lai jaandee e| koee gavaandt tthaane shakait jaa karadaa e, ki falaane de ghar musalamaanee en| te haakam binaan puchh parrataal de uhanoo farr ke paakisataan bhej dende ne| odon main lai aauadaa, taan nooraan hun maithon vichharr jaandee| ih kee jhamelaa e| kee piaar karanaa paap hai baabaa ilamadeen taan aahandaa hundaa see sabh ton pahilaan khudaa noo ishak lagaa see te isk khudaa dee rahimat e| par saanoo taan isk naa sajaliaa| odhar nooraan sarradee rahegee| edhar main sarradaa rahaangaa| saadde andar dhukhadee daa sek vichaaree jasabeer noo vee pahunchegaa| asal vich ih ag lain vaalaa kauan hove| buraaee dee jarrh kithe hove| dharam mazhab jaan majhab de naan te puaarre pauan vaale| paakisataan ban giaa paakisataan| yaaraan naalon yaar vichharr ge, bharaavaan naalon bharaa vichharr ge| bhalaa main te nooraan choree keetee see, lokaan ton choree| bhaaven rab ton choree naheen see keetee| rab noo zaaman rakh ke aseen paak saaf rahe saan, fer vee lokaan dee nazar vich ih buraa kam see| te saanoo bure dee sajaa mil gee| par preetoo daa kee gunaah see bharaavaan vich vichhorraa kiaun pai giaa bharaavaan daa piaar taan paap naheen hundaa| preetoo| khavare meraa preetoo ais vele kithe hovegaa| uhade naal keekee beetee hovegee| preetoo labh pave| he guroo sachiaa| preetoo labh pave| fer vee meraa gam adhaa reh jaavegaa| doven naheen, taan preetoo zaroor mil pave|
kiaun bhee| huddiaare vee kise khalonaa en agale ttarak ton haualadaar dee goonjaveen vaaj aaee|
haan jee| pichhale ttarak ton do bandiaan dee katthee vaaj aaee
hachhaa, pichhalaa ttarak ethe khalo jaae| aseen age barakee rukaange|
ttarak fer tur pe| piaare de andar halachal vadh gee| uhade dil dee dharrakan tez ho gee| hun uhadeean sochaan vee kise ik leeh te naheen see chal raheean| iaun samajho, ki hun uh kuchh soch hee naheen see sakadaa| uhadee nazar sidhee sarrak te ttikee hoee see|
ttarak barakee thaane de boohe age jaa khale| ttarak ton utar ke bhaaratee lok thaane de andar daakhal hoe| haualadaar bheem singh ne age vadh ke ik rukaa thaanedaar de hath te jaa dhariaa|
aao|..... kurasee diho ue| haualadaar saahab noo| thaanedaar ne pulasee rohab naal kihaa|
haualadaar kurasee te beh giaa| baakee uhade saathee sipaahee te doosare bande laage ddatthe manjiaan te beh ge| haualadaar saahaba aseen taan tuhaadde naal pooraa tuaavan karaange, par bhaaratee pulees odharon mahaajareen noo kadtan vich saaddee madad naheen kar rahee| thaanedaar ne kujh rukhee sur vich kihaa|
main taan aisaa naheen samajhadaa| haualadaar ne nijhak utar ditaa| fir vee tuhaaddee shakaaeit sarakaar tak puchaa ditee jaavegee| aap aapanee skaaeit likh dihe| main vee tuhaadde valon keete ge change salook baare aapanee reepott pes karaangaa| haualadaar dee is gal ne thaanedaar noo chauakanaa kar ditaa|
jaao| thaanedaar ne aapane sipaaheean noo hukam ditaa| is farisat vich daraj gharaan tak ihanaan de naal jaao| te pooree eemaanadaaree naal ihanaan dee madad karanee|
tin ghanttiaan dee dauarr bhaj pichhon panj badanaseeb mileean| uhanaan vichon do taan asalon baalarreean san te tin chaalee saal ton vadderee umar deean| muttiaar larrakee koee vee hath naa aaee|
piaare dee vaaj sun ke ilamadeen ghar de boohion baahar hee uhanoo aa miliaa| piaariaa| ilamadeen piaare noo chhaatee naal ghutt ke boliaa, put piaariaa| preetoo naheen labhaa| ik ih pindd hee naheen, main udaale de das pindd vee chhaan maare ne, par preetoo dee koee ugh sugh naheen
nikalee| main barraa sharamindaa aan| piaariaa| main tuhaaddaa denadaar aan| khaas karake teraa| par mere vas kuchh naheen|
baabaa piaaraa is ton vadh kuchh naa keh sakiaa| uhade hanjhoo aap muhaare vage jaa rahe san|
pat piaariaa main tere dil dee peerr samajhadaa haan| tuseen bharaabharaa vichharr ge| aseen vee vichharr ge| es duneean vich muhabat dee koee keemat naheen, koee inasaaf naheen|
aapane matalab dee gal kar budtiaa| bahutee takareer naa jhaarr| paakisataanee sipaahee ne ilamadeen noo jhirrakadiaan kihaa|
jo hukam, jamaandaar saahiba do dukhee dil milade ne taan bandaa jazabaat vich kee vaar aoolajalool vee bak jaandaa e| maafee chaahundaa main|
bahutaa dukhee en ihanaan binaan, taan odon naal ee chalaa jaanaa see| sipaahee ne taahane naal kihaa|
chalaa kiven jaandaa chauadharee saahib jeho jehe edhar sharaee moman ne, auho jehe udhar kattarr dharamee haige ne| tuhaadde varagaa nek inasaan doheen paaseen koee koee ee e| miharabaanee tuhaaddee|
es ttakor noo sipaahee viche vich pee giaa|
pat piaariaa| keehadekeehade dukh baare dasaan| preetoo vichharr giaa e, toon dukhee en| tere maan piau dukhee ne| main vee dukhee aan| mere khiaalaan dee iko nooraan ee nooraan see, auh vee dukhee e| badakisamat bahut ee dukhee| ilamadeen dee vaaj haualee ho gee, jo masaan piaare de kanaan tak pahunch sake| uhade maame daa putar alee muhamad hundaa see naan, jeehanoo tuseen nike hunde aleea kaanaa keh ke chherrade hunde so| nooraan de dil vich uhade vaasate behad nafarat see| nooraan dee maan ne maithon choreechoree nooraan daa nakaah os alee naal kar ditaa e| vichaaree begunaah nooraan saaree umar ro ro ke guzaaregee| ih koree duneean, kise dee khushee vekh naheen sukhaandee| vaahavaa| maualaa dee razaa| put| ron daa koee faaeidaa naheen| preetoo naheen labhaa| sathar kar jaah| sabar binaan koee chaaraa naheen| aapane maan piau kolon mere valon hath jorr ke maafee mangee| aakheen, meraa boliaa chaliaa maaf kar den| khavare, kade jiaundiaan alhaa fer milaap karaa deve|
achhaa, khatam kar baabaa hun| asaan aje hor vee koee kam karane ne| sipaahee dee vaaj vich pulees vaalee khijh maaloom hundee see|
sabh kuchh khatam| sabh aasaan muk geean| doven ge| reh ge do sal mere seene vich| ih saaree umar naasoor vaang risade rahinage| sochadaa sochadaa piaaraa vaapas thaane vich aa giaa|
agale din chilamalaande sooraj naal piaaraa ghar aa pujaa| boohion andar pair dharadiaan age jasabeer mathe lagee|
preetoo naheen labhaa kalhe murre je| main main bishaganee ne naanh paaee see naan| mere karamaan karake ee.... | meraa kasoor e| udaas jasabeer deean akhaan vich motee ddalhakan lag pe|
jasabeer| kise daa kasoor naheen, meree kisamat| toon mere dil vich lagee noo naheen jaanadee| gamaan vich napeerriaa hoeaa piaaraa manje te dteh piaa| bahin dee thaan us kiriaa noo dtahinaa hee kahinaa ttheek hai|
jaanadee aan main| age naheen saan jaanadee, hun jaan gee aan|
jasabeer| piaare ne bhak ke uhade val takiaa| uhade andar iaun khurrakee, jiven jasabeer noo uhade kise lukaven bhet daa pataa lag giaa hove|
meraa matalab, ki tuhaaddaa dohaan bharaavaan daa bahut piaar see| hor koee gal naheen| maan jee ne dasiaa see, ki bharaavaan daa barraa piaar see| kite saaddaa preetoo labh paindaa| jasabeer gal valaa ke gharre vichon paanee pauan lag pee| tuhaanoo dukhee vekh ke meraa kalejaa vadteedaa e| lau paanee peeo|
paanee daa galaas farr ke piaaraa kinaa chir jasabeer de utare hoe chihare val vihandaa rihaa| ho sakadaa e, maan ne sabh kuchh das ditaa hove| us daa subhaa har vele galaan karee jaan daa e| piaaraasanhe farre chor vaangasochee jaa rihaa see|
17.
piaare daa dil ttutt giaa see| nooraan te preetoo sadaa vaasate uhadee
duneean vichon door ho ge san| maataapitaa uhanoo batheraa hauansalaa dende| uh vee chaahundaa, ki bhaane de saamhane sir jhukaa ke gam hathon chhuttakaaraa paa lave, par ih uhade vas daa rog naheen see| vichhorre de fatt daa koee daaroo naheen, keval samaan hee hai, jo thorrhaa bahutaa zakhamaan te fahiaa rakhadaa hai| sahija sahij hee ih fatt aattharade han| kade kadaaeen taraattaan fir vee paindeean rahindeean han|
jo hoeaa, so hoeaa| manaa| hun lak banh ke aapane dhandhe lag| piaare ne man naal faisalaa kar liaa|
dharam singh noo atth ghumaan zameen alaatt hoee see| adhee nahiree te adhee baraanee| nahiree vich ik ghumaan kamaad te do ghumaan jhonaa see| ik ghumaan jhonaa changaa see te ik maarraa| kamaad pandaraan agasat ton pahilaan changaa see, par pichhon nakhasame khet vichon munddiaan ne gane bhanabhan vihalaa kar ditaa see| is vele masaan panjavaan hisaa ttaandde baakee san| dharam singh uhanaan dee raakhee karadaa saaraa din khet vich baitthaa suk jaandaa|
piaare ne baraanee pailee vich hal khalaa kar ditaa| ik adhoraanaa munaa uhanoo sohan singh de gharon mil giaa te panjaalee utam singh valon| haranaalee karake uh kinaa chir binaan matalab hee havelee vich khalaa rihaa| pichhale kotthe de boohe vich nonh sas khaleean ose vale vekh raheean san| shaaeid uh piaare de andar dee peerr noo samajhadeean san|
piaariaa| put, jaah vaahiguroo daa naan lai ke| keehanoo uddeekadaa en piaa| tainoo paraanee farrauan vaalaa te magar rottee lai ke aauan vaalaa paakisataan de dtidd pai giaa| uh vee toon guroo kolon mang ke liaa see| preetoo teraa see| hun fer guroo kolon mang lai rab tuhaanoo preetoo de thaan jeetoo de devegaa| pahilee umar de put vee bharaavaan varage ho jaande ne; jaah hauansalaa kar meraa put| toon dil chhadd baitthe, taan saaddaa kee banegaa|
piaaraa putthe hath naal akhaan poonjhadaa haranaalee hik turiaa| uhane pichhaa bhauan ke naheen vekhiaa| fir vee uhanoo bhaas rihaa see, jiven preetoo uhade magaramagar turiaa aa rihaa hai| uh chhotte bharaa de pairaan daa kharraak te juse dee mahik mahisoos kar rihaa see|
pat jasabeera piaaraa bahutaa hee ddoliaa hoeaa e| bandaa ddol
jaae, taan uhanoo siraf janaanee ee sanbhaal sakadee e| samajhadee en naa meree gal| toon siaanee dhee en| ese vaasate main taithon kise gal daa lukalukaa naheen rakhiaa| hun aapanaa saariaan daa aasaraa piaaraa ee e| te te ih tere hauasalaa den naal ee sanbhal sakadaa e| preetoo dee thaan vee toon ee pooree karanee en, te ....| hor main kee aakhaan| toon aap siaanee en| tainoo saaraa pataa ee e naan| bandaa piaar daa bhukhaa hundaa e| gharon uhanoo rajavaan piaar mil jaave, taan uh saaree duneean noo bhul jaandaa e| uny meraa piaaraa buraa naheen| bas, toon... toon kee aakhaan ihade dil vich varr jaa| enaa piaar kar, ajehaa jaadoo paa, ki tere binaan ihanoo kuchh vee yaad naa rahe| ihadaa baapoo taan niraa pooraa saadhoo daa roop e| mundde hundiaan vee uhade vich munddiaan vaalee koee gal naheen see| uh veehaan varhiaan daa see, main varhaa chhottee hovaangee, jad saaddaa viaah hoeaa see| uhadaa odon vee daaniaan paradhaaniaan te santaan varagaa subhaa see| te piaaraa hoeaa munddiaan varagaa munddaa| sukh naal sataaraan atthaaraan varhiaan daa hoeaa e, par vekhan vaale noo veehaan daa lagadaa e| kite toon ihanoo miraze deean suraan laindiaan sune, bas, kuchh naa puchh| panchhee ddigade ne panchhee| taan kise kurree daa bharam jaanaa kiharree vaddee gal e| par chhadd toon hoeean beeteean noo| piaare daa os gal vich vee koee kasoor naheen| hun taan akhe chhadde thaan, taan kee lainaa naan| sabh jhagarre nibarr ge| hun taan tere hath vas ee e sabh kuchh| bas, aapanaa ghar sanbhaal lai dhee| piaar naal taan panchheean noo chogaa paaeee taan uh pairaan te aa aa ddigade ne pe te bandaa vichaaraa keehadaa paaneehaar e| bas iko dtang ee| aah laalee vekhee u naa kade| kee nagoonee johee jind khanbhaan dee mutth| laadd naal haualeehaualee khurakakhurak ke haatheean noo nuaa laindee e| so, piaaraa vee tere age.....| maavaan dheean dee pare aa, hor tainoo kiven samajhaavaan| toon taan aap siaanee en| siaanee nonh noo daleep kauar ese tarhaan har vele samajhaaundee rahindee| uhade lamelame laikachar dil akaa den vaale hunde, par uhanaan vich piaar dee putth te shubh ichhaa zaroor hundee|
piaare ne bagaanee pailee vich hal jaa jutaa| uhadaa vatar sanbhaalanaa bahutaa zarooree see| haarree dee biaaee sir te aaee khalee see| pashoo bahute turature naheen san| ik raahal vaahundiaan hee piaare ne uhanaan dee skatee
daa andaazaa laa liaa| rahireh ke uhanoo aapane naahariaan dee jog yaad aa rahee see, jo uh huddiaar vaale pul te khoohaa aae san| kite oeh balad hunde, taan ih chaare ghumaan main tinaan dinaan vich vaah laindaa| main pindd vaalee nahiree ghumaan vaah ke chhaddadaa hundaa saan taan ih taan biraanee en, khameere aatte varagee polee| par aah ddangar taan shaid chhiaan dinaan vich vee naa mukauan| hachhaa din chhe lagan te bhaaven sat, par vaahunee maheen chaaheedee e| baraanee daa vatar pahilee, vaah de sir te ee hundaa e| anaarree haalee ne motteemottee vaah ke sukane pauan vaalee kar ditee taan vatar kithon rahinaa hoeaa| u preetoo| gutthaan goddan vaasate aapaan kahee taan liaae ee naheen| preetoo dee yaad aaundiaan hee piaaraa iko vaar bhak utthiaa| uhade dhur kaleje tak ik tikhee taraatt pee| auh ho ttheek ahide ne mar jaande ne bhaaee, bhaj paindeean ne baahavaan| preetoo meree baanh bhan giaa e| guroo kare, auh jithe vee hove, raajee baajee hove| udhar uh rondaa firadaa hovegaa| edhar main| saadde naal taan uh hoee
mirajaa baajh bharaavaan gheriaa
aa vaheean vich ujaarr|
yaaro| sher ikalaa vekh ke
ttutt pain jiven baghiaarr |....
piaaraa gaa rihaa see, par barree neenveen sur vich, enee neenveen, jo vaaj paileeon baahar naa jaa sake| kiaunk ih bigaanaa pindd see| ethe uh aapane pindd vaang uchee naheen see gauan sakadaa| pataa naheen, ethon de lok kee samajhan| bigaane thaan daa kaahadaa maan| ethe taan uh reefiaoojee san| lokaan de rahim te din kattan vaale sharanaarathee jaan panaahageer|
din thorrhaa hee charrhiaa see| daleep kauar put dee rottee lai ke jaa pujee| piaare ne dooron aaundee maan val vekh ke vatt laage hal khalhaar ditaa| us vele vee uhade naal dil vich kee sochaan san|
main batheraa varaj rahee, par jid pee jasabeer ne malo malee aap rotteean pakaaeean| uny rottee ttuk sohanaa karadee e| har pakhon siaanee en| sohanee vee te suchajee vee| kise gale ghusee hoee naheen| fer anyaaniaan vaang
rihaarr pai gee| aakhe maan jee main vee tuhaadde naal chaladee aan| aj mainoo khet vakhaa aao, fer main kalhee rottee lai jaaeaa karaangee barraa chaa e uhanoo teree rottee liaauan daa| put piaariaa| barre change subhaa dee kurree milee e saanoo| roop vee rajavaan ditaa e rab ne| chauanke baitthee hove, taan ghar piaa sohandaa e....|
piaare ne maan de sir ton rotteean laah ke vatt ute rakh diteean| maan ne pauanaa khoohal ke thaalee age kar ditee| piaaraa neenveen paaee rottee khaan lag piaa| daleep kauar daa bhaashan aje jaaree see te uh onaa chir jaaree rihaa, jinaa chir piaaraa saamhane baitthaa rottee khaandaa rihaa| piaaraa chup karake sunadaa rihaa uh jaanadaa see ki aapane rauan vich e te ih vee samajh giaa ki maan nauanh deean sifataan de pul kiaun banh rahee hai|
auho ho utthan lage piaare ne dil vich aah bharee| eih maan en naa| maan sochadee e, kiven putar daa gam ghatt jaae| piaare ne hal jaa hikiaa| sochaan dee larree aje vee us de andar oven chal rahee see| main vee chaahundaan ki gam pichhaa chhadd jaave, par koee pesh naheen jaandee| jasabeer aapane thaan sachee e, barree changee saathan en| uhade dil vich piaar e, cha e| auhane reejhaan naal rottee pakaaee e| uh aap rottee lai ke aauanaa chaahundee e, aapane piaare dee, ese vich uhadee khushee e|..... pooree khus taan main odan hovaangee, jidan hatheen rottee pakaa ke te ghundd kadt ke aapane piaare daa bhataa lai ke aavaangee| . uh ho vichaaree nooraan| uhade dil deean dil vich reh geean| nooraan nooraan teraa koee gunaah naheen see| meraa vee naheen| vichaaree jasabeer daa vee naheen| par tine sazaa bhugat rahe aan| aapo aapanee ag vich sarr rahe aan| nooraan| tere te mere rog daa koee ilaaj naheen, par vichaaree jasabeer daa dukh ghatt sakadaa e| naraaz naa hoveen nooraan| jasabeer daa dil lauan vaasate mainoo mainoo| kee aakhaan| hun uh saadde rahim te aa| saanoo uhadaa khiaal rakhanaa chaaheedaa e|
dinodin piaaraa jasabeer vale jhukadaa jaa rihaa see| uh us noo barre aadar naal bulaaundaa| uhadee vaaj te takanee vichon piaar vee jhalakan lag piaa see| jasabeer barree chaataree naal aapanee muhabat daa
jaal ohade udaale tanee jaa rahee see| es yatan vich sas vee barre suchaje dtang naal neenh dee sahaaeitaa kar rahee see| aaunde piaare noo vekh ke daleep kauar neenh noo hukam dendee, autth kurree paanee dih piaare noo| baaharon aae aadamee noo teh lagee hundee e| es gal daa zanaanee noo sadaa khiaal rakhanaa chaaheedaa e|
enee ku halaasheree paa ke jasabeer vee kuchh daler hundee jaa rahee see| uh khirre chihare naal patee daa savaagat karadee hoee kahindee, lo, tuseen beh ke paanee peeau| panjaalee main laah laindee aan|
toon laah lavengee
kiaun main jattaan dee dhee naheen maan jee naheen manade| naheen taan main rottee lai ke aavaan taan kolon gutthaan vee godd diaan karaan|
vaah bhee | fer taan....|
vichaaree maran vaalee bhaabee har vele mainoo samajhaaeaa karadee see| aakhanaa vekh jasabeera patee parameshar hundaa e| uhadee poojaa karanee chaaheedee e te lokavikhaave vajon paireen hath laa chhaddan daa naan poojaa naheen, sagon har kam vich bande daa bhaar vanddauanaa chaaheedaa e| dukhasakh vich pooraa saath denaa chaaheedaa e| uh bhaaoo naal saaraa kam karadee hundee see| mainoo vee tuseen kamazor naa samajhio| main har kam tuhaadde modte naal modtaa ddaah ke karaangee| haan, tuhaaddee jasabeer kise galon maarree naheen| bas, tuhaadde valon halaasheree chaaheedee e| ik din jasabeer ne barre nakhare naal surame vaaleean akhaan mattakaa ke kihaa|
pal daa pal piaaraa jasabeer valon vihandaa hee reh giaa| us din uhanoo uh pooree muttiaar de roop vich disee, piaar vich dharrakade dil vaalee bharapoor javaanee|
piaare de dil vich jasabeer aapanee thaan banaaundee jaa rahee see| uhanoo daravaazaa labh piaa see, aus mandar andar daakhal hon daa| ik raat patee de manje te baitthee uhadee chauarree chhaatee te piaar naal hath fer rahee see| uhane patee de chihare ute jhuk ke chand de chaanane uhadeean akhaan vich takadiaan puchhiaa, sach dasanaa, nooraan bahut sohanee see
achanachet ih savaal sun ke piaaraa trabhak piaa| uhade khirre chihare te sharam daa ik parachhaavaan jihaa aa giaa|
main guse jaan eerakhaa naal naheen puchhadee| naa hee main buraa manauandee aan| par tuhaadde har dukh peerr badale jaananaa meraa faraz e| sachasach dasio|
piaare ne barre dhiaan naal jasabeer val takiaa| uhade piaar vich hamadaradee dee putth ralee hoee see| tainoo maan ne kee dasiaa e piaaraa jaanadaa see ki maan binaan ethe hor kauan see, auhadaa ih bhet dasan vaalaa|
jinaa ku maan jee jaanade san, ausanaan saaraa das ditaa e|
maan ne maarraa keetaa e|
naheen, changaa keetaa e| mainoo pataa ee naa hundaa, ki tuhaadde andar kis gal dee peerr e, taan main dukh kiven vanddondee| jhako naa| jo vee dil vich hai, das diho| main naaraaz naheen hovaangee, sagon darad vanddon daa yatan karaangee| hun tuseen ee mere sabh kujh o|
nooraan tere naalon sohanee naheen see| aiven...| uny meraa itabaar kar lavengee
tuhaaddaa naheen, taan hor keehadaa itabaar karaangee| bhaabee aahadee hundee see jiharre doven jee ik dooje daa itabaar naheen karade, auh sukhee kade naheen vasade|
sun fir| main kise naal nooraan deean rajaraj galaan karaneean chauanhadaan, meraa dil bhariaa piaa e| par karaan keehade naal|
mere naal| mere naalon nigadaa hor kiharraa labhegaa jis age tuseen dil fol sako| vekho, main tuhaaddee mitar, saathee sabh kuchh banaangee| bhaabee mainoo ehaa samajhadee hundee see|
nooraan bahut sohanee naheen see, naa kaalee kojhee ee see| toon uhade naalon bahut sohanee en| toon us naalon pahilaan mil jaandeeon taan uhade naal piaar paindaa ee naa| aseen nike hunde katthe kheddade hunde saan| uhade piau dee baapoo naal barree yaaree see| saanoo pataa ee naa lagaa, kiharre vele aseen nikiaan ton vadde ho ge| kis tarhaan ik dooje daa piaar haddaan vich rach
giaa, par sach jaanee, asaan miraze vaang ishak noo daag naheen see laaeaa, muhabat noo mailiaan naheen see keetaa| viaah de kaual karaar ttheek kar le san, par ang naal ang chhuhauan de gunaahee naheen saan bane|
es gal daa mainoo yakeen en| jasabeer ne poore bharose naal kihaa|
tainoo kiven yakeen en piaare ne hairaanee naal puchhiaa|
meraa dil aahandaa e| kee galaan janaanee samajh jaandee e, par uh das naheen sakadee| jiven main ih bujh liaa see ki tuhaadde dil vich kuchh lukiaa hoeaa e; oven es gal daa vee mainoo yakeen en ki tuhaadde dohaan vich paap naheen see|.... hachhaa, fer
fer kee, nooraan daa piau vee aapane baapoo vaang dharamaatamaa lok see| piaare ne mere baapoo dee thaan aapane baapoo kihaa| uh jaanadaa see ki hun jasabeer daa baapoo ute baraabar daa hak hai| uhanaan noo saaddee muhabat daa pataa lag giaa| toon sun ke hairaan hovengee, ki nooraan daa piau saaddaa viaah kar den de hak vich see, par nooraan dee maan ik puaarre dee jarrh see| uhane ghar vich uh kalhe paaee ki rahe rab daa naan| nooraan uhade hathon tang aa gee| ik din uh mainoo ethon tak aakh rahee ki aapaan pinddon nikal ke kidhare nas chalee, par main naa maniaa| uny taan changaa ee hoeaa| uhanoo main lai jaandaa taan fir toon kiven miladee
kiaun main kithe jaanaa see main taan fir vee tuhaadde ghar ee aauanaa see|
fer tere maape manade
manade kiven naa| main taan tuhaaddee pahilaan dee ho chukee saan| dodo naheen lokaan ghar hundeean saadde gavaandt ee lakhaa sunh de ghar do san| ik jattee te ik musalamaanee| ik gal manoge
hun taan teree koee gal vee morree naheen jaa sakegee| toon toon jiven mere sir te kuchh dhoorr liaa e|
haan dhoorr liaa fir| aapanaa sachaa piaar| jasabeer ne aapanaa sir patee dee chhaatee te dhar ditaa| man lavege naa fir|
das| piaare ne piaar naal uhadaa sir palosadiaan kihaa|
tuseen aahande o, nooraan daa piau raazee see| koee dtange berraa lage, taan uhanoo lai aao| vichaaree sarradee tarrafadee hovegee|
jasabeer| uhade tarrafan dee hun kee gal puchhadee en| saaree umar daa ronaa pesh pai giaa e vichaaree de| piaare dee vaaj udaasee vich ddubee hoee see|
kiaun jasabeer trabhak ke utth baitthee, jiven nooraan de gam ne uhade andar vee soolaan chobh diteean hon|
main hun paakasataan giaa saan naa| nooraan de piau ne barre dukhee ho ke dasiaa see| nooraan de maame daa put see ik akhon kaanaa| uhade naan ton nooraan barree chirradee hundee see| nooraan dee maan ne maalak ton choreechoree nooraan daa uhade naal nakaah kar ditaa e| vichaaree nooraan barree dukhee e|
auh ho| vichaaree bad kisamat| nooraan de dukh vich ik tthanddaa haukaa bhar ke jasabeer patee dee baanh ute sir dhar ke pai gee|
aus din ton piaaraa te jasabeer bahut nerre ho ge|
18.
pachhamee paakasataan vichon sahijasahij saare hee hindoo bhaarat vich aa ge| har pindd te shahir vich reefeeaoojeean dee rauanak ho gee| shaabapure dee zameen changee see| othe laaeilapuron aaun vaaliaan ne aapanaa hak jamaaeaa| uhanaan de asar rasookh de kaaran, jaan kise hor neetee noo mukh rakh ke panjaab sarakaar ne ailaan kar ditaa, ki laahauareean noo zilhaa amritasar vich, khaas kar taseel amritasar te taran taaran vich, naheen baitthan ditaa| jaavegaa| dharam singh horaan dee alaattamaintt kainsal karake taseeladaar ne ohaa zameen kise hor noo alaatt kar ditee|
dharam singh horaan noo jad pataa lagaa, jaan naven alaattee jaranail singh ne beejee hoee pailee vich hal aa jute| sun ke gabharoo piaare de andar ag lag utthee| uh sottaa farr ke larran maran vaasate tiaar ho piaa| uhanoo gusaa aaunaa subhaavak see| uh chaar ghumaan baraanee zameen uhane chaar
vaaree suhaagee see| mahinge bhee daa vadheea bee khareed ke uhane kanakachhole ralaa ke kore san| uhadee sakht mihanat daa fal siaarraan vich gitth gitth vaalaa khalotaa see| vaaheevaan noo fasal bachiaan naalon vee piaaree hundee hai| os fsal vich jaranail singh karanail singh ne hal aa jute san| aapanaa kabazaa saabat karan vaasate uh ugee hoee fsal noo puttan aa lage san|
pat piaariaa| garam hon dee lorr naheen| piau daade deean maalakeean naheen raheean, taan ethe kiharree gal pichhe larree| main nanbaradaar noo naal lai ke jaanaan| aas e, auh saaddee man ke hal chhadd denage| fer aape sarakaare faisalaa ho jaaeigaa| so, toon khet naheen jaanaa| pakee karake dharam singh, nanbaradaar de ghar noo tur piaa|
saadde bhaa daa aauantaraa doojee vaar paakisataan ban giaa| aazaadee kaahadee, eih taan barabaadee aa gee| bhukhe tihaae reh ke mere put ne chaar ghumaan beejee see| gal ge vekh naa sukhaae| uhanaan vee ujarriaan ukaliaa noo ehaa zameen milee alaatt karauan noo| rab karake kakh naa rahe ne| dukhee daleep kauar moonh aaeean kahee jaa rahee see|
maan gaahalaan kadt ke kaahanoo moonh gandaa karadee en| baapoo naheen pesh jaan dendaa, naheen taan main vekh laindaa, kauan meree beejee vich hal jondaa e| piaare daa krodh naal khoon ubal rihaa see|
kise noo kaahanoo gaahalaan kadtaneean ne| main taan aapane lekhaan noo rondee aa pee ih nakhaafanee sarakaar vee naheen kise noo ttikan dendee| choraan noo aahandee e lag po, te saadhaan noo aahadee e, aae je| ik dhir laindee e, eik dhir balauandee e| ohaa pailee aj ik noo alaatt kar dende ne, agale din kise hor noo| gal ge leeddar naheen kite ttikan dende| akhe lahauareean noo naheen ethe bahin denaa| lahauaree aine ee bhairre san taan parhaan hadd ute ee golee maar dende| is tarhaan booheboohe taan naa rulade firade|
maan| ik vaar aakhiaa e chup kar jaa| boliaan koee faidaa e piaare ne mathe te ghooree paa ke kihaa|
maan jee chup kar jo| uh age ee bhare peete baitthe ne| jasabeer ne holee jehee sas daa goddaa napadiaan kihaa| hun uh ghar vich aapanee raae
den lag pee see| patee daa nighaa piaar paraapat karake uh aapane aap noo paravaar daa baraabar daa mainbar samajhan lag pee see|
kurre, main taan tatee boladee ee naheen| aseen bolan joge rahe aan akhe marad makaanee te ghorre kaanee| gharon ghaattaan ujarriaan ne kee ddolanaa en, saaddaa taan rab ee e, je sun lave taan| chup karadee vee daleep kauar saah lai lai ke panj mintt boladee rahee|
nanbaradaar sohan singh noo naal lai ke dharam singh pailee dee vatt ute jaa khalaa| jaranail singh de hal nerre pahunche, taan dharam singh ne barree haleemee naal kihaa, vekho bharaao| ugee hoee fasal putt ke kaahanoo barabaad karade o| naa tuhaadde kam, naa saadde kam| je tuhaanoo mil gee e, taan khalotee sanbhaal lo| aseen koee dakhal naheen diaange| par kahiraan dee keetee hoee mihanat es tarhaan aiven naa guaao|
saradaar jaranail soonh jee| saradaar dharam sunh horeen saadhoo aadamee ne| jo keh denage, lohe te lakeer samajho| so, saaddee benatee man, te hal chhadd diho| ih taan kaagatee nibarr jaanee en, aapaan taseele chal ke faisalaa kar lainde aan| kolon sohan singh ne bhee naramee naal hee kihaa|
lanbaradaar jee lo, tuhaaddaa hukam man ke aseen hal chhadd dende aan| uny saanoo vee sarakaar ne paramatt ditaa e, taan asaan aa ke hal jute ne naheen taan saaddaa sir bhaviaa hoeaa see putt dih bhee kileean| jaranail singh ne saathee noo hukam ditaa|
tuhaanoo paramatt mil giaa e, taan fer vee fasal putt ke kaahanoo guaauanee aan| beejee bajaaee sanbhaal lo| saanoo aape sarakaar koee hor thaan devegee| tuhaadde naal saaddaa koee taraaj naheen hovegaa| dharam singh ne pahile kathan noo duharaa ditaa|
naa, os tarhaan taan aseen tuhaadde bee daa kharach de diaange| aakhoge, chaar jotare vee luaa diaange| jaranail singh ne paraanee naal jutee vichon mittee jhaarradiaan kihaa|
chhadd tthaanh, bharaavaan ton bee de chaar chhilarr lai laine ne age thorrhaa kuchh chhadd aae aan chalo aao| parashaadaa chhak leee, te aapaan tine
taseel noo chalade aan| dharam singh sohan singh noo naal lai ke ghar noo murr piaa|
jaranail singh horeen vee hal chhadd ke ghar noo tur pe|
parashaad paanee chhak ke tine jane taseele jaa puje| taseeladaar guravant singh nanbaradaar sohan singh daa changaa jaanoo see| aje veeh din hoe san uhanoo taran taaran aae noo| sohan singh dee gal sun ke uhane javaab ditaa, nanbaradaaraa| teraa kam kar ke mainoo barree khushee hundee, par chaaraa koee naheen| uton hukam aa giaa e, ki zilhaa amritasar vich siraf uhanaan lokaan noo jmeen alaatt keetee jaave, jiharre ese zilhe de udhar baaraan vich jaa vase hoe san| laahauareean jaan gujaraanvaaleean noo ethe kise naheen rahin denaa| ih paramitt main katt ke ditaa see| so, jaanadaa en sarakaar dee paalisee de khilaaf taan koee kuchh naheen kar sakadaa|
fer hun saaddee farayaad taan tuhaadde tak ee see| akhe mulaan dee dauarr maseet tak| s. dharam singh horee mere barre nigade mitar ne| ihanaan dee madat zaroor karanee en|
fir nanbaradaaraa| tere bande ne, taan madad kar diaange| meree zeere badalee ho gee e| somavaar main othe jaa ke chaaraj lainaa en| ih othe aa mile, har tarhaan dee madad kar diaangaa| ethe kuchh naheen ho sakadaa| ethon daa laalach naa karo|
thuhaaddaa hukam ulattainde aan aseen main fir aap ihanaan de naal haazar ho jaavaangaa| sohan singh ne barree haleemee naal kihaa| nanbaradaar hon karake, auh jaanadaa see, ki afasaraan de saamhane kiven boleedaa hai| taithon naa vee aaeaa jaavegaa, taan ih aap mainoo aa mile| kam ho jaavegaa| taseeladaar ne bharosaa duaaeaa|
saradaar saihaba saanoo kee hukam en jaranail singh ne doven hath jorr ke puchhiaa|
toon ihanoobee de paise te lage jotariaan dee mihanat dih, oe taseeladaar ne haakamaanaa ruhab naal kihaa| nanbaradaaraa| jaah, eihanaan daa faisalaa kar dih|
saradaar saahib| naan main jotariaan dee mihanat laindaa, naan bee de paise| bharaavaan ton chaar chhilarr lai ke meree aauadh pooree ho jaavegee eih sanbhaalan sabh kuchh| meraa koee gilhaa naheen| dharam singh ne barre dheeraj naal kihaa|
nanbaradaaraa teraa mitar maaladaar saamee maaloom hundaa e, bhee chokhaa kuchh lai aaeaa e| taseeladaar ne afasaraan vaalaa haasaa hasadiaan kihaa|
naheen, saradaar saahiba khaalee hatheen aae aan, tan diaan kaparriaan naal| par subhaa taan ohaa ne naan man taan naheen badale| ttheek hee dharam singh daa man naheen see badaliaa|
changaa bhee| othe aa jaaeen toon| bandaa changaa jaapadaa en| teree madad karaange| taseeladaar ne fir bharosaa duaaeaa|
19.
navanbar de akheerale hafate dharam singh daa paravaar zeere aa pujaa| sohan singh ne maradaan vaalee pujaaee| aapanee gadd jo ke uhane dharam singh daa saamaan jeere puchaaeaa| taseeladaar guravant singh ne dharam singh noo basatee maachheean vich ik kachaa makaan alaatt kar ditaa| makaan basatee de lahinde val kachee sarrak de saamhane see| us vich do kamare te ik varaanddaa see| dharam singh horaan vaasate us vele sir lukaaun jogaa uh kaafee see| baahar jhone vaalee panj ghumaan jmeen vee alaatt ho gee| taseeladaar ne hise aaundee hor vee madad kar ditee| kujh daane, bhaandde, kaparre, do manje te ik daramiaanaa jihaa lakarr daa sandook mil giaa| maheene pichhon musalamaanaan de pashoo vanddan daa samaan aaeaa| taseeladaar ne us vich vee dharam singh dee sahaaeitaa keetee| dharam singh kol us vele ik balad see| budtaa jhottaa jeere pujadaa hee teeje din mar giaa see| makhoo vett de katthe keete pasoo vandde ge| taseeladaar de dil te dharam singh daa changaa asar see| uhane dharam singh noo ik vagan vaalaa balad, eik adhaa sooaa piaae vaalee mahin te ik tin varhiaan dee jhottee de ditee| mahin magar kattee see| so nike motte panj ddangar dharam singh kol ho ge| uhanaan naal chhottaa jihaa
viharraa bhariaa bhariaa lagan lag piaa| piaare dee madad naal daleep kauar te jasabeer ne linb poch ke vasan vaalaa ghar banaa liaa| ik paasion ddigee hoee kandh dee muramat karake uhanaan baaharale boohe noo maarre motte takhate laa le| baabe aadam te maaee havaa dee aaualaad noo sir lukaaun jogaa aalhanaa mil giaa|
aalhanaa mil giaa| magar choge daa fikar aje baakee see| kanak beejan daa samaan lagabhag beet chukaa see| fir vee uhanaan kaame piau putar ne hath te hath dhar ke beh rahinaa ttheek naa samajhiaa| alaatt hoee panj ghumaan zameen dee ik gutth te vagan vaalaa khooh see| usadee maahal kise laah lee, te baakee daa saamaan piaa see| jeere vich lokasevaa vaasate banee kamettee ne jo maal musalamaanaan daa ikatthaa keetaa see, aus vich tin chaar paraaneean te do paarrachhe pe san| dharam singh ne uhanaan maahalaan vichon kujh changeean changeean ttinddaan kadt ke, misataree ton kam saaran jogee maahal tiaar karavaa lee| udam karan naal panjhee ku rupai kharach karake khooh chaaloo ho giaa|
baapoo | hun taan javee hee beejee jaa sakadee e| age jiven aakhen| piaare ne udaas sur vich kihaa| shahaab pure vich beejee hoee fasal khus jaan daa uhanoo bahut dukh see|
javee hee ttheek hai| hor naheen taan pashooaan joge pate hee ho jaanage|
dharam singh putar dee salaah naal sahimat ho giaa| dharam singh niraa paatth karan jogaa hee naheen, hadd bhan ke kaar karan vaalaa suchajaa kaamaa vee see| chalade kam te chaar din saah lai lainaa vaddee gal naheen, lorr pee te uh gabharooaan de baraabar kam kar sakadaa see| barraa hattheea sareer see uh|
mukee pailee vich kaheean naal kiaare paaundiaan dohaan de hathaan te chhaale pai ge, par uhanaan sirarr naa haariaa| ant uhanaan purashaaratheean ne do ghumaan javee beej hee lee|
bas, barree e khooh te de pashoo masaan enee hee paalanage| baakee dee kite chaar chhittaan painageean taan agalee fasal vaasate banaa lavaange| dharam singh
ne kheton ghar noo aaundiaan aiven putar dee salaah lain vajon kihaa|
haan barree e| khooh vahanaa vee saadde vaasate navaan tajarabaa e| piaare ne agon hungaaraa bharan vajon kihaa| uhadaa khiaal kise hor paase bhattak rihaa see|
patar zindagee ik ghol e ghol| kee pataa aje kee kee tajarabe karane paine ne|
piaare ne agon koee utar naa ditaa| uh pitaa de age lag ke neeveen paa ke turiaa jaa rihaa see| keean dinaan ton uhade andar ik khiaal ubar rihaa see| gal uhade bulhaan tak aa aa ke murr rahee see| ant uhanaan daleree kar ke keh hee ditaa| baapoo meree salaah e, main fauaj vich bharatee ho jaavaan| hor ahinaan chaar paileean te kee lagaa e banan|
kiaun kam ton haar giaa en dharam singh ne putar de mardaoopune noo ttunban de iraade naal kihaa|
naheen, kam ton kee haaranaa en| aj navaan kam karanaa piaa e koee
hor kee gal e fer
aiven dil vich khiaal aaeaa see ki bhalake kite paakisataan naal larraaee ho pave taan bandaa gojhaan taan laah lave| ik vaar dil deean kar lave, agaan rab vaalee|
pat piaariaa| ainaa udaas naa rihaa kar| sahij sahij sabh kujh ttheek ho jaavegaa| aadamee noo niraa aapane baare naheen sochanaa chaaheedaa| uhadaa jeevan udaale deean tandaan naal bajhaa hundaa e| age aseen tin saan tere naal| tinaan vichon do reh ge| jasabeer aa gee, aseen fir tere aasare jiaoon vaale tin ho ge| agaan vaahiguroo de gharon hor vee aas rakhanee chaaheedee hai| bedaa aasaan te ee jiaoondaa e| hachhaa, aav dee maan kol jaan jasabeer naal ih gal naa karanee| samajhiaa
eih gal ethe hee muk gee| ghar aa giaa| saaraa parivaar hor hor galaan vich rujh giaa|
20
dharam singh de parivaar ne uh saal barraa aauakhaa kattiaa| khuralee ute chaar pashoo khalote san, patthe naa suke san kol, naa hare| mul lain joge uhanaan kol paise naheen san| zimeendaar vaasate patthiaan dee vihaajee, daaniaan dee vihaajee naalon vee buree hundee hai| suke dee thaan jhone dee paraalee te kaahee te gile dee thaan lokaan deean paileean vichon bolee banh ke kadtiaa hariaa| kiven naa kiven siaal beetiaa| sarakaar pantthiaan vaasate takaavee dendee see, par dharam singh karazaa lain de hak vich naheen see| uh saal uhanaan daa haukiaan naal beetiaa|
agale saal haalat kujh changee ho gee| dohaan piau putaraan ne mihanat karan valon akheer kar ditee| piaaraa kee vaar hamadaradee vajon aakhiaa karadaa, baapoo toon ainaa kasaalaa naa kariaa kar| teree hun umar e karan dee main aape kar lavaangaa sabh kujh| naale ethe kiharraa murabe vihare pe ne beejan khuno| hogee taan jhunge chon panj ghumaan ee e naa|
piaariaa| kam karanaa mihanaa naheen| guroo mahaaraaj vee aanhade ne| ghaal khaae kichh hathahu dehi| naanak raahu pachhaaneh see| hatheen kam karanaa taan ik kisam dee tapasiaa e| naale meree kiharree umar ho gee e| ehaa panjataaleechhiaalee| meraa baapoo aseean varhiaan tak hal vohandaa rihaa see| te jiharree murabiaan dee gal karadaa en, ethe murabiaan vaale sarrakaan te dhake khaande firade ne, apanee taan sabhe das ghumaan see| jo uhadee razaa| bande daa faraj udam karanaa en, den vaalaa taan maalak e|
auhanaan rajavaan udam keetaa| udam noo eeshavar ne bhaag vee changaa laaeaa| panj ghumaanvaan vichon ik sau satth man pakaa jhonaa nikaliaa| usade vadt vich ik ghumaan chattaahalaa te chaar ghumaan kanak beejee uhanaan| paintee man pakee kanak vee nikal pee|
parivaar saaraa soch samajh ke kharach karan vaalaa see| agale do saal vich uh vaahavaa sanbhal ge| hath vich chaar paise aae taan daleep kauar neenh put noo naal lai ke amritasar mathaa ttekan gee| vaapas murrade hoe, auh
shahaabapure te bhikhee vindd vee puje| grantheeaanee basant te uhade kaake de sohane leerre banaa ke lai gee daleep kauar| basant te uhadaa patee barre piaar naal mile|
odharon vaapas aa ke jasabeer te piaaraa jasabeer de maapiaan noo milan ge| uhanaan noo abohar laage zameen milee see| jasabeer de maapiaa ne pujasar aaundaa dheejavaaee noo vaahavaa kujh ditaa| es tarhaan kudarat de pichharre saak fer milan lag pe|
ghar dee haalat kujh hachhee ho gee| andar daane vee san te khuralee te tin mahiaan vee| par piaare de dil dee udaasee naa gee| nooraan dee yaad kujh kujh dhundalee hundee jaa rahee see| jasabeer ne piaare de dil te changaa adhikaar jamaa liaa see| uh nooraan daa naan sun ke chirrhadee naheen see, sagon uh dohaan vichharriaan premeean naal hamadaradee pragatt karadee see| kee vaar uh sache dilon, jaan patee noo khush karan badale tthanddaa saah bharake kihaa karadee, auh ho| vachaaree badakisamat nooraan| deeve dee vattee vaang sarradee rahindee hovegee har vele| kite uh edhar aa sakadee taan main sakeean bhainaan vaang uhanoo sanbhaal laindee| mainoo vichaaree te barraa taras aauandaa e| par nire taras naal kise daa kee soradaa e| vaahavaa likheean lekh deean mett naa sakadaa koee|
jasabeer| nooraan deean galaan lai bahindee e nit, preetoo kade naheen yaad aaeaa auhadaa vichhorraa taan nooraan naalon vee vadhere dukhee kar rihaa e| ik din galaan karadiaan piaare ne tthanddaa saah bhar ke kihaa|
preetoo jasabeer ne patee deean akhaan vich jhaak ke neeveen paa lee| uh taan shaid ese saal saanoo mil pave| lajiaa naal uhadaa goraa rang srabatee bhaah maaran lag piaa| maan jee aahinde hunde ne | vaak daa baakee hisaa jasabeer patee saamhane vee naa duharaa sakee ki paletthee de putar bharaavaan varage hunde ne|
sach chokhaa chir piaaraa jasabeer de moonh val vihandaa rihaa|
sach| jasabeer daa rang dino din nikharadaa aa rihaa see| uhane ik vaar fir patee deean akhaan vich tak ke neeveen paa lee| uhade saare
chihare ute khusheean dee vanddadee musakaraahatt failee hoee see|
sas ne neh kolon ghar daa saaraa kam chhuddaa ditaa| manje te baitthee jasabeer daa din nike nike savaittar unadiaan jaan faraakaan ute kaseede kadtadiaan beet jaandaa|
poh sudee sataveen de pavatar din uhanaan daa kachaa makaan vadhaaeean naal goonj utthiaa| us vele aje ik pahir daa tarrakaa see|
patar piaaraa sihaan| maan ne pahile din putar daa pooraa naan sadiaa| lai teraa preetoo aa giaa| guroo mahaaraaj ne teree aradaas sun lee u| andar aa ke vekh lai| niraa preetoo ee, sangavaan preetoo|
deeve de prakaash vich piaaraa singh kinaa chir manje dee baahee ute jhuk ke navajanamen baalak val vihandaa rihaa| sachamach hee uh preetoo see| piaaraa singh noo ehaa bhaasiaa| bhaaven uhadee aapanee nuhaar vee preetoo naal miladee see| dohaan bharaavaan daa muhaandaraa bilakul iko see|
kiaun preetoo ee e naa| daleep kauar daa chiharaa khushee vich bhakh rihaa see| uh taithon no varhe chhottaa see| ih veeh varhe| teraa piaar daa khichiaa ih fer aa giaa ee| aakh soo hun naa saaddeean akhaan ton uhale hove|
jasabeer, maan put deean galaan vichon athaah anand maan rahee see, par sas ton sharamaaundiaan uhane moonh ton leerraa naa laahiaa|
21.
pachhamee panjaab vich reh gee zameen deean jamhaan bandeean aa geean| odharon eesavee san 1950 charrh piaa| sarakaar de sanbandhat karamachaareean ne dasiaa ki poorabee panjaab vich jo jameen musalamaan chhadd ge han, auh us naalon bahut ghatt see jo hindoo sikh pachhamee panjaab chhadd aae san| faisalaa hoeaa ki aazaadee dee keemat har reefiaoojee kolon vasoolee jaae| kiaunk uh sharanaarathee ju hoe| poorabee panjaab dee sharan aae hoe te sharan pe ute rab karaae daa hee taras keetaa jaa sakadaa hai| ik sakel banaa ke
zameen ute panjhee fee sadee ton pachaanaven fee sadee tak kaatt laa ditee gee| sarakaar siraf vaddiaan ute ih kaatt laaundee taan koee gal naheen see| usane chhotte ton chhotte noo vee is rahimat ton vaanjiaan naa rahin ditaa| jis dee ik ghumaa see, chauathaa hisaa uhade kolon vee katt liaa| maalakaan ne fer vee shukar keetaa ki sarakaar uhanaan noo zameen vaale banaaun taan lagee hai|
sarakaar ne zameen vanddan vaasate kujh niyam banaae| siaane karamachaareean ne uhanaan vich kujh rakhane vee rakh le| aakhar kise dee yog madad karan dee lorr pain ute pichhon uh kee karade|
zameen de hakadaaraan jaan kaho, chaahavaanaan noo kujh karamachaareean valon sunehe vee milan lag pe| vekh bhee| hun aaeaa e vanddavanddaaee daa velaa| akhaan paaunde hunde ne, jaagadiaan deean katteean te sutiaan de katte| age tuseen aap samajh soch lavo| har ik daa dtidd polaa hundaa e| saare baal bache vaale ne| tanakhaahaan jiharreean miladeean ne, tuseen jaanade ee o |
fer kee see jinhaan pole dtiddaan noo bharan vaasate hath chhittak ditaa, auhanaan de pauan baaraan te baakeean de tin kaane| sunehaa dharam singh noo vee miliaa| uhane sochiaa, pichhe jihe ethe saadde kujh leeddar, vazeer te vaddevadde afasar aae san| uhanaan laikachar dite san ki vadtee lainaa vee paap e te vadtee denaa vee| age taan siraf vadtee lain vaalaa hee gunaahee samajhiaa jaandaa see, hun vadtee den vaalaa vee| ho sakadaa e, hun dharam de nemaan vich vee kujh adalaabadalee ho gee hove| desh azaad ju ho giaa| so bhaaee, paap de bhaagee taan naheen baniaa jaandaa| age dharamakandde vaaliaan dee marazee|
dharamakandde vaaliaan uhadee kisamat daa faisalaa kar ditaa| dharam singh noo ik gidarr paravaanaa aa giaa| uhade ute likhiaa hoeaa see ki dharam singh noo basatee ahimad deen vich sat sattainddaradd ekarr zameen alaatt ho gee|
hun dharam singh noo pun te paap daa giaan hoeaa| uh bhajaa
bhajaa taseele giaa| taseeladaar guravant singh pahile saal hee badal giaa see| uhade thaan koee hor te uhade thaan vee is vele koee hor see|
kee aakhanaan e baabaa | taseeladaar ne dharam singh dee darakhaasat ute sarasaree nazar dauarraandiaan afasaree roohab naal kihaa
janaab| main zeere daa kachaa alaattee aan| jo miharabaanee karake |
jaah jaah| hun koee kachaa alaattee naheen reh giaa, sabh pak ge ne| jalandhar chalaa jaah|.... sir khaa maariaa e| ihanaan jaahil reeviaoojeean ne| magaralaa vaak taseeladaar saahab bahaadar ne saje hath baitthe kaangarasee leeddar val sanbodhat hundiaan kihaa|
kaangarasee vee taazaa leeddar jaapadaa see, pandaraan agasat dee paidaavaar| uhade saare kaparre, gaandhee khadar bhanddaar dee khareed bilakul naven san|
janaab| meree araz taan....|
au jaah baabaa| teraa kam jalandhar honaa e| taseeladaar saahib de koee vas naheen| kolon tinasaalaa kaangarasee ne hath naal baahar noo ishaaraa karadiaan kihaa|
par sarakaara main taan ithon daa...|
aa jaa, aa jaa baabaa| afasar daa rauan vekheedaa e| fer kise din aa jaaveen| chaparraasee ne dharam singh noo baahon farr ke kamariaun baahar kadt ditaa|
janaab dhan tuseen ho jiharre ihanaan lokaan naal | kaangarasee maarakaa lok sevak ne vaak adhooraa chhadd ditaa| uhade khiaal vich enee chaapaloosee hee kaafee see|
makh jee, kujh naa puchh| saver ton shaam tak eho haal hundaa e| ihanaan lokaan ne taan afasaraan daa jiaoonaa haraam kar ditaa e| ih taan aje fer vee chup karake chalaa giaa e| naheen taan kee dilee dee dhamakee ton urhaan khalonde hee naheen| jiven panddat nahiroo de jamaatee hunde han| taseeladaar ne musakarreean ch ninmhaa ninmhaa hasadiaan kihaa|
maaf karanaa, janaab| kujh saadde naram dil leeddaraan dee vee galatee e| uhanaan puch puch karake reefiaoojeean noo sir te charrhaa chhaddiaa e|
janataa de sevaadaar kaangarasee ne zaraa josh vich kihaa|
pooraa ik ghanttaa janataa de dohaan shubh chintakaan vich lok bhalaaee baare vichaar hundee rahee| darakhaasataan vaale boohe age paal banh ke khale rahe| utthan lagiaa einasaaf de dtanddorachee ne dubaaraa yaad karavaaundiaan kihaa, hachhaa fir, janaab| hai taan kuchh beeinasaafee hee| uh ethon daa sitting alaattee naheen, par keetaa kee jaave| sreematee daa bharaa e| uh saaree umar ulaahamaa dendee rahegee ki bhatth pee tuhaaddee lokasevaa, jiharre enaa kam vee naa kar sake| saak ee eho jihaa e|
koee gal naheen| aapaniaan vaasate kuchh karanaa paindaa e| tuhaanoo ulaahamaa naheen aaun dende| taseeladaar ne vidaaeigee daa hath milaaundiaan kihaa|
darakhaasataan vaale vaareevaaree andar aaune shuroo ho ge| othe kise noo vee einasaaf milan vich bahutee der naa lagadee| bas, eik mintt| par uh lok hee naashukare san, jo niaaeyaale vichon burraburr karade nikalade san|
audaas dharam singh do tin vakeelaan noo miliaa| har ik ne ehaa salaah ditee; baabaa| teraa pakh mazaboot e| toon ethon daa sitting alaattee en, teraa hak kauan maar sakadaa e| toon jalandhar jaa ke darakhaasat kar|
tin maheene dharam singh ne jalandhar deean sarrakaan dee rajaveen dhoorr fakee| es naal uhade giaan vich kaafee vaadhaa ho giaa| ik uh hee naheen, raam raaj vich uhade varage hor vee kee einasaaf ghar daa kunddaa kharrakaa rahe san|
eik din kise siaane ne uhade ute taras khaa ke kihaa, vekh saradaaraa siaaniaan dee naseehat pale banh lai| pahilee gal taan ethon de peeraan choorame binaan naheenaun mananaa| te....|
doojee gal vee das diho| dharam singh ne kaahale pai ke puchhiaa|
doojaa rasataa ih ee| pahilaan jaa ke os zameen daa kabajaa kar lavo| upar uthon de pattavaaree te taseeladaar ton reeporatt karavaao ki uh jmeen naakaabale kaashat hai yaanee ki os vich kuchh naheen ho sakadaa| fer
teraa kuchh banegaa par uthe jaan lagaa raah vich ih salok parrhadaa jaaeen tel tarhaan jaan ke mile, turat naram ho jaah|
par jee, vadtee denaa taan .......|
fer ghar beh ke maalaa fer, rab, rab kar| akho baabaa attal| pakeean pakaaeean ghal|
dafatar kaanoogo zeeraa valo chaar fere maaran pichhon dharam singh noo enaa pataa lagaa ki basatee ahimad deen makhoo ton panj meel door dariaa dee kaachhal vich hai te halake daa pattavaaree makhoo rahindaa hai| agale din dharam singh te piaaraa singh makhoo uthe puje| othe jaa ke pataa lagaa ki pattavaaree jeere giaa hoeaa hai| uh jeere aae taan pattavaaree saahib makhoo tashareef lai ge san| chakavee chakave vaalee khedd, sataven fere pattavaaree makhoo aapane dafatar vich miliaa|
aao baabaa jee hukam| pattavaaree ne barree mitthee sur vich kihaa|
janaab, hukam kaahadaa e| araz karan aae aan| dharam singh ne alaattamaintt vaalaa kaagaj pattavaaree de saamhane rakhadiaan kihaa|
basatee ahimad deen aus halake de kaagaz taan baabaa jee jeere pe ne| tuseen parason tashareef liaaeo| main naal chal ke kabajaa de aavaangaa| hor koee jal paanee dee sevaa daso| pattavaaree de sbad uton jine mitthe san, andaron one hee viangamee|
agalere din dharam singh horee doven piaupatar fer jaa haazar hoe|
maaf karanaa, baabaa jee| aj taan aah zarooree reeporatt tiaar karanee hai| taseeladaar saahib valon barree sakhat taakeed hai| asal vich kam hai tinaan bandiaan daa te sir te piaa hoeaa hai mere ikale de| kalh daa ahinaan bhaaee saahib horaan dee minat samaajat karake naal laaeaa hai| ihanaan daa mihanataanaa palion denaa paindaa e| kee karee| afasaraan ton jaan vee chhuddaaunee hoee| tusaan parason aaun dee khechal karanee| pattavaaree ne handte hoe aikattar vaang maasoom jehee soorat banaa ke kihaa|
saanoo taan ih atthavaan feraa e| miharabaanee kar dendio taan| dharam singh ne udaas sur vich kihaa|
baabaa jee main taan aapanee majabooree baare araz kar chukaa haan| tusaan parason hee khechal karanee| kuchh berakhee naal utar de ke pattavaaree aapane kam vich leen ho giaa|
vekho saradaar saahib| pattavaaree de budte saathee ne akhaan ton ainak laah ke kihaa, main taan rattaaeir aadamee haan| ih mazadooree denage, eihanaan naal chaar din kam kar diaangaa, naheen taan hor kise naal jaa lagaangaa| aakhar rottee taan kamaaunee hee hai| tuseen aapanaa ghar socho| parason aauge, naal de aadamee dihaarree maaroge, naale chaar panj kharach karoge| ihanaan dee hee minat samaajat karo|
gal saaf ho gee see| dharam singh ne vee saaf bolee vich hee utar denaa ttheek samajhiaa| bhaaee saahib| vadtee den joge hunde, taan zeerion kiaun nikalade| saadde leeddar aahande ne, eih raam raaj e, naa koee vadtee dove, naa lave| vaah u saadde raam raaj|
fir saradaar saahib| main sarakaar daa nokar haan, janaab daa naheen| aap jaa ke taseeladaar kol meree shakaaeit kar diho| ik mintt vich pattavaaree daa asalee roop saamhane aa giaa|
taseeladaar kol vee ho aaeaan| jalandhar vee ho aaeaa| bhale lok| ethe vee ehaa vekhan aaeaa ki kasaaee dee chhuree kinee ku tez e| aseen kurabaanee de bakare ju hoe| ttheek aakhiaa e guroo mahaaraaj ne raaje seeh mukadam kute| jaae jagaaein baitthe sute| dharam singh dukhee dil naal utth baitthaa| chal put piaaraa sihaa| kasaaee de dil vich rahim naheen hundaa|aah lo, panddat nahiroo noo bhej dihe| alaattamaintt vaalaa parachaa pattavaaree age sutt ke dharam singh baahar nikal giaa|
dharam singh janam ton hee shaant subhaa daa maalak see| aj dukhee ho ke uhade moonhon ih kharhave sbad nikale san| sache dilon nikalee hoee aavaaz ne dohaan pattavaareean noo haloon ditaa| uhanaan de kam karade hath pal daa pal ruk ge| piaaraa singh utth ke turan lagaa taan vadderee umar de sahaaeik pattavaaree ne ohanoo baahon farr ke rok liaa| gabharooaa| jaah, saradaar noo morr liaa| main raat beh ke reeporatt tiaar kar lavaangaa| pattavaaree saahib
tuhaadde naal jaande han|
piaaraa singh jaa ke dharam singh noo morr liaaeaa|
baabaa jee main tuhaaddaa dil dukhaaun vaasate inakaar naheen see keetaa, aapanee majabooree vajon araz keetee see| par chalo, pahilaan main tuhaaddaa kam kar aaundaan, siraf das mintt baitthe| pattavaaree ne naram pai ke kihaa| dharam singh de shabad aapanaa asar kar ge han|
pattavaaree saahab| main vee tang aa ke enee gal keh baitthaan| us dee main tuhaathon maafee mangadaan| keee vaaree socheedaa e, changaa see es jiaoon naalon othe aapane gharaan vich ee paakisataaneean dee golee daa shikaar ho jaande| ttheek e, desh aazaad ho giaa, par ethe maarre te bhalemaanas vaasate inasaaf vee naheen rihaa| pahilon kuchh rab daa bhau hundaa see haakamaan noo, hun uh vee naheen reh giaa| vaahavaa| hukam rajaaee chalanaa...|
eh lo| hathalaa kam vee vicho ee chhadd dende haan, aseen gunaahagaar bande aan| koee hor baan naa chhadd diau|
vaahiguroo aakho| rab tuhaaddaa bhalaa kare| main taan pahilee bhul te ee pachhatauandaa piaan|
sulhaa safaaee ho gee| pattavaaree dharam singh de age lag ke tur piaa| ddedt ghantte vich uh ik nike jihe theh te jaa khale| theh kahinaa us thaan noo fabadaa naheen, par hor koee shabad vee naheen labhadaa| tinaan chauanh chhapariaan deean kandhaan de godde godde jine uche kujh nisaan baakee khale san te bas|
lau baabaa jee aah je basatee ahimad deen, becharaag| ih taan tuhaadde naal kise puj ke dushamanee keetee e| pattavaaree ne hamadaradee naal kihaa|
hachhaa jee, dushamanee karan vaale daa vee rab bhalaa ee kare|
aao mere naal| shajare uton nanbar vekh ke pattavaaree age lag ke tur piaa|
basatee ton do ku sau karam door uh tine pilachhee te kaahee lataarrade ik naale ute jaa khale| naale dee churraaee atthadas karamaan see| uhade doheen
paaseen pilachhee te kaahee daa jhal see|
aah vihande o naa| hun taan ihade vich gittegodde paanee e te hor maheene noo ih doheen paaseen meelameel maar karegee| ih faatt tuhaadde nanbaraan de vichadee jaandee e te aauadhar vekho| pattavaaree ne shajare ute ik lamaa salamaa pahe varagaa nanbar vikhaaundiaan kihaa aah tuhaadde naan alaatt je| baakee ihade parale paase| tuhaadde naal taan bahut zulam hoeaa e| main hairaan haan ki ih kise ne alaatt kiven kar ditaa| hun hukam karo main kee likh diaan|
kuchh vee likhan dee lorr naheen| aiven tuhaanoo khechal ditee| es gal dee maafee mangade aan| pailee vekh ke dharam singh daa dil ttutt giaa see|
naheen| tuseen mere naal dafatar tak chalo| main reeporatt likh dendaa haan| uh naal lai ke tuseen vazeer maal kol darakhaasat kar diho| pattavaaree ne hamadaradee naal salaah ditee|
dafataron vihale ho ke doven piaupatar zeere noo tur pe| os vele taangaa bas vee koee naa miliaa| nen meel safar uhanaan lataan dhoohadhooh ke mukaaeaa| doven athaah gam vich ddube chupachaap tture aae| ghar de nerre pahunch ke piaaraa singh ne man naal pakaa faisalaa karake kihaa, baapoo| bas, hun hor koee chaaraa naheen rihaa| jattaan daa munddaa jaan hal vaah sakadaa e jaan bandook chuk sakadaa e| sir te ttokaraa chakee booheboohe hokaa de ke sabazee vech lainee uhade vas daa rog naheen| doven balad vech ke tuseen mahin ik hor lai liau| tuhaaddaa gujaaraa ho jaaegaa te main taan hun....|
dharam singh ne agon hungaaraa naheen bhariaa| iaun samajho, jiven uhane putar dee gal sunee hee naa hove| uhadee surat us vele barakee aapane khetaan vich ghunm rahee see|
kauan jaane;
kis morr ton
zindagee
kis paase
badal jaanee hai|
doojaa bhaag
1.
shaabaas.. hea... saabaas usataad bachatar singh ne magaralaa sbad zaraa lamakaa ke kihaa| naal hee uh thorraa jihaa kujh ku es tarhaan sidhaa hoeaa, jiven uh aap chhaal maar rihaa hove|
piaaraa singh, had vajon rakhee hoee chapattee ton chaar inch uchaa ttap ke godde hoe akhaarre vich pairaan bhaar aa piaa|
ausade pichhon suchaa singh dee vaaree see| uh vee uhanaan hee paintarriaan te dauarr ke aaeaa| usataad bachatar singh ne uhanoo vee ose tarhaan naal lalakaariaa te halaasheree ditee| suchaa singh ne neze varage sooe vaale vaans noo dharatee vich gadd ke, auhade sahaare uchee chhaal lagaaee| aapane valon uhane saaraa taan laa ditaa, par had vajon rakhee hoee chapattee uhade naal hee zameen te aa pee|
jaah ue, thotharraa| toon khaa pee ke ee gaal ditaa e|. usataad bachatar singh ne suchaa singh noo mitthee jehee jhaarr paaundiaan kihaa| piaaraa singh tere naalon chhe inch uchaa giaa hai|
ausataad jee, fer uhane kiharree mal maar lee| mere naalon uh ddedt futt uchaa jaae, taan aseen baraabar hee samajho| main saadte panj futt te uh chhe futt| ih farak vee vekho naa| jithe suchaa singh ne aapanaa kad ik inch ghatt dasiaa, othe piaaraa singh daa do inch vadh|
feerozapur chhaaunee de kheddamaidaan vich kheddaan ho raheean san| suchaa singh te piaaraa singh pol janp vaans de sahaare uchhee chhaala de khiddaaree san| suchaa singh, piaaraa singh naalon pahilaan bharatee hoeaa see, par uchee
chhaal daa uchechaa gun hon karake piaaraa singh us ton pahilaan naaeik ban giaa see|
es rajamaintt vich panj chaar khiddaaree change san| tthaakar raam singh dauarran vich te devee laal jaatt ddisak suttan vich mane hoe san| afasaraan dee nazar vich uhanaan saariaan daa changaa maan see|
piaaraa singh| kuchh hor mihanat kar| saanoo tere ute bahut maan hai| soobedaar mejar ne javaan daa hauasalaa vadhaaun de iraade naal kihaa| uh hune hune uchechaa kheddaan vekhan aaeaa see| aapane javaanaan noo uh bachiaan vaang piaar karadaa see|
saahaba mihanat ihane kee karanee en| aootth vaang kad daa lamaa hon karake ihadeean lataan vaans ton agaanh ttap jaandeean ne| naheen taan ishak patte vee kaase joge hunde ne suchaa singh ne viang naal kihaa| uh piaaraa singh daa mitar vee see, te dil vich maarree maarree eerakhaa vee rakhadaa see| pahilaan suchaa singh saariaan vichon uchee chhaal maaran vaalaa see, piaaraa singh ne uhanoo maat paa ditee see|
kiaa baat| fauajee javaanaan noo ishak naal kee lage ue| soobedaar mejar ne banaauttee tiaurree paa ke kihaa|
saahab| kade ihanoo kale baitthe noo vekho| matthee sur vich jiharre ih viharre karadaa e haae sohabaan mirazaa maariaa| haae miraje saihabaan kadt lee| suchaa singh ne kan te hath rakh ke piaaraa singh dee nakal laaundiaan hasaaune dtang naal kihaa|
saahab| suchaa singh, piaaraa singh ton es galon sarradaa e ki uhane ihadaa rutabaa maar ditaa e| vaise piaaraa singh mirazaa barraa suhanaa| gaaundaa e| kolon taaraa chand ne kihaa| hukam diho, taan ihade kolon ik do suraan suneen| mirazaa sunan lee uhadaa dil lalachaa rihaa see|
kiaun bhee, ttheek e soobedaar mejar ne piaaraa singh val takadiaan puchhiaa|
jee saahab| piaaraa singh ne satakaar naal utar ditaa|
hachhaa sunaa fir| kar de munddiaan daa rooh raazee soobedaar mejar ne
hukamee lahije vich kihaa|
saahab, pooree sur vich jaan haualeehaualee| piaaraa singh aap vee kuchh sunaan de rauan vich see|
pooree tthaatth naal| ethe kurreean baittheean ne, jinhaan ton jhakanaa een haan fir|
piaaraa singh ne ik do vaar khanghooraa maar ke galaa saaf keetaa| ene tak baakee kheddan vaale javaanaan ne uhade udaale gheraa aa paaeaa| khedd de maidaan vich hee ik navaan pirr ban giaa| piaaraa singh ne soobedaar mejar val satakaar bharee nazar naal takadiaan sur chukee| uhadaa khabaa hath kan ute te sajee baanh aapane aap nisal ho gee
jad charrhee javaanee heer te
auhadaa roop giaa nashiaa
auh kooke andar beliaan
aakhe, alhaa haan milaa
auhadee panjaan peeraan man lee
ditaa raanjhan jholee paa
par kaido seh de takale
ditee ag suragaan noo laa
do jindaan sarr ke mar geean
kise ik naa maaree dhaah
fir saahibaan miraze laa leean
vich zaaman rakh khudaa
othe vairee ban ge ishak de
auhade aapane piau bharaa
jinhaa chuk khiddaaeaa god see
auh rat vich rahe ee naa
aj asaan vee bhul ke laa leean
naa uhanaan ton sabak liaa
ethe roop kaido daa dhaar ke
vich mazab khalotaa aa
auhane do niradosh vichhorr ke
dite ag dozak dee paa
kad aashak te maasook de
ethe poore hunde ee chaa
o, jattaa piaariaaaa|
vaah u, jattaa piaariaa| vaaha chuferion vaajaan aaeean|
saahab| ih taan koee gun lukaaee baitthaa e| usataad bachitar singh ne soobedaar mejar noo sanbodhan kar ke kihaa| pichhalere saal kheddaan vich vee ihanoo khich dhooh ke liaandaa see| te aah gauan valon taan, makh had kar ditee soo|
piaaraa singha guramukhee parrh sakadaa en vaahavaa soobedaar mejar ne navaan savaal keetaa|
jee saahib jee|
taan aj ton teree ddiaoottee baabaa jee garanthee naal hovegee|
ttheek e saahab| piaaraa singh ne fauajee dtang naal utar ditaa|
par kheddaan valon naagaa naheen pavegaa| edhar tarakee karanee hovegee samajhiaa
ttheek e saahab| piaaraa singh daa fir vee ohaa utar see, jo har fauajee dee zabaan uteaapane afsar vaasatecharriaa hundaa hai|
saahab| naale hun taan reh vee kheddaan ee kheddaan geean ne, jis kanpanee de chaar mundde kheddaan vich change hon, ose daa naan en| age javaan jangaan yudhaan vich bahaadareean jitiaa karade san, par hun taan bas kheddaan ee ne| ghatt ton ghatt saadde koee netaa taan ehaa kahinde ne| usataad bachatar singh dee gal vich viang lukiaa hoeaa see, par uh paragatt naheen see honaa denaa chaahundaa|
saadde leeddar taan bahut kuchh kahinde ne par ghabaraau naa| kise din uhanaan noo aapane vichaar badalane painage| soobedaar mejar ik arath bharapoor gal keh ke othon tur giaa|
kuchh leeddaraan de bhaashan us vele har samajhadaar fauajee de kanaan vich goonj rahe san| kuchh chubhaveean galaan daa fauajeean de manaan te maarraa asar vee pai rihaa see| ih ros fauajeean daa see vee sachaa| koee leeddar banan de umeedavaar nukataacheenee karan lage hadon ttap jaande san| uh ethon tak kahin lag pe, aseen panch sheel de haamee haan| saaddaa kise mulak naal vair naheen| asaan kise naal larranaa naheen| koee saadde ute hamalaa karegaa vee, taan aseen agon ohaa hathiaar varataange jo angarezaan de viradh varatiaa see shaantamee satiaagrahi| jis hathiaar naal asaan aajaadee praapat kar lee, aus naal is dee rakhiaa vee keetee jaa sakadee hai| te jad asaan larranaa hee naheen, taan fauajaan rakhan daa kee laabh .. jiharraa rupeaa fauajaan te kharach keetaa jaandaa hai, auh naven kaarakhaane laaun, nahiraan banaaun te tarakee de hor kamaan vaasate varatanaa chaaheedaa hai, taan ki mulak chheteechhetee unatee karake surag ban sake| bhalaa mulak dee shaan vajon kuchh fauaj rakhanee hee hai, taan aiven ginatee de javaan raashattarapatee dee sobhaa vaasate rakh le jaan| hor enee fauaj dee koee lorr naheen| te jaan fir ihanaan ton kam liaa jaave| kee ih tanakhaaeh naheen lainde desh unatee kar rihaa hai| fauaj noo vee hisaa paaunaa chaaheedaa hai| ih javaan sarrakaan banaa sakade han, makaan usaaran vich sahaaeitaa kar sakade han| main kihaa jee| ttaink chalaaun dee thaan ihanaan noo ttaraikattar chalaaune chaaheede han| hor naheen taan banjar dharatee aabaad karake ih aapane khaan jogaa anaaj taan paidaa kar liaa karan .. mukadee gal ih mulak de khazaane te vaadhoo bhaar hai| jinaa chir aseen is vaadhoo bhaar ton chhuttakaaraa naheen paa lainde, desh tarakee naheen kar sakadaa |....|
nukataacheenee karan lagaa inasaan koee vaar hadon ttap jaandaa hai| fir jiharraa mulak navaanavaan aazaad hoeaa hove te us vich likhan bolan dee pooree pooree khulh hove, othon de lokaan de kuchh anahone supane vekhane koee anokhee gal naheen| har bolan vaale, khaas kar naven leeddar banan de chaahavaan, daa nashaanaa iko hundaa hai, ki uh kuchh naveean tajaveezaan pesh karake aapane aap noo lokaan daa sabh ton vadhere subhachintak saabat kare| par
binaan soche samajhe dite hoe bhaashan te pes keeteean tajaveezaan, amal vich pooreean naheen utaradeean, sagon kee vaaree ghaattevandeean sidh hundeean han|
leeddaralokaan de is ron daa asar kuchh maarraa hee piaa| fauajee kuchh kuchh behosale jehe ho ge| lokaan vich uhanaan daa satikaar ghattan lag piaa| sarakaar ne vee fauaj val onaa dhiaan denaa chhadd ditaa, jine dee uh hakadaar see| siaane te door dee sochan vaale aagoo te fauajee afsar is ghaatt noo mahisoos karade san, par uhanaan dee vadhere pesh naheen see jaandee| samen dee uddeek karan ton binaan uhanaan de vas kuchh naheen see|
.
dharam singh daa jeevanarath kuchh sidhe rasate pai turiaa see| uhanoo naven sirion zilhaa karanaal vich jmeen alaatt ho gee, par feerozapur ton karanaal vich badalan vaasate uhanoo tin saal jalandhar de chakar laaune pe| aakhar sat ekarr jmeen daa enaa safr te karanaa kiharraa aasaan see|
jithe ik vaar inasaan vas jaandaa hai, othon bhaajarr chuk ke dooje thaan jaanaa barraa aauakhaa hundaa hai| dharam singh noo zeeraa chhadd ke arhaan karanaal de ik anaddatthe pindd vich jaanaa mushakal parateet ho rihaa see| uhadee ih aauakarr chhetee hee hal ho gee| choohaneean taseel de taaraa singh noo jmeen jeere alaatt ho gee see, par uhade baraadaree de saare karanaal san| so dharam singh te taaraa singh ne aapas vich zameen daa tabaadalaa kar liaa|
dharam singh dee ih zameen basatee ton adhaa meel door see| bett dee dharatee hon karake us vich jhonaa changaa hundaa see| ik seeree rakh ke dharam singh aap vaahee karaaun lag piaa| tin chaar lavereea mahee uh har vele rakhadaa| uhanaan de dudh ton vee gujaare jogee aamadan ho jaandee|
piaaraa singh chhuttee aaundaa taan ghar dee rauanak doonee ho jaandee| jasabeer dee duneean vich bahaar aa jaandee| uhanoo iaun anubhav hundaa, jiven uhadaa viaah naven sirion ho giaa hove| patee de milaap naal
auhade jeevan vich kherraa aa jaandaa, auh khushee de khanbhaan te uddadee firadee|
pahilaan pahilaan jasabeer patee de vichhorre noo bahut hee mahisoos karadee see| uh sochadee, shaaeid main uhanaan de dil vich thaan naa paa sakee| uhanaan daa piaar jit naheen sakee| nooraan uhanaan noo bhulee neen| ose de vichhorre de dukh noo bhulaaun vaasate uh fauaj vich bharatee ho ge ne| uhanaan ih naa sochiaa ki is vich meraa koee dos naheen| meraa vas chaladaa taan main aap nooraan noo lai aaundee| patee dee khusee haasal karan vaasate main sauankan daa sal vee seh laindee, par hun kee karaan| main taan uhanaan de andar daa rog labh liaa par uhanaan mere man dee peerr noo kade vee samajhan daa yatan naa keetaa| chalo uh raazee rahin| meraa dharam taan uhanaan dee sevaa karanaa en| ihanaan sochaan vich uh raat dine ddubee rahindee|
par piaaraa singh de man vich niraa enaa hee naheen see| uh jasabeer valon asantushatt naheen see, sagon us ton vichharran lagiaan uhanoo takaleef hundee see| fer vee uh fauaj vich bharatee ho giaa see| isade asalee kaaran baare us ne aap kade vee naheen see sochiaa| nooraan uhanoo bhulee naheen see, par uhade milan dee usanoo aas vee naheen see rahee| nooraan kise dee ho gee see| hun uh uhanoo kise keemat te vee haasal naheen see kar sakadaa|
vadhere sal piaaraa singh de andar preetoo de vichhorre daa see| chhottaa bharaa uhanoo kise vele naheen see bhuladaa| har vele preetoo daa maasoom jihaa chiharaa uhadeean akhaan age firadaa rahindaa| uh vadhere use dee bhaal vich milattaree naal uh barakee giaa see| milattaree kee saal paakisataan vich jaandee aaundee rahee| odhar reh ge isataree purashaan noo uh kadt ke liaaundee vee rahee| piaaraa singh de dil vich aaundee je uh vee fauaj vich hundaa taan uhanoo vee paakisataan vich jaan daa koee vaar mauakiaa miladaa| saaeid es tarhaan uh preetoo noo labhan vich kade safal ho jaandaa| kise suchaje mano vigiaanee vaang uh aapane man dee parrachol kar sakadaa taan saaeid fauaj vich bharatee hon daa sabh ton vaddaa kaaran ehaa sidh hundaa| doojaa kaaran see paakisataan naal nafrat, jis ne uhadaa preetoo khoh liaa see|
samaan vichhorre de fattaan ute fahe daa kam dendaa hai| sahij sahij sabh peerraan mattheean pai jaandeean han| darad naa vee ghatte taan inasaan uhanoo sahin daa aadee ho jaandaa hai|
aus parivaar de jeea vee aadee ho ge san| dharam singh de subhaa vich koee farak naheen see aaeaa| uh shaant te santustt prakiratee daa aadamee see| uh kaar vihaar karadaa vee sukhamanee saahib daa paatth karadaa firadaa| ilamadeen de vichhorre daa sal uhade andar vee see, es vaasate uhane idhar aa ke kise naal goorrhee mitarataa naheen see gandtee| uh keval parivaar de jeean jaan aapane kam naal hee vaasataa rakhadaa|
daleep kauar deean aadataan vich vee koee farak naheen see aaeaa| har vele boladee rahin daa subhaa uhadaa aje vee uven see| shaaeid umar de naal is aadat vich kujh vaadhaa hee hoeaa hove| uhadeean galaan vich chobh te kurratan ghatt hundee| is vaasate parivaar de jeean vaasate uhadaa bolanaa aseh naheen see| nonh ute uh bahut khus see| preetoo dee yaad aaundee taan uh naal hee dil noo dtaaras den vaasate keh dendee, chalo rab ne, auh liaa e, taan aah do de dite ne| uh potariaan valon ishaaraa karake kahindee| hun ehaa mere piaaraa te preetoo ne| guroo baabaa mereean jorreean sahee salaamat rakhe| us vele uhade kol do potare te ik potaree see|
sabh ton vaddaa preetoo see| sakool vich uh ajeet singh see, par gharadiaan vaasate aje preetoo hee see| us ton tin saal chhottee larrakee see| uhadaa naan preeto see| ih naan usade vichharre hoe chaache dee yaad vich see| us ton chhottaa ik hor larrakaa see| kaagazaan vich uhadaa naan harameet singh karake likhaaeaa see, par haaneean te maapiaan daa aje meetoo jaan meetaa hee see| tinaan bachiaan naal uh ghar bhariaa bhariaa lagadaa see|
jasabeer vee is jeevan dee aadee ho gee see| pahilaan uh patee de vichhorre vich bahut udaas rihaa karadee see| kee vaar uh ikalee baitthee panjaabee daa prasadh lokageet haualeehaualee duharaaeaa karadee, nauakar dee naar te julaahe dee jutee, pee puraanee ho jaah| ve sipaaheea| pee puraanee
ho jaah| is de naal hee uhade andaron gut jiddaa lanbaa haukaa nikal jaandaa, auh hai| aah nazaraan lagan vaalaa joban anaaeaa beetadaa jaandaa e| kisamat| sahij sahij uhane kisamat te gilaa karanaa chhadd ditaa| uh aapane bachiaan vich parach gee| uh patee naal fauaj vich jaa ke kade naheen see rahee| piaaraa singh chhuttee aaundaa| jasabeer noo chaar dihaarre patee daa piaar mil jaandaa| uh one vich hee santushatt see| jithe chaaraa koee naa chale, einasaan one vich hee santushatt ho jaandaa hai, jo usanoo mil jaave|
auton uton piaaraa vee santushatt nazar aaundaa see| nooraan dee thaan bahut had tak jasabeer ne mal lee see| jasabeer ne us noo sahaaraa vee ditaa see te rajavaan piaar vee| jasabeer noo paa ke piaaraa singh khus see par preetoo dee thaan koee naheen see lai sakiaa| us daa sal piaaraa singh de andar sadaa risadaa rahin vaalaa nasoor ban giaa see| aje vee us noo aas see ki kade naa kade preetoo jroor mil jaavegaa|
piaaraa singh daa vaddaa larrakaa muhaandare vich hoobahoo us naal miladaa see jaan iaun samajho uh preetoo naal miladaa see| piaaraa singh noo sadaa ehaa bhaasadaa see| uh kinaa chir ttik laaee jeetoo val vihandaa rahindaa| koee vaar taan is takanee ton jeetoo noo kuchh khijh jehee vee mahisoos hon lag paindee see| te kade kade uh giaaraanbaaraan saal daa bachaa is noo aapanee jit samajh ke khush vee hundaa| uh maan naal sochadaa, ki saare bhain bharaavaan vichon pitaa os noo vadhere piaar karadaa hai|
jeetoo us vele baaraan saal daa ho giaa see| uh chheveen jamaat vich parrhadaa see| us ton tin saal chhottee preeto chauathee jamaat vich parrhadee see| sabh ton chhottaa harameet panjaan varhiaan daa ho giaa see| jasabeer hun hor bache dee maan banan dee chaahavaan naheen see| uh enee aaualaad naal santushatt see|
ghar vich sabh ton chhottaa anyaanaa hon karake meetoo kise kise vele zid vee kar bihaa karadaa see| uhadee jd daadee naal jaan vadde bharaa naal hundee| jasabeer uhadee jd dee bahutee paravaah naheen see karadee| uh meetoo deean mangaan suneeananasuneean karake aapane kam dhande vich lagee rahindee| ghar
dee saaree zunmevaaree amalee tauar te ose de sir see|
preeto vee meetoo age bahutaa naheen see jhukadee| uhadee aapanee umar aje zidaan karan dee see|
vadde doven sakoole tur jaande| pichhon meetoo daadee daa gal daa haar rahindaa| daadee potare dee banadee vee changee see| naa daadee galaan sunaaunon thakadee, naa potaraa hungaaraa bharadaa akadaa| jis vele jeetoo sakoolon aa jaandaa, fir meetoo hor kise noo naa siaanadaa| uh jeetoo de kandhaarre charrh ke gharon baahar noo hik turadaa|
kise kise din meetoo baahar hee machhar paindaa| baladaan de ghungaroo laah ke uh jeetoo de gal vich paa laindaa, te uhade kandhaarre charrh ke viharre vich bhajaaee firadaa| jeetoo dee chaal zaraa ku matthee paindee, taan meetoo dohaan paasiaan ton addeean maaradaa cheek utthadaa, chal ghorriaa chal|
kadekade jeetoo bhajaa firadaa ghorre ton botaa vee ban jaandaa| uh furakarraa maaradaa, taan ghorraa, te je aootth vaang galh maaradaa taan botaa| asavaar uhadee vaaj pachhaan ke kade ghorriaa te kade botiaa keh ke vangaaradaa|
bas, sabh aadataan uhanaan varageean ne| oho lachhan| daleep kauar potariaan noo kheddade vekh ke aapane aap hee keh jaandee| ve, maan noo khaanion es tarhaan naa kariaa karo| meraa jee vadteedaa je| tuhaadde piau te chaachaa ese tarhaan kariaa karade san| mereean akhaan age uh aje vee oven bhaje firade deenhade ne| preetoo ne maan marajai, khavare ais vele uh kithe hoaoogaavadde diaan kandhaarriaan ton ee naa utaranaa| vekhan vaaliaan aakhanaa, bharaavaan daa barraa piaar e| doven bharaa ik dooje noo vekhe binaan naheen san jiaoonde| nij noo banadaa sarr jaanaa paakisataan| gharaan ton vasade ujaarr dite bharaavaan ton bharaa nikherr dite| koee ik hoee see saadde naal yaad aauandaa e, taan aje tak moonhon burakee ddig paindee e| naa kise dee izat pat rahee, naa pale paaee paisaa| gharaan vich vasade raaj karade saan| ihanaan aidhar jaman vaaliaan noo kee pataa, ki saaddaa koee pindd jaan ghar ghaatt vee hundaa see| sir te laahauar shahir| zaraa jinee cheej dee lorr painee taan naarakalee jaa
varranaa| shahir dee baadasaahee| dukaanaan kaahadeean, shaahee mahil san| te ih gal giaa zeeraa, naa shahir naa shir varagaa| koee manamarazee dee cheej labh painee en ethon eihade naalon taan saaddaa pindd vee changaa see te shahir taan laahauar varagaa said saare hindusataan vich koee naheen honaa| aanhade hunde see naa jis laahauar naheen vekhiaa, auh aje jamiaa ee naheen| fir othe baabe arajan saihab daa jorr melaa honaa bee puchho ee kuchh naa| koee mulakh jurradaa see othe eik tarhaan har saal kunbh lag jaandaa see| preetoo ne vadde de modtiaan te charrh ke jaanaa| piaaraa naal hove, taan paidal uh turadaa ee naheen see| piaaraa vee jeetoo vaang naa ake naa thake| ik vaar mele te ge uh doven bharaa baaheen ute naan likhavaa liaae| main ghar aaeaan naal batheraa larree khapee| ve maan noo khaanion| ih kee loharraa maar liaae je| naan likhavaae taanaanhade nechange naheen hunde| saadde vaare paahare naa koee naan likhavaae, naa fotto luhaae| te aj kal taan ve tuseen vee hun bas kar jo utaar ihanoo modtiaan ton, te beh ke sakool daa kam kar lai, fer raat noo adhee raat tak laalattain jagaaee rakhadaa en| meree taan koee sunadaa ee naheen...| sunadaa koee bhaaven naa sunadaa, daleep kauar aapane ro vich bolee jaandee |
piaaraa singh ghar chhuttee aaeaa hoeaa see| manje te baitthaa uh khes de ddore vatt rihaa see| uhade laage chauanke vich baitthee jasabeer sabazee cheer rahee see| jeetoo te meetoo doven hasadehasade viharre vich daakhal hoe| nikaa vadde de kandhaarriaan te charrhiaa hoeaa see| uhade saje hath vich gitth ku lamaa kaanaa farriaa hoeaa see| piaaraa singh de kol aa ke meetoo ne jeetoo de saje godde te kaanaa tthakoradiaan kihaa, huchh huchh botiaa| huchh|
vekhaan vahirrakaa saaraa| panjaan varhiaan daa ho giaa e, te bolan dee jaach ee koee naheen| uh botaa e, taan toon kon en gadhaa en| laage baitthee chhaleean attoradee daleep kauar ne chhotte potare noo jhirrakadiaan kihaa|
maan| piaaraa singh de moonhon jiven ubharravaahe ik cheek nikal gee| ih keh ke toon| uhane vaak adhooraa chhadd ditaa| uhade jee noo kuchh hoeaa te uh khos modte te sutt ke baahar noo tur giaa|
piaaraa singh vaahavaa hanere hoe ghar murriaa| uhadaa chiharaa lathaa hoeaa see| jasabeer ne udaas patee val vekhiaa, par moonhon kuchh naa bolee| uh patee dee udaasee baare jaanadee see| rottee khaa ke piaaraa singh aapane manje te jaa lamaa piaa| chhottaa meetoo piaaraa singh de dtidd te jaa charrhiaa| uhane jetoo jaranail vaang chhaatee fulaa ke vadde bharaa noo sanbodhan karake kihaa, vekh oe jeetoo main teraa ghorraa mal liaa| bhaaoo toon meraa ghorraa en naa| aakharee vaak uhane piaaraa singh noo kihaa|
piaaraa singh de saare bache uhanoo bhaau kihaa karade san| jeetoo noo uhane aap bhaaoo aakhanaa sikhaaeaa see| shaaeid uh putar de moonhon chhotte bharaa dee vaaj sunanaa chaahundaa see| fer jeetoo dee gais naal preeto te meetoo vee piau noo bhaaoo aakhan lag pe| jasabeer noo saare bache beebee jee kahinde san|
jasabeera ahinoo farr lai| jaa meetiaa| son jaah jaa ke jeetoo naal| meraa aj dil naheen ttheek| piaaraa singh ne baahon farr ke meetoo noo hetthaan utaar ditaa|
piaaraa singh de andar puraaneean yaadaan ne toofaan machaa ditaa| uhadee surat atthaaraanaunee saal pichhe parat gee| panjaan chheaan varhiaan daa preetoo uhadee akh age fir rihaa see| piaaraa singh ghutt ke akhaan meett laindaa, preetoo dee shakal fer vee nighaa ton paase naa hundee| piaaraa singh daa dil uchhaladaa| par tetee saal daa javaan fauajee naaeik auchee ro naheen see sakadaa|
kam dhandhe ton vihalee ho ke jaseebar aapane manje te aa baitthee| meetoo aj bharaa naal hee sauan giaa see| jasabeer ne aapanaa manjaa khich ke patee de hor nerre kar liaa| haualeehaualee uh piaaraa singh dee chauarree chhaatee te hath feran lag pee| maano uh patee noo hauasalaa dendee hoee binaan boliaan hee keh rahee see, ene udaas naa hovo| main tuhaadde dukh baare jaanadee haan, par meree pesh koee naheen jaandee|
piaaraa singh ne aapanaa sajaa hath jasabeer de hath te rakh ke chhaatee naal ghutt liaa| jasabeer utth ke patee de manje te ho baitthee| sahijasahij
auhane patee de sir te jhuk ke barree darad bharee sur vich kihaa, kee tuhaaddaa khiaal e, mainoo preetoo yaad naheen aauandaa jadon tuseen bhareean akhaan naal jeetoo val ik ttak vihande o, mere andar valhett firade ne| main ik saahe sau sau sukhanaa sukhadee aan he rab sachiaa| saaddaa preetoo kiton labh pave, hun vee labh pave| par daso, koee pesh jaandee e ainaa tarrafiaa naa karo|
kamalee ih vee kise de vas e| gam vee kise ton puchh ke lagadaa e nooraan daa gam toon bhulaa ditaa e, par preetoo dee yaad....| piaaraa singh ne lamaa saaraa saah andar khich ke baahar noo chhaddiaa|
jinaa chir preetoo naheen labh paindaa, jeetoo noo hee aapanaa preetoo samajh lavo| meraa vas chale taan main tuhaadde saare gam aapanee jaan te lai lavaan| hun taan dil noo dtaaras ditiaan ee saregaa|
batheraa man noo samajhaaeedaa e, par gende hunde ne naa dil atharaa naheenaun manadaa de mataan rahee samajhaa|
so jo vaahaguroo aakh ke| bhalake aapaan maan horaan noo milan chalaange| age ee adheean chhutteean beet geean ne aj bhalak karadiaan| jasabeer utth ke aapane manje te pai gee|
piaaraa singh lettiaa taariaan val vekhee jaa rihaa see| chamakeele taariaan vichon vee uhanoo preetoo daa chiharaa hee nazar aa rihaa see| kite dtalee raat uhadee maarree jehee akh lagee| ddedt ghantte pichhon hee ubharravaahe utth ke beh giaa| manjaa cheekan dee aavaaj naal jasabeer dee vee akh khulh gee|
kiaun kee gal e autth ke baitthe hoe je jasabeer vee utth ke beh gee|
barraa bhairraa sufanaa aaeaa| main te preetoo ik bheerr vich dee langh rahe aan| shaaeid jorr daa melaa e| preetoo dee hik vich kise ne barachhee maar ditee| uh haae, bhaaoo, haae bhaau karadaa mereean baaheen vich ee mar giaa e| bas, ddar naal meree akh khul gee|
chintaa naa karo| aahunde ne, jeehade baare es tarhaan daa sufanaa aave, auhade hak vich sagon changaa hundaa e| khavare kite aapanaa preetoo mil ee
pave| jasabeer ne patee daa dil dharaaun vaasate kihaa|
jasabeer uh mile naa mile saaddee kisamat| uny preetoo ho jiaundaa, meraa dil aahandaa e, auh jiaoondaa e|
hachhaa lame pai jo| meraa taan aapanaa jee vee ghattadaa e piaa|
doven jane lame pai ge, par fer uhanaan noo neend naa aaee| dine jasabeer ne pekiaan noo jaan vaasate kihaa| uhadaa khiaal see, do din vaandte jaan naal piaaraa singh daa dil parach jaavegaa| piaaraa singh ne ih keh ke salaah agale din te paa ditee ki us din uhadaa dil ttheek naheen see|
dine atth vaje reddeeo te khabar aaee ki cheen ne bhaarat ute hamalaa kar ditaa hai| ladaakh te neefaa vich doheen thaaeen cheenee fauajaan age vadh raheean han| baaraan vaje piaaraa singh noo fauaj valon taar aa gee| likhiaa see, chhuttee kainsal keetee jaa rahee hai| fauaran aapanee rajamaintt vich pahuncho| agale din savere hee piaaraa singh tur giaa|
3.
cheen ik visathaaravaadee, larraaee pasand raaj hai| usade hukamaraan larraaee noo laazamee samajhade han| uh aachaaraan vichaaraan de parachaar vaasate sabh ton vaddaa saadhan yudh noo hee samajhade han| is vaasate raajasatiaa hath aaun ton pichhon sabh ton vadhere dhiaan uhanaan jangee tiaaree val hee ditaa|
jinhaanjinhaan mulakaan deean hadaan naal lagadeean han, cheen ne uhanaan saariaan ute hee kuchh naa kuchh mihar dee nazar keetee hai| koreea vich khaanaajangee karaa ke us de do ttukarre karavaa dite| laaoos te veeatanaam vich keeran baageean dee garrabarr vee haale samaapat naheen hoee, bhaaven usanoo kaafee had tak dabaa ditaa giaa hai| neeteevaanaan daa vishavaas
hai ki ihanaan saariaan kaaranaamiaan vich cheen sarakaar daa hath hai te tibat noo taan cheen ne sidhaa hee harrap kar liaa| ih sabh kuchh achanachet jaan sanjog vas naheen hoeaa, sagon cheenee haakamaan dee neetee daa ih mukh sidhaant hai|
cheenee haakamaan daa asalee nishaanaa hai saaree duneea de raajasee leeddar bananaa| uhanaan de mat anusaar sabh ton vadhere aabaadee vaalaa descheena hee saaree duneean daa aagoo te maalak banan daa hakadaar hai|
par is manzal te pahunchan vaasate pahilaan esheea daa aagoo bananaa zarooree hai| cheen de es raah vich do rukaavattaan han bhaarat te roos| roos noo taan cheen eseeaee des hee naheen manadaa| uh saaraa ttil laa ke roos noo yauarapee des sidh karan de fikar vich hai| is vich vee cheen dee barree ddoonghee chaal hai| cheen dee neetee kise sidhaant te attal rahin dee naheen| lorr pee taan uh pichhale saare sidhaant te vaahadiaan ton mukar jaandaa hai| je uh roos nookhaas kar roosee sarakaar nooyoorapee sidh karan vich safal ho jaae, taan fir uh ik roos dee thaan do roos hon daa parachaar karegee| ik yoorapee roos te doosaraa esheeaee roos| saaeid aakharee kadam cheen daa hovegaa ki yoorapee roos dee gulaamee ton eseeaee roos noo aazaad karan vaasate uh aapanee mukatee sainaa roos vich daakhal kar deve|
par ihanaan supaniaan de safal hon de raah vich kee parraan han| pahilaa ki cheen bhaarat ute aapanaa sikaa jamaa sake te doosaraa ki roos te amareekaa aapas vich larr ke tabaah ho jaan| roos te amareekaa dee ttakar karaaunaa cheen de hath vas naheen| so uhane pahilaan aapanee dayaa drishattee bhaarat val morree|
ttheek kise neeteevaan ne kihaa hai ki koee desh bahutee vaar gavaandtee naal mitaraachaaree es vaasate vadhaaunde han ki uhade ghar de bhetee ho ke us ute hamalaa kar sakan| cheen ne pahilaan ehaa rasataa apanaaeaa|
bhaarat dee mukh neetee har ik naal bharaavaan vaang mil ke rahin dee hai| cheen de haakamaan noo ghar bulaa ke bhaarat ne uhanaan daa uh savaagat
keetaa ki duneea vekh ke dang reh gee| cheenee haakamaan ne vee ucheean baaheen karake hindee cheenee bhaaee bhaaee de naahare laae te panddat nahiroo de sahihond de asool panch sheel noo paravaan karake dosatee pakee keetee| us vele kauan jaanadaa see ki cheenee haakamaan de dilaan vich khott hai|
cheen sarakaar ne ik vaar bhaaratacheen sarahadaan noo maanataa de ke fir sahijasahij us ton mukaranaa shuroo kar ditaa| aakhar cheen ne bhaarat de bahut saare ilaake dee mang karanee suroo kar ditee| naal hee cheenee haakam ih vee kahee jaan ki saare jhagarre sulhaa safaaee naal najatthe jaanage kiaunk hindee cheenee bhaaee bhaaee han te ant uh din vee aaeaa, jad cheen ne bhaarat ute hamalaa kar ditaa|
savaal paidaa hundaa hai ki cheen ne bhaarat ute hamalaa karan vaasate san 62 daa satanbaraakatoobar hee kiaun chuniaa
kiaunk cheen dee neetee anusaar ehaa samaan sabh ton ttheek see| is vele duneean deean do vaddeean paramaanoo taakataan tabaahee de vaasate tiaar khaleean san| ttakar ho jaandee taan duneea dee lagabhag adhee vason bhasam ho jaandee| ih jhagarraa amareekaa de nerre vasade ik chhotte jehe aazaad ttaapoo kiaoobaa daa see| kamiaoonisatt khiaalaan de asar thale kiaoobaa sarakaar ne roos ton madad haasal kar lee| amareekaa ne sochiaa, eih usadee hik ute roos daa fauajee addaa banaa rihaa hai| amareekaa ne kiaoobaa ute hamalaa karan dee viaunt banaa lee| saaree duneea paramaanoo yudh de bhai ton kanb utthee| cheen sarakaar noo pakaa yakeen ho giaa ki hun ih vee vishavaas see ki is yudh vich roos, amareekaa te dohaan de pakhee yoorapee desh samoolachon mitt jaanage| ujarre hoe brahimandd ute aapanaa raaj sathaapat karan vich cheen de saamhane ddattan vaalaa siraf bhaarat hee reh jaandaa see| so cheen ne bhaarat ute hamalaa karan dee tthaan lee| cheen dee saaree viaunt kiaoobaa dee garrabarr te nirabhar see| dohaan thaavaan deean ghattanaavaan deean taareekhaan ute nazar maaran naal es gal dee tasadeek ho jaandee hai|
sat satanbar 1962 noo amareekaa ne aapaneean rizarav fauajaan noo bulaa
liaa te larraaee vaasate aam tiaaree daa hukam jaaree keetaa|
atth satanbar noo cheenee fauajaan ne thaagalaa pindd kolon maikamohan rekhaa noo paar keetaa| maikamohan rekhaa noo cheen aap kadee bhaarat cheen dee antararaashattaree had man chukaa see|
panj akatoobar noo amareekaa dee samundaree sainaa ne kiaoobaa viradh fauajee kaaravaaee shuroo kar ditee|
atth akatoobar pichhe cheen ne bhaaratee fauajaan ute maarattar topaan naal gale barasaaune shuroo kar dite|
atth akatoobar pichhon amareekaa ne kiaoobaa ute dabaau vadhaa ditaa| baaee akatoobar noo us ttaapoo dee samundaree naakaabandee shuroo kar ditee te ik tarhaan naal pooraa gheraa paa liaa|
veeh akatoobar noo cheen ne neefaa te ladaakh ute vaddaa hamalaa kar ditaa| bhaaratee fauajaan sarahad ute bahut thorrheean san, masaan andaroonee aman kaaeim rakhan jogeean par jis bahaadaree naal bhaaratee javaanaan ne agon ttaakaraa keetaa, dushaman hairaan reh giaa|
amareekaa de pradhaan kaineddee te roos de netaa kharoosachev ne siaanap ton kam liaa| dohaan vaddiaan ne kiaoobaa de masale te sulhaa kar lee| duneea tabaahee ton bach gee| aman de chaahavaan siaane lokaan ne sukh daa saah liaa| es sulhaa te kise noo sukh naheen hoeaa, taan keval cheen de haakamaan noo| uhanaan kharoosachev noo raj ke kosiaa, jo jeea aaeaa buraa bhalaa kihaa| iaun samajho ki cheen de saare bure iraadiaan ute paanee fir giaa|
veeh navanbar noo amareekaa ne kiaoobaa ton gheraa utthaa liaa|
agale din ikee navanbar, 1962 noo cheen ne ikatarafaa larraaee band kar ditee| bhaarat pahilaan hee larraaee de hak vich naheen see| cheen ne larraaee band karan daa ailaan keetaa, taan agon bhaaratee sainaa ne vee golee chalaaunee band kar ditee|
eis chhottee jihee jharrap vich bhaaratee javaanaan ne duneea noo das ditaa, ki uh maradaan vaang ttaakaraa karanaa te desh badale maranaa jaanade han|
takarre ho jau javaano| tuhaaddaa mul pain daa samaan aa piaa je| cheen ne saadde ute hamalaa kar ditaa e| ddoodt ddoodt gitth jine bauniaan feeniaa de maaramaar ke moonh bhuaa dihai| vekhio fir kiven sufaniaan dee duneea vich vasan vaale leeddar vee tuhaaddee kadar karade| fauaj dee kinee ku lorr te keemat hundee hai, hun sabh noo pataa lag jaaegaa| tiaar ho jaao| holadaar belaa singh ne javaanaan noo lalakaaradiaan tiaaree daa hukam ditaa|
saahab| khaalasaa tiaar bar tiaar e| piaaraa singh ne aap te vadde mitaraan varage afasar de saamhane saliaoott karadiaan kihaa, par kite paakisataan val moonh hundaa, taan dil deean pujaa lainde|
ghabaraau naa| uh velaa vee aa jaavegaa| aseen cheen de ttaakare te kamazor saabat hoe, taan paakisataan vaar karanen ukegaa naheen, par je aseen cheen de mukaabale te change maradaan vaang ddatt ge, taan fir paakisataan de chaar varhe aje hor uddeek karegaa| chhetee jaan pichhetee paakisataan sarakaar naal larraaee zaroor hovegee| bhoohe aae hoe ddikattettar karaare hathaan binaan baaj naheen aauan lage|
baabaa hath taan uh laavaange, jiharre peeharreean tak yaad rakhan| ikeraan aamo saamhane ho lain dih| piaaraa singh daa chiharaa josh vich bhakh ke laal ho giaa see|
saahaba iaun uddaa diaange iaun| baalam raam ne saje hath naal chuttakee vajaaundiaan kihaa|
baabe de naal hundiaan saanoo kaahadaa khataraa e| fauajaan tiaar bar tiaar ne| suchaa singh ne doone josh naal kihaa|
agalee saver chaar vaje tarrake us fauaj ne feerozapur ton kooch keetaa, aus dee thaan sanbhaalan vaasate pichhon hor fauaj aa gee|
morache te jaan vaale javaan barre khush san| uhanaan de ang ang vichon jos angarraaeean lai rihaa see| fauajee ttarakaan te baitthe uh gidhaa paaunde jaande san|
jang vich vekho jaanage
mal, kachiaan dudhaan de paale|
eik gabharoo uchee baanh karake bolee paaundaa|
hoahona, hoaa| kachiaan dudhaan de paalee|
pichhon saaree ttolee asamaan sir te chuk laindee| aakhar javaanee kiven lukee rahe| fir uhanaan dee javaanee daa kee puchhanaa jinhaan noo dhauale aa jaan te vee fauajee javaan hee kihaa jaandaa hai|
eik raat patthaanakott guzaar ke uh fauaj agalee shaam noo jamoo jaa pahunchee| ik haftaa usanoo jamoo vich hee rukanaa piaa| is samen javaanaan vich kee kisam daa vichaaravattaandaraa hundaa rihaa|
lai u piaaraa sinhaan shaid tere man dee muraad pooree ho ee jaave| maloom hundaa e saanoo agaan ladaakh bhejan daa parogaraam badal giaa e| said paakisataan de hamale daa khtaraa vadh giaa e| paakasataanee leeddaraan noo jangee bukhaar suroo ho giaa e| ik paase uhanaan saaree fauaj noo tiaaree daa hukam de ditaa e te naal hee naveen bharatee suroo kar ditee e| iaun samajho ki bas saare mulak vich laamabandee| es vaasate baid saanoo siaalakott val moonh karan daa hukam mil jaave|
fer taan baabaa| reejhaan laah leee koraan| mukh vekhe naa javaanaan de hath| piaaraa singh daa chiharaa josh naal laal ton soohaa ho giaa|
nooraan fer vee tere hath naheen aauanee| khushee kachhaan maar| bhetee mitar suchaa singh ne tthatth naal kihaa|
te hun nooraan vich piaa vee kee honaa en zanaanee taan dooje sooe khaangharr ho jaandee e| baabaa belaa singh ne vadde tajarabekaaraan vaang kihaa| uh chokhee vadderee umar daa hundaa hoeaa vee munddiaan naal munddaa hee see| uh kam vele haualadaar see, par age pichhe gabharooaan naal yaaraan daa yaar|
te barakee dee jamee palee nooraan ne taan hun tak darajan pooree keetee honee en| suchaa singh ne fer ttakor keetee|
aue suchiaa| baaj aa jaah ilataan ton| naheen taan jaanadaa en fir toon mere hathaan noo| piaaraa singh ne mathe te tiaurree paa ke kihaa|
kiaun ddaadtee tanak lagadee e auh musalee, jattee naalon bahutee changee see kite suchaa singh ne jiven fir dukhadee rag noo chherr ditaa|
sachiaa piaaraa singh ne zaraa karrak ke kihaa| koee nooraan daa naan ghiranaa naal le, piaaraa singh ih baradaashat naheen see kar sakadaa|
bas bhaaee bas| baabe belaa singh ne dohaan gabharooaan noo shaant karadiaan kihaa| jisanoo inasaan piaar karadaa e, auhade khilaaf maarraa changaa kuchh naheen sun sakadaa| fir jithe marad daa dil aa jaae| lailaa kaalee see, par majanoo vaasate taan uh hooraan naalon vadh ke see| siaaniaan aakhiaa e, eishak naa puchhe jaat| vachaaree nooraan naal vee zulam hoeaa e julam| baabe belaa singh ne hamadaradee naal kihaa|
baabaa ih galaan chhadd den vich hee bhalaa e| ag failiaan sek ee aauandaa e| piaaraa singh ne andaron utth rihaa tthandtaa saah andare rok liaa|
holadaar saahab| saahab ne bulaaeaa e| lahinaa singh ne nerre aa ke salayoott maaradiaan kihaa|
lau aa giaa je sadaa| tuseen tiaar ho jaao| kahindaa hoeaa belaa singh kamaandding afasar val tur piaa|
agale din us fauaj ne siree nagar val chaale paa dite| pahaarr dee vakhee ute vingee ttedtee sarrake fauajee ttarak aapanee chaale chale jaa rahe san| ik paase ddoonghee dtalavaan te ik paase uche parabat | doheen paaseen hariaaval hee hariaaval| sundar man mohane nazaare| par fauajeean de dil taan kise hor paase ulajhe hoe san| uhanaan de manaan vich see ik paase aapanaa des te ik paase vairee deean fauajaan|
raah vich do parraa karake teesare din uh siree nagar jaa puje| agale hukam tak uhanaan noo othe bisaraam karan lee kihaa giaa|
lo ue munddio| ahinoo aahande je kashameer janat nazeer| mugal baadasaaeh taanaahunde nees dharatee te aashak san aask| kar lo chaar din sairasapaatte| par vekhio, kise kashameeran de jaal vich naa fas jaaeo| aapane aap de meghe riho| ih shit deean makheean ne, shahit deean| jis ful te beh jaan, saaraa ras nachorr ke uddadeean ne| te fauajee
javaan taan ihanaan noo rab deve| fauaj vee ik kisam daa jateean daa dderaa hundaa e| samajhe holadaar belaa singh ne javaanaan noo chetaavanee dendiaan kihaa|
baabaa fikar naa kar| aseen taan saare jatee varage aan| suchaa singh ne baabe noo bharosaa duaaundiaan kihaa|
taaheen taan raanee sundaraan daa ddar e| naheen taan veeh kanapaatte dhake khaande firade ne, kauan puchhadaa e|
baabaa| toon vee javaanee vaare pooran jogee naalon ghatt naheen hundaa honaa| kolon baalam raam ne haualadaar noo khush karan de iraade naal kihaa|
vaah ue baalamaa| chokhaa ee bhee ih vee| haualadaar ne uhade naal nigaa milaaundiaan has ke kihaa|
baabaa kade rakaaradd suniaa ee ki naheen.. haae nee meraa baalam, haae nee, meraa zaalam| taaraa chand ne haan vich haan milaaundiaan kihaa|
himaalaa deean chotteean ute ag bal rahee see| zindagee mauat naal galavakarreean paa rahee see| cheene chasool te kabazaa karan vaasate te bhaaratee javaan usadee rakhiaa karan vaasate lahoo dee holee khedd rahe san| dudh chitteean baraf kajeean chotteean naven sooraj soohe saahaloo pahin ke fab fab bahindeean san, par fauajee javaanaan de man te is daa koee bhai naheen see| uh taan mauat noo ik khedd samajh ke tiaar baitthe san; sagon kise kise vele taan kuchh manachale gabharoo kaahale vee pai jaande| uh haualadaar noo puchhade kiaun baabaa| fir kis din ladaakh te charrhaaee karanee en aiven foke fer kar karake ake pe aan, kite sache fair karake vee vekh leee|
agale din siree nagar vich pahilaan dee ttikee hoee fauaj ladaakh val tur gee| uhadee kamee noo pooraa karan lee pichhon hor javaan aa ge|
lau bee munddio| hun aavegee aapanee vaaree| suniaa en hun saadde kol naven hathiaar vee aa ge ne| hun suaad aavegaa ttaakare daa| haualadaar belaa singh ne gabharooaan vaale hauasale naal kihaa|
baraabar de hathiaar te baraabar deean fauajaan hon, taan suaad vee fer aaundaa e| naaeik siree raam ne kolon hungaaraa bhariaa|
bhaaratee fauajee agale morache te jaan vaasate jiven kaahale pe hoe san| fauajee daa man aisaa banaa ditaa jaandaa hai ki uh keval larran vaasate hai| te je uhanoo aapane desh dee rakhiaa vaasate larranaa pave, fir uhade josh daa kee puchhanaa| har bhaaratee fauajee de man vich hamalaaaavar cheen vaasate athaah gusaa see| cheen ne bhaarat naal mitaradharoh keetaa see| uton bhaaee bhaaee dee duhaaee dendiaan, auhane choraan vaang hadaan ute hamalaa kar ditaa see| te fer binaan kise kaaran de| is vaasate har bhaaratee de man vich ranj honaa subhaavak see|
agale din hee achanachet khabar pahunchee ki larraaee band ho gee hai| cheen ne aapaneean fauajaan kuchh pichhe hattaauneean man leean han| aman pasand lokaan ne sukh daa saah liaa| varatamaan jug vich kise noo vee larraaee ton koee faaeidaa naheen pahunch sakadaa|
5.
eis chhottee jihee larraaee daa saare mulak te asar piaa| cheen sarakaar de viradh sabh de dilaan vich ghiranaa te gusaa bhar giaa| kee raajasee te kee dhaaramak, sabh sansathaavaan ne sarakaar daa saath ditaa| lokaan ne dhan ditaa, fauaj vaasate tuhafe bheje, zakhameean vaasate khoon ditaa| larraaee de samen janataa de guse te josh daa ih haal see ki baajaaraan vich aae din jaloos nikalade te jalase hunde| sakoolaan de vidiaarathee, kaarakhaaniaan de mazadoor, siaasee paaratteean de varakar te janataa de aam aadamee jaloosaan vich shaamal ho ke cheen sarakaar de viradh naahare laaunde| jinaa gusaa uh paragatt karade san, aus ton kee gunaa unhaan de andar samaaeaa hoeaa see|
samaagam bhaaven kise kisam daa hove, raag hameshaa vele de hee gaae jaande han| koee dhaaramak utasav hee hundaa taan viaakhiaa othe cheen naal hoee ttakar dee hundee| 2 janavaree 1963 noo guroo gobind singh jee de avataar dhaaran daa purab aa giaa| siree nagar dee singh sabhaa ne is utasav noo barree dhoom dhaam naal manaaeaa| shahiree janataa de naal uhanaan othe ttikee
hoee fauaj noo vee bulaaeaa| uh purab ik tarhaan saare mazahabaan daa saanjhaa ban giaa| hindoo sikhaan de naalanaal kuchh kashameeree musalamaan vee aae| singh sabhaa de vichaaravaan parabandhakaan ne kasmeer sarakaar de kuchh vajeer, janatak leeddar te aahalaa afasar vee bulaae| har ik ne aapo aapane khiaal dase| har ik daa nishaanaa cheen de hamale vele bhaarat vich paragatt hoee ekataa te fauajaan dee bahaadaree dee salaahutaa karanaa see|
patavante leeddar te sarakaaree karamachaaree aapoaapane khiaal das ke chale ge| pichhe hor bolan vaaliaan dee vaaree aaee| sakool deean vidiaarathanaan ne ik mangalamee shabad parrhiaa| fir sattej saikattaree ne agalaa progaraam dasadiaan kihaa, saadh sangat| hun ik fauajee javaan naaeik piaaraa singh aapanee kavitaa parrhegaa| us ton pichhon panth de parasadh parachaarak giaanee saadhoo singh jee aapane vichaar pesh karanage| giaanee jee dee jaanapachhaan karaaun dee main vadhere lorr naheen samajhadaa| hun s. piaaraa singh jee|
panjaab daa jamiaa uchaa lamaa sunakhaa gabharoo, fauajee varadee vich sajiaa, maaeek de saamhane aa khalotaa| sangat noo fateh bulaa ke uhane shuroo keetaa meree chhottee jihee kavitaa, guroo mahaaraaj de jeevan ute, eik jhaat vajon hai| likhiaa hai
jad bheerr banee see desh te
ethe see ikatarafaa raaj|
ethe zulam jabar daa jor see
ate moonh lukaave laaj|
tad pirr vich jhanddaa gaddiaa
guroo gobind singh mahaaraaj|
auhadee ddaadtiaan naal ajorr see
ate maarriaan naal lihaaj|
de gurrhatee khanddedhaar dee
aus ditaa badal samaaj|
aus gidarr sher banaa dite
ate chirreean taaeen baaj|
kar maalaa khanddaa ik thaan
aus ditaa badal ravaaj|
aus hatheen dhanukh utthaa liaa
see zulam daa iho ilaaj|
auh lakhaan sang ttakaraa giaa
guroo fatahi dee de aavaaz|
aus mauat viaahun vaasate
putaraan daa rachiaa kaaj|
do joojhe vich chamakauar de
rakh lee dharam dee laaj|
do vich khoonee sarahind de
ge neehaan vich biraaj|
guroo de kurabaanee bans dee
giaa panth shaheedaan saaj|
jo maanan maran piaariaa
sir uhanaan suhande taaj|
o, jattaa piaariaaaa|
manamohanee javaanee te sundar aavaaz| saaree sangat aanand vich bhoom utthee| piaaraa singh lamee hek vich sur khatam karake beh giaa| saamhanion sangat vichon ike vaar koee vaajaan aaeean
shaheed keval singh dee vaar|
neefaa de shaheed keval singh dee|
sakatar saahib| ihanoo panj mintt hor siraf panj mintt|
saaree sangat dee mang e jee panj mintt hor|
sattej sakatar ne sajaa hath khalaa karake sangat noo chup karaaundiaan kihaa, sangat daa hukam hai, taan aseen sangat dee khushee vaasate hee sabh kujh kar rahe haan| main s. piaaraa singh paas benatee karaangaa, ki uh shaheed keval singh dee vaar sunaaun| siraf panj mintt|
piaaraa singh fer utth ke khalo giaa| uhadee chhaatee maan naal bhar gee| sattej ute bolan daa ik navekalaa hee nashaa hundaa hai, jis noo uh mahisoos kar rihaa see| uhane fateh bulaa ke kihaa, veeh ikee saal daa javaan sipaahee keval singh, pindd kottalee thaan singh, zilhaa jalandhar daa rahin vaalaa see| neefaa vich uh vaalong dee chauankee te shaheed hoeaa| uhade saathee sheed ho ge, te kolon golee sikaa vee muk giaa| atth cheene us javaan ne bandook naal kuttakatt ke hee maar dite| sarakaar valon usanoo mahaanveer chakar miliaa hai| vaireean noo age vadhade vekh ke uh saatheean noo lalakaar ke iaun kahindaa hai
main duaabe jamiaan
jo jodhiaan daa asathaan
jithe babaraan beer bahaadaraan
vaaree des lee jind jaan
jithe bhagat singh jahe khedd ge
dtaaddee vaaraan jinhaan deean gaan
jiharre mauat vihaajhan jaanade
aseen uhanaan dee santaan
aseen sir denon naa sangade
par anakh naa deeee jaan
aj neefaa dee sarahad te
jo vairee utare aan
auhanaan sute sher vangaar le
par bach ke hun naa jaan
ho jo takarre mere haaneeon|
hoeee des lee kurabaan
eih keh lalakaaraa maariaa
jad keval singh balavaan
auhade saathee siralath soorame
lag goleean daa meenh barasaan
auh hikaan andar maarade
ate chhaateean de vich khaan
auh poor khapaa ke vaireean
fir aapanee vaaran jaan
baakee saare shaheedeean paa ge
kalhaa reh giaa marad javaan
singh kalhaa savaa lakh sooramaa
guroo dasaven daa faramaan
jad golee sikaa mukiaa
aus lee sangeen see taan
auh vairee ute jaa piaa
aus dtaah le atth javaan
fir door khalote vaireean
le us val sedh nashaan
auhadee chhaatee ho gee chhaananee
moonh parane ddigaa aan
eiaun marad shaheedee paa giaa
pichhon galaan kare jahaan
o, karamaan vaaliaaaa|
sajee baanh khalee karake barree adaa naal pichhaanh noo ghunm ke piaaraa singh aapanee thaan te beh giaa| saikattaree utth ke maaeek de saamhane aa khalaa|
ttheek hee desh khaatar sheed hon vaaliaan deean galaan duneea der tak kariaa karadee hai| sattej sakatar ne piaaraa singh de kathan dee prorrhataa karadiaan kihaa| kise uradoo de saaeir daa kathan hai
shaheedon kee chitaaon pehi lagenge har baras mele,
vatan pehi mittane vaalon kaa yahee baakee nishaan hogaa|
so aj de shaheedaan noo vee kauam bhulaavegee naheen| main aap jee de te giaanee jee de daramiaan vadhere chir khalonaa naheen chaahundaa| hun giaanee
jee darashan denage|
giaanee saadhoo singhapanjataalee ku saal dee umarachange darashanee sikh san| sundar sidhaa daaharraa, bharavaan chiharaa, bharavaan sareer, daramiaanaa kad, safaid dasataar, halakee asamaanee rang dee aichakan, lagabhag milaven julaven rang daa garam reb pajaamaa| har pakh ton prabhaavashaalee san| uhanaan maaeik de saamhane hath jorr ke pahilaan mool mantr daa paatth keetaa te fir sangat val dhiaan dendiaan fateh bulaaee|
sangat vichon bahut thorre sajanaan ne fateh daa javaab ditaa| giaanee jee ne parachaarakaan vaalee adaa naal do mintt laa ke fatahi dee viaakhiaa keetee, te fer zaraa uchee sur vich lalakaar ke fateh bulaaee| is vaar sangat vichon vee fteh dee bharaveen morraveen avaaj aaee| saaraa panddaal goonj utthiaa| pichhale paase ik do laaddaleean fauajaan vee aa baittheean san| uhanaan dee fatahi dee lamee hek baakee sangat naalon pichhon vee vaahavaa chir goonjadee rahee| laage baitthe sarotiaan daa dhiaan uhanaan val chaliaa giaa| kuchh manachale gabharoo uhanaan de anokhe deedaariaan aute mohat hoe musakarreean ch hasee jaa rahe san|
sangat vich zaraa aman hoeaa taan giaanee horaan laikachar shuroo keetaa| uh aapane hunar de kaafee siaane san| pahilaan uhanaan guroo gobind singh jee de dhaaramik, samaajak te raajasee vichaaraan baare kuchh mintt kihaa| ant, deh sivaa bar mohi ihai dee viaakhiaa karade hoe uh cheen naal hoee larraaee val aa ge|
saadh sangata tusaan fauajee javaan s. piaaraa singh kolon shaheed keval singh dee vaar sunee hai| sheed kauam daa saramaaeaa hunde han, zindagee hunde han| ttheek kise ne kihaa hai ki shaheed kee jo mauat hai, vuh kauam kee hayaat hai| kuchh marajeeaurre kauam dee khaatar maran vaasate hee jiaoonde han| charrhadee javaanee, sundar gabharoo, keval singh kolon daaroo sikaa muk giaa| fer vee marad ne hauasalaa naheen haariaa| sangeen taan ke hee uh vairee de ttiddee dal ute ttutt piaa| sarakaaree reeporatt hai ki atth cheene sipaahee uhane ddaang vaang bandook naal kuttakatt ke hee maar dite| vairee dal vich bhaajarr pai
gee| door khalote vaireean ne chaand maaree vaang ose ute goleean vasaauneean shuroo kar diteean| gabharoo daa saaraa sareer chhaananee vaang chheko chhek ho giaa| ant ddigaa vee taan sooramaa moonh bhaar ddigaa| sheed ho ke vee marad ne vairee val kandd naheen keetee| iaun samajho, ki keval singh, saahibazaadaa ajeet singh dee kurabaanee dee yaad taajaa kar giaa|
doosaraa varananayog naam soobedaar jogindar singh daa hai| uh pindd maahal kalaan, zilhaa feerojpur daa see| uh neefaa vich tavaang de morache te larr rihaa see| ih taan tuseen jaanade hee ho, ki bhaarat es larraaee vaasate tiaar naheen see| jaan iaun kaho, ki larraaee achanachet saadde sir aan pee| saaddee sarahad ute barree thorree fauaj see| bas masaan andaroonee aman kaaeim rakhan jogee| cheen ne aapane valon pooree tiaaree naal hamalaa keetaa see| saaddee sarahadee fauaj naalon cheenee fauaj dee ginatee kee gunaa see| uhanaan kol hathiaar vee saadde naalon vadheea aattomaittik san| pichhon imadaadee kumak bhejanee te sapalaaee daa prabandh vee uhanaan daa vadheea see| is chauankee te saadde panj sipaahee san, hamalaa karan vaale cheeniaan dee ginatee panjaah jaan sau tak see| is tarhaan bhaaree ginatee naal vairee ne tavaang aute hamalaa keetaa| soobedaar jogindar singh aapane mutthee bhar sipaaheean sane, puraatan singhaan vaang chhaatee taan ke vairee de saamhane ddatt giaa| kuchh samaan dohaan paasiaan ton meenh vaang golee varhee| adhe ku saathee jogindar singh de shaheedee praapat kar ge| us ton panjasat gunaa vadhere dusman maare ge| ain use vele vairee dee golee soobedaar jogindar singh de patt vich dee nikal gee| futt kaafee maaroo see| sipaaheean ne zor ditaa, ki uh soobedaar noo chuk ke pichhe surakhiat thaan te lai jaande han| agon soobedaar ne mathe te tiaurree paa ke kihaa, tusaan puraatan singhaan daa itihaas naheen parrhiaa chhotte ghalooghaare vich vairee dee top daa golaa vaj ke s. sukhaa singh maarree kanbokee vaale dee lat ttutt gee see| uhane parane naal ghutt ke lat banh lee, te kee maheene ose tarhaan larradaa rihaa| aapaan vee taan uhanaan yodhiaan dee hee aaualaad haan| es futt de kaaran main aapane javaanaan noo chhadd ke pichhe nas jaavaan eih naheen ho sakadaa| takarre ho ke vairee ute hamalaa karo| ih see bahaadaree| soobedaar
ne aap masheen gan sanbhaal lee, te saatheean noo lalakaar ke sheravaaee halaa bol ditaa| barree lahoo ddolhaveen larraaee hoee| keean noo jamalok puchaa ke soobedaar jogindar singh moonh bhaar jaa piaa| uhadaa saaraa sareer goleean naal vidhaa piaa see| uhade saathee vee maradaan vaang larr ke sheed ho ge| bharose yog khabaraan ton pataa lagaa hai, ki cheenee sipaaheean ne adhabehosh pe sahikade soobedaar noo farriaa| siraf uhadee chhaatee vich saah arre hoe san| lataan baahaan goleean naal choor ho chukeean san| cheenee afsar de isaare naal dubhaasee ne puchhiaa, sunaao soobedaara fir vee hamaare saath larregaa agon soobedaar ne saaree shakatee ikatthee karake barre ruhab naal kihaa, kee tuseen samajhade ho, ki ahinaan zakhamaan naal meree sooramataaee vich kuchh farak aa giaa e eik vaar naheen, hazaar vaar janam dhaar ke vee main desh de vaireean naal larradaa rahaangaa| ik tuseen hee naheen, tuhaadde vaang koee vee mere desh te hamalaa karegaa, taan main ehaa kahaangaa ki meraa desh aazaad karo| koee hor kauam hundee, taan soobedaar jogindar singh de ihanaan shabadaan dee kadar karadee| par kahinde han ki bekirak cheene sipaaheean ne barre taseehe de ke jogindar singh noo sheed keetaa| uhadeean lataan baahaan vich sangeenaan khubho khubho ke uhade lahoo daa ik ik kataraa choeaa giaa par aafareen us soorame de, aakharee dam tak uh moonhon fateh de naahare laaundaa rihaa| sarakaar hind ne uhadee kurabaanee daa satikaar karadiaan hoeaan usanoo sabh ton vaddaa fauajee sanamaan paramaveer chakar ditaa| eho jehe shaheedaan daa naam lai ke hee kauam jeeviaa karadee hai|
eih taan hoe neevaa vich larran vaaliaan de kaaranaame| hun ladaakh de yudh dee kahaanee suno| edhar larran vaaleean fauajaan vich ik teraan feeladd rajamaintt vee see| uh aje vee othe hee see| uh rajamaintt nirol sikhaan dee hai| rajamaintt de granthee baabaa santokh singh jee mere mitar han| hune uhanaan dee ik lamee saaree chitthee mainoo milee hai| chitthee kaahadee, larraaee daa pooraa itihaas hee samajho| pahilee gal, jadon uh rajamaintt aithon ladaakh val turan lagee, taan granthee noo kihaa giaa, ki uh chaahun taan naal naa jaan| kiaunk chasool deean pahaarreean te har vele baraf jamee rahindee hai| othon dee
tthandd vich lahoo jam jaandaa hai| aakaseejan ghatt hon karake, saah lainaa aauakhaa hundaa hai| naale fir larraaee daa maidaan| pataa je, agon granthee santokh singh jee ne kee javaab ditaa auhanaan kihaa, jithe mere javaan jaanage, main ihanaan de naal jaavaangaa| main ihanaan daa bhaav guroo mahaaraaj daa granthee haan| meraa dharam jaan naal piaar karake pichhe rahinaa naheen| mukadee gal, naal hee granthee saahib, te naal hee guroo mahaaraaj dee deh| navanbar daa maheenaa chasool dee saradee daa ih haal| likhiaa hai, ki moonh dhon lagiaan garam paanee daa buk bhar ke moonh te paaunde saan, taan paanee de katare baraf ban ke daarrhe de naal hee chanbarr jaande san| us saradee daa ttaakaraa panjaab de jamapal javaanaan ne keetaa| duneea bhar vich aj tak larreean geean larraaeean vichon uh sabh ton uche thaan larree gee larraaee hai| hairaan karan vaaleean bikharreean pahaarreean de ute javaanaan ne jaa ke morache sanbhaale| fir ih morachaa sabh ton sakhat see| chasool saadde hathon chalaa jaandaa taan samajho, saaraa ladaakh giaa see| jis bahaadaree naal othe saadde javaan larre han, eiaun samajho, auhanaan naven sirion puraane shaheedaan de kaaranaame duharaa dite|
1818 dee gal hai| mahaaraajaa ranajeet singh deean fauajaan ne mulataan de kilhe noo gheraa paaeaa hoeaa see| sikhaan dee ik top kilhe ute gole barasaa rahee see| uhade goliaan ne kandh vich ik daraarr paidaa kar ditee| ain use vele top daa paheea ttutt giaa| topachee ne afsos vich sir hilaa ke kihaa, kite das pandaraan gole hor ese thaan te vaj jaande, taan kandh vich fauajaan de langhan jogaa paarr pai jaanaa see, par hun kujh naheen ho sakadaa| muzahar khaan daa jaasoos gulaam jeelaanee bhes badal ke us vele sikh fauaj vich fir rihaa see| us top dee kahaanee uh likhadaa kahindaa hai ki ik sikh javaan ne top de dhure hetth modtaa de ke top padharee kar ditee| top chalee te golaa nishaane te lagaa| kandh vichon kujh pathar hetthaan aa ddige| par us modte ddaahun vaale sikh javaan daa sareer ang ang judaa ho ke havaa vich udd giaa| us modte dee shaheedee ne magaraliaan vich doonaa jos bhar ditaa| sat sree akaal de jaikaariaan dee goonj vich dooje javaan ne dhure hetth modtaa aa ddaahiaa| gulaam jeelaanee likhadaa hai, ki ik ton pichhon doojaa
shaheed hon vaalaa doone chone chaa naal mauat noo galavakarree paaun vaasate age vadhadaa see| das baaraan singh es tarhaan sheed ho ge, par mulataan daa kilhaa fateh kar liaa| ih ho karaamaat joojh maran dee jo guroo gobind singh ne sikhaan vich paidaa keetee see| kauam dee khaatar kurabaan hon vaasate aapane aap noo khushee naal pes karanaa| iho jihee kurabaanee 13 feeladd rajamaintt de javaanaan ne ladaakh vich kar vikhaaee| chasool de saamhane kaalee pahaarree lag bhag de faralaang uchee hai| usanoo barafeelee pahaarree vee kahinde han, jithe har vele baraf jamee rahindee hai| us pahaarree ute saaddee pikatt see jo pichhe topakhaane noo sodh dendee see ki uh kis ddigaree ute gole maaran| us pahaarree noo lag bhag dtaaee hazaar cheenee sainaa ne gher liaa| uhanaan pichhon ttaileefoon deean taaraan vee katt diteean| us pikatt te saadde siraf chaar javaan san| uhanaan chauahaan bahaadaraan de naam garanthee saahib ne likhe han|.... chhetee chhetee giaanee horeen aichakan deean jebaan vich hath maaran lag pe| uhanaan de naam uhanaan de naam haan, mil giaa| khabe paase dee jeb vichon ik kaagaz daa purajaa mil giaa te giaanee jee dee jaan vich jaan aaee| es tarhaan dee pareshaanee keval parachaarak hee samajh sakadaa hai| uhanaan de naam han preetam singh, surajeet singh, savaran singh te chauathaa guradeep singh| us vele uhanaan de saamhane do hee rasate san| pahilaa ki uh hathiaar sutt ke vairee de kaidee ban jaande| te doosaraa ki uh sooramiaan vaang jaamashahaadat peen vaasate tiaar ho jaande| uhanaan yodhiaan ne doosaraa rasataa akhatiaar keetaa| ik taan uhanaan vaaeiralais raaheen pichhe aapane topakhaane noo kihaa, ki saadde ute nishaane sedh ke golaabaaree suroo kar dihai| aseen taan chaare es tarhaan aapaneean hee goleean naal udd jaavaange, par vairee daa safaaeaa ho jaavegaa| saaddeean shaheedeean chasool noo bachaa lainageean| saadh sangata zaraa socho| kinaa jigaraa hai aapanee mauat vaasate aapane moonhon kahinaa| te kauamaan vee ohaa jiaoondeean reh sakadeean han, jinhaan vich ih jazabaa hove| pichhon saaddee 68 nanbar baittaree see| uhanaan maran maaran dee dhaar ke barre gahir dee ag varasaaee| saadde uh saare javaan shaheedee praapat kar ge, par kaalee pahaarree de udaale de hazaar de
lagabhag cheenee sainaa maaree gee| es tarhaan uhanaan kauamee paravaaniaan ne chasool dee rakhiaa keetee| uhanaan vichon guradeep singh noo bhaarat sarakaar ne veer chakar ditaa|
siraf sikhaan ne hee naheen, baakee javaanaan ne vee barree bahaadaree vikhaaee hai| jaatt, marahatte, gorakhe, ddogare sabh ne desh dee khaatar has has ke jaanaan vaareean han| kuchh bahaadaraan noo bhaarat sarakaar valon fauajee sanamaan vee dite ge han| jiven soobedaar jogindar singh te mejar dhan singh thaapaa noo paramaveer chakar mile han| mejar ajeet singh, mejar guradiaal singh, mejar aim. ais. chauadharee, sipaahee keval singh aad noo mahaanveer chakar ate keean noo veer chakar mile han| par main ih gal kahino vee sankoch naheen karadaa, ki sikhaan dee chhottee jihee kauamajis dee ginatee bhaarat vich do feesadee de baraabar haieis larraaee vich uhane aapanee ginatee naalon kite vadh hisaa paaeaa hai| jiharre kuchh firakaa prasat lok sikhaan baare tangakhiaalee daa shikaar han, auhanaan noo sikhaan deean ihanaan kurabaaneean daa vee khiaal karanaa chaaheedaa hai| sikh sabh ton changaa desha bhagat te kurabaanee karan vich sabh ton moharee hundaa hai|
hun aakharee savaal hai, ki cheen ne aapane aap ikavalee larraaee kiaun band kar ditee pahile hathon cheen sarakaar daa mudtalaa andaazaa hee galat saabat hoeaa| uhane sochiaa see, bhaarat vich kee siaasee paaratteean han| uhanaan vichon koee sarakaar naal khush vee naheen jaapadeean| so, jad asaan edharon had ute hamalaa keetaa taan kuchh paaratteean desh de andar garrabarr kar denageean| es tarhaan veeatanaam vaang bhaarat vich daakhal hon daa mauakiaa mil jaavegaa| par gair daa hamalaa hon naal des deean saareean paaratteean ik mutth ho geean| sabh ne ik avaaz naal cheen daa virodh te aapanee sarakaar dee madad keetee| samachee kauam ne jo jos te despiaar vikhaaeaa hai, auh har pakh ton salaahun yog hai| te jis desh vich enee ekataa hove, ausanoo koee shakatee vee fateh naheen kar sakadee|
doosaraa kaaran larraaee band karan daa ih hai| cheenee haakamaan ne sochiaa ki je kade bhaaratee sainaa dee ginatee saadde baraabar hundee te uhanaan
kol hathiaar vee baraabar de hunde, taan fer cheenee fauaj dee duragar kinee ku hundee| hun vee cheen daa jaanee nukasaan saadde naalon vadhere hai|
saadde mitaramulakaan ne is aauakarr de samen saanoo hathiaaraan dee madad vee barre khulhe dil naal ditee| aseen uhanaan de sache dilon dhanavaadee haan| so, eihanaan kaaranaan karake cheen ne larraaee band keetee hai| saadde ute rahim khaa ke naheen, sagon haalaat ne usanoo majaboor kar ditaa see|
hun ik gal hor keh ke main samaapat kar dendaa haan| je is vele desh vich ekataa paidaa ho gee hai taan sarakaar noo chaaheedaa hai ki uh saaraa yatan karake is ekataa noo hor vee pakiaan kare| te doosaree gal, age jis anagahilee ton asaan maar khaadhee hai, aus valon agaan saavadhaan ho jaave| uny saadde mahaan leeddar panddat nahiroo ne ishaaraa taan de ditaa see| hun aseen is sitte te puje haan, ki jis desh ne dharriaan ton nirapakh rahinaa hai, aus noo enaa taakatavar bananaa chaaheedaa hai, ki koee uhade val kairee akh utthaa ke naa vekh sake| aseen aas karade haan, ki sarakaar saare yatan naal panddat nahiroo de ihanaan vichaaraan noo amalee jaamaa pahinaaun daa udam karegee| yaad rakho, kamazor noo koee jiaoon naheen dendaa| jo ijt naal jiaoonaa chaahundaa hai, ausanoo taakatavar bananaa hee pavegaa| ihanaan shabadaan naal main sangat paason khimaa mangadaa haan| vaahiguroo jee daa khaalasaa, vaahiguroo jee dee fatahi|
amalee tauar te giaanee saadhoo singh jee de laikachar naal hee deevaan dee samaapatee chaaheedee hai| lok utthane shuroo ho ge| prabandhakaan ne zor de ke kuchh mintt sangataan noo hor bitthaaee rakhan daa nisafal yatan keetaa| ik do bachiaan ne chhotteean kavitaavaan parrheean| fir sakatar saahib ne sangataan daa dhanavaad keetaa te samaapatee daa aradaasaa sodh ke prasaad varataaeaa giaa|
6.
maarre jehe jhattake naal gaddee satteshan te ruk gee| panjhee chhabee saal de gabharoo ne akhaan chuk ke satteshan de boradd val takiaagujaraanvaalaa| auhane
dil hee dil vich duharaaeaa| uhadaa sareer kisaa te chiharaa udaasiaa hoeaa see| uhade angaang vichon koee maanasak peerr jhalak rahee see| chhotte jehe ddabe vich uh ikalaa hee baitthaa unghalaa rihaa see| uhade chapaa chapaa thaan te soot soot bhar vadhee daarrhee barree besuree jihee lag rahee see| shaaeid tin chaar din ton uhane hajaamat naheen see banaaee| ihanaan saareean galaan ton pataa lagadaa see ki uh aapane aap valon barraa laaparavaah hai| pataa naheen es umar vich vee uhade andar banasanvar ke rahin dee chaah kiaun naheen see| uhane saadhaaran lokaan varage kaparre pahine hoe san, par saahamane fatte ute fauajee kitt pee see, jis vich uhadaa thorraa jihaa saamaan see| shaaeid fauajee hove, jo ghar noo chhuttee jaa rihaa hove| kihaa naheen jaa sakadaa kuchh| nakash sundar, kad kaatth changaa, chiharaa saaooaan varagaa par aapanee javaanee ton bepravaah|
gaddee chalan vaalee see, jaan ik jorraa uhade saamhane aa baitthaa| sute hee pahilaan baitthe gabharoo daa dhiaan uhanaan val chalaa giaa| ik sarasaree baat paa ke uhane dhiaan paase noo kar liaa|
aaun vaale jorre vichon aadamee dee umar painteechhatee saal dee jaapadee see| ih ik akhon kaanaa see| doosaree akh dee takanee vichon sharaarat chamak rahee see| uhadee daaharree muchh saaf, sir te ttedtaa cheer, khulhe pahunchiaan vaalaa pajaamaa, kameez naale de banh ton masaan chapaa bhar neeveen| uhadee har adaa shahiree gunddiaan varagee see| kise vee vekhan vaale noo uh saaoo naheen see bhaasadaa|
ausadee saathan dee umar us ton do saal ghatt hee hovegee| beemaaree dee rolee hoee uh niraa haddeean daa pinjar jaapadee see| uhade nain nakash kaafee fabaven san| kade uh barree sundar muttiaar hundee hovegee| is haalat vich uhadaa bholaa bhaalaa chiharaa maasoom jihaa lagadaa see| haddaan uton maas suk jaan karake uhadeean akhaan vadhere motteean jaapadeean san| uh takadee see taan ddoonghee nighaa vich hazaaraan udaaseean te tarale hauke bharade mahisoos hunde san| sute hee uhane saamhane baitthe gabharoo val takiaa| najr naal najr ttakaraaee taan dohaan deean akhaan aapane aap jhuk geean|
opare gabharoo de chihare daa rang badal giaa| uh kuchh ddoongheean sochaan vich pai giaa| ihanoo main kithe vekhiaa hove eiaun lagadaa e... iaun lagadaa e, jiven ihanoo kite zaroor vekhiaa hai| par kithe kauan hai ih yaad naheen aa rihaa| shaaeid saaeid keh naheen sakadaa| ihanoo nikee hundee noo kite... chetaa naheen aa rihaa| par kite vekhiaa zaroor| uhane ik vaar fir uhanoo vekhan vaasate najr utthaaee|
marad khirrakeeon baahar vekh rihaa see| isataree dee nazar saamhanee sedh vich ttikee hoee see| pataa naheen uh kee vekh rahee see| shaaeid kuchh vee naheen| uhadee takanee bilakul sakhanee te be arath see| saaeid aapaneean sochaan vich ddubee hoee see| saaeid uh gujreean beeteean yaadaan dee koee dhundalee ho chukee tasaveer vekh rahee see|
aus ik akhon marad ne dhiaan andar val morriaa taan opare gabharoo ne chhetee naal akhaan neeveean kar leean| uhadee chhaatee dharrakan lag pee te chihare ute lajiaa deean rekhaa ubhar aaeean| uh aadamee mere baare kee khiaal karadaa hovegaa| mainoo es tarhaan choree ik oparee shareef aauarat val naheen see vekhanaa chaaheedaa| saaeid ih ihadaa khaavand hove| ik akhon kaanaa| haan, eih akhon kaanaa hee suniaa see| janaaneean aahundeean see, kaan de gal koonj nararr ditee gee| taan kee ih ohaa hove kee pataa bhaaven koee hor hee hove| bandiaan varage bande| shakalaan naal skalaan mil jaandeean ne| naale vekhiaa vee taan ik zamaanaa beet giaa e| main odon saan vee chhottaa ee| pooraa chetaa thorraa reh jaandaa e| par.... par.. | lagadee bilakul ose varagee e| puchh vekhaan bhalaa naheen, eih taan asalon bemunaasab e| is vaar fer dhiaan naal vekhaan auhadee nazar fer us udaase chihare te jaa ttikee|
naal de marad dee akh bhaaven ik hee see, par see barree tez| uhane jhatt uh tikhee akh us gabharoo ute gadd ditee| barree taarranaa bharee takanee see uh| jiven uh nighaa hee nighaa vich keh rihaa hove bachoo hun das| kauan hundaa en toon meree beevee val vaaravaar jhaakan vaalaa| khabaradaar je... |
vichaare gabharoo de mathe te sharam naal tarelee aa gee| uhane thorraa
jihaa paasaa morr ke nighaa doosare paase kar lee| uhadaa dil zorajor dee dharrak rihaa see| so visavaa ih ohaa hove| je uh hove, taan | bhulekhaa pooraa paindaa e, par bhulekhaa ee e naa| nakash nire poore os varage ne| age rab jaane| vaaravaar ohade vale vekhanaa vee ttheek naheen| par panj mintt baad uhadee nazar fer ose te ttikee hoee see|
khahun| us marad ne khanghooraa maar ke jiven sakhat chitaavanee ditee|
aus gabharoo noo iaun prateet hoeaa, jiven uh khanghooraa bevajhaa naheen| roop daa raakhaa keh rihaa hai, aue, toon bande daa put naheen banadaa auhade dil vich aaee ki agale satteshan ton uh chup chaap saamaan chuk ke doosare ddabe vich chalaa jaave|
lett jaah, thak geen en taan| marad ne saaban de modte ute adhikaar bhariaa hath rakh ke kihaa|
naheen, main keraan ttattee jaanaa en|
eih vaaj use dee e| bilakul ohaa| hun koee shak naheen rihaa| kee ho giaa, chir ho giaa e taan| fir vee main pachhaanan vich galatee naheen kar rihaa| ohaa e| us gabharoo de dil dee dharrakan hor vadh gee|
auh marad, baanh daa sahaaraa de ke beemaar saathan noo ttattee vich band kar aaeaa| uhade tiorreean bhare chihare ton andar daa gusaa saaf paragatt ho rihaa see| vaapas aapanee seett ute bahindiaan hee us gabharoo te baras piaa, kiaun janaab| tuhaaddee shakal taan barree sreefaan varagee e, par jis nazar naal tuseen meree beevee val vekh rahe see, auh bhalemaanasaan vaalee naheen, kee main puchh sakadaa haan ki....|
maaf karanaa chauadharee saahib| mainoo ik gal puchhan dee ijaazat diho| tuhaaddee beevee daa naam nooraan te peke barakee han aus gabharoo ne barree aajazee naal puchhiaa|
haan| par es gal naal tuhaaddaa matalab pahile ne hor vee berakhee naal puchhiaa|
fer naaraaz hon vaalee koee gal naheen| main ehaa pachhaan rihaa saan| nooraan meree vaddee bhain dee thaan hai| baabe ilamadeen dee dhee e naa ih
haan
aap mainoo nooraan daa chhottaa bhaaee samajhee| main faje daa haan te jamaatee saan| nooraan bhain mainoo kuchharr chuk ke khaddondee rahee hai| aj sataaraan saal pichhon main ihanoo vekhiaa e| main udon atthanauan saal daa saan, jad ton aseen vichharre aan| chauadharee saahaba meraa duneea vich hor koee vee naheen| gusataakhee maaf, je aap mainoo nooraan daa chhottaa bhaaee samajh ke dukh sukh folan dee ijaazat de dihai taan| main nooradeen haan| main vee barakee daa jamapal haan| aap ijaajt naa dihoge, taan nooraan bhain de dil vich vee meree baabatanaa jaanaakee khiaal aavegaa| aap daa ahisaanamand rahaangaa| age aap dee marazee| us vele uh gabharoo aajajee te maasoomeeat dee tasaveer jaap rihaa see|
maaf karanaa meean jee| aap pahilaan hee mainoo puchh lainde taan main sakhatee naal naa boladaa| nooraan naal galaan baataan karan ton mainoo koee itaraaz naheen| beemaaree de sabab uh bahut udaas rahindee e| lau, main usanoo zaraa sahaaraa de ke lai aavaan|
nooraan ne andaron ttattee dee kunddee khuhalee| usadaa maalak alee muhamad usanoo sahaaraa de ke lai aaeaa|
nooraan bhaina salaam aahanaan| noor deen ne satakaar vajon utth ke kihaa|
sasalaam| nooraan ne bahut dheemee avaaz vich kihaa| ik be pachhaate gabharoo de moonhon salaam sun ke hairaan ho gee see|
eih meean jee barakee ton han, aapane faje de dosat| alee muhamad ne jaanapachhaan karaaee| vekheen dhakaa naa lage| beh jaah|
gaddee de khalon naal vaahavaa dhakaa lagaa| alee muhamad de khabaradaar karan de baavajood vee nooraan ddigadeeddagadee masaan bachee| uh bahut hee kamazor ho chukee see| alee muhamad ne dohaan ddoliaan ton sanbhaal ke uhanoo seett te bitthaa ditaa| gaddee masaan do mintt khalonee see| alee muhamad ne baahar jhaakiaa| usanoo baaharon kise valon ishaaraa hoeaa| nooraan dee vee nazar us ute pai gee, par us ne jataaeaa naa|
eih meean jee tere naal ghar deean galaan baataan karanaa chaahunde ne|
tuseen galaan karo| main agale tteshan te milaangaa| dooje ddabe vich maam deen naal main kuchh salaah karanee en| alee muhamad utar ke dooje ddabe vich chalaa giaa|
nooraan bhaina sunaa, baabe ilamadeen te taaee faatamaa daa kee haal e| hor fajaa pindd ee hundaa e noor deen ne barree apanat naal puchhiaa|
main bharaa jee| tuhaanoo siaaniaan naheen| nooraan ne sangadiaan jhijakadiaan utar ditaa|
par main taan vekh lai, sataaraan varhiaan pichhon vee siaan liaa e| tere moonhon suneean loreean te baataan mainoo aje tak yaad ne| tuhaadde pindd piaare daa chhottaa bharaa preetoo hundaa see naa|
toon.....toon preetoo en hairaanee naal nooraan daa moonh addiaa reh giaa| uhadee nighaa preetoo de chihare ute ttikee hoee see|
haan| kade main preetoo hundaa saan| teraa chhottaa veer preetoo| aah vekh| sajee baanh ton thorree jehee kameez utaanh karake uhane guramukhee akharaan vich ukariaa hoeaa aapanaa naam vikhaaundiaan kihaa, par hun taan main nooradeen aan| paakisataanee pakaa moman| preetoo de chihare te fikee jehee musakaraahatt aa gee, jo ron naalon vee vadhere karunaamee see|
preetoo meraa veer preet| nooraan ne iaun kihaa, jiven koee supane vich bararraaundaa hai| uhade sir noo chakar aa giaa| uhane preetoo de saje gutt noo ghutt ke farr liaa| uhadaa chiharaa hor kumalaa giaa| uhadee soorat us vele bahut door chalee gee see| preetoo dee naheen, aus vele jiven uhade hath vich piaare dee baanh see|
nooraa bhain| hosh kar khaan| main preetoo aan| piaare ton chhottaa| yaad aaeaa
haan yaad e| sabh kuchh yaad e| sabh kuchh yaad e| nooraan ne preetoo dee baanh chhadd ditee| kinaa chir uh neeveen paaee chup chaap baitthee rahee| iaun bhaasadaa see, jiven uh aapaneean puraaneean yaadaan vich pooree dee pooree guaach gee hove|
chaar panj mintt ese tarhaan beet ge| preetoo noo sujhe kuchh naa ki uh nooraan
noo kiven dheeraj deve| uhanoo piaare te nooraan dee muhabat daa kuchh kuchh pataa see| odon uh umaron chhottaa hon karake isade arath naheen see samajhadaa par hun samajh giaa see|
sahijasahij nooraan asalee haalat vich aa gee| uhade chihare ute pahilaan varagee shaantee milaveen udaasee parat aaee| uhane mitthee nazar naal preetoo val takiaa| uhadeean akhaan vich bhainaan vaalaa piaar jhalak rihaa see| preeta aj bhaagaan vaalaa din en, toon mil piaa en| changaa hoeaa maran ton pahilaan tainoo jiaoonde noo vekh liaa e| asaan taan tainoo| nooraan ne vaak adhooraa chhadd ditaa|
mar giaa samajh liaa see preetoo ne adhooraa vaak pooraa kar ditaa, changaa see, je mar jaandaa taan| par chhaddo es gal noo| toon baabe ilam deen dee sunaa| uhane aapane jazabaat te kaaboo paa ke kihaa|
kee sunaavaan abaa noo taan das saal ho ge ne| uh rab daa bandaa see, rath noo piaaraa ho giaa| nooraan dee avaaz gam vich ddubee hoee see| preetoo de moonhon pitaa daa naan sun ke nooraan noo iaun bhaasiaa, jiven ilamadeen aje kalh hee vichhorre daa sal de ke giaa hove| akhaan vich aae hoe hanjhoo uhane sir de pole naal poonjh ghote|
auh ho| barraa nek bandaa see khudaa prasat inasaan| preetoo ne afasos vich sir dhunadiaan kihaa| kee banee uhade naal
bananee kee see jehalaan vich rul ke hee mar giaa|
jehalaan vich auhade varagaa nek inasaan te jehalaan vich preetoo ne barree hairaanee naal puchhiaa|
preetoo taithon kaahadaa lukaa e aapane pindd uh bhaingaa maualavee hundaa see naa maseet vich|
haan, haan|
auh meraa rishataa mangadaa see| amaa man gee see, par abaa vihar giaa| othon taan abaa ne mainoo bachaa liaa, magar ais kaane daint ton naa bachaa sakiaa| ih mere maame daa put e| abaa ton choree amaa ne meraa ihade naal nakaah kar ditaa| pichhon maualavee ne abaa ton ihadaa badalaa liaa|
auhane abaa de barakhalaaf ilazaam laaeaa ki uh hindusataan daa jasoos e| uh paakisataan de bhet dilee sarakaar noo dasadaa e| bas naa puchh naa parrataal| haakamaan ne vichaare noo farr ke jehal vich ddak ditaa| kade laahauar, kade pashauar, kade kite, kade kite| panj varhe jehalaan vich hadd rol ke ant mulataan jehal vich mar giaa| karamaasarree dhee noo piau vekhanaa vee naseeb naa hoeaa| hanjhooaan de naal nooraan de hauke vee shuroo ho ge|
auh ho| zaalam duneea| eho johe nek bandiaan naal ih salook preetoo deean akhaan saamhane us vele ilamadeen daa tapasaveean varagaa chiharaa fir rihaa see|
do chaar mintt doheen paaseen mauat varagee chup chhaaee rahee| chaladee gaddee dee khattaakhatt de naal dohaan de dil dharrak rahe san| preetoo ne hee fer chup torree| te taaee faatamaa daa kee haal e
auh keete karamaan daa fal bhog rahee e| kade nike de boohe, kade vadde de boohe dhake khaandee firadee e| nonhaan vekh naheen sukhaandeean| te mere vas naa hoeaa ki chaar din uhanoo aasaraa de sakaan| uhadee zabaan taantoon jaanadaa ee sain naa jinee vadhee hoee see| bolanon uh aje vee naheen hattadee te bolavagaarr ee uhadee badakisamatee daa kaaran en| fauajaa pindd ee rahindaa e barakee| ohade aghaan tin anyaane ne| vaddaa bharaa taan jiaun viaah hoeaa soo, laahauar ee rahindaa e| hor kee dasaan
toon aapane baal bache dee das|
paletthee daa munddaa e amorr niraa piau varagaa| us ton chhottee kurree e| bas, ose badale hun tak jiaun rahee aan| us ton chhotte tin baal hoe, jo chhotte chhotte hee mar ge| changaa hoeaa naheen taan mere magaron keehane saanbhane san|
nooraan bhain| enee niraas naa ho| toon raazee ho jaavegee| aiven dil naheen chhaddeedaa|
raazee ho ke kee lainaa en main| changaa hoeaa, eik vaar tainoo vekh liaa| os raat baladee ag vich abaa saare pindd vich tainoo bhaaladaa rihaa| pichhon vee uh kee din tainoo aasepaase de pinddaan vich bhaal
thakiaa, par teree koee ugh sugh naa nikalee| toon das kithe chhapan ho giaa sain
main nooraan bhain| kuchh naa puchh, mere naal kee beetee e| aapane pindd ninmaa vaale takee vich uh fakeer hundaa see naa saaeen kanbalee vaalaa|
haan|
bas ohaa meree vahee ban ke aa miliaa| aseen doven bharaa rottee khaa ke gharon nikale saan| piaaraa, paale ke ghar noo tur giaa te main baahar khetaan val jangal bahin chalaa giaa| gharon ik pailee door giaa saan jaan age uh kanbalee vaalaa saaeen mil piaa| uhane meree hik vale chhuraa sidhaa karake jhirrakadiaan kihaa, khabaradaar je kusakion taan jaanon maar diaangaa| atth ku varhiaan daa anyaanaa ee taan saan| main mauat de ddar naal enaa sahim giaa ki moonhon vaaj tak naa nikalee| meraa uh haal ho giaa, jo bilee noo vekh ke kabootar daa ho jaandaa e| mainoo baahon farr ke uh pinddon meel bhar door charee vich jaa lukiaa| pindd vich goleean chaladeean main sunadaa rihaa| tarrake jehe main baabe ilamadeen dee vaaj sunee| uh meraa naan lai lai ke vaajaan maar rihaa see|
bad kisamatiaa toon odon ee bol pave aan|
bol kiven paindaa| saaeen ne mainoo galon farr ke dabaa ditaa, khabaradaar, je kusakion vee| tere hamaitee de aauan ton pahilaan ee chhuree naal halaal kar diaangaa| nooraan bhaina odon mauat ton ddaradaa main chup kar rihaa| par jiharree main zindagee kattee e hun tak, auh mauat ton vee bhairree e|
auh ho nakhaafaniaan| teraa kis jug bhalaa hovegaa|
agale din uh mainoo laahauar lai giaa| maaddal ttaaoon de lahinde paase ik sunyee jehee vasatee see| tinachaar din main othe ik kamare vich band rihaa| baahar kee ho rahee e, mainoo koee pataa naheen| fer uh mainoo saragodhaa, lailapur, jhang pataa naheen kithe kithe lee firiaa| sir taan uhane meraa laahauar ee mun ditaa see| jhang vich meree sunat vee karaa ditee| lokaan noo uh dasadaa eih meraa iko ik putar nooradeen en| putar shaitaan kise thaan daa| moonhon mainoo putar aahandaa see| te| toon vaddee bhain en, kee dasaan main
dasadiaan vee sharam aauandee e| preetoo deean lajiaa naal akhaan jhuk geean| do mintt uhade moonhon vaaj naa nikalee| fer uhade badale mainoo baazaaraan vich hath failaa ke manganaa paindaa| uh aap anhaa ban ke mere modte te hath rakh laindaa te main jane khane age hath failaa ke bheekh mangadaa firadaa| uh ho| laahanat hai aiho jehee zindagee ute| jattaan de mundde vaasate manganaa maran naalon vee bhairraa e| par main uhade jaal vich kuchh ajehaa fas giaa saan ki har kisam daa jleelapunaa seh ke vee main jiaundaa rihaa| akheer uh saragodhe vich mar giaa taan main ik chauadharee dee nauakaree kar lee| pichhalere saal hind cheen dee larraaee vele paakasataan vich aam laamabandee shuroo ho gee taan os chauadharee ne mainoo fauaj vich bharatee karaa ke sarakaar ton nekanaamee dee chitthee lai lee| ih ee meree jindagee| je ihanoo jindagee kihaa jaa sakadaa e taan|
auh| besamajhaa| toon hindusataan kiaun naa chaliaa gion| tainoo ainaa piaar karan vaalaa bharaa te maan piau yaad naa aae
hindusataan keehade kol jaandaa maan piau bharaa yaad aauande chhadd ke, bhulade ee naheen kise vele| par tainoo pataa e uh taan saare pindd nikalan lagiaan boohe age ee maare ge san te hor meraa hindusataan ch kauan see|
tainoo keehane dasiaa see ki uh maare ge han| ose fakeer ne
haan|
he hai teraa berraa garak| alaa kare, paapeea| tainoo dojak dtoee naa mile| nooraan us fakeer noo badaduaaee ditee jaa rahee see| preeta uh aje jiaoonde ne| saare jiaoonde ne| abaa aap uhanaan noo khaalarre vaalee nahir ttapaa ke aaeaa see| piaaraa taan hun baal bache vaalaa honaa en| jaan ton do ku maheene pichhon tainoo bhaalan vaasate piaaraa aap ik vaar milattaree naal barakee aaeaa see|
toon uhanoo aapanee akheen vekhiaa see|
meree kisamat kithe see| ih sarr geean akhaan taan uhanoo vekhan vaasate tarasadeean tarasadeean thak latheean ne | hun maran kanaare khalee taithon kee lukaavaan| main ik vaar piaare noo vekh laindee taan uhade naal sarr ke
satee ho jaandee| kee puchhadaa en| main saaree zindagee deeve dee laatt vaang sarr ke kattee e| nooraan hubhakeehubhakee ron lag pee| doven aapo aapane gam vich ddube hoe san|
auh ho| preetoo de andaron gaz jiddaa haukaa nikaliaa| mainoo pataa hundaa, es gal daa pataa lag jaandaa taan main jaan te khedd ke vee odhar chalaa jaandaa|
hun vee chalaa jaah| preetoo| hun vee chalaa jaa| piaare noo aakheen nooraan momabatee dee charabee vaang ghul ghul ke muk gee e| auhadaa dil kare, taan chaar hanjhoo kor chhaddo| nooraan aapane jazabaat vich rurrhadee jaa rahee see|
sabar kar nooraan bhaina aapaan tine ee barabaad ho ge aan| main.. main hun naheen jaa sakadaa| saare rasate band ho ge| chalaa bhee jaavaan, taan mere te itabaar kauan karegaa| meree sunat hoee hoee e| mainoo paakasataan daa jasoos samajh ke khatam kar ditaa jaavegaa| jaanadee en bhaarat te paakasataan de sanbandh kine vigarr chuke ne pataa naheen kiharre vele dohaan mulakaan vich larraaee shuroo ho jaave| ih khabar pakee samajh ki saal de andaraandar paakasataan hamalaa kar devegaa| piaaraa, piaaraa mere saahaan vich rachiaa hoeaa e, par hun main kiharraa moonh lai ke jaavaan te uhanaan noo kithon bhaalaan| naheen, nooraan| sabh kuchh muk giaa e| hun koee chaaraa naheen| piaare daa preetoo muk giaa e| ih taan uhadaa pret e pichhe| uh ho| preetoo bachiaan vaang fis piaa|
preetoo mereean akhaan saamhane | tainoo meree sahun een| nooraan sir de pale naal preetoo de hanjhoo poonjhan lag gee|
do mintt baad satteshan aa giaa| doven jane aapane aap te kaaboo paa ke ttheek ho ke beh ge|
alee muhamad taan es satteshan te vee naa aaeaa| preetoo ne aiven gal toran vaasate puchhiaa|
auh siraf laahauar satteshan te mainoo utaaran vaasate hee aavegaa| dooje ddabe vich uh meree hon vaalee sauankan kol baitthaa e| doven meree mauat dee uddeek kar rahe ne| chalo, hun taan chand dinaan dee khedd e| uhanaan noo bahute
din uddeekanaa naheen pavegaa|
meree badalee laahauar chhonee ho gee e| main kise aitavaar ghar aavaangaa|
asal vich dohaan deean galaan muk geean san| doven beeteean yaadaan vich guaach ge|
7.
bhikheevindd adde ton khaalarre val turee taan dasabaaraan dukaanaan chhadd ke saje hath lachhaman chaah vaale dee dukaan hai| lachhaman noo akhabaaree galaan sunan daa bahut shauak hai| uh parrhiaa hoeaa naheen, par ik panjaabee daa te ik uradoo daa akhabaar roz khreedadaa hai| doven akhbaar dukaan de saamhane chhapar hetth lageean mejaan ute saaraa din pe rahinde han| chaah peen de bahaanebinaan paise khrachiaan akhbaar parrhan de shauakeen kuraseean te baitthe khabaraan te nazar maarade rahinde han| is vich vee lachhaman daa najreea vakharaa hai| uh samajhadaa hai ki siraf akhabaar parrhan de bahaane koee gaahak chaah peende han| chaah de bahaane akhbaar jaan akhbaar de bahaane chaar, lachhaman dee dukaan te saaraa din rauanak lagee rahindee hai|
zaraa dasanaa jee| aj dee khaas khaas khavar kee e| lachhaman har akhbaar vekhan vaale te savaal karadaa|
khabar naveen taan koee naheen, nit vaaleean ee ne|
dhiaan naal vekhio, fir ih kite kalh vaalaa akhabaar taan naheen mataan seetaa raam mere naal dhokhaa kar giaa hove| lachhaman daa ishaaraa seetaa raam akhabaar vaale val hundaa|
naheen, akhabaar taan aj dee ee e| parrhan vaalaa pahile pane ton taareekh vekh ke javaab dendaa|
fer kuchh naveean khavaraan vee zaroor honageean| naheen taan uhanaan noo naven sooraj aine varake kaale karan dee kee lorr see| haan, sach, chaah de naal kee aave, aandde, bisakutt, kek, ddabal rottee|
akheer akhbaar parrhan vaale noo kuchh naa kuchh paise dtile karane hee painde|
aineean galaan karan pichhon uh dukaanadaar noo sukaa ttarakaa ke naheen see jaa sakadaa| te jo koee bahutaa hee cheeharraa jaan lajalathaa hundaa taan lachhaman us ton saaraa akhabaar sun ke utthan dendaa|
aah mottee surakhee kee e te us ton hetthaan kee likhadaa e| varake de dooje paase vekho naa zaraa| bhalaa amareekaa kee aahandaa e, te roos de kee vachaar ne|.... tuseen aapane gavaandtee patthe ayoob te bhutto meean dee gal daso| aj naveen dhamakee kee ditee saanoo te larraaee daa kee haal chaal e|..... saaddee sarakaar vee kuchh garam hundee e, jaan aje vee shaantee kam savaahaa daa paatth ee chal rihai| ahu doojaa akhabaar vekho naa| hamaatarr anaparrh bande ne taan tuhaadde moonh val ee vekhanaa hoeaa naa, jiven khaalee jeb jainttalamain jalebeean val vihandaa e| sunaa deho kuchh|
es tarhaan daa rangeelaa bandaa see lachhaman chaah vaalaa|
pichhale pahir uhadee dukaan te uchechee rauanak ho jaandee| siaasee charachaa karan vaaliaan dee ik chhottee jehee majalas lag jaandee| fir jis din kaamaredd aa jaave, ajalaas kaafee lamaa ho jaandaa| sarrak de dooje paase khalee vaddee saaree ttaahalee dee chhaan dukaan de saahamane fail jaandee| lachhaman de tin manje hor chhaaven ddaah dendaa| fir ranakachh vich ho rahee larraaee de kaaran rauanak hor vee vadh jaandee|
amaleeaa dhar diaan chaah, ki aje kaamaredd noo uddeekanaa en lachhaman ne nit chaah de gaahak amalee sundar singh noo puchhiaa|
dhar deh| kaamaredd gharon taan tur piaa see| kite raah vich ee arr giaa e| leeddaree daa chasakaa e naa| jithe kise rok liaa, othe galeen rujh giaa| vichaaraa keehadaa hamaan torr ke ture| amalee ne kaamaredd naal hamadaradee jataaundiaan kihaa|
siraf chasakaa ee e kaamaredd ne kee paaparr vele, kee patan tare par bhaau| leeddaree hath naa aaee| karam singh bhaaoo ne khabe hath deean ungalaan naal mez te tabalaa vajaaundiaan kihaa|
kaamaredd santaa singh pahilaan akaalee hundaa see| kuchh garam khiaalaan daa hon karake fer uh kamiaoonisatt ban giaa| kaamaredd khitaab odon dee
yaad hai| san santaalee vich paakasataan de hak vich naahare laaun karake lokaan vich kamiaoonisattaan daa asar kuchh ghatt giaa taan santaa singh soshalisatt paarattee vich ral giaa| aj kalh uh pakaa kaangarasee see, sikeband kaangarasee, par jaanoo pachhaanoo usanoo kaamaredd keh ke hee bulaaunde san|
leeddaree taan jeehadee marazee ban jaave| leeddaree vaasate kiharraa koee saratteefikett chaaheedaa e| aakh vajeer naheen ban sakiaa| kolon kirapaa raam setth ne kihaa|
kirapaa raam kam karadaa see pinddaan vich gharaghar fir ke kaparraa vechan daa, par yaaraan mitaraan ne setth daa khitaab de ke ohadee gareebee noo dtakan daaaapane valondtakavaan yatan keetaa see|
bhaaoo| vazeeree dee kurasee tak pahunchan vaasate bande noo barraa kuchh karanaa paindaa e| te saaddaa kaamaredd vachaaraa haaho| karam singh bhaaoo ne gal adhooree hee chhadd ditee| uhadaa khiaal see ki uhadee ramaj saare saathee samajh ge han|
aunjh bandaa mazedaar e kaamaredd| lachhaman ne jraa uchee sur vich kihaa| gaahakaan de vaarataalaap vich hisaa lainaa uh jrooree samajhadaa see|
makh barraa soojhavaan e| koee savaal kare fatt javaab haazar e| amalee kaamaredd de sache kadaradaanaan vich see|
veehaan bandiaan ton dihaarree ch khabaar suneedaa e te kakh pale naheen paindaa| kaamaredd taan galaan daa tat kadt ke rakh dendaa e ki| lachhaman ne amalee dee prorrhataa karadiaan kihaa| lau chaah noo ubaalaa aa giaa e taan odharon kaamaredd saahab vee pahunch pe ne| bhatthee ton pateelaa laah ke lachhaman chaah punan lag piaa| bhee kaamaredd saahab| barree umar e tuhaaddee| bas tuhaaddeean ee galaan ho raheean san|
sagon jotashee das giaa e meree umar baare kaamaredd ne haase naal utar ditaa|
bhaaoo laarre binaan javaan naheen sohandeean| aa samaal aavadee kurasee| raah vihandiaan vihandiaan akhaan pak geean ne| bhaaoo karam singh daa takeeaakalaam see| ese vaasate uhadaa pachhaanoo naam bhaaoo pai giaa see|
makh uddeek uddeek ke thak lathe aan ki| amalee ne kurasee val ishaaraa karadiaan kihaa|
kaamaredd ne mez de mathe age ddatthee kurasee sanbhaal lee| othon uhadaa dhiaan saariaan val paindaa see|
lai farr ue munddoo| chaah rakh| lachhaman ne pahaarree nauakar noo hukam ditaa|
teraan chauadaan saal de maile kuchaile munddoo ne chaah deean do ketaleean te kap dohaan mezaan te ttikaa dite|
lau naale chaah daa suaad lavo te naale ranakachh dee larraaee baare kuchh samajhaao| amalee ne kaamaredd de kap vich chaah paaundiaan kihaa|
larraaee taanaahunde ne band ho gee e| pichhale paase manje te baitthe raam chand dee avaaz aaee|
haan, lokaan bhaane band ho gee e, par meree nazar vich naheen| main taan samajhadaa haan ki paakasataan siraf saah lain vaasate rukiaa e| ih hamalaa uhane saaddee taakat johan vaasate keetaa see| ho sakadaa e hun uh koee bahut vaddaa hamalaa karo| gal daa mudt banh ke kaamaredd chaah peen lag piaa|
ran aaf kachh gujaraat praant daa hisaa hai| paakasataan ne bahaane naal us ilaake vich age vadhanaa shuroo kar ditaa| bhaarat sarakaar de itaraaz karan te paakasataanee fauaj ne ttainkaan naal ik vaddaa hamalaa kar ditaa| majaboor ho ke bhaaratee sainaa vee maidaan vich aa gee| chhadd bett te barree sakhat larraaee hoee| is mutthabherr vich dohaan dhiraan daa chokhaa nukasaan hoeaa| dooje paase bhaaratee fauaj ne ladaakh noo jaan vaalee sarrak de kanaare kaaragil deean dotin chauakeean paakasataan ton khoh leean| naal hee bhaarat sarakaar ne larraaee daa dusaraa morachaa khohalan dee dhamakee ditee| is daa arath see ki dohaan mulakaan vich ik khulhee larraaee shuroo ho jaavegee| pachhamee taakataan saaeid is vaasate aje tiaar naheen san| amareekaa, barataaneea te uhanaan de saatheean ne paakasataan sarakaar noo tthandtiaan karake ranakachh dee larraaee band karavaa ditee| joon teeh 1965 dee adhee raat
ton larraaee band ho gee|
par bhaaoo ih larraaee hoee kiharree galon karam singh bhaaoo ne vadhere jaanakaaree haasal karan de iraade naal puchhiaa|
kiharree galon dasaan akhaan pauade hunde ne naa akhe main naheen tere ghar vasanaa rottee khaandiaan teree daaharree hiladee e| bas ehaa haal e paakasataan sarakaar daa| kaamaredd ne aapanaa kap chaah naal doosaree vaar bharadiaan kihaa|
taan vee koee bahaanaa taan laaeaa ee hovegaa| amalee vichalee gal noo saaf sunanaa chaahundaa see|
bahaane baare sun lai| kaamaredd ne saare sarotiaan val dhiaan naal takadiaan kihaa, kade banbee, gujaraat te sindh ikatthe hunde san| pichhon angarezaan ne sindh noo vakharaa soobaa banaa ditaa| hadabandee karan lagiaan ran daa ilaakaa uhanaan kachh riaasat vich de ditaa jo aj kalh gujaraat praant daa hisaa hai| ese vaasate us noo ran kachh jaan angarezee parrhe ran aaf kachh kahinde han| es hadabandee noo paakasataan deean pichhaleean sarakaaraan koee vaar man chukeean han| hun bhutto meean kahinde han ki kade sindh de kise ameer ne es ilaake ute hamalaa keetaa see|
auhane ih ilaakaa fateh kar liaa see raaheen gal ttok ke kirapaa raam setth ne savaal kar ditaa|
naheen fateh naheen see kar sakiaa, siraf hamalaa keetaa see| te bhutto meean ene adhaar te hee ran kachh ute aapanaa hak saabat kar rahe han| uhanaan de khiaal vich uh hamalaa karan vaalaa ameer kamazor see, eis vaasate uh fateh naheen see kar sakiaa| par bhutto saahib amareekaa de hathiaar milan karake taakatavar ho ge han| hun uh us ilaake noo fteh kar lainage|
auh| fateh kar lainage, murr ke jamanage taan| saadde chhe chhe futte juaan farr kemoonh kuaa naa denage| karam singh bhaaoo de josh vich ddole farakan lag pe|
bhaaoo javaanaan saaddiaan taan hun vee ghatt naheen keetee| chhadd bett dee
jharrap vich paakasataan noo karaaree maar pee| par enee hee naheen jis naal bhutto meean de hosh ttikaane aa jaande| kaamaredd fer chaah peen lag piaa| galaan vaang chaah daa vee chasakaa hundaa hai| dohaan vich koee cheez vee tthandtee ho jaae taan suaad maariaa jaandaa hai|
saaddee sarakaar hor das din larraaee band karanee naa khaan manadee| is bhutto futto de val ving nikal jaan dendee keraan| karam singh bhaaoo ajehee haalat vich larraaee band karan daa haamee naheen see, jisade fer shuroo ho jaan daa ddar baniaa rahe|
sachee gal aakhiaan kaamaredd noo vee bhaaven pachh ee lagan| saaddee sarakaar taan hoee baaneean dee| akhe shaantee om savaahaa| ih taan saantee de pujaaree ee bane rahinde ne| kade lataan de bhoot galaan naal vee sidhe hoe ne eih taan kise aakhiaa see ddanddaa peer e vigarriaan tigarriaan daa| chaah dee garamaaee naal amalee vee kuchh garam ho giaa see|
saare baanee ee naheen, amaleeaa hun taan s savaran singh te chavaan vee sarakaar de vadde thamh ne| kaamaredd ne musakaraaundiaan utar ditaa|
te paradhaan mantaree shaasataree vee naa baaneea e, naa brahiman | kirapaa raam setth ne kaamaredd dee prorrhataa karadiaan kihaa|
au, baahaman baaneen naa sahee, par mahaatamaa gaandhee vaalaa shaantee saantee daa mantar taan haddaan vich rachiaa hoeaa e naa| amalee ne aapanee gal te zor dendiaan kihaa| vekh lio tuseen, eih paakasataanee sap taan subhaash baaboo de mantar naal ee ruk aauanage| gaandhee daa ih mantar ihanaan te asar naheen karan lagaa|
amaleeaa kaahalaa naa po| samaan vekh, samen de rang vekh| kise samen gaandhee daa sidhaant safal hundaa e, kise samen subhaash daa| toon aapane itihaas valo jhaat maar khaan| guroo arajan dev jee te guroo teg bahaadar jee saant rahinde hoe sheed hoe| guroo gobind singh jee ne talavaar utthaa lee| pahile gurooaan deean sheedeean daa hee asar see, ki dasaven guroo de jhandde hetth hazaaraan yodhe ikatthe ho ge, jiharre has has ke desh dee khaatar kurabaan ho
ge| ih taan samen dee lorr te nirabhar hundaa hai| gaandhee aapane vele ttheek see, subhaash aapane vele| neetee samen de haalaat naal badaladee rahindee e|
kaamaredd saahaba gaandhee te subhaash dee neetee noo chhaddo| saanoo ran kachh baare daso| kee faisalaa hoeaa e fir| kirapaa raam ne galaan daa rukh fer pahile paase morr ditaa|
faisalaa barraa sidhaa hoeaa e| sabh ton pahilee gal ki larraaee band ho gee| dohaan dhiraan man liaa e, ki uh aapo aapaneean fauajaan uhanaan thaavaan tak pichhe hattaa lainage, jithe uh pahilee janavaree 1965 vaale din san| fer doven mulak bhaliaa maanasaan vaang beh ke galaan baataan raaheen jhagarraa niberran daa yatan karanage| aapas vich doven samajhauataa naa kar sake, taan fer koee saalas mith liaa jaavegaa, jis daa keetaa faisalaa dohaan dhiraan noo paravaan hove| ih hai faisalaa| age vekho, eis dee paalanaa kithon tak hundee hai|
taan kee tuhaaddaa khiaal e hun larraaee naheen hovegee amalee ne aapanaa shak navirat karan vaasate puchhiaa| uhanoo yakeen naheen see aaundaa ki larraaee sachamach ttal gee hai|
meraa khiaal e, larraaee zaroor hovegee| jiven main pahilaan vee kihaa e, ki ih hamalaa paakisataan ne siraf saaddee taakat daa andaazaa lagaaun vaasate keetaa see| bhutto barraa sharaaratee subhaa daa bandaa e| paakasataan dee sarakaaree junddee vich uhadee taakat vee chokhee e| hun uh sadar ayoob te baakee saatheean noo kaaeil karan daa yatan karegaa ki paakasataanee fauaj vaddaa hamalaa karake bhaaratee sainaa noo skasat de sakadee e| uh aapane dosataanjaan karo maalakaanoo vee bharosaa duaavegaa ki paakasataan larraaee de maidaan vich bhaarat te fateh paraapat kar sakadaa e|
paakasataan de maalak kiharre bhaaoo ne ubharravaahe savaal kar ditaa|
bhaaoo| paakasataan sarakaar de maalak amareekaa, barataaneea te cheen, jinhaan de maan ute uh peengharradaa e, naheen taan uhadee kee haiseeat ki bhaarat varage vadde mulak naal larraaee saherr lave| uhade kol hathiaar
vee mangaven te khuraak vee mangaveen| fer larraaee kis balaboorre te karegaa kaamaredd ne karam singh bhaaoo deean akhaan vich takadiaan kihaa|
fer saaddee sarakaar kiaun bhairree paindee e ehaa age vadh ke hamalaa kar deve| vichon nit daa rerrakaa muke| lachhaman ne kaahale pai ke kihaa|
shaasataree saahib ton hukam lai diho, laahauar taan aseen tije din khatam kar diaange| pichhale paase khale piaaraa singh naaeik ne josh vich kihaa| uh chokhe chir daa khalaa galaan sun rihaa see|
fauajee javaanaa niraa laahor fteh kar lain naal gal naheen muk jaandee| aj kalh deean larraaeean khataranaak hundeean han| mulakaan de mulak tabaah ho jaande han| roos te amareekaa varage mulak larraaee ton ddarade kanb rahe han, jinhaan kol sabh kuchh hai taan paakasataan te bhaarat dee shakatee kithe hai, eik lamee larraaee dee maar seh lain dee| bhaarat sarakaar ese vaasate larraaee ttaalan daa yatan karadee hai| te main samajhadaa haan, eih is dee siaanap hai| aah ranakachh vich hoee maamoolee jehee jharrap de kaaran saanoo fauajaan hadaan ute liaauneean peean han| ene naal hee saaddaa karorraan rupeaa kharach aa giaa hai| taan socho, vaddee larraaee vich saaddaa kee haal hovegaa| kaamaredd ne ene nishache naal kihaa, jiven hoe kharach baare uhanoo pooraa pooraa ilam hove|
fer paakasataanee sarakaar iaun jaan bujh ke pangaa lain daa chaaraa karadee e| kirapaa raam setth ne chintaa bharee sur vich kihaa| paakasataan daa kharach saadde naalon ghatt taan naheen aaeaa hovegaa|
bhatto noo es gal naal kee| jang daa kharach painaa hundaa hai gareeb janataa te| bhutt sarakaar noo aapanee janataa naal hamadaradee naheen| uh taan jangabaazaan de hatheen charrhee hoee e| naale os sarakaar kol hor raah vee kiharraa e, janataa noo chup karaaee rakhan daa| atthaaraan varhiaan vich uh lokaan daa kuchh savaar naheen sakee| sanvaaranaa kee see, auhanaan noo vott den daa hak vee naheen ditaa, jo aazaad mulakaan daa jamaandaroo hak hundaa e| choohe de panasaaree banan vaang uhanaan de hath vich sundt dee gandtee aa gee e, meraa matalab kashameer daa masalaa kasmeer daa naan lai ke uh lokaan noo budhoo
banaaunde aa rahe ne| jadon gadee ddolan lagadee e, auh kashameer daa rolaa tez kar dende ne| bhaarat naal larraaee vee ih ese vaasate saherran lage ne| aakhar koee sarakaar vee jad doosare mulak naal larr rahee hove, lokaan dee us naal hamadaradee ho jaaeaa karadee e| bhaaven uh hamadaradee kuchh samen vaasate hee hove| es aadhaar te main kahindaa haan ki paakasataan bhaarat ute zaroor hamalaa karegaa| bhaaven uh kashameer ute hamalaa kare bhaaven kise hor thaan| kaamaredd ne sir hilaaundiaan kihaa|
fer kee banegaa kirapaa raam ne barree chintaa bharee sur vich kihaa| saaddaa taan ene naal hee kam tthap ho giaa e| age udhaar sudhaar liaa ke kam saar leedaa see, hun koee dukaanadaar tharre te naheen charrhan dendaa|
bananaa kee e| barree bhaaree larraaee hovegee| ik vaar doven dhiraan zor laa ke vekh lainageean| jiharree dhir maar khaavegee, auhade dosat sulhaa karaaun vaasate age aa jaanage| sulhaa ho jaaeigee| bhaaven uh sulhaa vee bahutee pakee naheen hovegee| sulhaa pichhon larraaee te larraaee pichhon sulhaa| ih silasilaa odon tak chaladaa rahegaa, jinaa chir ih gairakudaratee dtang naal vanddiaa hoeaa mulak fer ik naheen ho jaandaa|
kaamaredd saahaba saanoo barakee vale moonh karan daa hukam de diho| te mulak taan aseen das dinaan vich iko kar diaange| ih paakasataanee gaazee je saamhane khalo ge taan naan vattaa diau je| piaaraa singh de mathe te josh naal vatt pe hoe san| uhadee surat us vele barakee dee jooh vich fir rahee see|
kaahalaa naa pau, gabharooaa| chhetee hee sabh chaa poore ho jaanage| ant saaddee sarakaar noo vee larraaee daa hukam denaa hee pavegaa|
khavare kadon sarakaar hukam devegee kaamaredd dee gal vichon hee ttok ke piaaraa singh bol utthiaa, saanoo ulee vee lag gee e khaaeean vich baitthiaan| sarakaar aj hukam deve, bhalak huddiaaraa, parason barakee te agale din laahauar te jhanddaa jhuladaa vekh lavo|
khair, larraaee taan hovegee| sarakaar chaahavegee, taan saaddeean fauajaan laahauar lai vee lainageean| par es tarhaan mulak ik naheen hon lagaa|
kaamaredd ne sir hilaa ke kihaa|
hor kis tarhaan hovegaa kirapaa raam ne savaal keetaa|
sun| aapo aapanaa khiaal e naa| kaamaredd ne uchechaa kirapaa raam val takadiaan kihaa, hindusataan noo aazaad hoeaa atthaaraan saal ho ge ne| aajaadee naal ihade ttukarre karake ik hise daa naan paakasataan rakh ditaa giaa| ik dee thaan do sarakaaraan ban geean| do raashattarapatee, do pradhaan mantaree, dodo vazeer manddaleean| kharach doonaa ho giaa| is naal lokaan noo vee faaeidaa pahunchiaa| dohaan mulakaan de gareeb age naalon gareeb ho ge ne te ameer lakhaan pateean ton karorraan patee ban ge ne| paakisataan noo saaddaa ddar te saanoo paakisataan daa| dohaan hisiaan dee kauamee dolat daa vadhere hisaa ddeefains ute kharach ho jaandaa hai| meraa khiaal hee naheen, sagon vishavaas hai, ki kade naa kade paakisataan te bhaarat vich aiho jiheean sarakaaraan hond vich aa jaanageean, jinhaan daa nishaanaa aapaneean gadeean dee rakhiaa karan dee thaan, lokaan dee bhaliaaee baare sochanaa hovegaa| te dohaan deshaan dee janataa daa bhalaa ese vich hai, ki gairakudaratee vandd deean hadaan noo mittaa ke is desh noo fir ik kar ditaa jaave| ih mahaan des hove hindusataan| ihade maalak hon hindoo, sikh, musalamaan te isaaee saare| sagon iaun kaho, eis de maalak hon satth karorr hindusataanee| uhanaan vich mazahab de aadhaar te koee vitakaraa naa hove| naa bahuginatee dee dham hove, naa ghatt ginatee noo kise kisam daa tokhalaa| saare hindusataanee ik kauam, eik desh| saare raj khaan, raj handdan| naa koee bhukhaa nangaa rahe, naa karorrapatee hove| janataa daa raaj hove, sahee arathaan vich lokaraaj |
kaamaredd saahaba sufane ne tuhaadde| musalam tagee kadon manan lagade ne, jinhaan noo gadeean daa chasakaa pai giaa e| amalee ne naanh vich sir hilaaundiaan kihaa| uh taan aahande ne, aseen vakharee kauam aan| hindoo sikh saadde bharaa naheen|
amaleea| uh saanoo bharaa naheen manade taan aseen vee saare kadon manade aan| uh hindooaan noo bharaa manade ne, jinhaan daa naaharaa hai, hindee, hindoo, hindusataan| uh samajhade han, ki hindusataan keval hindooaan daa mulak hai,
hor kise daa desh naheen, te naa hee hindee binaan kise bhaashaa vaasate koee thaan hai| so, eho jehe akal de dhanee dohaan paaseen haige| taalee hameshaa dohaan hathaan naal vajadee e| taaheene taan main kahindaa haan ki rab dohaan dhiraan noo sumat bakhashe|
kaamaredd saahab| jo karanaa je, chhetee kar diho| aseen taan khaaeean vich baitthe ak ge je| lorr pain naalon, har vele larran daa sahim vadhere aauakhiaan karadaa hai| fauajee taan jhattapatt faisale de haamee hunde ne| kahinde hoeaa piaaraa singh aapane saatheean val tur piaa| uhadee yoonitt bhikheevindd de lahinde paase de morachiaan vich ddattee hoee see|
samen dee uddeek karo| saanoo tuhaadde ute maan hai| kaamaredd de dil vich aapanee fauaj daa bahut satikaar see| hachhaa amaleea| chhuttee bakhasho, hun main taan zaraa sur singh tak jaanaa en, naale aj chaah paarattee keehade valon en| uhadaa dhanavaad karanaa hoeaa naa|
aj dee paarattee bhaaoo valon e| bahut bahut dhanavaad| kirapaa raam ne chhetee naal dhanavaad vaalaa faraz pooraa kar ditaa|
setthaa tere vaangar tilakade naheen aseen| ih lichagarracheean tainoo ee aauandeean ne| kade amalee val gal ttaal ditee, kade mere val| tuseen paise de put gandt naheen dtilee karade lagadee vaah| karam singh bhaaoo kurrate dee andaralee jeb vichon paise kadtan lag piaa|
kaamaredd de tur jaan naal majalas barakhaasat ho gee|
8.
paakisataan sarakaar vich meean julafakaar alee khaan bhutto daa dharraa bhaarat naal larraaee karan te tuliaa hoeaa see| ranakachh vich larraaee band ho jaan vich uh khush naheen see| pabalik sattejaan ute bhaarat de viradh ghiranaa bhareean takareeraan kar kar ke uhanaan lokaan noo vee bharrakaa chhaddiaa see| nafarat dee ag vich sarre hoe uh har keemat ute bhaarat naal taakat azamaaun vaasate tiaaree karee baitthe san| bhaarat ne atthaaraan saal
desh dee tarakee karan vich kharache san, te paakisataan sarakaar ne larraaee dee tiaaree karan vich| bhutt dharre noo ih vahim ho giaa see ki uh larr ke bhaarat noo jit sakade han| uh bhaarat naal ttakar lain vaasate sadar ayoob ute zor paa rahe san| us paarattee de bulaare thaan thaan pabalik sattejaan ute te paarattee deean meettingaan vich vee ajehe khiaal pragatt karade, saanoo ih kade naheen bhulanaa chaaheedaa, ki alaah taalaa ne momanaan noo kaafar ute raaj karan vaasate paidaa keetaa hai| aseen uhanaan dee aaualaad te jaanasheen haan, jinhaan hindooaan ute kee sadeean raaj keetaa hai| par aj aseen ene kamazor te bujdil ho ge haan ki kashameer vich vasan vaale majloom moman bharaavaan noo vee kaafaraan dee gulaamee ton najaat naheen duaa sakade| socho, eis tarhaan baabar te akabar, halaakoo te naadar deean roohaan saanoo kee keh raheean honageean| paakisataan de janam dahindaan, kaaeide aazam muhatarim jinaah saahab dee rooh saanoo laahanataan paa rahee hovegee| ik vaar naheen, auhanaan kee vaar furamaaeaa see, ki kashameer ton binaan paakisataan langarraa hai| aseen do kauamaan dee thiaooree de kaaeil haan| musalam akasareeat de ilaake kasmeer ute saaddaa hak hai| kasmeer haasal keete binaan saaddee zindagee haraam hai| aseen barraa arasaa intajaar kar chuke haan| hun saadde sabar daa paimaanaa bhar chukaa hai| bhaarat sulhaa safaaee naal kasmeer chhaddan vaasate tiaar naheen| daanaavaan daa kol hai, laaton ke bhoot baaton se naheen maanate| saaddee pakee raae hai, ki larraaee binaan kashameer daa masalaa hal naheen hovegaa| aseen zor naal kahinde haan ki saadde saahamane siraf iko rasataa hai, larraaee| aapane dosataan noo aseen ik gal daa yakeen duaaunaa chaahunde haan ki larraaee vich aseen pooree tarhaan kaamayaab hovaange| saaddee is kaamayaabee pichhe vajoohaat han| pahilee gal, bhaarat sarakaar enee kamazor hai ki uh lagadee vas larran vaasate tiaar naheen| naale ranakachh dee mutthabherr vich asaan vekh liaa hai| saaddaa ik ik paakisataanee sipaahee das bhaaratee javaanaan ute bhaaroo hai| fir saadde kol hathiaar vadheea han| kee tuhaaddaa khiaal hai ki saadde paittan ttainkaan de saamhane bhaarat varagee kamajor te kamahosalaa sarakaar khalo sakegee amareekaa de banaae hoe paittan ttaink naakaabale tasakheer han,
naa kaabale tasakheer| bhaarat de puraane maaddal de ghatteea ttaink ihanaan daa ttaakaraa naheen kar sakade| fir saadde kol jaitt te supar sainik havaaee jahaaz han| mukaabale te bhaarat de naitt jahaaz siraf khilone han| koee mukaabalaa hee naheen| saadde dosataan noo yaad rakhanaa chaaheedaa hai, ki zamaanaa haal vich aadamaginatee naheen, hathiaar jitade han| ihanaan vadheea hathiaaraan dee binaa ute aseen daave naal keh sakade haan ki saaddee fateh yakeenee hai|
hun tajaveez suno| saadde kol mujaahidaan dee fauaj tiaar hai| hakeekee dosat cheen dee madad naal aseen uhanaan noo gureelaa larraaee vaasate tiaar kar liaa hai| aapaniaan de saamhane kise bhet noo lukaaun dee jroorat naheen| mejar jainaral akhatar husain malik jee.o.see. jainaral aafisar kamaanddara baarhaveen ddaveejn de maatahit saaddee jibaraalattar foras tiaar khalee hai| us noo age atth hisiaan vich vanddiaa giaa hai| har ik fauaj vich chhe kanpaneean chhe sau satth javaana han| har fauaj daa naam khaalid, khilajee, jalaaludeen, kaasim, gazanaveen, baabar vagairaa naamavar hasateean de naam ute rakhiaa giaa hai| har ik kanpanee dee kamaan karan vaalaa paakisataan dee bakaaeidaa fauaj daa koee mejar jaan kaipattan hai| saaddee raae mutaabak uhanaan noo pahilee agasat ton kashameer vich daakhal kar ditaa jaave| uh binaan varadee de honage, magar hathiaar naal pooree tarhaan lais| uhanaan daa pahilaa kam kashameeree musalamaanaan noo bhaarat sarakaar de viradh bharrakaa ke bagaavat karavaaunaa hovegaa| umeed hai ki mazhab de naam ute saare kasmeeree musalamaan saadde naal mil ke bagaavat kar denage| is tarhaan kasmeer sarakaar daa takhataa ulattaa ditaa jaavegaa| bhaaratee fauaj us bagaavat noo dabaaun vaasate kasmeereean ute julam te tasdad karegee taan aseen baageean dee madad de bahaane kasmeer ute hamalaa kar diaange| pichhaleean ravaaeitaan mutaabak khiaal keetaa jaa sakadaa hai ki bhaarat siraf othe hee javaabee kaaravaaee karegaa, jithe aseen hamalaa karaange| uh kashameer ton baahar larraaee vadhaaun vich pahil naheen karegaa, par aseen ik paase chhanb saikattar vich hamalaa karake akhanoor te aoodhamapur
vaaleean sarrakaan katt devaange te dooje paase khemakaran de rasate poore bragedd naal bhar devaange| is tarhaan samet zilhaa amritasar te guradaasapur de saaraa kashameer saadde kabaje vich hovegaa| fir saadde valon pes keeteean srataan mutaabak sarakaar noo sulhaamananee pavegee|
haan, bevakat zaroorat cheen vee bhaarat ute hamalaa karegaa| isade ilaavaa amareekaa, barataaneea te khaas kar inddonesheea te kuchh hor musalam mulakaan dee dosatee ute vee saanoo yakeen rakhanaa chaaheedaa hai| saadde khiaal vich aj varagaa naadar mauakaa saanoo fer kade naheen milegaa|
bhutto dharre deean ihanaan kaaraguzaareean de fal, ant aine zosh vich faisalaa ohaa hoeaa, jo bhutto chaahundaa see|
pahilee agasat ton chaar agasat tak lagabhag panj hazaar paakisataanee luttere bhaaratee kashameer vich daakhal ho ge|
9.
thaanebaanedaar saihab| kabelee| tan marag te thaane vich daakhal hundiaan kashameeree gabharoo ne ghabaraaee sur vich kihaa|
kithe ne kabaaeilee ue| kurasee dee pitth naal dtoh laa ke baitthe thaanedaar ne chusatee naal sidhiaan ho ke kihaa|
sarasarakaara j.. jangal vicha aaun vaale gabharoo ne saje hath dee pahilee ungal naal sidhiaan ho ke kihaa|
beh jaah| saah lai ke das| paanee piaa ihanoo| thaanedaar ne saare hukam pulasee ruhab vich dite|
hazoora sharabat naa pilaavaan rooh afazaa dil nivaa muhaafaje ejaa makavee khijaa| munashee muharar ne khabe hath deean ungalaan nachaaundiaan khaas adaa naal kihaa| har sbad noo chith chith ke moonhon kadtanaa uhadee aadat see|
beh jaa, beh jaa| thaanedaar ne hath de ishaare naal kihaa|
sangadaa jhijakadaa gabharoo saahamane pe bainch ute baitth giaa|
kee naan e teraa thaanedaar ne saje hath deean ungalaan naal mez kharrakaaundiaan puchhiaa|
hazoor muhamad deen|
eisam shareef hazoor muhamad deena munasee muharar ne ik kaagaj ute likhadiaan us penddoo gabharoo de sbadaan noo viang naal duharaaeaa|
munashee jee khaamosee naal likho| masalaa kuchh pecheedaa jihaa jaapadaa e| thaanedaar ne mitthee jhirrak dendiaan kihaa|
bahut achhaa sarakaara main samajhiaa koee janaanaa kes hai| bujhe munashee no ainak ttheek karadiaan kihaa| aapane man bhaaunde kes uh barraa masaalaa laa ke likhadaa hundaa see|
zanaanaa naheen, maradaanaa hai| zaraa ainak utaar ke vekho| thaanedaar ne vee agon ttakor karadiaan kihaa| haan bhee, kee naan dasiaa ee muhamad deen
haan janaab|
kathe vekhe ne toon kabaaeilee
janaab| main gulamarag de urale paase pindd daraakasee dee jooh vich maal chaaradaa saan piaa|
gajar en toon
haan sarakaar| main aapane dhiaan baitthaa saan, jaan mainoo do kabeleean ne aa farriaa| uhanaan de terr hareean salavaaraan, gal hareean kameezaan te hath vich pakeean bandookaan san jeho jeheean fauaj kol hundeean ne|
fer
mainoo farr ke uh laage de jangal vich lai ge jithe uhanaan daa dderaa see|
othe ddere vich kine aadamee san uh
takareeban so ku honage| muhamad deen hun vaahavaa shaant ho chukaa see|
kauan jaapade san uh
kuchh kashameeree san te vadhere panjaabee| ih andaazaa main uhanaan dee
bolee ton laaeaa e| uhanaan kol bahut saare hathiaar te kuchh hor samaan see|
tainoo uhanaan kee kihaa
auhanaan daa saradaar aakhan lagaa, vekh toon saaddaa musalamaan bhaaee en| aseen tuhaanoo kashameereean noo kaafaraan dee gulaamee ton azaad karon aae haan| saaddee madad karo|
fir toon kee kihaa agon
kahinaa kee see, sarakaar| main ddaradaa agon haanhaan karee giaa| uhanaan kihaa je toon saaddee marazee mutaabak kam karengaa taan tainoo chaar sau rupeea diaange te naheen taan fer aah vekh| muhamad deen ne hath vaalee sottee noo bandook vaang sidhiaan karake samajhaaeaa, mainoo taan uh golee maar den lage see|
fir toon kee kihaa
main kihaa, main tuhaaddaa musalamaan bhaaee aan| main har tarhaan tuhaaddee madad karaangaa| ddaradaa hor kee kahindaa, sarakaar| rab nerre ki ghasun|
auh taithon puchhade kee san
ehaa ki tuhaaddaa baanaa kithe aa| othe kine sipaahee ne, kine hathiaar ne| fir nerre daa anaajaghar kithe ai| bas, laareean daa addaa kithe aa, te kinaa ee hor kuchh|
hor kuchh kee, aue
hor kuchh, hor kuchh| muhamad deen fer ghabaraa giaa| ki saaddaa majhab ik e, kam ik e, tuseen saaddee madad karo te saareean thaavaan dee soonh kadt ke saanoo pataa diho| main laaraa laa ke othon jaan bachaa ke nasan dee keetee| jaan bachee laakhon paae| main sidhaa sarakaar kol aa haazar hoeaa| hajoor saanoo pichhale kaboleean dee keetee bhul taan naheen gee|
muhamad deen sabh ton pahilaa aadamee see, jeehane chaar agasat noo paakisataanee lutteriaan dee khabar ditee|
doosaraa kashameeree musalamaan see vazeer muhamad, zilhaa punachh daa, jisane laage dee aapanee fauajee chauankee vich paakisataanee lutteriaan dee khabar ditee| es tarhaan kashameer sarakaar noo paakisataanee lutteriaan de kasmeer
vich aa varran daa pataa lag giaa|
agale kujh dinaan vich kuchh hor jharrapaan vee hoeean| jogeevaan pindd de lokaan ne kuchh luttere farr ke sarakaar de havaale kar dite| jithe lutteriaan daa zor piaa, auhanaan nihathe lokaan naal man aae zulam keete| ik budte musalamaan noo es vaasate taseehe de ke maariaa ki uh lutteriaan dee madad karan vaasate tiaar naheen see| es gunaah vich kuchh pindd vee saarr dite| kee thaavaan te lutteriaan deean pulas te fauaj naal vee jharrapaan hoeean|
das agasat noo paakisataan dee baakaaeidaa fauaj vee kee thaavaan te kashameer vich daakhal ho gee| ik paase uhanaan punachh saikattar vich baaraan agasat noo manddee aute kabazaa kar liaa| dooje paase sireenagar ton leh noo jaan vaalee sarrak ute kaaragil saikattar vich aapanaa dabaau vadhaa ditaa| pandaraansolaan agasat noo paakisataanee fauaj ne hamalaa karake bhaarat deean ne chauankeean hor mal leean|
kuchh luttere sireenagar tak vee pahunch ge, par uh nukasaan koee naa kar sake, kiaunk lokaan ne uhanaan daa saath naa ditaa|
solaan agasat noo thal sainaa de pradhaan sainaapatee jainaral je. ain. chauadharee siree nagar puje| uhanaan de naal kuchh hor afasar vee san| uhanaan har pakh ute vichaar keetee taan haalaat bahut vigarre hoe nazar aae| ladaakh noo jaan vaalee sarrak ute sabh ton vadhere khtaraa see| aapanee jinmevaaree noo samajhadiaan jainaral chauadharee ne daleree ton kam liaa te fauaj noo savairakhiaa vaasate javaabee kaaravaaee karan daa hukam ditaa| ose raat bhaaratee sainaa ne kaaragil deean do jrooree chauankeean ute kabajaa kar liaa| uhanaan vichon ik dee uchaaee 13620 futt hai|
hun bhaarat sarakaar vaasate zarooree ho giaa see ki koee sakhat kadam chuke| pradhaan mantaree sree laal bahaadar shaasataree ne foran kaibanitt dee meetting bulaa lee| us vich jal sainaa, thal sainaa te havaaee sainaa de mukhee vee shaamil san| hor naamavar jainaral bulaa le ge, jinhaan vichon kuchh reettaaeiradd vee san| paakisataan valon hoe hamale de har pakh ute khulhe dil naal vichaar hoee| har ik dee raae shaasataree jee ne barre dhiaan naal sunee| eho jehe aauakarr de samen chhetee hee faisale te pahunchan daa shaasataree jee vich
jamaandaroo gun see| dtilamatth vich samaan guaaun dee galatee karan de uh sakhat virodhee san| uhanaan aapaneean zinmevaareean noo mahisoos karadiaan barre ttharoonme par drirrhataa naal kahinaa shuroo keetaa, haan hun koee chaaraa naheen| aseen aman naal rahinaa chaahunde saan, par paakisataan sarakaar ne saanoo hathiaar chukan vaasate majaboor kar ditaa hai| saaddee amanapasandee noo uh saaddee kamazoree samajh baitthe ne| saadde saamhane is vele bhaarat dee anakh te ijt daa savaal hai| beejtee dee jindagee naalon anakh dee mauat hajaaraan daraje changee hundee hai| mainoo pooran bharosaa hai ki bhaarat de fauajee jainaral aapane frajaan noo pooree tarhaan samajhade han| bhaarat sarakaar valon uhanaan noo aagiaa hai ki desharakhiaa badale, jo uh ttheek samajhan, karan| aseen kise de ilaake ute kabazaa naheen karanaa chaahunde, par aseen ih vee baradaashat naheen kar sakade ki koee saaddee aazaadee vich dakhal deve| jo taakat naal saaddaa ilaakaa hathiaaunaa chaahave, aseen pooree taakat naal uhanaan daa javaab devaange| paakisataan sarakaar ne hathiaaraband luttere kashameer vich bhej ke amanabhang keetaa hai| is tarhaan uhane naa siraf ranakachh daa samajhauataa hee torriaa hai, sagon pichhale saare hee dosatee de ahid bhulaa dite han| bhaarat sarakaar valon fauaj noo hukam ditaa jaandaa hai ki uh badeshee lutteriaan noo mulak vichon maar baahar karo| lorr pee te saaddee fauaj had ttap ke uhanaan ttikaaniaan te vee hamalaa kar sakadee hai, jithe uhanaan lutteriaan de add han| sarakaar isade nateejiaan ton vee jaanoo hai| ho sakadaa hai, eis de utar vich paakisataanee fauaj saadde mulak ute ik vaddaa hamalaa kar deve| saanoo us ttaakare vaasate vee tiaar rahinaa chaaheedaa hai| bhaarat sarakaar samajhadee hai ki aapanee rakhiaa hit hun taakat dee varaton binaan koee chaaraa naheen| larraaee de har vele de sahim naalon ik vaar larr ke vekh lainaa hee ttheek hundaa hai| mainoo aapanee fauaj de bahaadar te samajhadaar jaranailaan ute maan hai| lorr pee te antararaashattaree hadaan noo paar karan dee vee uhanaan noo aagiaa hai| vairee noo aapane ghar uddeekan dee thaan, hadon age vadh ke hee us daa ttaakaraa karanaa ttheek hundaa hai| sarakaar valon enee aagiaa dindaa hoeaa main aapane dil dee chaa pragatt kar denaa chaahundaa haan| paakisataan dee janataa naal saaddaa koee vair naheen| uh saadde bharaa han| so, jithon tak ho sake,
paakisataan dee janataa daa bachaa keetaa jaave| bhaaven taakat dee varaton ghatt ton ghatt keetee jaave| haan, dushaman dee fauaj noo pooree taakat naal hee javaab denaa hovegaa| sarakaar har tarhaan fauaj de naal hai| agale din saasataree jee ne ih ailaan lok sabhaa vich vee duharaa ditaa|
1.
aidhar vekho| laifatteenaintt jainaral harabakhash singh ne mez ute vichhe hoe nakase val isaaraa karake kihaa| uh saare pachhamee morache daa aaramee kamaanddar see| aah e urree| dakhan val aah e punachh| dohaan de vich paindaa e dararaa haajee peer, samajh ge
ttheek e saahab|
ethon paakisataan dee jang bandee laaeen ghorre de sunm vaang saadde ilaake vich vadhee hoee hai| ese raahe, bhaav daraa haajee peer raaheen paakisataanee dhaarravee saadde ilaake vich daakhal hunde han| aseen aah laaeen sidhee kar denee hai| s. harabakhsh singh ne nakase ute painasil naal lakeer khich ke urree te punachh noo milaa ditaa|
ttheek e saahab|
punachh vaale paasion laifatteenaintt karanal ain. ain. khanaa aiddavaanas karegaa| s. harabakhash singh ne aapanee gal jaaree rakhee| urree vaale paasion mejar ranajeet singh ddiaal age vadhegaa| is pahaarree noo sankh chottee kahinde han| is dee uchaaee 8541 futt hai| is ute dushaman daa sakhat morachaa hai| is ute chhetee ton chhetee kabazaa kar lainaa chaaheedaa hai| jis daa sankh chottee ute kabajaa, os daa dararaa haajee peer ute kanttarol| samajh ge
ttheek e saahab|
mainoo aapane bahaadar javaanaan ute maan hai| aas hai, sagon mainoo bharosaa hai ki bhaaratee sainaa aapanee adatee shaan noo kaaeim rakhegee|
chhabee agasat, masiaa dee raat, ghup hanher, raat de saadte nau vaj chuke san| mejar laifatteenaintt karanala ranajeet singh ddiaal aapane chonaven javaanaan noo naal lai ke tur piaa| sanghanaa hanheraa te pahaarree rasataa| javaan barre sanbhal sanbhal ke chal rahe san| uh chaanan vee naheen san kar sakade, mataa dushaman noo uhanaan de ttikaane daa pataa lag jaae| saaree raat uh patharaan naal tthedde khaande chalade rahe| agalee saver de chaar vajadiaan tak uhanaan pahilee pahaarree ute kabazaa kar liaa| kujh javaan uthe chhadd ke, mejar ddiaal fir age tur piaa| sataaee agasat, saver de nauan vajadiaan tak uh saar pahaarree ute jaa puje| saaree raat chalade rahin karake bhaaven javaan thak ge san, fir vee ddiaal jodhe ne uthe rukanaa ttheek naa samajhiaa| safal ohaa hunde han, jo chalade rahin de haamee hon| aauakarraan vekh ke ruk jaan vaaliaan vaasate manzal door ho jaaeaa karadee hai| din de giaaraan vaje tak ddiaal daa jathaa guddavaalee galee te jaa gajiaa| ethe dushaman dee changee mazaboot pikatt see| vairee barree befikaree naal baitthe sigarattaan pee rahe san| bhaaratee sainaa de aa dhamakan daa uhanaan noo chit khiaal vee naheen see| uhanaan noo pataa tad lagaa, jaan ddiaal ne sheravaaee halaa bol ditaa| bas, das pandaraan mintt dee mutthabherr hoee| kujh vairee maare ge, kujh pakarre ge, te kujh jaan bachaa ke nasan vich safal ho ge| nasan vaale aapane hathiaar vee othe hee chhadd ge| uh jaan bachee laakhon paae de sidhaant te amal karade hoe pahaarree dee dtalavaan uhale chhapan ho ge|
din daa baakee samaan ddiaal ne us pikatt ute aapanee pozeeshan majboot karan vich gujaariaa| ethon chaar hajaar futt uchee uh chottee najr aa rahee see, jo dararaa haajee peer de ain sir ute see| sidhee charrhaaee te saamhane dushaman| saam hundiaan tak maarree maarree baaris suroo ho gee| vairee ne uparon golee chalaaunee suroo kar ditee| ihanaan saareean aauakarraan de hundiaan vee ddiaal de iraade vich koee dtil matth naa aaee| uh har keemat ute pahaarree fateh kar lain daa man banaa chukaa see|
vekho javaano| mainoo siraf ginatee de javaanaan dee lorr hai, jo mere naal shaheed hon vaasate tiaar hon| teeh saalaa gabharoo mejar ranajeet singh ddiaal ne ser vaang bhabak ke kihaa| pichhaleean peeharreean de saadde
vadde begaaniaan vaasate larrade rahe ne| kade faraans vich, kade libeea vich| ih pahilee larraaee hai, jo asaan aapane vaasate larranee hai, aapane desh vaasate, aapanee kauam vaasate| ih saaddee anakh te maradaaoopune daa savaal hai| kujh javaan ethe rahinage, kujh mere naal chalanage| duneean dee koee rukaavatt vee saaddaa raah naheen rok sakadee| tiaar ho jaao|
varhade meenh vich shaam de chhe vaje hee ddiaal ne fir kooch kar ditaa| sat vajade tak uh ik naale de kandte jaa puje| pahaarree naale thorre jihe meenh naal vee bhar uchhalade han| uh naalaa vee uchaatt ton nivaan val patharaan naal ttakaraa ke sor machaaundaa barraa tez vag rihaa see| meenh vee pairo pair tej ho rihaa see| badalaan de kaaran sat vaje hee chokhaa hanheraa ho giaa see| pair pair ute luke hoe vairee daa vee khataraa see| s. ranajeet singh ne saatheean val vekh ke uhanaan dee anakh noo ttunban de iraade naal kihaa, vekho javaano mahaaraajaa ranajeet singh daa raah dariaa attak vee naheen see rok sakiaa| uh sane fauaj tthaatthaan maarade kahiree attak vich dee paar ho giaa see| meraa naan vee ranajeet singh hai| main es naale ton ddar ke attak jaavaan, taan us marad de naan noo laaj lagegee| aao mere magar |
naipoleean bonaapaaratt ne kihaa see, asanbhav shabad maradaan dee bolee vich naheen hundaa| soorame jo chaahun, karan dee shakatee rakhade han| mejar ddiaal aapanee ttolee sane naale ton paar ho giaa| us vele meenh poore zor daa vas rihaa see|
ethon age sidhaa rasataa chhadd ke ddiaal de jathe ne ik navaan raah chun liaa| raah kaahadaa, bilakul ddaanddaameeddaa| naa raah, naa ddanddee, aauabarr bikharraa painddaa| jhaarreean naal arrade te patharaan noo lataarrade uh atthaaee agasat dee saver tak haajee peer noo jaan vaalee sarrak ute jaa puje| thorraa jihaa dam lai ke uh fir age tur pe| saver de atth vajadiaan tak uh haajee peer de nerre ik banh aute puj ge| kujh aadamee ddiaal ne uthe bitthaa dite| uh patharaan dee aarr lai ke dushaman ute golee chalaaun lag pe| uhanaan daa kam dusman daa dhiaan aapane valon khichee rakhanaa see| dusman es chaal vich aa giaa| doheen paaseen meenh vaang golee varun lag pee|
thorraa jihaa chakar katt k majar ddiaal na aakhag pahaarr| choot charrhanaa shuroo kar ditaa| us vele uhade naal siraf paintee javaan san| uh binaan avaaz keete pichhale paasion pahaarree ute charrh rahe san| rasataa barraa katthan see| maradaan de athaah jos age har katthinaaee noo naram honaa paindaa hai| mejar ddiaal aapane saatheean samet dusman de pichhale paase us ttikaane te jaa pujaa, jithe uh vairee ute achak vaar kar sakadaa see| dushaman noo tad hee pataa lagaa, jaan iko vaar paintee haindd garanedd uhanaan de morachiaan vich aa fatte| us kahiree dhamaake naal pahaarree kanb utthee| us achanachet hamale naal paakisataanee fauaj enee ghabaraa gee ki jis paase kise daa moonh hoeaa, auh sir te pair rakh ke dauarr utthiaa| hathiaar ose tarhaan morachiaan vich pe reh ge| ddiaal de jathe ne do vaar hor keete| agon javaab kise ne naa ditaa| ddiaal ne age vadh ke us 9541 futt uchee chauankee ute kabazaa kar liaa| vairee de kujh sipaahee morachiaan vich mare pe san| baakee de hathiaar othe chhadd ke nas ge san| atthaaee agasat, din de saadte das vaje, mejar ranajeet singh ddiaal ne haajee peer darare dee uchee chottee ute bhaarat daa tin rangaa jhanddaa jhulaa ditaa| ih paakisataan vaasate bahut vaddee satt see| samache darare haajee peer ute bhaarat daa kabazaa ho giaa|
pichhale pahir paakisataanee fauaj daa kaipattan msaood aapanee ttukarree sane uthe aa nikaliaa| usanoo aje pataa naheen see ki haajee peer ute bhaarat daa kabazaa ho chukaa hai| mejar ranajeet singh ne us noo lalakaariaa, te hathiaar suttan daa hukam ditaa| kaipattan msaood ne sir jhukaan vich hee jaan dee salaamatee samajhee| uh sane saatheean, hathiaar sutt ke bhaarat daa kaidee ban giaa|
agale din paakisataanee fauaj ne javaabee hamalaa keetaa par usanoo bhaaratee sainaa hathon buree tarhaan maar khaa ke pichhe hattanaa piaa| haajee peer ute lahiraaundaa jhanddaa bhaaratee sainaa dee pahilee jit see|
chauavee agasat dee raat noo laas haualadaar guradev singh ne ttibavaal saikattar vich hadabandee laaeen paar karake dumashan deean do prasadh chauankeean ute kabazaa kar liaa see|
atthaaee agasat dee raat noo karanal sanpooran singh ne bedar pahaarree ute hamalaa keetaa te saver hon tak us chauankee ute mukamal kabazaa kar liaa|
teeh agasat noo bhaarat de rakhiaa mantaree chavaan ne lok sabhaa vich bhaaratee sainaa dee kaaraguzaaree dasadiaan barre maan naal kihaa ki bhaaratee fauajaan har saikattar vich age vadh raheean han|
11.
aj kalh kashameer valon garam garam khavaraan aa raheean ne, taan saadde kaamaredd saahab ee kidhare pahaarree charrh ge ne| karam singh bhaaoo ne kuchh nihore naal kihaa|
main vekhaan haazar ho giaa| tuhaadde binaan meraa jeea lagadaa e kite kaamaredd ne chaah dee chusakee laindiaan kihaa|
tthandde kashameer ton garam khavaraan| lafaman ne gal noo navaan rang dendiaan kihaa| sunaao kuchh kaamaredd saahab aseen taan tuhaadde binaan odar ge see| hasaab kar lo| aj panj tareek e| kine dinaan dee gair haazaree lagee|
one dinaan de lachhaman de paise maare ge| kirapaa raam setth ne viang kasiaa|
setthaa, toon har vele paisiaan de chakar vich ee piaa rahengaa| har thaan noo ih paisiaan de gaj naal ee minegaa| kite aauahar sauahar vee ho jaae taan aakhegaa aj rupeee vichon duaanee bhar araam e| magaralaa vaak lachhaman ne barraa chib chith ke moonhon kadtiaa, jiven uh kise chiraan de beemaar dee nakal laa rihaa hove| maar liaa sauahareean duaaneean chuaaneean ne| hun rupeee vichon das paise, veeh paise, panjaah paise aakhiaa karo|
kiaun bhee hun lachhaman vee chokhaa ee siaanaa ho giai| sundar singh amalee ne musakarreea ch hasadiaan kihaa|
fer amaleea| ant tuhaadde naal bahin utthan vaale aan| siaaniaan aakhiaa e| tukham, taseer te suhabat daa asar| lachhaman ne
kujh chhaatee failaa ke aakhiaa|
fir bhaaoo| setth ute shuharat daa asar kiaun naheen hoeaa| karam singh daa bhaaoo daa isaaraa kirapaa raam val see|
tukham taseer| hor kee| lachhaman ne bharaveen chott keetee| sun ke saaree manddalee has pee|
aue daane bhunan vaalee diaa putaraa| toon vee aj ttake ttake deean harran lag piaa en kirapaa raam ne kujh khijh ke kihaa| uhadaa ishaaraa nachhaman dee jaat val see ki uh mahiraa hai|
vekh liaa je kaamaredd saahab| hun setth hochhiaan hathiaaraan te utar aaeaa je| lachhaman ne kuchh shakaaeit vajon kihaa| main daane nan vaaliaan daa putar aan, tthangaa maaran vaaliaan daa naheen|
sun ke fer saare has pe|
bas bhee hun ih haasaa band kar diho| jadon mitaraan vich mazaak bhavaan ho jaae taan uhanoo use vele chhadd denaa chaaheedaa hai| kaaramodd santaa sangh ne kuchh hukamee lahije vich kihaa|
auh taan... puchh lai amalee noo.. main pahilaan ee karaar keetaa hoeaa 1 aj meree vaaree, bhalake sotth dee| lafaman ne ethe vee saaveen chott kar lee|
bhee lachhaman ne keean dinaan daa bachan ditaa hoeaa e ki jis tan kaamaredd saahib aauan odan paarattee daa kharach meraa| amalee ne chhaman dee prorrhataa kar ditee|
taaheen bhaaoo ne, lachhaman noo halaasheree den vaale lahije vich kahaa|
bhaaoo yaaraan daa yaar aa| lachhaman kise galon kasees vattan vaalaa heen| rakh ue mundda jalebeean dee palett| sach much lachhaman nit naalon chh daler hoeaa hoeaa see|
yaar dee yaaree daa taan lachhamanaa| bhalake parason pataa lagegaa| agaan rachiaan vich vee magar jalebeean lai ke aaeiaun taan man chhaddaange| ik piaaraa singh ne panjaan daa nott agaan vadhaaundiaan kihaa| liaa, eik kilo jalebeean|
saradaar piaaraa sihaan| lachhaman jaan bachaa ke lukan vaalaa naheen| tuseen had ttapo, aseen vekhio, chhaalaan maarade magar aauande| lachhaman ne hik ute hath maaradiaan kihaa|
kite uh gal naa naa kareen| akhe; jiharre aahande see maraange naal tere, chhadd ke madaan bhaj ge| piaaraa singh ne ik bolee paaundiaan, jiven lachhaman dee anakh noo johiaa|
maradaan dee zabaan hundee u saradaar piaaraa sihaan| jithe fauajeean daa murrhakaa ddulhegaa, othe aseen aapanaa lahoo ddolh diaange| mejar ranajeet singh ddiaal dee bahaadaree ne saadde lahoo garam kar dite ne| lachhaman daa chiharaa us vele josh vich bhakh rihaa see|
vaah| jamanaa ee oho jehe marad daa sohandaa e| hor geedee daa kee jamanaa, narakaan daa keerraa| amalee ne masatee vich sir hilaaundiaan kihaa, eik lachhaman kee, lorr pee te saare panjaabee fauaj de magar honage|
bas, ehaa josh hai jisade bharose saanoo jit dee pooree aas e| jis fauaj de magar aam janataa hove, auh kadee naheen haaradee| kaamaredd ne ih gal sidhaant vajon kahee|
haaran daa taan lafaz ee moonhon naa kadte khaan kaamaredd saahib| keraan hadon ttapan daa hukam mil lain diho fer vekhio| piaaraa singh jalebeean lai ke tur piaa| uhade chihare te aj kujh anokhaa josh see|
hadon ttapan vaalaa savaal vee hun vadhere nerre jaapadaa e| kaamaredd ne kujh ganbheer sur vich kihaa| paakisataan ne fer hamalaa karake baladee te tel paa ditaa e| hun is vaar ih larraaee poore zor naal bharrak ke rahegee| akhabaar vich jo parrhade sunade aan, aus ton haalaat vigarrade ee jaapade ne|
kaamaredd saahab, saanoo akhabaaraan dee kakh samajh naheen je paindee| sabh kujh verave naal daso tuseen| lachhaman dee benatee vich sharadhaa see|
sun| asal vich paakisataan sarakaar ne kashameer vich luttere is hauasale te bheje san ki kashameeree musalamaan uhanaan dee madad karanage| es tarhaan uh kasmeer sarakaar daa takhataa ulatt denage, par kashameeree musalamaan bhutto dee chaal vich naa fase| lutteriaan daa pahile pahil pataa den vaale
musalamaan hee san| iaun samajho ki kashameeree musalamaanaan ne saabat kar ditaa pee uh bhaarat de dharam nirapakh raaj de vafaadaar shiree han| saaddee fauaz ne lokal vason dee madad naal lutteriaan noo maaranaa te farranaa shuroo kar ditaa| kaaragil, ttibavaal, aurree te punachh saikattar vich bhaaratee fauajaan te paakisataanee fauaj ton kee prasadh ttikaane khoh le| haajee peer dee jit ne saaddee fauaj dee bahaadaree daa sikaa bitthaa ditaa|
makh sheraan ne had kar ditee ki| amalee ne bhaaratee javaanaan dee salaahutaan karadiaan kihaa|
makadee gal, sabh thaavaan ton paakisataanee lutteriaan de pair ukharr ge s gal ton khijh ke ayoob sarakaar ne pahilee satanbar noo chhadd saikattar ute laa bol ditaa| paakisataanee fauaj ne antararaashattaree had ttap ke ih halaa re zor naal keetaa| isadaa arath see bhaarat vich khulhee larraaee| poore gedd naal dhaavaa boliaa giaa| brigedd vich tin hajaar ton upar vaan hunde han| pahile din hee paakisataan ne sau ttaink varatiaa| so vichon tar keval painttan ttaink san, jinhaan baare paakisataan noo yakeen see, ki hanaan noo koee torr naheen sakadaa| par paakisataan daa khiaal pahile din hee galat saabat ho giaa| saadde sooramiaan ne pahile din hee dushaman de raan ttaink tabaah kar dite|
auh kiven karam singh bhaaoo ne barree utasukataa naal puchhiaa|
eih vee ik anokhee te bemisaal bahaadaree dee kahaanee e| jaanade , jiharraa pahil karadaa e uh kujh ilaakaa taan mal ee laindaa e naa|
taaheen taan aakheedaa e pahil saanoo karanee chaaheedee see| amalee noo s gal te afasos see ki bhaarat ne othe pahil kiaun naheen keetee|
khair, paakisataanee fauaj paindee satte chhe sat meel saadde ilaake vich ge vadh aaee| os ilaake vich saaddee saikandd sikh laaeett inafainttaree | akhabaaraan vich taan naheen chhapiaa par jo kujh zabaanee suniaa en lahoo ch changiaarree paidaa kar den vaalaa e| saadde kuchh fauajee gabharooaan ne sareer l banb banh ke dushaman de ttainkaan thale chhaalaan maar diteean| uhanaan deean ddeean taan chooraa ho geean par vairee de kee ttaink banb fattan naal havaa ch udd ge|
bale ue sooramio|
rakh vakhaaee je desh dee|
dhan uhanaan deean maavaan ne|
aoon, jamanaa vee eho jehe maradaan daa ee hundaa e ki|
eiko vaar sarotiaan vichon koee vaazaan aaeean| saare iaun maan mahisoos kar rahe san, jiven ih bahaadaree daa kaaranaamaa uhanaan aap keetaa hove|
auhanaan siralath yodhiaan dee es kurabaanee ne kashameer bachaa liaa| dusman dee fauaj noo ddakaa pai giaa| naheen taan je paakisataanee fauaj ik vaar akhanoor vaalee sarrak te kabazaa kar laindee taan kashameer saadde hathon giaa see| one chir noo saadde havaaee jahaaj vee pahunch ge te saadde kol san bangalauar de bane hoe chhotte jahaaj naitt| uhanaan jaandiaan aise nisaane maare ki dusman de tin ttaink banbaan naal uddaa dite| es tarhaan vairee de kul teraan ttaink tabaah hoe| ih pahile din dee kaaragujaaree hai|
te bhaaoo dooje din lachhaman ne gal noo jaaree rakhan vaasate savaal kar ditaa|
agale din paakisataanee havaaee jahaaz ne sival aabaadee ute hamale shuroo kar dite| chhanbh te akhanoor de sanh vich jorreean ik changaa kasabaa hai| musalamaan maseet vich namaaj parrh rahe san| paakisataanee jahaaj ne uhanaan ute banbe maare| maseet daa ik paasaa dteh giaa te panjaah musalamaan namaaj parrhade maare ge|
au tuhaaddaa berraa garak| pichhon taaraa singh dee vaaz aaee| aje aahande ne aseen kashameeree musalamaanaan de khair khaaeh aan|
es maseet vaalee ghattanaa ne duneea bhar de musalamaanaan deean akhaan khuhal diteean ne te paakisataan sarakaar de mathe te ih badanumaa daag hai| tin satanbar noo paakee fauaj ne fer zor naal age vadhanaa shuroo keetaa| uhanaan de ttainkaan dee rakhavaalee amareekaa de bakhase hoe aif 86 saibar jaitt dta 86 shabare jhetta te aif 104 suparasonik sattaarafaaeettar dta104 shupera sonich shttaraddigahatterasa kar rahe san| saamhane saadde kol san chhotte chhotte jahaaz ghnatta saadde aapane kaarakhaane de ban hoe|
hachhaa, aseen aap vee jahaaz banauan lag pe aan karam singh bhaaoo ne kuchh hairaanee naal puchhiaa|
nire jahaaz ee naheen, aseen bahut kuchh banaaun lag pe aan| kaamaredd ne bhaaoo val kuchh bhet bharee nazar naal takadiaan kihaa| pahile hale ee saadde chhotte naitt ne paakisataan daa mainbar jaitt maar giraaeaa|
de maaraa shaabaas.... bo kaattaa pichhon kee vaazaan kattheean aaeean|
te ih bohanee keetee sakooaaraddan leeddar ttaraivar keelar shatan. ladar. ttharevor kheelora ne| agale din fer sobar jaittaan te saadde naitt jahaazaan dee ttakar hoee| saadde soorame aae dushaman noo sukiaan naheen jaan dende| falaaeett laiftteenaintt s. veerendar singh ne ik mainbar jaitt hor maar giraaeaa| pahilaan uhane chhe sau gaj de faasale ton vaar keetaa, fer panj sau gaz ton te teesaraa vaar chaar so gaj de faasale ton keetaa| mukadee gal, onaa chir uhane dushaman daa pichhaa naa chhaddiaa jinaa chir, jahaaz sohale chhaddadaa dharatee te naheen aa piaa|
fir jad magar ee lag pe, taan kam adhooraa kee chhaddanaa hoeaa| amalee ne dilee khushee pragatt karadiaan kihaa|
eihanaan tinaan dinaan dee larraaee vich paakisataan te uhade dosataan vich ghabaraahatt paidaa ho gee e| honee ee see, sir munadiaan ee taan garrhe varane shuroo ho ge san jinhaan vichon solaan paittan san| ghabaraahatt daa pataa es gal ton lagadaa e, ki cheen daa badesh mantaree maarasl chen yee chhahen aii kal karaachee bhajaa bhajaa aaeaa e, te uhane lagaataar chhe ghantte bhutto naal mulaakaat keetee e|
eih aakhan aaeaa honaa en, charrh jaa bachaa soolee, raam bhalee karegaa|
kiaun bhaaoo, amalee daa nashaa vee khirriaa ee, sooramiaan deean galaan sun ke| bhaaoo ne amalee naal khushee saanjhee karadiaan kihaa|
makh puchh kuchh naa ki| feem khaanee taan charokanee chhadd ditee e| hun enaa nashaa e ki saaddaa des jite| sach much hee amalee hun naan daa amalee see| afeem khaanee uh kee saal ton chhadd chukaa see|
cheen larraaee pasand desh e| uh naheen chaahundaa ki paakisataan te
bhaarat dee larraaee band hove| ik paase yoo. ain. o. ih larraaee band karaaun daa yatan kar rahee e| dooje paase cheen es ag noo havaa de rihaa e|
kaamaredd saahab ik vaar dohaan dhiraan daa bugh balhaatt nikal ee lain denaa chaaheedaa e| hun larraaee band ho gee taan de maheeniaan noo bhutto fer aauakhaa hon lag pavegaa| kachaa farraa cheeriaa, bhaau| aahande ne, sagon vadhere vichharr jaandaa e| ik veraan zor lag lain dihe dohaan dhiraan daa|
bhaaoo karam sihaan| meraa khiaal e, zor laa ke ee khalonage doven dhiraan| chhanbh saikattar vich paakisataanee fauaj daa dabaa vadh rihaa e| us dee rok thaam vaasate ho sakadaa e saaddee sarakaar doosaraa morachaa khuhal deve|
zaroor chaaheedaa e| guroo mahaaraaj ne aakhiaa e ; moorakh gandt pavai muhi maar| amalee ne gurabaanee daa pramaan ditaa|
bhaaoo| boothe te vaje fer agalaa khalondaa e| bhaaoo ne barree tthetth bolee vich amalee dee prorrhataa keetee|
vekho, meraa khiaal e, hun panjaab deean hadaan ute chherr chhaarr hovegee| teeje din deean saaddeean fauajaan had ute dtuk raheean ne| kalh de fauajee ddaakakhaane vich saaraa din manee aaraddar karaaunde rahe ne| shaaeid uhanaan noo pesgee tanakhaahaan mil geean ne| vekho bhalake parason tak kee hundaa e|
yaar hon diho jo hundaa e| chalo hun utthee| amalee de utthan naal baakee saathee vee utth baitthe|
12.
chhe satanbar noo tarrake bhaaratee fauaj ne kee thaavaan ton antararaashattaree had ttap ke paakisataanee panjaab ute hamalaa kar ditaa| khaalarre ton age vadhan vaalee fauaj dee kamaan mejar janaral harakisn sithal kar rahe san| sabh ton age chaar sikh rajamaintt see| nahir de pul ton paar hundiaan hee fauajeean ne sarahadee faattak uddaa ditaa| toofaan vaang charrhee aa rahee bhaaratee sainaa noo vekh ke paakisataanee sipaaheean noo ttaakaraa karan dee hinmat naa pee| jis
paase kise daa moonh hoeaa, auh jaan bachaa ke nas utthiaa| huddiaare tak agon kise golee naa daagee| uthe barasaatee naale de kandtiaan ute paakisataan ne mazaboot morache banaae hoe san| uhanaan de aasare dushaman ne ddatt ke mukaabalaa keetaa| kuchh ghantte changee ghamaasaan larraaee hoee| paakisataan sarakaar deean nit deean vadheekeean de kaaran bhaaratee fauaj guse vich bharee hoee see| bhutt deean jhireeleean takareeraan ne bhaaratee javaanaan de andar ag laaee hoee see| bharrake hoe bhaaratee sipaaheean ne ene jos vich dhaavaa boliaa ki dusman dal noo pirr chhaddan te majaboor honaa piaa| pichhe hattade paakisataaneean ne us barasaatee naale daa pul uddaa ditaa| uh naalaa kaafee chauarraa te ddoonghaa hai| pul udd jaan karake bhaaratee fauaj de saamhane ik rukaavatt aa gee| ddige hoe pul noo ttheek karan te laage kam chalaaoo navaan pul banhan vich chokhaa chir lag giaa| ese naal vairee noo sanbhalan daa samaan mil giaa|
agale din paakisataanee fauaj ne es morache te javaabee hamalaa keetaa| paakisataan ne es ilaake vich barree tiaaree keetee hoee see| thaan thaan pake morache banaae hoe san| fauaj dee ginatee lorr ton kite vadhere see| sat taareekh noo usadaa progaraam see zilhaa amritasar ute hamalaa karan daa| so uhanaan valon javaabee hamalaa kaafee sakhat see| ik ik inch dharatee badale barree lahoo ddolaveen larraaee hoee| har paase goleean daa meenh varhaa rihaa see| topaan dee garragarraahatt naal dharatee kanb rahee see| fsalaan noo lataarrade ttaink ag ugal rahe san| maavaan de laal jang de khoonee daint daa lukamaa ban rahe san| gabharooaan de lahoo naal maajhe dee zameen sinjee jaa rahee see| panjaabee, panjaabee de lahoo naal holee khedd rihaa see|
paakisataanee fauaj ne saaraa ttil laaeaa, par uh bhaaratee fauaj noo age vadhan ton rok naa sakee| paakisataanee vee maran maaran te tule kharre san| bhaaratee javaanaan noo har navaan kadam age rakhan vaasate kise paakisataanee dee lob naal ttakaraaunaa paindaa see| dohaan dhiraan de yodhe mauat daa bhaia laah ke larr rahe san| atth tareek dee shaam tak bhaaratee sainaa kasabaa barakee dee jooh vich jaa pujee|
lai u piaaraa sinhaan| ahu deehadeean barakee deean kandhaan| takarraa ho
jaa| soobedaar ajeet singh ne naaeik piaaraa singh noo lalakaariaa|
saahab| hun saanoo barakee fateh karan ton koee shakatee naheen rok sakadee| naaeik piaaraa singh ne aapane afasar noo daleree bhariaa utar ditaa| takarre ho jo bahaadaro aj ik ekarree karake khalonaa je| auddaa diho jo saamhane arre| boleso nihaal| piaaraa singh ne aapane maatahit javaanaan daa hauasalaa vadhaaun vaasate jaikaaraa chhaddiaa|
sat sree akaa.......l|
jaikaare naal zameen asamaan goonj utthe| is jangee naahare naal gabharooaan daa lahoo ubalan lag piaa|
takarre ho jo bahaadaro aj velaa je desh daa naan uchaa karan daa| cheen dee larraaee vaale daag dho ghaton| haualadaar jaranail singh ne aapane saatheean noo lalakaariaa|
saahaba vekhade raho| jitaange jaan maraange| pichhe naheen hattaange| baalam raam sipaahee deean akhaan vich lahoo sinm rihaa see|
barakee dee rakhiaa vaasate paakisataan ne kankareett de pake bankar banaae hoe san| uh ene mazaboot san ki golee uhanaan te asar naheen see karadee| panjachhe aadamee usade andar beh ke dushaman te ag varhaa sakade san| chufere kandhaan vich masheen ganaan jaan chhotteean topaan naal faaeir karan vaasate morache rakhe hoe san| lorr pee te uh morache vee lohe deean motteean palettaan naal band keete jaa sakade san| uhanaan bekaraan de taan utemauat te befikar baitthepaakisataanee sipaahee ttaakaraa kar rahe san| age vadh rahee bhaaratee fauaj daa uh bahut nukasaan kar rahe san| ik dhir ne morachiaan vich baitth larranaa te ik dhir daa padhare maidaan vich age vadhanaa| dohaan haalat vich barraa bhaaraa frak see|
barakee deean kandhaan ton panj ku sau gaz lahinde paase eechogil nahir langhadee see| so futt chauarree te pandaraan futt ddoonghee nahir| khetee baarree naalon vadhere uh fauajee kam vaasate hai| uhadee uchee pahaarree vich surang varagaa lamaa morachaa hai, jis vich tin chaar aadamee paraabaraabar samaan lai ke chal sakade han| us naal mile hoe pahaarree de ute thaan thaan mazaboot bankar han| laahauar dee rakhiaa vaasate faraans dee maiganatt fraanseesee shabad maijeenatt
naginotta laaeen vaang hai | uhanaan saare morachiaan vichon bhaaratee fauaj ute kiaamat dee ag varh rahee see| fir vee bhaaratee fauaj de pair ukharre jaan ruke naheen| sahij sahij uh age vadhadee hee gee|
raat de hanhere vich zaraa ku saah kadtan daa samaan miladaa taan moharaliaan morachiaan vich larran vaale javaanaan dee thaan naven sipaahee aa jaande| uneendare te thakeven hathon saah duaaun vaasate javaanaan dee adalaa badalee jrooree see|
ese tarhaan atth te nau satanbar de doven din beet ge| paakisataanee fauaj vee es morache te sir dharr dee baazee laaee baitthee see| uhanaan de jaranail jaanade san ki je ih morachaa torr ke bhaaratee fauaj eechogil nahir paar kar gee taan fir laahauar noo koee shakatee naheen bachaa sakegee|
nau satanbar dee raat pairo pair beetadee jaa rahee see| chand aapane poore joban te see| par siaaniaan daa kathan haisatar hove chaananee, din varagee naheen raat| raat fir vee raat hee hundee hai| chand de chaanan vich hee lukan vaasate ott mil sakadee hai|
mejar janaral harikishan sithal ne chaar sikh rajamaintt de javaanaan noo lalakaaradiaan kihaa, vekho javaano| bhaarat noo aapane sipaaheean ute bahut maan hai| guroo gobind singh jee ne bhaaratee kauam noo navaan jeevan ditaa hai, surakhiaa daa jeevan| tuseen desh dee rakhiaa vaasate saaje ge ho| tuhaadde hundiaan vee barakee fateh naa hove taan barree namosee dee gal hai| main sauanh chukadaa haan ki bhalak dee raat pain tak barakee fateh ho jaave| giaaraan satanbar daa sooraj, eechogil nahir ute tin rangaa jhanddaa jhuladaa vekho|
saahib| aisaa hee hovegaa| soobedaar ajeet singh ne josh vich mathe te tiaurreean paa ke kihaa| mere bahaadar javaano fir soobedaar ne aapane sipaaheean noo sanbodhan karadiaan kihaa, eih samaan fir naheen aauanaa| soorame dee mauat kam dee zindagee hundee hai| mere naal uh soorame age vadho, jinhaan shaheed honaa hove| guroo gobind singh jee de sapataro aj saahibazaadiaan vaalee kar vikhaao|
soobedaar saahab| nire sikhaan noo lalakaaree jaande o, pichhe aseen vee naheen rahinde| sipaahee baalam raam ne khale ho ke utar ditaa| josh vich
auhade ddole farak rahe san|
shaabaas| sikh kee, hindoo kee, jo desh lee kurabaan hovegaa, ohaa guroo gobind singh jee daa piaaraa hovegaa| jaan bachaa ke nasan vaale sikh noo vee mahaaraaj charanee naheen lainde, sagon us noo bedaaveea kahinde han| hachhaa hun meree tajaveez sune te age vadhe| fir do mintt vich soobedaar ajeet singh ne aapanee tajaveej verave naal samajhaa ditee|
adhe ghantte baad kee bhaaratee javaan zameen te dtidd parane pe ghisarade ghisarade dushaman de bankar val vadh rahe san| chand daa chaanan uhanaan de raah vich barree bhaaree rukaavatt see, par jinhaan maran maliaa hove uhanaan de raah vich koee virodhee taakat vee rok naheen paa sakadee| jithe zaraa ku kise hiladee cheej daa shak paindaa, vairee ose ttikaane te goleean varhaauneean shuroo kar dendaa| dohaan paasiaan deean topaan te maseenareenaan andar daa saarr kadt raheean san| kee uhanaan daa nisaanaa vee ban rahe san, par manzal te pahunchan de chaahavaan age vadhade jaa rahe san|
au piaariaa bhalake tuhaadde ghar beh ke chaah peenee e| suchaa singh ne zaraa nerre sarak ke kihaa| uh vee piaaraa singh de naal naal dharatee te peenghadaa hoeaa age vadh rihaa see|
ais vele siraf aapane nishaane te pahunchan baare soch| main ahu khabe hath vaalaa bankar uddaavaangaa| toon saje hath val vadh| tainoo baalam raam dee madad te jaanaa chaaheedaa hai| piaaraa singh ne kuchh hukamee lahije vich kihaa|
suchaa singh reenghadaa hoeaa zaraa saje hath noo ho giaa| das mintt beete san ki dushaman deean kee goleean suchaa singh de sareer vich aa dhaseean| lahoo paranaaliaan vaang vag turiaa| suchaa singh ne saaree skatee ikatthee karake mitar noo vaaj ditee piaariaa| main jaa rihaa haan, teraa jigaree dosat suchaa| meree antam fateh | vaak pooraa vee naa hoeaa jaan suchaa singh daa sareer tthanddaa ho giaa|
sachiaa teraa badalaa lai ke rukaangaa| jaan fateh jaan tere vaang shaheedee| piaaraa singh daa saaraa sareer jos vich kanb utthiaa|
pindd de utar val morache te beerree hoee ik top bhaaratee fauaj ute
kahir dtaah rahee see| uhadee maar saamhane kuchh samen vaasate bhaaratee javaanaan daa age vadhanaa ruk giaa|
pahilaan is noo chup karavaaunaa hovegaa| batee saalaa javaan soobedaar ajeet singh ne us top val vadhanaa shuroo kar ditaa| saje hath val thorraa jihaa chakar katt ke uh top de ain pichhale paase pahunch giaa| aapanee manzal te pahunchadiaan tak uhanoo ik ghanttaa lag giaa| dharatee te ghisaradiaan ghisaradiaan uh kaahalaa pai giaa see| chhaal maar ke hetthaan aa giaa taan uhane iko vaar kharre ho ke top ute haindd garanedd maariaa| vaar karake uh fir dharatee te ddig piaa| kuchh saikanddaan baad garanedd fattan naal zoradaar dhamaakaa piaa| naal hee top de amale vichon kuchh haae.. maare ge deean vaazaan aaeean| soobedaar ne ik garanedd hor pahile ttikaane ute chalaa ditaa| top sadaa vaasate chup ho gee| uhadaa amalaa maariaa giaa, par soobedaar ajeet singh de ttikaane daa dushaman noo pataa lag giaa| uh utth ke top val vadhan hee lagaa see jaan saje paasion kee goleean uhade sareer vich dhas geean|
hachhaa is paase vee haigo o| soobedaar ajeet singh zakhamee sher vaang guraraaeaa te saje paase noo jhapattiaa| thorree vith ute dushaman dee maseenagan ag ugal rahee see| ik do gitth| teesaraa garanedd s. ajeet singh daa ttikaane te lagaa| top vee te masheenagan vee tthanddee ho gee|
maar liaa| fateh fatahi| te naal hee soobedaar ajeet singh moonh bhaar ddig piaa| uhadaa moonh os vele vee dushaman de ghar val see| aakharee savaas baahar aaeaa te uh kauamee sheed sadaa vaasate amar ho giaa|
hun javaanaan noo age vadhan daa samaan mil giaa|
eik ghantte baad dushaman daa ik hor bankar chup ho giaa| teeh saalaa javaan haualadaar ajamer singh zameen te peenghadaa peenghadaa dushaman de bankar tak pahunch giaa see| andaron baahar noo faaeir karan vaasate rakhe hoe maghere vichadee uhane garanedd andar sutt ditaa| uhade fattan naal andarale panj paakisataanee javaan maare ge| haualadaar ajamer singh ne bankar ute kabazaa kar liaa|
ese tarhaan haualadaar jaranail singh, laas naaeik guranaam singh, laas naaeik preetam singh te sipaahee baalam raam ne ik ik bankar banbaan naal uddaa ditaa|
eihanaan lagaataar dhamaakiaan ne baakee javaanaan de hauasale vee vadhaa dite| ese vele naaeik piaaraa singh vee aapanee manzal te puj giaa| us bankar vichon dushaman baahar dee ag varhaa rihaa see| ih laahauar noo jaan vaalee sarrak de ain kinaare ute vaakiaa see| ik maghore raaheen hetth ik do vaar haaehaae dee vaaz aa ke khatam ho gee| andarale chhe aadamee mauat daa lukamaa ban ge| piaaraa singh daa josh bekaaboo ho giaa| uh sat sree akaal daa jaikaaraa chhaddadaa bankar dee chhat te charrh giaa| uhadee nazar us vele aapane ghar ute ttikee hoee see|
javaana neeche dharatee par lett jaau| pichhon kanpanee kamaanddar dee garajaveen avaaz aaee|
piaaraa singh noo aapane aap dee hosh aaee te uh thale chhaal maar ke dharatee te lett giaa| ose bankar dee ott lai ke uhane morachaa sanbhaal liaa| adh mintt baad uh use paase moonh karake faaeir kar rihaa see jis paasion vairee dee golee aa rahee see|
das satanbar daa sooraj charrhan tak charrhade paasion bhaaratee fauajaan barakee pindd vich daakhal ho chukeean san|
barakee bachaaun vaasate paakisataanee fauaj ne saaraa taan laa ditaa| chapaa chapaa thaan badale uh pooree bahaadaree naal larre| ik ik ghar noo uhanaan morache vaang varatiaa| jine thaan ton uh hattade, aapane lahoo naal rang ke hattade| panjaabeepan daa uhanaan pooraa saboot ditaa| par doosare paaso ttaakare te vee panjaabee san te uhanaan vichon vee vadhere sikh chaar sikh rajamaintt de javaan sat sree akaal daa jaikaaraa chhaddade age vadhade taan paakisataaneean noo pichhe hattanaa paindaa|
bhaaratee sainaa har keemat ute barakee fateh karan daa pran kar chukee see| eih paakisataanee fauaj dee bahaadaree hee samajho jo ainaa chir bhaaratee yodhiaan de saahamane khalo sakee| galeean bazaaraan kee, barakee de ik ik ghar vich lahoo ddolhaveen larraaee hoee| ant das satanbar daa sooraj chhipan tak
bhaaratee sainaa ne paakisataanee fauaj noo barakee vichon dhak ke laahauar val nahiron paar kar ditaa| barakee de thaane ute tin rangaa jhanddaa jhulaa ditaa giaa| saaraa pindd bhaaratee sainaa de fateh de naahariaan naal goonj utthiaa|
paakisataanee fauaj noo ih barree bhaaree satt pee| barakee dee shakasat naal uhadaa lak ttutt giaa| dubaaraa barakee vaapas lai lain daa uhanaan noo yakeen naheen see aa rihaa| hun taan laahauar noo bachaaun daa savaal see| so eechogal nahir daa uhanaan pul torr ditaa| is ton binaan bhaaratee sainaa noo rok sakan daa uhanaan kol koee chaaraa naheen see|
nahir de lahinde paase paakisataanee te charrhade paase bhaaratee javaan aamhane saamhane chhaateean taanee kharre san| bhaaratee javaanaan ne aapane ucha adhikaareean ton nahir paar karan dee aagiaa mangee| javaab vich mejar jainaral harakishan sithal ne utar ditaa, mainoo aapane javaanaan ute maan hai, par saaddee paalisee aje nahir ton paar langhan dee naheen|
saahaba siraf do din dee muhalat hor dihai te laahauar saadde kabaze vich hovegaa| ik naheen, eih keean javaanaan dee avaaz see| us vele jinaa josh uhanaan de andar see, aus de saamhane laahauar lai lainaa mushakal naheen see|
naheen bahaadaro mejar jainaral harakishan ne dubaaraa hukam ditaa, sarakaar dee aagiaa daa paalan karanaa hovegaa| keval eechogil nahir tak|
13.
raat de hanhere vich agale morachiaan ton javaanaan dee badalee keetee gee| barakee de charrhade paase de ghar, dushaman dee maar ton kaafee surakhiat san| bahut saare javaanaan noo uhanaan gharaan vich aaraam karan vaasate thaan ditee gee|
naaeik piaaraa singh aapane viharre vich manje ute lettiaa hoeaa see| uhade laage hee haualadaar belaa singh, sipaahee taaraa chand te laas naaeik gajan singh sute pe san| saare javaan thakeven naal choor hoe pe
san| neend dee god vich uh saare fikar julaaee pe san| ik piaaraa singh hee see, jis deean akhaan vich neend naheen see| yaadaan us dee surat noo atthaaraan saal pichhe lai geean san| uhadee nighaa asamaan te chamak rahe taariaan ute ttikee hoee see, par uhadee surat kuchh hor hee vekh rahee see|
atth ku saal daa piaaraa singh darabaar saahib age hath jorree khalaa aradaas kar rihaa see| guroo baabaa ik veer, eik veer, siraf mere naal kheddan vaasate| par mere varagaa hove| fir piaaraa chhotte preetoo noo god vich lee baitthaa see| chhottaa bharaa maas daa lotharraa, saah lai rihaa bott| bebe, eih taan piaare deean duaavaan noo ee alhaa taalaa ne bhaag laaeaa e| niraa pooraa ose varagaa e| daaee deean galaan piaare de kanaan vich goonj raheean san|
lame pe piaaraa singh ne sir chhadd ke puraaneean yaadaan noo agaan toran daa yatan keetaa| ene samen vich preetoo panjaan daa ho giaa| chal, botiaa chal| uh addeean maaradaa aapane bote noo bhajaaee aa rihaa see vekhaan vahirrakaa saaraa| chhottaa e, vadde bharaa de kandhaarre charrhiaa firadaa e piaaraa singh, maan dee avaaz noo hoobahoo pachhaan rihaa see|
aoonh| ih taan meraa botaa e|
eih botaa e, taan toon kee en gadhaa
maan| piaare dee jiven cheek nikal gee| uh baradaashat naheen see kar sakadaa, ki koee usade preetoo noo gadhaa kahe|
piaaraa singh utth ke beh giaa| uhane havelee vich chufere jhaatee maaree| ghar daa haasheea kaafee badaliaa hoeaa see| kade is ghar vich saradaar dharam singh te uhadaa parivaar rahindaa see| chhottaa jihaa parivaar te saaf sutharee rahinee| hun is ghar vich koee alhaa ditaa jaan noor deen rahindaa hovegaa| thaan thaan chilamaan dee suaah khilaree hoee see| piaaraa singh noo havaa vich milee hoee tamaakoo dee badaboo aaun lag pee| uh manje ton utth ke viharre vich ttahilan lag piaa| uh chauanke dee kandh val jaa khalaa| chauankaa saaf te libiaa pochiaa naheen see, jiven uhadee maan har vele rakhiaa karadee see| auh hai| kee haal ho giaa e ghar daa| piaaraa singh de andaron sute hee ik lamaa saaraa tthanddaa haukaa nikal giaa| ghar| keehadaa ghar
hun taan es ghar de maalak koee hor bane hoe ne| begaane| te begaaniaan noo kaahadaa darad| kite kite ih faisalaa naa ho jaave ki jiharraa ilaakaa kise jit liaa e, auhanaan de kabaze vich hee rahegaa| had khaalarraa dee jaan eechogil vaalee nahir ban jaave, taan aseen agale bhalak ee ethe aa vasee| fir baabe ilam deen | khavare baabe ilamadeen daa kee haal hovegaa| uh vichaaraa vee baakee lokaan vaang laahauar noo nas giaa hovegaa| kinaa changaa bandaa see| uhadaa vas chaladaa, vas valadaa, taan uh khushee naal nooraan daa viaah mere naal kar dindaa| nooraan nooraan toon aje vee mainoo naheen bhulee| main jaanadaa haan, ki toon kise dee ho gee hain| naheen, naheen, toon aap kise dee naheen hoee| malo malee toon kise dee banaa ditee gee en| tere naal zulam hoeaa e| baabaa ilamadeen vee aahadaa see, tere naal zulam hoeaa e| teree maan ne julam keetaa e| tere maame ne julam keetaa e| age main ehaa samajhadaa see| par aj aj mainoo manan ton koee jhijak naheen ki sabh ton vadhere zulam tere naal main keetaa e| nooraan main| main tere naal julam keetaa e| tere saare dukhaan daa kaaran main aan| main odon tere aakhe lag jaandaa, taan.. taan... fer fer... pataa naheen, fer vee kee hundaa| shaaeid fer vee zamaanaa tainoo maithon nikherr dendaa| ih jmaanaa kee cheej e| ih samaaj, eih dharam, eih mazhab, eih bhaaeechaaraa| meraa vas chale, taan main sabh kujh badal devaan| saare ravaaj| saare kaanoon, taan ki fer kise nooraan te piaare noo koee nikherr naa sake| naa koee mulaan, naa koee bhaaee, naa panddat| koee vee do dilaan de piaar vich bhang naa paa sake| nooraan| nooraan| samaaj zaroor badalegaa| aseen naheen hovaange, par odon vee lakhaan nooraan te lakhaan piaare honage| uhanaan noo nikherran vaalaa koee naheen hovegaa|
saaree raat piaaraa singh ne, kuchh samaan viharre vich firadiaan te kuchh manje te pe unghalaaundiaan guzaar ditee| jraa ku kite jhapakee aaundee taan uhadeean akhaan age nooraan jaan preetoo hundaa| kade uh aapane aap noo sakool de boohe age khalaa vekhadaa, saahamane preetoo gal vich basataa paaee bhajaa aaundaa jaapadaa| surat chharrapaa maaradee| tasaveer badal jaandee| navaan seen akhaan saamhane aa jaandaa| nooraa piaare de doven hath farr ke keh rahee hundee, pakaa kaual deh piaariaa ki ih farre hoe hath toon kade naheen
chhaddengaa, aakh, kade naheen chhaddengaa|
nooraan de balade haukiaan ton ddaradee neend paasaa vatt jaandee| piaaraa singh fir uhanaan sochaan vich ddub jaandaa| rab jaane vichaaree nooraan naal kee beetee hovegee| shuhadee sarradee sarradee muk gee hovegee, deeve dee vattee vaang| kee pataa, hai vee ki naheen|... ih vee ho sakadaa e, mere vaang uh vee aapane baal bache vich parach gee hovegee| main vekhaan main main vee kiven katt ee rihaa aan naa| jasabeer ne meraa dil kaafee had tak mal liaa e| fir jeetoo te meetoo| preeto, preetoo dee thaan preeto| nooraan vee, auhade bache, auhadaa maalak| kaamaredd aahandaa hundaa e, kee vaar majaboor ho ke vee aadamee noo zindagee naal samajhauataa karanaa paindaa e| khavare nooraan ne vee jindagee naal samajhauataa kar liaa hovegaa| changaa hove, je uhane kisamat de saamhane sir jhukaa ke, jiven kihaa e, samajhauataa kar liaa hove| vichaaree de din kuchh change langh ge honage| mere naal uh guse ho gee see| guse vich aa ke uh mainoo bhul gee hove taan sagon changaa e| guroo kare uh sukhee hove| piaaraa singh, nooraan de sukh dee kalapanaa kar rihaa see| bhalaa baabe ilamadeen ton puchhaan jaa ke lamaa piaa piaaraa singh utth ke beh giaa| uh ho| baabaa ilamadeen taan suniaa see vichaaraa guzar giaa e| piaaraa singh noo kise de moonhon sunee sunaaee gal yaad aa gee, khavare ih vee jhootth ee hove| uhanaan de gharon bhalaa is vele ghar kauan honaa e| baakee lokaan vaang uh vee jaan bachaa ke nas ge honage| fir vee|
din daa chaanan pair pair vadh rihaa see| saatheean noo sute pe chhadd ke piaaraa singh ilamadeen de ghar noo tur piaa| uhade pair nooraan de viharre de vichakaar jaa ke ruk ge| sunyaa ghar bhaan bhaan kar rihaa see| ghar vaale ose tarhaan khule boohe chhadd ke nase jaapade san, jiven atthaaraan saal pahilaan piaare horeen nase san| piaaraa singh, vadhere udaas ho giaa| uhanoo aapane andaron iaun vaazaan aa raheean san, jiven naaraaz nooraan keh rahee hove, piaariaa| hun ethe kee lain aaeaa en main aakh naheen see rahee yaad ee naa uh raat| ddaraakal kise thaan daa| aapane hatheen ag laa ke hun ethon kee bhaaladaa en| hachhaa, raajee rahu| saaddaa alhaa vaalee|
piaaraa singh de andaron ik lamaa saaraa baladaa haukaa nikaliaa|
auh ho|
jaa murr jaah jattaa miraziaa
meree loth te vain na paa|
aapaan hatheen aapane surag noo
aape le ne lanboo laa|
sach much ee aapane hatheen main surag noo laboo laaeaa see| nooraan ne poojaa ditee see| dosh meraa see| meree galatee dee hee dohaan noo sazaa bhugatanee pee e|
neeveen paaee piaaraa singh pichhaanh murr piaa| ghar paratan dee thaan uh aapane khetaan noo tur piaa| uhane saare thaan fir ke vekhe, jithe kade uh nooraan noo miliaa see, jithe kade nooraan naal zabaan saanjhee keetee see| jithe kise vatt te beh ke uhane te preetoo ne rottee khaadhee see| preetoo te nooraan| nooraan te preet| doven niradesh jindaan piaaraa singh de saah vich ghuleean mileean hoeean san|
piaaraa singh ghar paratiaa taan age uhade saathee chaah pee rahe san|
piaaraa sihaan| pindd dee jooh yaad aa gee saanoo sutiaan piaa chhadd ke tur giaa sain belaa singh haualadaar ne hamadaradee naal kihaa|
baabaa, pindd dee jooh, pindd deean galeean, kuchh naa puchh| piaaraa singh ne udaasee hoee sur vich utar ditaa|
sach aahanaan en| uh joohaan, auh galeean kade naheen bhuladeean, jithe aadamee ne bachapan maaniaa hove| belaa singh ne chaah daa kap thale rakhadiaan kihaa, beh jaah| chaah pee lai| toon taan jaapadaa eraat sutaa vee naheen| tereean akhaan peean dasadeean ne|
neend aa jaandee fer kee see piaaraa singh laagale manje te beh giaa| uhade andaralee bechainee chihare te paragatt ho rahee see|
lai farr, chaah pee| belaa singh ne chaah daa kap piaaraa singh de hath farraa ditaa|
naaeik saahaba es tarhaan odariaan kuchh naheen bananaa| aje taan aapaan laahauar lainaa e| lo farro| khaau peeo kuchh| laas naaeik gajan singh ne suke meviaan dee bharee hoee palett piaaraa singh age dhar ditee|
aus vich kaajoo, sogee, akharottaan te badaamaan deean gireean mileean hoeean san| hamalaa karan ton pahilaan har javaan noo lorr anusaar suke fal dite ge san|
laahauar dee kiharree gal e| uh taan aapaan lainaa en, bhalake naa sahee, parason sahee| belaa singh ne fauajeean vaale utashaah naal kihaa|
vichaaraa suchaa singh vee hundaa taan | gajan singh ne vaak adhooraa chhadd ditaa|
sachiaa| piaaraa singh ne chufere takadiaan kihaa jiven kite saje khabe lukiaa baitthaa suchaa singh uhadee vaaz sun rihaa hove, toon kihaa see, bhalake tuhaadde ghar beh ke chaah peevaange| ghar vee saaddaa e| chaah vee pee rahe aan| ik toon ee naheen|
piaaraa sinhaan| fauajee taan eho jiheean galaan naheen kariaa karade| jaanade aan, suchaa teraa dosat see par ethe taan kee suchaa singh shaheed ho ge ne, eik bharaa golee khaa ke ddig paindaa e taan doojaa lalakaare maaradaa age vadh jaandaa e| fauajee daa subhaa vee eho jihaa ban jaandaa e| uh moeaan noo ron beh jaae taan larre kiven| takarre hovo saare| aidhar suno| topaan deean vaazaan saanoo vangaar raheean ne| belaa singh ne piaaraa singh noo hauasalaa dendiaan kihaa, dil naheen chhaddeedaa|
dil taan naheen chhaddiaa baabaa| aje hamalaa karan taan tiaar aan| par....| piaaraa singh ne vaak adhooraa chhadd ditaa|
eih par kee ue| bolaa singh ne kuchh roh naal kihaa|
fauajeean dee bolee vich taan par prantoo naheen hundaa|
sagon koee bolan boolan taan yaad naheen aa gee, naaeik saahib| gajan singh ne kuchh sangadiaan jhijakadiaan kihaa|
bahut kuchh yaad aa rihaa e, gajan sihaan| bahut kuchh| main sochadaan, eih sabh kee e paakisataan baniaa, musalamaanaan ne saanoo ethon maar bhajaaeaa| hun saaddaa zor charrhiaa hai, asaan uhanaan noo ethon kadt ditaa e| ih larraaeean jhagarre, eih khoon kharaabaa| kee jhamelaa e ih|
piaaraa sihaan| aje ihanaan galaan te vichaar karan daa samaan naheen|
jadon painashan lai ke ghar putaan potariaan vich bahaange, audon eho jiheean galaan kareen| hun taan farr lai, maar lai, tabaah kar diho| fauajee noo is ton binaan hor kuchh naheen sochanaa chaaheedaa| kherraa singh ne piaare dee kandd thaaparradiaan kihaa|
baabaa| ...hachhaa, vaahavaa| piaaraa singh ne dil dee gal dil vich rok lee|
saradaar piaaraa sihaan| lachhaman pahunch piaa ee| lachhaman chaah vaale ne boohiaan andar pair dharadiaan kihaa| toon yaaraan daa mihanaa maariaa see| lo, chhako jalebeean| akhe yaar honage milanage aape, chit noo ttakaane rakhee| barakee fateh karake tuseen rakh vakhaaee e| aj taan fauajee jaan vee mangan taan haazar e| lachhaman ne jalebeean vaalee ttokaree piaaraa singh de saahamane liaa dharee| lachhaman de ang ang vichon us vele khushee angarraaeean lai rahee see, jiven barakee ose ne fateh keetee hove|
lachhamanaa bhee toon vee rakh vakhaaee e| ethe varhadee ag vich| piaaraa singh ne lachhaman daa satikaar karadiaan kihaa| pal daa pal uh aapane gam noo bhul giaa|
fir aape taan sunodaa hundaa en, marad naa haaran kol| maree noo dduban mihanaa, maradaan noo kol karake nasanaa mihanaa| lai chhako| par tthanddeean ne, garam naheen, chhako haualadaar saahib| lachhaman ne jalebeean uton kaagaz laah ke ttokaree saariaan de vich dhar ditee| aap uh piaaraa singh dee paind val beh giaa|
vaah vee lachhamanaa| aseen taan tainoo niraa hattavaaneean ee samajhade rahe, par toon taan yaaraan daa yaar nikaliaun| haualadaar belaa singh ne vee lachhaman dee daad dendiaan kihaa| par tainoo varhadeean goleean vich ethon tak aaundiaan ddar naa lagaa
haualadaara ddar kis gal daa| lachhaman ne barree daleree naal utar ditaa| jiaun huddiaarion agaan langhe taan maar lothaan hee lothaan| ih nazaaraa vekh ke, sagon asalon ee bhaia jaandaa rihaa e| jithe saadde aine heeriaan varage javaan shaheed hoe pe ne, je ik golee lachhaman noo vee aa vajoo taan kiharraa desh sunyaa ho chaliaa e| sachee puchhe taan aj aapane javaanaan de
magar ik penddoo maran vaasate tiaar e|
vaah bhee vaah| lok ethon tak saadde magar ne taan fer naheen aseen leede| haualadaar ne barre utashaah naal kihaa| lai farr pee chaah|
makh haualadaaraa puchh ee kuchh naa, har ik pagabanh talee te sir rakhee baitthaa ee| enaa josh e lokaan vich, enaa josh ki bas gal ee naa kar| lachhaman daa aapanaa chiharaa vee jos vich bhakh ke laal hoeaa hoeaa see| aseen huddiaarion agaan langhe taan saanoo aapane afasaraan ne rok liaa| aakhan, tuseen agaan morache tak naheen jaa sakade| othe dushaman dee golee daa ddar e| asaan aakhiaa ue saaddeean jaanaan tuhaadde naalon kite vadhere keematee ne jiharre shaheed hunde ne pe, auh saadde kuchh naheen lagade auh saadde vaasate jaanaan vaar rahe ne taan aseen pichhaanh kiven rahee| shaid saanoo naa ee langhan dende, par kaamaredd ne aisee gittamitt maaree ki afasar nen jaazat de ditee| aseen jiaun ttarak dabaaeaa aithe tthaane de boohe age liaa khalhaariaa|
hachhaa, kaamaredd saahib vee aae ne haualadaar ne ttokaree vichon jalebee farradiaan puchhiaa|
haan kaamaredd, amalee, bhaaoo, setth te atth das bande hor ne| ais vele saare tthaane vich jurre baitthe ne| othe aapanaa jhanddaa jhuladaa vekh ke ser lahoo vadh giaa e| lachhaman ne maan naal chhaatee fulaa ke kihaa|
chalo, fir, chhetee chaah peeo| chal ke kaamaredd deean chaar galaan sunee| aseen jiaun khaalarraa langhe taan aapane aap dee vee hosh naheen| baakee morachiaan baare kaamaredd ton pataa lagegaa| barraa sojhee vaalaa bandaa e| chhetee karo ue munddio| haualadaar ne jalebeean val isaaraa karadiaan kihaa|
14.
asal vich ih larraaee, bhaarat sarakaar daa imatihaan hai| kaamaredd santaa singh kurasee te baitthaa aapane ro vich kahee jaa rihaa see| doven hath uhane mez ute rakhe hoe san| jis kauam vich aapanee rakhiaa aap karan dee hinmat naa hove, ausanoo zindaa rahin daa koee hak naheen| te naa hee
duneea uhanoo jiaoon dendee e| kise ne ttheek kihaa e
eih duneea naheen kamazoraan dee
eih pirr hai shaahaasavaaraan daa
musaav hasatee dee kashamakas vich
hazaar mushakal hai bach ke rahinaa
aseer kar, yaa aseer ho jaa
shakaar kar yaa skaar ho jaa|
vaah| kiaa kihaa hai| haualadaar belaa singh ne masatee vich jhoomadiaan kihaa|
makadee gal| kaamaredd ne mez ute dhafaa maaradiaan kihaa, anakh naal jiaun vaasate taakatavar honaa zarooree hai| dushaman ne saanoo kamajor samajh ke hamalaa keetaa see|
hun taan uhadaa bhulekhaa door ho giaa honaa e| belaa singh ne chhaatee fulaa ke maan naal kihaa|
ho jaanaa chaaheedaa see, par uhade chalaak mitar naheen pesh jaan dende| ik paasion cheen halaaseree de rihaa e| akhe charrh jaa bachaa soolee rab bhalee karegaa| dooje paasion barataaneea chuaateean laa rihaa e| kasmeer vich paakisataan ne hathiaaraband dhaarravee bhej ke aman bhang keetaa taan barataaneea chup rihaa| poore baragedd naal paakisataan ne chhanbh ute dhaavaa bol ditaa taan barataaneea ne fer vee zubaan naa kholhee| par chhe satanbar noo asaan laahauar val moonh keetaa taan barataaneea daa vajeer aajm misattar vilasan pitt utthiaa| uhane biaan jaaree kar ditaa ki bhaarat ne paakisataan ute hamalaa kar ditaa e|
ohaa gal ki aapanee akh daa chhateer nazar naheen aauandaa te dooje daa teelaa dis paindaa e|
haualadaar saahab| kaamaredd ne haualadaar bolaa singh val takadiaan kihaa, eis daa arath hai, paakisataan noo naajaaeiz halaasheree denaa ki kite uh larraaee to bhairraa naa pai jaave| par yaad rakho ih larraaee noo havaa den vaale sraaratee, kise de vee mitar naheen hunde| ih taan dohaan noo ddaah ke maravaaunaa chaahunde han| cheen vaang dooje paase inddonesheea lalakaare maar
rihaa hai ki paakisataan dee madad karaangaa|
aa je uh vee lai le chhaandaa| belaa singh ne viang naal kihaa|
aaunaa kise vee naheen| naa cheen, naa inddonesheea| piaaraa sunh gendaa hundaa e naa bhekhee mit naa bahurrade jad hon siraan te vaar| vajadeean vele age ho ke sir koee naheen ddaahundaa| sabh paase te khalo ke tunakheean dende hunde ne| asal vich barataaneea, cheen, einddonesheea aad ih saare mulak chaahunde ne ki bhaarat te paakisataan larr ke kamazor ho jaan| sache dilon samaaee karaaun vaalaa ihanaan vichon koee vee naheen|
aauandiaan raah vich dasade saaje ki uh o baantt, khavanee kauan aaeaa hoeaa e sulhaa karon| amalee ne vichon gal ttok ke keh ditaa|
haan, eitihaadee sabhaa daa jainaral saikattaree o baantt aaeaa hoeiai| par main kahaangaa nirapakh uh vee naheen| itihaadee sabhaa ute pachhamee deshaan daa vadhere zor hai| o baantt vee ohaa bolee boladaa e jo amareekaa te barataaneea noo pasand hove| itihaadee sabhaa nirapakh ho ke sache dilon jhagarraa niberranaa chaahe taan uh sache noo sachaa te jhootthe noo jhootthaa aakho| is vich koee lukalukaa hee naheen ki hamalaa pahilaan paakisataan ne keetaa hai, bhaarat ne siraf savai rakhiaa vaasate javaabee hamalaa keetaa hai| aseen is paason hamalaa naa karade taan fer paakisataan noo rokiaa naheen see jaa sakadaa| laahauar ute saaddaa dabaa piaa e, taan chhanbh vichon uh pichhe hattan lag pe ne| se pahilaan hamalaa karan vaale noo te usade javaab vich hamalaa karan vaale noo iko padhar ute rakhanaa sabh ton vaddee beeinasaafee e| te ih kuchh kar rahee hai itihaadee sabhaa| aakhe tuseen doven iko jihe ho| tuseen doven larraaee band kar diho te sadar ayoob larraaee band karan vaasate agon iaun sharataan pes kar rihaa e jiven uh jitiaa hoeaa hove|
hoonh| bhaaratee javaanaan noo jit lainaa kite khaalaa jee daa vaarraa e ais morache te taan moonh bhuaa dite ne, baakee thaavaan daa saanoo pataa naheen| bolaa singh ne muchhaan noo taa dindiaan kihaa|
haualadaar saahib| tuhaaddee bahaadaree har pakh ton salaahun yog e| jo kuchh saadde bahaadaraan ne ethe kar vikhaaeaa e, karaamaat ton ghatt naheen| par tuseen sun ke khush hovoge ki ghatt saadde javaanaan ne kise morache te vee naheen keetee|
main aahanaan sooramiaan ne akheer kar ditee e ki| amalee sundar singh ne kaamaredd dee prorrhataa karadiaan kihaa|
lai main tuhaanoo ik do anokheean kurabaaneean dee gal sunadaan| saadde havaaee jahaaz saragodhe havaaee adde te banbaaree karan jaande san, par khaalee murr aaunde san| ihanaan de pujan ton pahilaan hee paakisataanee fauajaan asamaanee faaeir shuroo kar dendeean san|
auhanaan noo kiven pataa lag jaandaa see karam singh bhaaoo ne faah savaal kadt maariaa| uh kade daa ugaree khalaa see|
eik jantar hundaa e, eis noo raaddaar kahinde han| masheen samajh lai| door tak asamaan vich uddadee cheez uhade vich dis paindee hai| gujaraanvaale ton das ku meel parale paase paakisataan daa raaddaar sisattam see| saadde havaaee jahaaj addiaan ton uddade san taan us raaddaar kar ke dusman noo pahilaan pataa lag jaandaa see| uh khabaradaar ho jaande san| saaddaa daa naheen see lagadaa| banbaaree karan vaasate ghatt ton ghatt chaar jahaaj ikatthe uddade ne jis noo ik sakuaaraddan kahinde han| saadde jahaaj saragodhe valon vaapas murre aa rahe san jaan ik havaabaaj dee nighaa us raaddaar te pai gee| us dee sooh saanoo pahilaan hee lag chukee see| uhane uthon hee aapanaa jahaaz vaapas morr ke raaddaar val sidhaa kar ditaa| uh chaahundaa taan aap chhataree raaheen chhaal maar ke jaan bachaa sakadaa see| par us sochiaa je is tarhaan jahaaj ttikaane te naa vajaa taan| mukadee gal, jaan dee paravaah naa karadaa hoeaa, auh aapanee seett te ddattiaa rihaa| jahaaz raaddaar de vich vajaa| paakisataan daa raaddaar tabaah ho giaa| saaddaa jahaaj vee sarr giaa te uh yodhaa vee jahaaj de vich satee ho giaa|
vaah sheraa|.... dhan janam e| iko vaar kee vaazaan aaeean|
jis japaanee yodhe ne singhaapur de paaneean vich angarezaan daa sabh ton vaddaa jahaaj prins aaf velaz ddobiaa see, ausanoo doosare sansaar yudh daa sabh ton vaddaa bahaadar maniaa jaandaa e| maaroo banb lai ke uhane jahaaz dee chimanee vich chhaal maaree see| aap sarr giaa see uh te jahaaj noo samundar vich garak kar giaa see| es kam vaasate turan ton pahilaan jaapaan sarakaar ne
auhanoo sabh ton vaddaa sanamaan ditaa see te uhade parivaar dee har tarhaan dee zinmevaaree kauam ne aapane sir lai lee see| par afasosa saaddee sarakaar ne ih raaddaar uddaaun vaale yodhe daa aje naan tak naheen dasiaa|
aue, auhadaa taan samaarakakee aahande hunde jeyaadagaar banauanee chaaheedee e| te sarakaar aje naan vee naheen dasadee amalee ne kujh ros vajon kihaa|
eih ghattanaa sat satanbar dee e| agale din dee saadde jahaazaan ne banbaaree karake saragodhe daa addaa uddaa ditaa| uh duneea de bahut vaddiaan addiaan vichon ik e|
baaoo fer taan saadde juaanaan ne sute pe kabootaraan noo jaa dabiaa hoaoo| ashake aakho os marad de jiharraa aapanee jaan vaar ke mare....| karam singh bhaaoo ne aadat anusaar vaak adhooraa chhadd ditaa|
hor suno doosaraa sooramaa naaeik mahindar singh| sat satanbar noo paakisataanee ttaink ddeharaa baabaa naanak valon hamalaa karan vaasate vadhe| ih hamalaa bahut khataranaak see| saaddaa vadhere zor siaalakott te laahauar ute see| paakisataanee ddeharaa baabaa naanak ton vadh ke sidhaa amritasar te biaas ute painaa chaahunde san| os morache te saaddee fauaj vee thorree see| hamalaa karan vaalee paakisataanee saaree fauaj uthon kaafee ttap aauandee, taan saaddaa bahut nukasaan ho jaanaa see| pul ute ttainkaan dee paal chalee aa rahee see| aje pahilaa ttaink hee pul de urale sire te pujaa see| pul dee rakhiaa vaasate morachaa malee baitthaa see naaeik mahindar singh| vairee daa ttaink baraabar te aaeaa, taan sooramaa mahindar singh magarale paase dee maar ke chhaal ttaink ute charrh giaa| haindd garanedd dee pitth kholh ke uhane ttaink de uparale paasion kaarapatt gadee vich hath lamakaa ditaa| pin khuhalan pichhon takareeban chaar saikandd baad garanedd chaladaa e| mahindar singh ne garanedd hathon es vaasate naa chhaddiaa, ki usade fattan ton pahilaan hee dushaman garanedd chuk ke baahar naa sutt deve| nateejaa ih nikaliaa, ki garanedd fattan naal mahindar singh daa hath udd giaa, par ttaink vichale saare kade vee naa utth sake| uh ttaink kharaab ho ke khalo giaa, te pichhale ttainkaan noo vee attakaa pai giaa| ene chir noo saadde havaaee jahaaz aparr pe| dushaman noo
maar khaa ke pichhe hattanaa piaa| jaandaa hoeaa dushaman ddeharaa baabaa naanak vaalaa pul uddaa giaa| so hun tak dee hoee larraaee vich jit daa soharaa main inhaan dohaan sooramiaan sir samajhadaa haan, eik naaeik mahindar singh te doosaraa uh raaddaar uddaaun vaalaa yodhaa|
ttheek e| uhanaan dee kurabaanee bemisaal hai| par kaamaredd saahib| ghatt saadde javaanaan vee naheen keetee| hik vich goleean khaa ke vee uh lakaare maarade agaan ee vadhade rahe ne| ihanaan dee bahaadaree daa saboot ahu vekho, eechogil nahir ute jhooladaa tin rangaa| haualadaar belaa singh noo aapane javaanaan dee kurabaanee ute vee maan see|
kurabaanee valon, haualadaar saahab| kise vee ghatt naheen keetee| laifatteenaintt karanal khane dee kahaanee sunee je naa kaamaredd de dil vich saare bahaadaraan vaasate baraabar daa satikaar see|
aiven uddadee uddadee| verave naal daso zaraa| naaeik soobedaar raam chand ne utasukataa naal puchhiaa|
morache te larr rahe juaanaan kol doojiaan deean galaan sunan daa samaan hee kithe hundaa e| aah teeje din pichhon munddiaan noo do gharreean baitthan daa vakat miliaa e| sooramiaan noo sooramiaan deean galaan hee changeean lagadeean han|
haajeepeer darare de ik paase urree e, eik paase punachh| urree vaale paasion mejar ranajeet singh ddiaal ne hamalaa karake haajee peer de sir ute jhanddaa jaa gaddiaa see| punachh vaale paasio laifatteenaintt karanal ain.ain. khanaa age vadhiaa| uhane raajaa pahaarree aute kabazaa karanaa see| raajaa pahaarree ute dushaman ne barre pake morache banaae hoe san| ese tarhaan barakee vaang seemintt de pake bakar| uh agon maseen ganaan naal goleean daa meenh varhaa rahe san| khanaa saahib ne aapanee battaaleean naal ik seravaaee halaa boliaa| goleean dee paravaah naa karade hoe soorame age vadhade ge|
dushaman deean goleean dee taan saadde javaan paravaah ee naheen karade| iaun samajhade ne, jiven bhaabeean rorr maaradeean hon| haualadaar belaa singh ne javaanaan dee taareef karadiaan kihaa|
vaah baabaa| suaad kar ditaa ee| bhaabeean jaan saaleean| gajan
singh noo us vele sauahare pindd maane hoe teean de din yaad aa ge|
saaree raat uh battaaleean age vadhadee gee| karanal khane de maatahit saikandd sikh rajamaintt see| uhane gabharooaan noo lalakaar ke kihaa, mere bahaadar javaano| hun guroo mahaaraaj daa dasiaa uh shabad parrhade hoe age vadh jisade parrhan naal sikh kade haaradaa naheen| te main tuhaadde naal haan| bhaaratee fauaj de afsar jaan bachaaun vaasate pichhe naheen rahinage| ese vele khane dee khabee baanh vich golee aa lagee| khane ne kihaa, koee gal naheen| garanedd suttan vaasate aje meree sajee baanh ttheek hai| ih sun ke javaanaan noo josh aa giaa| uthon doone guse naal age vadhe| us vele dusman dee chauankee siraf veeh gaz door reh gee see| fir khane de saje modte te akheer pett vich goleean aa lageean| ddigan lagiaan vee khane de moonhon ehaa sbad nikale bahaadaro| raajaa pahaarree fateh keete binaan naheen rukanaa| jis fauaj de afsar es tarhaan chhaatee ddaah ke larran te vadh charrh ke kurabaaneean karan, auh fauaj kurabaanee ton kadon jhijakadee e| atth satanbar noo bhaaratee fauajaan ne raajaa pahaarree ute tinarangaa jhanddaa jhulaa ditaa|
baavaa, yodhio| ik vaar kee vaazaan aaeean|
khanaa antam savaasaan te piaa see, jaan uhanoo raajaa pahaarree dee fateh dee khabar milee| us vele vee uhadaa chiharaa ik vaar josh naal laal ho giaa| aakhree vaak uhade moonhon nikaliaa, mere valon javaanaan noo fateh bulaaunee te shaabaas kahinaa| iaun sooramiaan vaang sheedee praapat keetee karanal khanaa saahib ne|
suaad vee ese tarhaan e| desh dee khaatar larranaa, te fer maranon kee ddaranaa| belaa singh ne josh vich sir hilaaundiaan kihaa|
hun siaalakott dee gal daso kuchh| naaeib soobedaar raam chand ne navaan prasang chherr ditaa| asal vich uh saare muhaazaan baare sunanaa chaahundaa see|
galaan taan bahut han, par hun main thorre vich ee das dendaan|
kiaun vaapas murran dee kaahalee e sagon ddar lagadaa e ethe vairee deean goleean daa raam chand ne haase naal kihaa|
ddar taan panjaabeean de subhaa vich ee naheen hundaa| ddar hundaa taan
aithon tak kiven pahunch painde| afasos e, ki chhe te sat noo aseen tuhaadde magar naheen pahunch sake| aj ton asaan prabandh kar liaa e| dudh, chaah, pake hoe parauantthe, bhuje daane, te hor jo kujh lokaan valon sharadhaa naal miladaa e, saadde bande huddiaare tak puchaa ke jaande ne| ik aseen hee naheen, vaaghe val vee lok ese tarhaan khaan vaaleean cheezaan agale morachiaan tak puchaa rahe ne| ih tusaan sun ee liaa hovegaa, ki dushaman daa laahauar vaalaa reddeeo sattesn band ho giaa e| kaamaredd ne saare sarotiaan val takadiaan kihaa|
ethe taan afavaah e, ki saaddeean fauajaan vaagho valon eechogil neehar vee ttap geean ne| gajan singh ne tasadeek karan vaasate puchhiaa|
jaapadaa e, saaddee sarakaar dee paalisee hee naheen eechogil nahir ttapan dee| naheen taan tuseen sabh ton pahilaan nahiron paar langhe hunde|
siaalakott taan lai liaa ne naa| belaa singh daa man ih khabar sunan lee kaahalaa pai rihaa see|
naheen| othe vee ehaa neetee kam kar rahee jaapadee e| eis vele saaddeean fauajaan siaalakott shahir ton siraf tin meel door ne| siaalakott valon sikhaan dee teraan feeladd rajamaintt te chavindde val sikhaan dee ik so chhiaahatt feeladd rajamaintt age vadh raheean ne| othe dusman daa bahut nukasaan hoeaa e| ethe ee bas naheen, sindh vich had ttap ke saaddeean fauajaan ne gadaraa bahir mal liaa e|
aah khem karan valon barree thorree jehee namoshee duaaee e saadde bharaavaan ne naheen taan hor taan saare paase ttheek ne| belaa singh aapane andar barraa dukh mahisoos kar rihaa see, ki khemakaran ute vairee ne kabazaa kar liaa see|
par hun taan uh namoshee vee saadde javaanaan ne dho ditee e| kaamaredd ne barre utasaaeh naal kihaa|
auh kiven eih gal zaraa verave naal sunaao| belaa singh de chihare te fer khushee parat aaee|
haualadaar saahaba ih larraaee deean chaalaan hundeean han| tuhaanoo pataa honaa chaaheedaa e ki paakisataan dee sakeem khemakaran ton saadde ilaake vich daakhal ho ke hareeke daa pul torran dee see| es kam vaasate uhanaan dee sabh ton taakatavar fauaj fasatt aaramadd ddaveeyan raaevidd baitthee see| uh
age vadh ke kasoor aa gee| ehaa eechogil nahir khemakaran te kasoor de vich dee langhadee e| kasoor vee paakisataan ne barre morache banaae han| othe had ttap ke uhanaan khemakaran te zor paaeaa taan saaddee fauaj ne ik chaal kheddee| saadde javaan khemakaranabhakheevindd sarrak ute barree tejee naal pichhe hatte| dushaman is chaal vich aa giaa| uh aapane bhaare ttaink lai ke jor naal age vadhiaa| ethon tak ki uhade moharale ttaink ddibee poore tak aa puje| dusman dee vadhere taakat aasal utaarr kol see| saaddeean fauajaan ne uhanaan noo saje khabe ton gheraa paa liaa| sabh ton vadhere nukasaan dushaman noo aasal utaarr dee larraaee vich utthaaunaa piaa| nauadas satanbar de dinaan dee larraaee vich dushaman de sataanaven ttaink tabaar hoe|
sataanaven karam singh bhaaoo ne hairaanee naal kihaa|
te uhanaan vichon vadhere paittan ttaink san| nau ttaink asaan bilakul chaaloo haalat vich farr le| kuchh daa amalaa chhadd ke nas giaa, te kuchh de sipaahee chitte jhandde kharre karake saadde kaidee ban ge| ttainkaan valon taan iaun samajho ki ih maidaan paakisataanee ttainkaan daa kabarasataan hai| ethe hee paakisataan de fasatt aaramadd ddaveezan daa jainaral aafeesar kamaanddar mejar jainaral naasir ahimad khaan maariaa giaa| uhade naal hee topakhaane daa kamaanddar brigeddeear e. aar. samee maariaa giaa| jainaral dee loth taan kiven naa kiven pichhe hattadee paakisataanee fauaj lai gee par brigeddeear dee loth saadde kabaze vich aa gee| dushaman de laifatteenaintt karanal, chhe mejar te chhe hor fauajee afsar hathiaar sutt ke saadde kaidee ban ge|
chalo, jaan taan bachaa leeo ne| belaa singh dee gal vich viang lukiaa hoeaa see|
es larraaee vich saadde ik musalamaan yodhe ne vee kamaal dee bahaadaree vakhaaee e|
musalamaan nen bhaaoo daa moonh hairaanee naal ttangiaa reh giaa|
kiaun, saadde vich musalamaan koee naheen kaamaredd ne karam singh bhaaoo val takadiaan kihaa, bhaarat vich lagabhag chhe karorr musalamaan vasade ne| dilee sarakaar vich vazeer musalamaan, auparaashattarapatee musalamaan te saaddee fauaj vich kee afsar musalamaan| jis dee gal main karan lagaa saan,
eih see, kanpanee kuaarattar maasattar holadaar abadul hameed| uhane paakisataan de tin ttaink uddaa dite| chauathe ttaink ute uh hamalaa karan vaalaa see, jaan dushaman daa golaa uhadee chhaatee vich aa vajaa| des dee khaatar larradaa hoeaa sooramaa iaun sheedee paa giaa|
shaheed abadul hameed zindaabaad| haualadaar belaa singh ne sajee baanh khalee karake kihaa|
hun saanoo pinddaan vaaliaan dee gal sunaao| saare tuhaadde vaang hauasale vaale ne, ki....| soobedaar ne vaak adhooraa chhadd ditaa|
pinddaan vaaliaan de hauasale dee kuchh naa puchhe| ik ton doojaa age vadh ke desh badale maran lee tiaar ne| fauajee bharatee kite hundee e, taan gabharoo ene chaa naal bharatee hunde ne, jiven jany charrhanaa hove| fir saare panjaab vich thaan thaan chaah paanee deean kantteenaan lageean hoeean ne| fauajee ttarak langhade ne taan uh malo malee rok ke khuaaunde piaaunde ne| change gharaan deean suaaneean aap jaa ke sevaa karadeean ne| jiven uh opare sipaahee uhanaan de aapane hee putabharaa hon| ik fauajee ne gal sunaaee| ik adhakharr umar dee penddoo maaee raah ute dudh dee baalattee lee kharree see| uhane age ho ke ttarak rok liaa| aakhan lagee, meraa vee put fauaj vich e| tuseen vee saare mere put o| main dudh piaae binaan naheen jaan denaa| ik sipaahee ne has ke kihaa
maan koee sunehaa de chhadd putar noo| dasade ne maaee daa chiharaa josh naal laal ho giaa| uh chhaatee taan ke saamhane khalo gee| kahin lagee, jaanade o taan mere valo keh dio je, vairee dee golee maradaan vaang hik ddaah ke jhale| jaan jit haasal karo jaan shaheed ho jaae| geedeean vang kandd vikhaa ke nas aaeaa, taan main uhanoo batee dhaaraan naheen bakhashaangee|
vaaha dhan janam e us maaee daa| belaa singh ne sharadhaa naal sir hilaa ke kihaa|
main aakhiaa, eih jazabaa e, jis de bharose te aseen kahinde haan ki, jit saaddee hovegee| lok khaan vaaleean cheezaan de rahe ne, chande de rahe ne| naroe bande fattarr javaanaan vaasate aapanaa lahoo de rahe ne| fir morachiaan ute magar aa rahe ne| tuseen aidhar ee vekh lo khaan, aah saaddaa lachhaman sher|
eihane man pake jaleb tiaar keete aapane palion| te aakhan lagaa, dhur othe chalanaa e, jithe morache te saadde javaan larr rahe ne|
bhee, fir saradaar piaaraa singh naal bachan keetaa hoeaa see| lachhaman khush see, ki uh bachan te pooraa utar piaa see|
par aj piaaraa soonh kiaun chup chup e| mainoo is gal dee samajh naheen pee| kaamaredd ne piaaraa singh val takadiaan kihaa|
kuchh udaas jaapadaa e| kolon amalee ne vee prorrhataa karadiaan kihaa|
kaamaredd saahaba eechogil nahir ttapan dee aagiaa lai dio, jaan kise hor morache te bhej dihe| vihale baitthe sipaahee ne taan udaas ee honaa hundaa e| aidhar vaaghaa farantt ute bhej diho saanoo| vekhio fir| piaaraa singh ne dil dee keh sunaaee|
saanoo aapane javaanaan ute maan e ki uh har morache te fateh praapat karanage| jis bahaadaree naal tusaan paittan ttainkaan te saibar jaitt jahaazaan ute fateh paaee e, saaree duneea tuhaanoo man gee| aihanaan thorre jihe dinaan vich paakisataan de ik sau chhapanjaa ttaink tabaah ho chuke ne| haan sach, eik gal dasanee taan bhul ee chaliaa saan| paakisataan ne patthaanakott, pattiaale, anbaale te aadamapur kol pairaashoottaan raaheen kuchh aadamee utaare san| uhanaan vichon bahute lokaan ne hath hathee hee farr le san| fir ttainkaan de naal naal hun havaaee larraaee vee tez ho gee e| ik do jahaaj dusman de roj ee ddeg le jaande ne|
makh aseen taan khanghan naheen dende| rohab naal belaa singh daa hath us vele muchh ute see|
hachhaa, hun aagiaa dihai| parason jaan chauath aseen fer aavaange| sival de ttarak taan roz aaunde ee ne| bhaaee, eihanaan ttarakaan vaaliaan daa vee saanoo dhanavaad karanaa chaaheedaa e| ain morachiaan tak saamaan liaa puchaaunde ne| desh de bache bache andar aj athaah jos bhariaa piaa e|
kaamaredd saahaba ese josh de sir te fauaj larriaa karadee e| je sivaleean fauaj de magar naa hon taan uh vee dil haar jaaeaa karadee e| soobedaar ne vadde daarashanikaan vaang kihaa|
mukadee gal, bhaarat ne saabat kar ditaa e, ki uhanoo jiaun daa k hai kahinde ne naan jise maranaa naheen aaeaa, ause jeenaa naheen maaeaa| kahindaa hoeaa kaamaredd kurasee ton utth baitthaa, chal bhee nachhamanaa|
chalo jee| lachhaman vee kurasee ton utth baitthaa| hachhaa bee saradaar piaaraa sihaan| uhane piaaraa singh naal hath milaaundiaan kihaa, hun taan naa naa aakhengaa, jiharre aahande see maraange naal tere, chhadd ke maidaan bhaj ge|
15.
piaaraa sinhaan kee gal e holadaar belaa singh ne piaar naal kandd te hath feradiaan kihaa| barakee dee larraaee ton pichhon tainoo kade hasadiaan naheen vekhiaa| toon sadaa udaas rahindaa en, sagon nooraan yaad aauandee e
baabaa| piaaraa singh ne pal daa pal nazar milaa ke fir akhaan neeveean kar leean| makaradaa naheen main| nooraan vee yaad aauandee e, par vadhere tarrafondee e preetoo dee yaad| uhadaa bholaa bhaalaa moonh kise vele akhaan ton uhale hundaa ee naheen| bharaa, bharaa hee hunde ne| baabaa| sujhadee naheen ki dil vich lagee kiven dasaan| barakee dee larraaee ne mere man te barraa asar keetaa| e| main sochadaan barakee de jaman vaale, jinhaan naal ral ke main lukanameettee, guleeddanddaa te kabaddee kheddadaa rihaa saan, auhanaan vichon kine honage, jinhaan deean chhaateean main goleean naal chhaananee keeteean honageean| bachapan de belee, aseen ik dooje dee jaan de vairee ban ge| kiaun baabaa ilam deen baare main tainoo kee vaar dasiaa e|
haan| jaanadaan main| haualadaar bolaa singh ne hungaaraa bhariaa|
auhadaa te mere baapoo daa bahut piaar see| mainoo vee uh putaraan vaang samajhadaa see| kee pataa ilamadeen daa ee koee putar mere hathon maariaa giaa hove|
ho sakadaa e|
auhadaa chhottaa putara fajaa saadde preetoo daa haanee te belee see| fajaa vee saamhane aa jaave taan kee main uhanoo golee maaranon jhakaangaa
haualadaar ne siraf agon sir halaa ke haamee bharee|
te fajaa ee kiaun musalamaan de roop vich meraa matalab e, paakisataanee sipaahee de roop vich bhaaven preetoo ee saamhane aa jaave, main akhaan meett ke golee maar diaangaa| ttheek e naa|
piaaraa sinhaan aj toon kinhaan vahinaan vich pai giaa en preetoo vichaaraa kithe honaa e belaa singh ne preetoo dee kisamat ute afasos karadiaan kihaa|
baabaa preetoo jiaoondaa e| meraa dil aahandaa e, auh jiaoondaa e| par es jhagarre noo chhadd toon| main puchhadaan, ese tarhaan mitar daa mitar te bharaa daa bharaa vairee kiaun ban jaandaa e jinhaan noo hatheen khiddaaeaa hundaa e, bandaa uhanaan daa lahoo ddolhan vaasate kiaun tiaar ho jaandaa e
teraa dil aj bahut kharaab e| main kahinaan.....|
sun| piaaraa singh ne hath de ishaare naal belaa singh noo rokadiaan, gal jaaree rakhee| aseen aahane aan larraaee shuroo keetee e bhutto ne, sadar ayoob ne| es vich vee jhootth naheen| par bhutto te ayoob daa kee vigarriaa maare jaanage koee baalam raam te abadul hameed| maare jaanage koee piaaraa singh te fazal deen| vidhavaa ho jaanageean koee nooraan te jasabeer koraan| kiaun aakhar kiaun mainoo es gal daa javaab dih|
kee javaab devaan
baabaa aapane dharam noo yaad karake daseen jo larraaee chherranee te band karanee tere mere hath vas hove taan aapane bachapan de beleean naal es tarhaan larre auhanaan dee hik vich golee maaran lee tiaar hoven
sach aahanaan en piaaraa sinhaan, par bandaa kare kee jeea taan kise daa vee naheen karadaa| aah parason dee gal sunee aoo
kee
aapanaa mejar e naa s. amar singh sandhoo|
haan|
auh vaaeiralais te galaan karan lagaa taan uhadee vaaz kise
paakisataanee kaipattan naal mil gee|
fer
dohaan ne ik dooje dee vaaz pachhaan lee jaan kiven pataa lagaa| uh ven ik dooje de mitar nikal pe| auh doven pichhon bharraane de ne| uh ven katthe jame pale, katthe khedde, katthe sakool parrho| uh yaaree te muhabat uhanaan aje tak naheen bhulee| ik bhaaratee fauaj daa mejar te ik paakisataanee j daa kaipattan| doven ais farantt te larr rahe ne| us musalamaan kaipattan reem bakhash ne puchhiaa amar sinhaan| tusaan bharraanaa fateh keetaa e taan ree budtarree maan othe tuhaaddee fauaj de kaaboo aa gee e| bachapan dee yaaree daa ee khiaal hove taan usadee zinmevaaree tere sir ee| agon
fer piaaraa singh vichon hee gal ttok ke bol utthiaa|
agon sandhoo saahab ne javaab ditaa raheem bakhashaa aapaan mulak vandd liaa e, eizat te lahoo taan naheen vandd liaa| aapaan ant iko ee ansh maan| bharraane de jatt sikh te musalamaan chauadharee iko khaanadaan vichon ne doven dhoo| so mejar ne kihaa teree maan noo main aapanee maan samajhadaa haan| uhadee ijt pat dee jinmevaaree hun mere sir e| agale din ee mejar saahib us maaee daa saaraa prabandh kar ditaa| hun uh maaee amritasar kainp vach e| uhadee sevaa sanbhaal baare mejar saahab ne barraa kararraa hukam bhej ditaa e| aiho jehe dosataan naal saanoo larranaa pai rihaa e
main ehaa puchhadaan naa ki kiaun kiaun larranaa pai rihaa e
bas, larranaa pai rihaa e| vadhere main kuchh naheen jaanadaa| larraaee saadde kar marr ditee gee e|
ttheek e| bhutto te ayoob ne larraaee saadde sir marrh ditee te aseen maapas vich larr rahe aan hindosataanee| panjaabeepanjaabee| bharaabharaa| ik nahoo te hor kee kahaan samajh naheen paindee par es larraaee daa sittaa kee nikalegaa samajhaa sakadaa en
main aap naheen jaanadaa te tainoo kee samajhaavaan| toon toon toon sagon narraaee ton ddar taan naheen giaa bolaa singh is bahis ton kaahalaa pai giaa see|
ddar larraaee daa mauat daa savaal ee paidaa naheen hundaa| piaaraa
singh ne zaraa josh naal kihaa| ik main sikh aan, doojaa jatt| jatt vattebane ton larr pain taan agaa pichhaa naheen vihande taan aapaan taan desh dee khaatar larr rahe aan, desh dee azaadee badale |
fir, hor kee
suchaa singh dee yaad kise vele dil vich aauandee e| uh tin bharaa san| ik shaheed ho giaa e taan do pichhe haige ne| preet hundaa taan mere sheed ho jaan pichhon mere maapiaan dee duneea vich hanheraa taan naa ho jaandaa bas ehaa...| piaaraa singh vaak pooraa naa kar sakiaa| kite vele sir zameen mil jaandee taan......|
gal teree ttheek e| par fauajee es tarhaan sochan lagan taan kattan kiven fauajeean de damaag vich taan iko gal baitthee hundee e ki jiharree golee uhanaan vaasate banee e siraf ohaa uhanaan noo lagegee| doosaree naheen lagadee, bhaaven goleean daa meenh piaa varhe| es bharose naal fauajee larradaa e te mauat naal bhirr jaandaa e| ih dtahindee kalaa deean sochaan chhadd ke uhanaan sooramiaan val vekh, jinhaan es larraaee vich akheer kar vakhaaee e|
naa, samaan bane te pichhe main vee nee hattadaa| main kee, saaddaa koee javaan vee pichhe naheen hattegaa| ik jaan badale saaree kauam noo laaj kauan luaave|
fir toon chauanhadaa kee en.... in| aakharee shabad belaa singh ne zaraa lamakaa ke kihaa|
main chauanhadaan ki jo honaa e chhetee ho jaave| ik sakhat larraaee, ddaadtee sakhat ttakar te fir bas|
sun lai fir| belaa singh ne zaraa moonh nerre karake kihaa, meraa khiaal e bhalake barree ghamasaan dee larraaee hovegee| aseen tarrake ee ddogaraaee aute dhaavaa bol diaange|
keehane dasiaa e tainoo
dasiaa kise naheen, par main tiaareean ton jaach liaa e| kaaliaan ton dhauale aa ge ne fauaj vich te aje enaa tajarabaa vee naheen hoeaa belaa singh noo aapane tajarabe ute bharosaa see|
khaalasaa tiaar bar tiaar e| aisee chott maaraange ki gal han jaan bane| piaaraa singh de chihare ute sipaaheean vaalaa josh aa giaa|
do mintt doven chup baitthe rahe| shaaeid aapaneean galaan noo navaan morr den vaasate|
lai ahu luchamanddalee vee aa gee u| hai koee fikarafaakaa bolaa singh ne aa rahe javaanaan val tak ke kihaa|
gajan singh, taaraa chand, lahinaa singh aad panj chhe gabharoo uhanaan val chale aa rahe san|
baabaa khushee raah mal ke uddeeke| aj maaee bhaago naheen aauandee| gajan singh ne kol aparr ke kihaa|
aavegee kiaun naa uh kal ee masaan bachee e|
bas ik inch golee aidhar ho jaandee taan berraa paar see|
sajaa kan taan udd giaa e vichaaree daa|
fir aj naa aaee taan maaee bhaago vee naheen|
aau beh jo| haualadaar belaa singh ne hath daa ishaaraa karake kihaa| meraa khiaal e uh aavegee|
saare sipaahee baabe belaa singh noo gheraa paa ke beh ge| umaron vadderaa hon karake belaa singh noo saare baabaa kahinde san| ik tarhaan baabaa shabad uhade naam daa hisaa hee ban giaa see| vadde afasar vee kee vaar uhanoo baabaa kahike bulaaunde taan baabaa jee yaaraan daa yaar, barre dil vaalaa bandaa|
maaee bhaago de aaun daa nit daa velaa beetadaa jaa rihaa see| saare javaan use deean galaan kar rahe san| jis din deean fauajaan vaaghe ton lahinde paase ttapeean san, maaee bhaago nem naal magar pahunchiaa karadee see| maaee bhaago vee fauajeean daa rakhiaa hoeaa naam see| asalee naan uhadaa karam kauar see| uh tarrake utth ke ghar de ghio de parauantthe pakaa ke te makhan daa ddabaa bharake agale morachiaan tak aparr piaa karadee see| afsar us noo rokade par piaar jaan kaho hatth age uh haar jaande| pahile ik do din taan uh siraf aapane gharon hee do maheen daa makhan liaaundee rahee| fir jiaunjiaun lokaan noo pataa lagaa, guaandtee gharaan vichon vee pake hoe parauantthe te makhan aaun lag piaa| uh pachavanjaa saal dee biradh maaee jinaa bhaar chuk sakadee, chuk ke tur paindee| kise din tin paradiaan vaaleean dorraan,
kise din chauaras parauantthe te kise din khandd vaalee chooree| har cheez vich ghiau simadaa hundaa| hor vee bahut saare lok dudh, chaah, makhan, parauantthe, bhuje daane aad khaanapeen deean cheezaan lai ke aaunde| uhanaan noo afasar thorraa pichhaanhon hee morr dende, par maaee karam kauar naa manadee| uh kise vee vadde chhotte rokan vaale afasar noo keh dendee, ve put| maan ne taan hun khaa handtaa liaa| pichhon ghar sanbhaalan vaalee neenh vee rab ne changee ditee e| hun mauat daa kee ddar| mainoo uhanaan putaan daa darashan kar lain diho, jiharre saadde badale age ho ke larr rahe ne|
lo ahu turee aauandee je| belaa singh ne saje hath dee ungal daa ishaaraa karadiaan kihaa| main aakhiaa see naa
haan bhee| sach ee maaee bhaago ban gee je uh| ashake aakho khaan| taaraa chand ne sradhaa naal kihaa|
saariaan daa dhiaan odhare ho giaa| onaa chir sabh deean nazaraan udhare ttikeean raheean, jinaa chir uh kol naa pahunch gee|
farrio de put| aj jido jidee kinaa bhaar mere sir te dhar ditaa ne| meree dhauan ttuttan te aa gee e| maaee ne nerre aa ke kihaa|
maan toon saanoo dooron vaaz maaranee see taaraa chand ne chhetee naal ag vadh ke maaee de sir ton paraat chuk lee|
vaa guroo maaee ne lamaa saah lai ke thakevaan laahiaa| sir te hath feradee uh saariaan de kol aa baitthee| aj taan buree hoee| do vaar saah lai ke aparree aan| aidharon ahu aaee, maan| aah vee lee jaaeen| aidharon doojee aaee, maan aah vee sanbhaalee vachhereean saaree dihaarree galeean vich darrange lauandeean firanageean, te enaa naheen, pee das paileean tak maan noo puchaa aauan| aj kalh deean muttiaaraan taan ser bhaar chukadeean maradeean ne| aseen maapiaan de ghar vee chaattee lasee dee chuk ke do kohaan te aparr paindeean saan| te hun deean kurreean noo taan kanghee de bhaar naal ee kurralaan pain lag paindeean ne| mazaal kee e chaar ser bhaar chuk ke do paileean tur lain| nakhariaan sarreean| har paase sasaan noo baladee de buthe ddohanageean| khair, ethe taan main tuhaadde moh dee maaree aauandee aa naan| baakee de kam sanbhaalan hun aape| haaho| batheraa chir uhanaan dee chhatt chukee e| maaee karam kauar aapane
ro vich hee kahee jaa rahee see|
vaah, bhee| aj maan ne chooree liaandee je, chooree| gajan singh ne paraat uton ponaa laahundiaan khushee naal kihaa|
fir maavaan putaraan vaasate chooree naa liaaun, taan hor kauan liaave| vaah| adh shudh ghiau| belaa singh ne sradhaa naal kihaa|
aj jido jidee saareean ne makhan katthaa kar liaandaa| main vee aakhiaa, sutt paraat vich| aj main putaraan vaasate chooree lai ke jaavaangee| aje adhee taan main pichhaleean de chauankeean te chhadd aaee aan|
hachhaa, auh vee taan tere putar ee ne| taaraa chand ne chooree daa rug bharadiaan kihaa|
khaaho, khaaho, tuhaanoo khaandiaan vekh ke meraa jeea barraa raajee hundaa e| age taan main samajhadee hundee saan, meraa iko putar e| par ....|
te hun| gajan singh ne chooree dee burakee andar langhaaundiaan kihaa|
hun taan tuseen saare mainoo aapane putar ee jaapade o| maan ne saariaan val hath karake kihaa|
haan vee tere putar ee ki| maavaan binaan bhalaa ais tarhaan varhadee ag vich koee magar pahunchadaa e har sipaahee, aus noo aapanee maan hee samajhadaa see|
ve put| aandaraan khich ke lai aauandeean ne| doojeean daa vas chale taan koee vee pichhe naa rahe|
maan| jaanadee en, eihanaan munddiaan ne teraa naan rakhiaa e| naan rakhan daa ravaaj taan naheen| naan taan sasaan rakhadeean hundeean ne|
maan| guse naa hoveen| naa rakhiaa barraa vadheea ne maaee bhaago| taaraa chand ne barree mitthee sur vich kihaa|
ve puta maaee bhaago de taan main pairaan varagee vee naheen| akhe kithe raam raam, kithe ttain ttain| maaee bhaago ne taan ttuttee gandt ditee see te main nimaanee kaahade jogee aan|
maan, eiaun naa aakh| tere hauasale vekh ke saadde javaan mauat dee paravaah naheen karade| fir aj taan tere aaun ne saariaan noo haree singh nalooe banaa
ditaa e| teree chooree koee haraam naheen karegaa| bhalake bhaaven mauat valon moonh karaa den| belaa singh de moonhon har sipaahee dee aatamaa bol rahee see|
chhaddo ve| har koee aapanee maan deean tareefaan ese tarhaan kariaa karadaa e| chup karake khaaho| main chhetee pichhaanh murranaa e|
maan sach kan dee sunaa| vadhere darad taan naheen karadaa
ve, kan dee kiharraa chhaaven bahinaa e| naale maan ne hun kiharreean ddanddeean pauaneean ne, jiharreean kan binaan soot naa aauanageean|
par aseen sochade aan, je kite golee...|
hik vich vaj jaandee taan raam singh daa chhaddiaa vaak maaee ne aap hee pooraa kar ditaa| maan bhaagaan vaalee naa ho jaandee jiharree golee meree hik vich bujh jaandee, auh mere ik put noo naa vajadee| us vele maaee deean akhaan vich koee anokhee chamak see|
vaaha maan, teraa aah hauasalaa te jazabaa| bharosaa rakh, tere putar maradaan vaang shaheed ho jaanage, par pirr vich haaranage naheen| vairee noo kandd vikhain vaale aiho jiheean bahaadar maavaan de saamhane kiharraa moonh lai ke jaanage| vaaha bhaarat maan| maaee bhaago kee toon taan aap bhaarat maan en| belaa singh ne sharadhaa naal sir hilaaundiaan kihaa|
bas rahin diho rab noo| tuseen daso chooree vich mitthaa pooraa e maaee ne gal paase ttaal ditee|
chooree khuaa ke maaee pichhaanh noo murr pee| javaan baitthe onaa chir uhadee jaandee dee kandd vihande rahe, jad tak uh akhaan ton uhale naa ho gee|
16.
vaaha suaad kar ditaa e shoraan ne | akhabaar parrhadaaparrhadaa kaamaredd santaa singh iko vaar jos bharee khusee vich pukaar utthiaa|
kee ... kee eikattheean kee vaazaan aaeean|
pandaraan satanbar noo, siaalakott saikattar vich hoee larraaee baare kinaa sundar likhiaa e| kaamaredd ne akhabaar ute nazar ttikaaee kihaa, likhadaa
hai ki doosare sansaar yudh noo duneea de lok der tak yaad rakhanage| jaramanee de prasadh jaranail romel noo us samen daa mahaan yodhaa maniaa jaandaa hai| anaameel dee larraaee vich romel deean fauajaan ne ik din vich dushaman de sat ttaink tabaah keete san| varatamaan bhaarat paakisataan dee larraaee ne us bhiaanak yudh dee yaad taazaa kar ditee hai| pandaraan satanbar de do soorajaan andar, bhaav siraf baaraan ghanttiaan vich bhaarat dee beer sainaa ne paakisataan de 66 ttaink tabaah keete han, jinhaan vichon bahute paittan ttaink san| age likhadaa hai, par dohaan larraaeean vich ik vaddaa farak hai| jithe satthaan de mukaabale te jaramanee de panjataalee ttaink tabaah hoe han, authe chhiaahatthaan de ttaakare bhaarat de siraf atthaaee| ih bhaaratee sainaa dee mahaan jit hai|
vaaha yodhiaan had mukaa ditee ki| amalee ne aapanee fauaj dee jit dee khushee vich jhoomadiaan kihaa|
bhaaoo aseen naa larree, taan bhaaven uton dee gaddee langh jaave, te je larr peee taan, makh, haaho | naven age vadhoo kalaakaar dee adhooree kahaanee vaang karam singh bhaaoo ne vaak adhooraa chhadd ditaa|
fir chauantee saalaa javaan, ttaink ddaveezan de mejar bhupindar singh ne is larraaee vich bahaadaree daa ik navaan reekaaradd kaaeim kar ditaa e|
auh vee faramaa dihon| amalee ne sharadhaa naal kihaa|
aus din main tuhaanoo khemakaran dee larraaee vich paakisataan de tin ttaink uddaaun vaale yodhe abadul hameed baare dasiaa see|
haan| amalee ne rasamee tauar te hungaaraa bhariaa|
bhaarat sarakaar ne us soorame noo paramaveer chakar daa fauajee sanamaan ditaa hai|
chaaheedaa hee see| jiharraa koee sooramagatee daa kaaranaamaa kare, auhadaa aadar sanamaan karanaa saaddaa faraz hai|
mejar bhupindar singh ne siraf dtaaee minttaan vich paasitaan de sat ttaink tabaah keete ne|
bhaaoo jamanaa ee eho jihe maradaan daa e| hor geedee daa kee naan lainaa hundaa e|
saaree chhaatee goleean naal chhaananee ho gee par marad onaa chir jaikaare chhaddadaa larradaa rihaa, jinaa chir besadh ho ke ddig naheen piaa|
auhanoo taan fir sarakaar abadul hameed naalon vee vaddaa khataab devegee|
amaleea| khataabaan baare kuchh naheen kihaa jaa sakadaa| kee vaar maamoolee kam karan vaale jaan anadhikaareean noo vadde vadde sanamaan mil jaaeaa karade ne, te uhanaan sanamaanaan ne hakadaaraan noo jaan bujh ke, jaan anajaane ee akhaan ton ohale kar ditaa jaandaa hai| ih taan sanamaan den vaaliaan de eemaan, einasaaf jaan tarafadaaree te nirabhar hai, par aaun vaalaa itihaas kise dee bahaadaree noo khataabaan de gaz naal naheen miniaa karadaa| uh taan keete hoe kaaranaamiaan noo yaad rakhadaa hai| so, saadde ih siralath yodhe chir tak yaad rahinage| sarakaar bhaaven kise noo vaddaa sanamaan deve, te bhaaven chhottaa, par vaddaa te chhottaa har ik ne aapanee keetee kurabaanee de aadhaar te bananaa hai| mejar bhupindar singh baare ik gal hor suno| is vele uh dilee de hasapataal vich piaa e| uhade sareer daa koee ang naheen, jithe koee fatt naa lagaa hove| patteean vich saaraa sareer jakarriaa piaa e| saadde pradhaan mantaree sree laal bahaadar shaasataree jee uhadee surat noo ge| agon s. bhupindar singh ne musakaraaunde chihare ton utar ditaa, sree maan jee| khimaa karanaa| main aap jee noo utth ke saloott karan dee haalat vich naheen haan| matalab, ki us vele vee uhanoo aapane faraz daa kinaa dhiaan see| dharam kee e aapane faraz dee pachhaan|
vaah| sooramaa maran kinaare piaa vee aapane faraz noo naheen bhuliaa| amalee ne sharadhaa naal sir hilaaundiaan kihaa|
amaleeaa jiharreean kauamaan aapane faraz noo samajhan lag pain duneea dee koee shakatee vee uhanaan noo jhukaa naheen sakadee| asalee dos bhagatee, dhaaramikataa, jaan bahaadaree ise daa naam hai| kaamaredd ne aapane shabadaan te zor dendiaan kihaa|
aahande ne, koee taaraapureea vee barree bahaadaree naal larriaa e| lachhaman hor bahaadaraan deean kahaaneean sunan daa vee chaahavaan see|
haan laifatteenaintt karanal e. bee. taaraapur|
bhaaoo| ih e. bee. kee hoeaa karam singh bhaaoo ne vichon hee savaal jorr ditaa| shaaeid uhade dil vich aaee hove, ki savaal karan vich uh baakee sarotiaan naalon pichhe naa reh jaave|
eih saadde mulak ute angarezee daa prabhaav hai| angarejee de aseen kee peerrheean ton gulaam jo rahe aan| uny hun saanoo uh gulaamee vaalee aadat chhadd denee chaaheedee e| khair, angarezaan dee rees naal, saadde lok vee naan de pahile akhar likh ke age aapanee got aad likh dende ne| got naheen, taan pindd jaan ilaake daa naan hee sahee| jiven chhanbh vich sabh ton pahilaan paakisataanee saibar jaitt jahaaz ddegan dee bohanee karan vaaliaan yodhiaan de naam ttaraivar keelar te vee. ais. patthaaneea han| uhanaan dohaan noo sarakaar ne veer chakar dite ne| ethe vee. ais. naam de doven pahile akhar ne| uhadaa pooraa naan veerendar singh patthaaneea e| ese tarhaan e. bee. vee taaraapur de pahile akhar ne| us daa pooraa naan main naheen jaanadaa| sarakaar noo chaaheedaa hai, ki iho jihe yodhiaan de poore poore naam prakaashat kare| ant aseen bhaaratee haan| saanoo bhaaratee dtang de naam ee change lagade han|
chalo, naan naal kee farak pai chaliaa e| tuseen us soorame dee gal sunaao| amalee ne rukee hoee vaarataa agaan toran de iraade naal kihaa|
suno| barakee vaang, siaalakott saikattar vich faloraa dee larraaee vee barree prasadh hai| laifatteenaintt karanal taaraapur aapanee rajamaintt dee kamaan kar rihaa see| us ne pooree tiaaree naal falauaraa ute dhaavaa boliaa| laage hee vazeeraavaalee kol vairee vee pooree tiaaree naal baitthe san| uhanaan paase ton ttainkaan te topaan naal taaraapur dee fauaj ute dhaavaa bol ditaa| ih javaabee hamalaa barraa kahiree see, par taaraapur ghabaraaeaa naheen| uhane javaanaan noo lalakaar ke kihaa, bahaadaro| ih desh dee anakh te aazaadee daa savaal hai| jaan aseen jitaange, jaan shaheed ho jaavaange, takarre ho ke age vadho| taaraapur aap vee javaanaan de baraabar chhaatee taan ke larr rihaa see| doheen paaseen kahir dee ag var rahee see| taaraapur buree tarhaan fattarr ho giaa par marad ne hauasalaa naa haariaa| uhade age vadh rahe kadam ruke naheen| ant uh shaheed ho ke maidaan vich ddig piaa, par soorame ne falauaraa fateh kar liaa|
vaah sheraa| amalee ne khusee vich sir hilaaundiaan kihaa, ki sunade hunde je, marad jo kahinde hain......
marad jo kahite hain so karake dikhaa deten hain| amalee daa chhaddiaa hoeaa vaak kaamaredd ne pooraa kar ditaa| amaleea| main kiharrekiharre soorame dee tuhaanoo gal sunaavaan| kaipattan bee. aim. sandhoo larraaee vich buree tarhaan ghaaeil ho giaa| uh anbaalaa hasapataal vich piaa see| uhadaa pitaa s. sanpooran singh milan giaa, taan kaipattan sandhoo agon has ke kahin lagaa, pitaa jee vekh lo, meree kandd vich koee golee naheen lagee|
fir marad vee kade kandd vich golee khaande ne auh taan hik vich maaranage te hik vich khaanage| amalee ne josh naal aapanee hik thaaparradiaan kihaa, aapane surindar de vee tin goleean lageean ne, te tine saamhane paase|
kise vee soorame ne ghatt naheen keetee| raaevindd satteshan ute dusman dee gaddee khalee see| uh kasoor val fauajee samaan te pattaraual lai ke aa rahee see| saadde havaabaazaan dee nighaa pai giaa skaar| vairee ne vee jahaajddengoo topaan de faaeir suroo kar dite, par saadde soorame ghabaraae naheen| falaaeett laifatteenaintt ke. ke. mainan uh gaddee tabaah kar ke hee murre|
jadon magar lag ee pe taan kam adhooraa chhadd kee murranaa hoeaa|
te uh amritasar jahaaz ddegan vaalaa| lachhaman ne navaan savaal kar ditaa|
auh batee saal daa javaan soobedaar raajoo aandharaa pradesh de rahin vaalaa hai| barraa daler te nisaanebaaz, aj tak uhane koee jahaaz bach ke naheen jaan ditaa|
makh, jahaaz taan bhaaoo uh iaun ddeg dendaa hai, jiven gulelaa maar ke ghugee farrak ghatee dee e| bhaaoo ne aapanee tthetth bolee vich kihaa|
saadde topachee, saadde havaabaaz har ik aapane kam daa maahir e| fir deshabhagatee taan uhanaan de lahoo vich rachee hoee e| falaaeitt laiftteenaintt gurabakhas singh dee bahaadaree vee kise ton ghatt naheen| uh saragodhe te banbaaree karake vaapas murr rihaa see| vairee dee faaeiring naal uhadaa jahaaz vee nakaaraa ho giaa te uh aap vee buree tarhaan jkhamee ho giaa, par uhade
hauasale dee daad dihai| ddigade ddolade jahaaz noo vaapas halavaare lai aaeaa| aap jahaaj vichon nikaliaa taan do kadam chukan dee vee hinmat naheen see reh gee| us vele tak jkhamaan de kaaran uhadaa saaraa lahoo nucharr chukaa see| uh dharatee te dteh piaa te shaheed ho giaa| iaun samajho ki vaapas murran tak uhane mauat noo rok rakhiaa hove| ehaa khiaal ki vairee de ilaake vich ddig piaa taan kee kisam de kaagaz patar dusman de hath aa jaanage|
kiaun bhaaoo| ihanoo aahande ee desh bhagatee|
ese tarhaan saaddaa musalamaan yodhaa husain vee aapanaa jahaaz vaapas lai aaeaa| jahaaj noo ag lag gee taan uhane chhataree raaheen chhaal maar ditee par aapane ilaake vich aa ke|
bhee saadde musalamaanaan ne vee bathereean kurabaaneean keeteean ne|
amaleeaa ehaa taan saaddee sabh ton vaddee jit e| saadde desh vich dharam nirapakh raaj hai, saikoolar| jaan iaun samajho ki es desh vich saare dharamaan daa saanjhaa raaj hai| hindoo, musalam te sikh isaaee, saare hee is desh de baraabar de shiree han| rasaaladaar mejar ayooth khaan ne paakisataan daa ttaink golaa maar ke uddaa ditaa| age suno, auh aapane kamaanddar noo reeporatt kinhaan shabadaan vich dendaa hai| likhadaa hai, rasaaladaar ayoob khaan ne feeladd maarashal ayoob khaan daa ttaink uddaa ditaa hai|
vaah| udhar paakisataan daa sadar ayoob khaan te edhar saaddaa bahaadar rasaaladaar ayoob khaan| vaah o sheraa| amalee usade sbad sun ke jhoom utthiaa|
asal vich saadde valon ih ik kisam daa dharamayadh hee rihaa hai|
auh kiven lachhaman har gal barre dhiaan naal sunan daa aadee see|
pahile hale hee saaddeean fauajaan siaalakott shahir deean kandhaan tak jaa aparreean| jaranailaan ne siaalakott shir te kabazaa karan dee aagiaa mangee| uton sarakaar ne kihaa, naheen| saaddee paalasee paakisataan dee janataa noo dukh den dee naheen| aseen taan siraf paakisataanee sarakaar dee fauajee
taakat daa javaab denaa hai| so taakat hundiaan vee asaan siaalakott te kabazaa naheen keetaa| laahauar te kasoor saaddeean topaan dee maar thale san, par asaan shahir ute golaabaaree naheen keetee| asaan paakisataan de ttaink torre han| jahaaz ddege han, te saragodhaa, chakalaalaa, peshaavar, banoo, kuhaatt aad havaaee adde tabaah keete han| peshaavar havaaee adde te banbaaree karadiaan karadiaan paakisataan de chaalee vadde afasar ik din maare ge| mukadee gal asaan dushaman dee fauaj daa puj ke nukasaan keetaa hai, par paakisataanee janataa daa gin mith ke buraa naheen mangiaa| par paakisataan ne is niyam noo naheen nibhaaeaa| pahile hath uhanaan jozeean dee maseet ute banb sutte| panjaah musalamaan uthe namaaj parrhade maare ge| fir jamoo de ilaake vich ik guraduaaraa tabaah kar ditaa| ludhiaane jilhe vich guraduaaraa aalamageer te guraduaaraa naanakasar ute banb sutte, par doheen thaaneen nishaane khunjh ge te banb paas khetaan vich ddige|
auh aap ju rakhan vaalaa see| amalee de andar dhaaramak sharadhaa see|
ethe hee bas naheen| anbaalaa shahir de hasapataal te sakool ute banbaaree keetee gee| te sabh ton buree karatoot anbaale vich ik sau atth saal puraanaa saintt paal daa girajaa tabaah kar ditaa|
paakisataan daa kinaa ku nukasaan hoeaa e saanoo eeh daso| aapane nukasaan baare sun ke lachhaman noo gusaa aa rihaa see|
paakisataan daa fauajee nukasaan saadde naalon vadhere hoeaa e| hun tak uhade tin sau ikaanaven ttaink tabaah hoe ne te saadde sau de kareeb| paakisataan de chauanhatth jahaaz barabaad hoe te saadde siraf batee| haajee peer te punachh vich saaddeean fauajaan aapas vich mil geean ne| siaalakotta pasaroor relave laaein asaan katt ditee e bhaav faloraa de nerre kuchh hise ute saaddaa kabajaa hai|
achhaa ih daso ki es larraaee daa sittaa kee nikalegaa amalee ne aakharee savaal keetaa| uh jiven galaan daa bhog paa denaa chaahundaa see|
sattaa kuchh maavaan beaaualaad ho jaanageean| kuchh muttiaaraan vidhavaa ho jaanageean| kuchh bache yateem ho jaanage| te larraaee de kharach vajon arabaan rupe daa bhaar dohaan deshaan dee gareeb janataa de sir pai jaavegaa| kaamaredd
ne barre dukh naal kihaa|
bas aine khoon kharaabe daa sittaa enaa hee
amaleea| chete rakho ki varatamaan yug vich kise mulak noo vee larraaee ton faaeidaa naheen pahunch sakadaa| es vaasate saadde netaa kahinde ne ki aao saare jhagarre aapaan galabaat raaheen najatth leee| fauajee taakat varatan daa iraadaa hameshaa vaasate chhadd deeee|
bhee, sulhaa safaaee naal dee cheez taan naheen koee, par hankaariaa eaa bandaa samajhadaa naheen| fikar naa kar amaleea| hun aape samajh jaanage| tuseen ih daso ki aj dee chaah daa bil keehade junme e bhaaoo ne saariaan val jhaatee paaradiaan puchhiaa|
setth de junme| amalee ne kurasee ton utthadiaan kihaa|
hachhaa, taaheen setth sheh maar ke baitthaa hoeaa e aj galaan baataan vach boliaa tak naheen| jiven moonh vich zubaan tak naheen hundee|
jeb vich paise taan hone chaaheede ne| baakee khair e|
kaamaredd saahaba paise taan haige ne| main taan ese soch vich ddubaa rihaa ki ih larraaee mukegee kadon|
setthaa ih toon hee naheen, saaree janataa chaahundee e ki larraaee chhetee k jaave|... vekho mukanee ee e ant| sadaa taan koee larraaee vee naheen chal sakadee|
eitihaadee sabhaa valon larraaee band karavaaun de yatan ho rahe san| is vaasate doven mulak ik doosare ute ik karaaree chott karanaa chaahunde n| paakisataanee fauaj zor de ke pindd raneean kolon had ttapee| par bhaaratee naa ne pooree taakat naal usanoo pichhe dhak ditaa| fir vaaree aaee bhaaratee naa dee| barakee dee fteh naal dakhan val jaahaman tak eechogil hir daa poorabee kinaaraa bhaaratee fauaj de kabaze vich aa giaa see| barakee vaang paakisataan daa doosaraa majboot garrh ddogaraaee eih laahauar amritasar rrak ute vasiaa ttaaoon hai| bhaaratee sainaa dee akh is ute see|
eis ilaake dee kamaan kar rihaa see mejar jainaral mahindar singh| sane ddagaraaee ute tinaan paasiaan ton hamalaa karan dee tthaanee| ik
paasion mejar aasaa raam tiaagee te ik paasion jaatt rajamaintt samet laifatteenaintt karanal ddee. haaeedd age vadhe| saamhane paasion laifatteenaintt manajeet singh noo sikh rajamaintt lai ke hamalaa karan daa hukam hoeaa|
eikee satanbar daa sooraj charrhan vich aje do ghantte baakee san| bhaaratee fauajaan tinaan paasiaan ton age vadhaneean shuroo hoeean| paakisataan ne vee ddogaraaee noo bachaaun dee pooree tiaaree keetee hoee see| barakee vaang ddogaraaee de bachaau vaasate vee chufere pake morache seeminttakankareett de bankara bane hoe san| bhaaratee sainaa de javaab vich paakisataanee fauajaan ne vee agon topaan te maseen ganaan de moonh khuhal dite| dohaan dhiraan ne poore zor naal ag varhaaunee suroo kar ditee| goliaan de fattan naal dharatee kanb utthee| dohaan paasiaan de afsar lalakaaree maar ke aapane javaanaan de dil vadhaaun lage |
lai o piaaraa sinhaan| ih morachaa vee doosaree barakee aoo| aj sooramiaan de hauasale vekhe jaanage| main vee saaree umar larraaee ton bachiaa rihaa saan| aj desh daa khaadhaa peetaa hakahalaal kar denaa en| belaa singh haualadaar ne aapane dil dee keh sunaaee|
baabaa ih velaa galaan karan daa naheen, kam karan daa e| mitthabole piaaraa singh dee vaaz josh vich kharhavee ho gee see| takarre ho jo javaano fir uhane aapane saatheean noo lalakaariaa|
shaabaas itt naal itt kharrakaa diaange| ik sipaahee ne saariaan javaanaan de dilaan dee keh sunaaee|
boleso nihaal|
sat sree akaalal|
sikh rajamaintt ne jaikaare naal vaataavaran goonjaa ditaa| is jangee naahare ne javaanaan daa lahoo garamaa ditaa|
paakisataanee fauaj ne doone josh naal ag varhaaunee suroo kar ditee| parabataan varage ttaink garragarraaunde age vadhe| sikh rajamaintt daa age vadhanaa ruk giaa| uh aapane kadamaan ute iaun khale ge jiven mauatabhai ton rahit lohe de thamh gadde hon| vairee dee golee chhaatee vich khaa ke vee bhaaratee javaan agale paase moonh bhaar ddigadaa, kadam pichhe naa hattadaa|
saamhane farantt vaale javaan aapane kadamaan te ddatte rahinage| karanal haaeidd te mejar tiaagee age vadhanage| sheravaaee halaa| pichhon vaaeiralais te mejar jainaral mahindar singh ne hukam ditaa|
mejar tiaagee te karanal haaeidd ne paasiaan ton enaa dabaa paaeaa ki paakisataanee fauaj noo majabooran pichhe hattanaa piaa| agale morache chhadd ke uh ddogaraaee deean kandhaan tak pichhe hatt gee| par ik ik inch dharatee uhanaan lahoo naal rang chhaddee| paakisataanee sipaaheean de man ute is gal daa bhaia beh giaa see ki bhaaratee sainaa daa halaa rokan dee taakat unhaan vich naheen| khaas kar sat sree akaal de jaikaare dee goonj noo taan uh azaraaeel dee vaaj samajh ke sahim jaande|
paasiaan ton bhaaratee fauajaan de dabaau kaaran, saamhane paasion vee paakisataanee fauaj pichhe hattan lag pee| maidaanee morache chhadd ke uhanaan bakaraan ne ddogaraaee deean kandhaan daa aasaraa lai liaa| is aarr vich beh ke uhanaan bhaaratee sainaa te ag varhaaee|
bhaaratee sainaa daa josh bemisaal see| ik paasion jaatt rajamaintt te ik paasion sikh rajamaintt siraan dharraan dee baazee laa ke larr raheean san| ik sooramaa golee khaa ke ddig paindaa te dohaan paasiaan de javaan jaikaare chhaddade doone jos naal age vadhade| mauat daa bhaia jiven uhanaan de dilaan ton utth hee giaa see| us vele uhanaan de saamhane siraf iko nisaanaa see, ddogaraaee dee fatahi|
eis morache te paakisataanee fauaj vee barree daleree naal larree| uhanaan de afsar pichhe lalakaar rahe san, gaazeeo| ese morache vich shaheed ho jaao| pichhe hattan naalon mauat noo tarajeeh diho| yaad rakho, je aseen ithe haar ge, taan ddogaraaee de naal hee laahauar vee saadde hathon chalaa jaavegaa| fir dushamanafauaj noo nahir paar karan ton naheen rokiaa jaa sakegaa| te laahauar saadde hathon chale jaan daa matalab hai, paakisataan daa khaatamaa| bas takarre ho ke larre| paakisataan dee khaatar| isalaam dee khaatir|
bhaaratee sainaa ne tinaan paasiaan ton gheraa hor tang kar ditaa| shaam hundiaan tak larraaee ddogaraaee deean kandhaan tak puj gee| par dusman de bankar aje kaaeim khale san| uhanaan de aasare baitthaa vairee kahir dee ag
barasaa rihaa see| maanvaan de heeriaan varage put shaheed ho rahe san|
bahaadaro| ih ittaan patharaan de bankar saaddaa raah rokee khale han| kuchh hinmat karanee pavegee| aseen uhanaan dee aaualaad haan jinhaan mulataan daa kilhaa uddaa ditaa see| laifatteenaintt manajeet singh ne javaanaan dee anakh noo ttunban de iraade naal kihaa|
saahab| thorraa jihaa hanheraa ho lain dihe| barakee vaang sabh uddaa dite jaanage| piaaraa singh ne drirr bharose naal kihaa|
chan kite pahir de tarrake charrhanaa see| so, sooraj chhipade saar hee hanheraa vadhanaa shuroo ho giaa| ghantteddedt ghantte raat jaandiaan tak ghup hanheraa chhaa giaa| barakee dee larraaee daa bahut saare javaanaan noo tajarabaa see| kee gabharooaan ne dharatee te lett ke age vadhanaa shuroo keetaa| nateeje vajon ik ton baad doosaraa bankar uddanaa suroo ho giaa| pahir raat jaandee tak larraaee ddogaraaee deean kandhaan de andar pahunch gee|
hun larraaee ddogaraaee deean galeean bazaaraan vich ho rahee see| ttainkaan te topaan daa kam muk giaa see| hun bandookaan te sangeenaan dee vaaree see| aahamosaahamane ik dooje noo vangaar ke yodhe hath hath larr rahe san| lahoo bhareean sangeenaan vadhere bhiaanak roop dhaaree najr aa raheean han|
lai o piaaraa sinhaan aapaan vee chale ee| haramanapiaare haualadaar belaa singh dee vaaz aaee| chaar goleean khaa ke uh moonh bhaar jaa piaa|
baabaa| is ton age piaaraa singh noo shabad naa ahurre ki uh kee kahe|
afasos naa kareen| ih shaheedaan dee mauat e, shaheedaan dee| bolaa singh de ih aakharee sbad san|
javaano baabe daa badalaa lai ke khalovaange| takarre hove| khabe paase piaaraa singh ne aapane saatheean noo lalakaariaa|
eik ik boohe age larraaee hoee| paakisataanee fauaj pichhe hatt rahee see| kasabe daa bahutaa hisaa bhaaratee sainaa de kabaze vich jaa chukaa see| charrhe aa rahe harrh noo tthalh lainaa hun paakisataanee fauaj de vas daa rog naheen see reh giaa|
duaadashee daa chan charrh piaa| uhadaa ninmhaaninmaa udaas chaanan
dharatee te pai rihaa see| maran maaran vaale ik dooje de chihare noo pachhaan sakade san, par pachhaanan daa jaan dhiaan naal vekhan daa uhanaan kol samaan hee kadon see| golee daagee, sangeen khobhee te loth lataarr ke age langhan dee keetee|
takarraa ho javaanaa galee de morr ute saje paasion ik patale jehe gabharoo ne piaaraa singh noo lalakaariaa|
bijalee dee furatee naal piaaraa singh paintarraa badal ke saje paase ghunmiaa| uhade sanbhalan ton pahilaan hee dushaman dee golee piaaraa singh de patt daa maas cheeradee nikal gee| ik tikhee jihee jalan vich chubhavaan jihaa saarr| vatt khaa ke piaaraa singh zakhamee ser vaang guse vich paagal ho utthiaa|
sadake sheraa| piaaraa singh seeh vaang bhabak ke vairee ute jaa piaa|
vairee noo sanbhalan daa samaan naa miliaa| piaaraa singh dee sangeen gitth bhar dushaman dee chhaatee vich dhas gee|
vaar barraa maaroo see| vairee sir ton pair tak kanb giaa| uhade hathon bandook ddig pee, auh ik paase ulariaa, baaheen failaa ke kandd parane jaa piaa| ddigadiaan uhade andaron jiven cheek ke vaaj nikalee, dhan guroo|
dhan guroo vaaz sunadiaan piaaraa singh tthatthanbar giaa| doojaa vaar karan vaasate utthe hoe uhade hath uthe hee khale ge| kauan en toon ue
main fattarr ne ik hath dee ungal naal doojee veenee ute ukare hoe akharaan val ishaaraa keetaa|
chandaramaa daa fikaa jihaa chaanan fattarr de chihare ute sidhaa pai rihaa see| piaaraa singh ne uhadee veenee val dhiaan naal takiaa| ukharre hoe uhade akhar haukaa bhar rahe san| nighaa paindiaan hee piaaraa singh daa traah nikal giaa|
aue toon preetoo en piaaraa singh de hathon bandook ddig pee| haan kade main preetoo see| maapiaan daa preetoo, bharaa daa laaddalaa, te mainoo nooradeen banaa ditaa giaa| hun main....|
preetoo preetoo| main ih kee kar baitthaan| piaaraa singh deean dhaaheen nikal geean| katte hoe ttaahane vaang uh chhotte bharaa ute ddig piaa|
mintt baad uh sanbhaliaa, taan chhotte bharaa daa sir uhadee god vich see| chand daa chaanan preetoo de chihare te pai rihaa see, audaas, audaas, sog mee| uhadaa rang pair pair badaladaa jaa rihaa see| mauat de prachhaaven uhadeean palakaan vich jhalak rahe san|
preet| preetoo hosh kar khaan| piaaraa singh ne preetoo noo hilaa ke kihaa| uhadeean akhaan daa garam paanee fattarr de chihare te pai rihaa see| koee gal kar khaan|
preetoo ne nighaa bhar ke takiaa| uh kise chihare noo siaanan daa yatan kar rihaa see| bhuleean hoeean yaadaan uhade andar halachal machaa raheean san| sareer dee saaree shakatee ikatthee karake uhane moonhon sbad kadte, gal karaan ... meraa ik bharaa e, piaaraa singh| kite uh tainoo mil pe, taan sunehaa deeen|
preetoo main ee teraa bharaa aa, piaaraa| piaaraa singh ne uhade ute vadhere jhuk ke kihaa|
auhanoo aakheen| preetoo ne marade jehe hathaan naal piaaraa singh noo chup rahin daa ishaaraa karadiaan kihaa, preetoo mar giaa e| hun uhanoo yaad karanaa chhadd deve|
preetoo main teraa piaaraa aan| teraa kaatal|
eih vee aakh deveen soo ki preetoo begunaah maariaa giaa e| uhadaa dosh koee naheen see|
preetoo gunaah meraa e| main hee tainoo maaran vaalaa aan|
s r daa raa| gunaah teraa koee naheen| maran vaalaa vee ... te maaran vaalaa vee.... doven begunaah ne| gunaah gaar ne| preetoo vaak pooraa naa kar sakiaa| pankheroo udd giaa te sir ik paase noo ular piaa|
preetoo preetoo| piaaraa singh uchee uchee paagalaan vaang chilaa rihaa see| ih toon kee kar chaliaa en, eih main kee kar baitthaan| preetoo main... main teraa kaatal haan, sakaa bharaa, bharaa daa kaatal| iko lahoo, eik maanpio jaae| toon ttheek begunaah en, par main begunaah naheen| main teraa kaatal aan| naheen, toon
ttheek aakhiaa e| main vee begunaah aan| doven begunaah aan| fir ih saaraa gunaah keehadaa e koee dase mainoo| ih saaraa gunaah keehadaa e jeehane sake bharaa noo bharaa daa kaatal banaa ditaa| ik bharaa noo hee naheen, sainkarre bharaavaan de kaatal banaa ditaa e| koee... koee niaan karan vaalaa ihadaa javaab devegaa
baaee satanbar noo tarrake tin vaje bhaaratee sainaa ne ddogaraaee fateh kar liaa| piaaraa singh aje vee bharaa dee loth noo god vich lee baitthaa see| dohaan sake bharaavaan daa lahoo, vanddee hoee dharatee te vag vag ke aapas vich mil rihaa see, ttutteean hoeean saanjhaan naven sirion surajeet karan vaasate|
seetal bhavan sohan singh seetal
maaddal garaam ludhiaanaa 17.2.1966 ee.
antakaa
eitihaadee sabhaa de udam naal teee satanbar 1965 noo tarrake saadte tin vaje larraaee band ho gee| golaabaaree band ho gee, par pooree tarhaan shaantee naheen hoee| had ute khichotaan te manaan vich gusaa oven kaaeim see|
ant dohaan deshaan de sache mitar roos de yatan te asararasookh naal das janavaree 1966 noo taashakand samajhauataa ho giaa| dohaan sarakaaraan ne man liaa, ki doosare de jite hoe ilaake khaalee kar ke dohaan deshaan deean fauajaan panj agasat, 1965 vaale ttikaaniaan te vaapas chaleean jaanageean| dohaan sarakaaraan ne ih asool vee man liaa ki age vaasate saanjhe masale jaan. jhagarre najatthan lee taakat dee varaton naheen keetee jaavegee|
eis samajhauate daa savaagat karadiaan saare sansaar de khaas kar bhaarat te paakisataan de lokaan ne sukh daa saah liaa|
auparokat samajhauate dee paalanaa karadiaan hoeaan dohaan deshaan deean fauajaan panj faravaree 1966 taka doosare de male hoe ilaake khaalee karake vaapas chaleean geean|
aine khoon kharaabe daa sittaa kee nikaliaa eik paatar dee zabaanee... sattaa kuchh maavaan beaaualaad ho jaanageean| kuchh muttiaaraan vidhavaa ho jaanageean| kuchh bache yateem ho jaanage| te larraaee de kharach vajon arathaan rupe daa bhaar dohaan deshaan dee gareeb janataa de sir pai jaavegaa|
ohaa paatar hor kahindaa hai. chete rakho, varatamaan yug vich kise mulak noo vee larraaee ton faaeidaa naheen pahunch sakadaa|
samaapat