“ਉਏ ਹਾਂ, ਤੂੰ ਕਦੇ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਇੱਕ ਕਹਾਣੀ ਦੀ ਚਰਚਾ ਕੀਤੀ ਸੀ, ਕਿਸੇ ਟਾਪੂ ਬਾਰੇ... ਫਰਾਇਡੇ ਦੇ ਸਬੰਧ ਵਿੱਚ। ਐਵੇਂ ਵਿਹਲੇ ਬੈਠੇ ਰਹਿਣ ਨਾਲੋਂ ਤਾਂ ਚੰਗਾ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਕਹਾਣੀ ਸੁਣਾ। ਦੀਵਾਨੀ ਹਾਂ ਮੈਂ ਤਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਦੀ! ਐਦਾਂ ਹੁੰਦਾ ਸੀ ਕਿ ਪਿੰਡ ਦੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਮੇਰੀ ਮਾਸੀ ਦੇ ਘਰ ਇਕੱਠੀਆਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਸਨ ਅਤੇ ਗੁਗਨੀਖਾ ਨਾਮ ਦੀ ਇੱਕ ਬੁੱਢੀ ਨੂੰ ਵੀ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਲੈ ਆਉਂਦੀਆਂ ਸਨ । ਸੌ ਸਾਲ ਜਾਂ ਸ਼ਾਇਦ ਇਸ ਤੋਂ ਵੀ ਵੱਧ ਉਮਰ ਸੀ ਉਸ ਦੀ। ਨੈਪੋਲੀਅਨ ਦੇ ਰੂਸ ਆਉਣ ਤੱਕ ਦੀ ਯਾਦ ਸੀ ਉਸ ਨੂੰ। ਜਿਵੇਂ ਹੀ ਉਹ ਕਹਾਣੀ ਕਹਿਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰਦੀ ਮੈਂ ਕੋਨੇ ਵਿੱਚ ਹੀ ਬੈਠੀ ਰਹਿ ਜਾਂਦੀ । ਸਾਹ ਤੱਕ ਨਾ ਲੈਂਦੀ ਕਿ ਕਿਤੇ ਕੋਈ ਸ਼ਬਦ ਨਾ ਛੁੱਟ ਜਾਵੇ ।"

"ਤੂੰ ਰਾਬਿਨਸਨ ਕਰੂਸੋ ਦੀ ਕਹਾਣੀ ਸੁਣਾਉਣ ਨੂੰ ਕਹਿ ਰਹੀ ਏਂ ਨਾ? ਅੱਧੀ ਕਹਾਣੀ ਤਾਂ ਮੈਂ ਵੀ ਭੁੱਲ ਚੁੱਕਿਆ ਹਾਂ। ਇੱਕ ਅਰਸਾ ਪਹਿਲਾਂ ਪੜ੍ਹੀ ਸੀ।"

"ਤੂੰ ਯਾਦ ਕਰਨ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰ, ਜਿੰਨੀ ਯਾਦ ਆ ਜਾਏ ਉਨੀ ਹੀ ਸੁਣਾ ਦਈ।"

"ਅੱਛਾ, ਕੋਸ਼ਿਸ਼ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ।"

ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਨੇ ਕਹਾਣੀ ਯਾਦ ਕਰਦੇ ਕਰਦੇ ਜ਼ਰਾ ਅੱਖਾਂ ਮੁੰਦ ਲਈਆਂ।

ਮਰਿਊਤਕਾ ਨੇ ਸੌਣ ਵਾਲੇ ਤਖ਼ਤੇ ਉੱਤੇ ਆਪਣੀ ਜੈਕਟ ਵਿਛਾ ਲਈ ਅਤੇ ਤੰਦੂਰ ਦੇ ਨਜ਼ਦੀਕ ਵਾਲੇ ਕੋਨੇ ਵਿੱਚ ਬੈਠ ਗਈ। "ਇੱਥੇ ਆ ਜਾ, ਇੱਥੇ ਕੋਨੇ ਵਿੱਚ ਜ਼ਿਆਦਾ ਗਰਮੀ ਹੈ।"

ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਕੋਨੇ ਵਿੱਚ ਜਾ ਬੈਠਿਆ । ਤੰਦੂਰ ਕਾਫ਼ੀ ਗਰਮ ਹੋ ਚੁੱਕਿਆ ਸੀ, ਉਸ ਚੋਂ ਸੁਖਦ ਗਰਮੀ ਆ ਰਹੀ ਸੀ।

"ਤੂੰ ਸ਼ੁਰੂ ਤਾਂ ਕਰ। ਜਾਨ ਛਿੜਕਦੀ ਹਾਂ ਮੈਂ ਇਹਨਾਂ ਕਹਾਣੀਆਂ 'ਤੇ।"

ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਨੇ ਠੋਡੀ 'ਤੇ ਹੱਥ ਰੱਖਿਆ ਅਤੇ ਕਹਾਣੀ ਸੁਣਾਉਣੀ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤੀ:

"ਲਿਵਰਪੂਲ ਨਗਰ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਅਮੀਰ ਆਦਮੀ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਨਾਮ ਸੀ ਰਾਬਿਨਸਨ ਕਰੂਸੋ.."

"ਇਹ ਸ਼ਹਿਰ ਕਿੱਥੇ ਹੈ?"

"ਇੰਗਲੈਂਡ ਵਿੱਚ... ਹਾਂ, ਤਾਂ ਉੱਥੇ ਇੱਕ ਧਨੀ ਰਹਿੰਦਾ ਸੀ, ਰਾਬਿਨਸਨ ਕਰੂਸੋ....."

"ਜ਼ਰਾ ਰੁਕੋ! ਅਮੀਰ ਆਦਮੀ ਕਿਹਾ ਨਾ ਤੂੰ ? ਇਹ ਸਾਰੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਅਮੀਰਾਂ ਅਤੇ ਰਾਜਿਆਂ ਮਹਾਰਾਜਿਆਂ ਬਾਰੇ ਹੀ ਕਿਉਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ਨੇ ? ਗਰੀਬਾਂ ਬਾਰੇ ਕਹਾਣੀਆਂ ਕਿਉਂ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀਆਂ ?"

"ਪਤਾ ਨਹੀਂ," ਲੈਫਟੀਨੈਂਟ ਨੇ ਫਿੱਕਾ ਜਿਹਾ ਪੈਂਦਿਆਂ ਜਵਾਬ ਦਿੱਤਾ, "ਮੈਂ ਕਦੇ ਇਹਦੇ ਬਾਰੇ ਸੋਚਿਆ ਨਹੀਂ।"

"ਜ਼ਰੂਰ ਇਸ ਲਈ ਕਿ ਅਮੀਰਾਂ ਨੇ ਇਹ ਕਹਾਣੀਆਂ ਲਿਖੀਆਂ ਹੋਣਗੀਆਂ।