ਅੱਖਾਂ ਖੋਲ੍ਹ ਕੇ ਲਗਾਤਾਰ ਖੜ੍ਹਨਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਮੈਨੂੰ ਤੁਹਾਡੇ ਜਮਾਲ ਰੂਪੀ ਹੁਸਨ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਮਹਿਸੂਸ ਹੋਇਆ ਹੈ"।

ਪ੍ਰੇਮ ਸਿੰਘ ਹੋਤੀ ਮਰਦਾਨ ਲਿਖਦੇ ਹਨ ਕਿ ਅਫਗਾਨਿਸਤਾਨ ਦਾ ਅਦੁੱਤੀ ਬਹਾਦਰ ਯੋਧਾ ਮੁਹੰਮਦ ਅਜੀਜ਼ ਖਾਨ ਸੰਨ ੧੮੨੩ ਈਸਵੀ ਵਿੱਚ ਖੇਸ਼ਗੀ ਦੇ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਜਦ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨਲਵੇ ਨਾਲ ਦੋ ਚਾਰ ਹੱਥ ਹੋਇਆ ਤਾਂ ਅੱਖਾਂ ਮਿਲਾਉਣ ਦੀ ਦੇਰ ਸੀ ਕਿ ਬਾਰਕਜ਼ਈ ਖ਼ਾਨ ਪਰ ਸਰਦਾਰ ਜੀ ਦਾ ਐਸਾ ਰੋਅਬ ਛਾਇਆ ਉਹ ਮੈਦਾਨ ਵਿੱਚ ਇੱਕ ਪਲ ਲਈ ਭੀ ਹੋਰ ਨਾ ਠਹਿਰ ਸਕਿਆ। ਜਿਥੇ ਆਪ ਦੇ ਦਬਦਬੇ ਦਾ ਇਹ ਹਾਲ ਸੀ ਉਸ ਦੇ ਨਾਲ ਸਿਆਣਪ ਤੇ ਸੰਜੀਦਗੀ ਵੀ ਇੰਨੀ ਵਧੀ ਹੋਈ ਸੀ ਕਿ ਆਪਣਾ ਨਮੂਨਾ ਉਹ ਆਪ ਹੀ ਸਨ।

ਸੋਹਣ ਲਾਲ ਸੂਰੀ ਅਨੁਸਾਰ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਦੀ ਲਾਹੌਰ ਕਚਹਿਰੀ ਅੰਦਰ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨਲੂਏ ਵਰਗਾ ਹੋਰ ਕੋਈ ਸਰਦਾਰ ਨਮਕ ਹਲਾਲ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਮਾਨੋ ਅਰਜਨ ਸੀ ਅਤੇ ਮਹਾਰਾਜਾ ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਸਮਾਨ ਜਿਵੇਂ ਕਿ ਮਹਾਭਾਰਤ ਵਿੱਚ ਪ੍ਰਮੁੱਖ ਸਖਸ਼ੀਅਤਾਂ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਤੇ ਅਰਜਨ ਸਨ।

"Arjun had gained victory everywhere on account of the cooperation of Sri Krishan ji" ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਉਰਫ ਕਾਦਰਯਾਰ ਆਪਣੀ ਪਹਿਲੀ ਸ਼ੀਹਰਫੀ ਵਿੱਚ ਸਰਦਾਰ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਦੀ ਵਡਿਆਈ ਇੰਞ ਗਾਉਂਦਾ ਹੈ:

ਸੇ-ਸਾਅਬਤੀ ਸੁਣ ਕੇ ਬਹਾਦਰਾਂ ਦੀ, ਦਿਲ ਪੀਂਘ ਦਾ ਐਸ਼ ਹੁਲਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚ।

ਰੂਹ ਖੁਸ਼ੀ ਦੇ ਨਾਲ ਵਸਲ ਕਰਦਾ, ਆਸ਼ਕ ਮਸਤ ਜਿਉਣ ਪਿਆਰਿਆਂ ਵਿੱਚ।

ਰਣਜੀਤ ਸਿੰਘ ਸਰਦਾਰ ਦੇ ਅਫਸਰਾਂ ਨੂੰ, ਡਿੱਠਾ ਨਜ਼ਰ ਮੈਂ ਪਾ ਕੇ ਸਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚ।

ਕਾਦਰਯਾਰ ਬਹਾਦਰਾਂ ਵਿੱਚ ਚਮਕੇ, ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਜਿਉਂ ਚੰਨ ਸਿਤਾਰਿਆਂ ਵਿੱਚ।

ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਵੱਡੇ ਤੋਂ ਵੱਡੇ ਸੂਰਮੇਂ ਦੀ ਲਲਕਾਰ ਨੂੰ ਚੁਣੌਤੀ ਦਿੰਦਾ ਸੀ। ਜਿੱਧਰ ਨੂੰ ਵੀ ਚੜ੍ਹਾਈ ਕਰਦਾ ਸੀ ਸ਼ੇਰ ਵਾਂਙੂੰ ਭਬਕਾਂ ਮਾਰਦਾ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਸੋਲਾਂ ਸਾਲ ਦੀ ਉਮਰ ਵਿੱਚ ਹੀ ਕਸੂਰ ਦੀ ਜੰਗ ਸਮੇਂ ਹਰੀ ਸਿੰਘ ਨੇ ਗਾਜ਼ੀ ਪਠਾਣਾਂ ਦੇ ਐਸੇ ਛੱਕੇ ਛੁਡਾਏ ਕਿ ਜੰਗੇ ਮੈਦਾਨ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ ਜਿੱਧਰ ਨੂੰ ਦੇਖਿਆ ਜਾਨਾਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਭੱਜ ਨਿਕਲੇ। ਨਲੂਏ ਦੀ ਸ਼ੇਰ-ਦਿਲ ਰਜਮੈਂਟ ਦੇ ਸਿੰਘਾਂ ਨੇ ਨੱਠੇ ਜਾਂਦੇ ਬਹਾਦਰ ਨਵਾਬ ਕੁਤਬਦੀਨ ਨੂੰ ਪਕੜ ਕੇ ਮੁਸ਼ਕਾਂ ਵਿੱਚ ਜਕੜ ਲਿਆ। ਇਸ ਨਵਾਬ ਨੇ ਹਿੰਦੂ ਅਤੇ ਸਿੱਖਾਂ ਦੇ ਇਲਾਕੇ ਅੰਦਰ ਜੋ ਵਧੀਕੀਆਂ ਕੀਤੀਆਂ ਸਨ ਤੇ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ, ਉਹ