کُدرت تے کادر دا جلوا

لَے لَےںدا ِاک سِجدا

رںگ پھیروجی, جھلک بلَوری

ڈلھک موتیآں والی,

رُوه وِچ آ آ ججب هوِا

جی وےکھ وےکھ نهیں رجدا۔  

(سپھا ६५)

کُدرت تے کوی دے سںجوگی مےلے رُوه دے ِاتِهاس وِچ کامےاب تے انمُّلیآ گھٹناں هن, کدی کدی ِاک کھِن دے چمتکار 'چےتنّے جَےسی سُرت سدا اُنماد وِچ لَے جاںدے هن۔ پر جد هُںدے هن, ِانھاں مےلِآں وِچ اکهِ کھُسی دے سومے پھُّٹ پَےںدے هن۔ ِاس رس دے درےا انّلھوےں هُںدے هن, جِنھاں دے انںت تیبر وگ دی تسویر کوی جی کولوں ِااُں کھِّچی گای هَے :-

سینے کھِّچ جِنھاں نے کھادھی,

اَو کر ارام نهیں بهِںدے۔

نِهُں والے نَےناں کی نیںدر?

اَو دِنے رات پاے وهِںدے۔

ِاکو لگن لگی لای جاںدی,

 هَے ٹور انںت اُنھاں دی-

وسلے اُرے مُکام ن کوای

سو چال پاے نِت رهِںدے۔

(سپھا ६४)

کُدرت کوی دا مےلا هر سمےں, هر تھاں ِاک نوےں رسِک پرکاس دا مںگل وےلا هُںدا هَے, "سربں کھل وِدں"- چا وِچ آاُںدا هَے, کھِڑے پھُل آپنیآ رںگ اپھسانیآ وِچ ناچ کردے هن, تارِآں دے پهِلاں دیپ مالا هُںدی هَے. ِاس پِآر-چھُه دے رس نال مست هو سمیراں نسیلی نسیلی مٹک وِچ نرم نرم رُمکِآں نال اٹھکھےلیآں کردیآں دے کھےڑے کھےڑدیآں جاںدیآں هن. سدا بسںت دے سمےں دا پربھاو چھا جاںدا هَے, سُپھنے تے نیںدر دا رںگ هُںدا هَے, وِچ سربّتی جیون دی جُںبس دی لهِر آ پَےںدی هَے۔ ِااُں تے ِاهو جِها 'کوی-کُدرت-سںگم ِانھاں گُلجاراں وِچ هَے تے ِانھاں چھپے ورکِآں وِچ 'جیون-جل دے سومےں چّل رهے هن۔

 

२.

 

ِاس سںچے وِچ اںکِت کوِتا دیآں چنّ-ٹُکڑیآں چِّترکار جی نے پِنسل دیآں مّدھم لکیراں جِهیآں وِچ لُکاایآں بَےراگی ورکِآں وِچ سُّٹیآں هوایآں سن۔ اےه کاگت ٹُکڑے وِکولِّترے پاے سن۔ امیر-رس سدا بےپرواه

وهِںدا هَے. سُںدرتا نُوں کدی چِںتا نهیں پھُری-ک مَےں کِّتھے ها مےرا کںم کیه هَے? کچھ کرنا هَے? مَےں کِدھر جانا هَے ?-سهنا هونا, چمکنا, بھاواں وِچ کںب جانا بّس کاپھی هَے۔ کای وےر اںمرِتسر آيا ِاه نُوری چیجاں مَےنُوں ِااُں دِّس پایآں جِوےں کوای رُوپوںتیآ ساهجادیآں بھر جوانی دے جوس وِچ آپے تے مست هو مهّلا نُوں چھّڈ رُوپ-مانن دے اُنماد وِچ لیراں پاای رُل رهیآں هن۔ اُنھاں دے سُهنے اںگ تے رُوپ پِنسلی مّدھمتا وِچوں دی چمکدے هن۔ ِاه کاوے دیآں ستراں نهیں, ِاه سُاںگنیآں سُںدریآ هن۔ کوای راج کنّھاں هن۔ ِاه دےویآں کسمیر باگ وِچ پھِردیآں کای وےر ڈُوںگھیآں ساماں دے هنےرے وِچ آن کرتا جی نُوں مِلیآں تے اُنھاں دی باںه پکڑ نال تُریآں آایآں, ِااُں ِاک مِک هوایآں جِوےں سدیآں دیآں واکپھ سن۔ ڈُوںگھیآں ساماں دے مُوںه جھاکھرِآں وِچ ِانھاں دے مُوںه وےکھن نُوں کرتا جی نے کسمیر دیآں اُجاڑاں تے "بن- راهاں" وِچ کھلو کِسے پےڈُو هّٹی والے دے دیوے اُدھار لاے تے ماںگوےں دیوِآں دے نُور نال ِانھاں نُوریآں دے مُوںه تّکے, ِانھاں نُوں سِنجاتا تے ِانھاں دے نکس کای وےر رّدی کاگتاں اُتے پِنسلاں نال دیوے دے مّدھم چاننے وِچ اںکت کیتے۔ اُدھار دےن والِآں نُوں پتا نا لگا کِ دیوے اُدھار لَےن

والِآ نے ماگوےں دیوِآں دیآں لاٹاں هےٹھ کِنّے پِآر پااے دوست بنااے, بںدے پچھاتے, سُهنے سُپھنے گل لااے, سُںدرتا دیآ چھبیآں گھڑیآں, سںواریآں تے سجاایآں۔ کای وےر رات دے هنےرے وِچ هی پِنسلاں نال ِانھاں دیآ رےکھاں واه سُّٹیآں۔

اَےتکاں دے پھےرے وِچ مَےں هیآ کرکے ِانھاں وِلےلِّترے پاے 'پِنسل اںکِت چِتراں نُوں چھاپے دا جاماں پااے جان دی ِاّچھا تیبتا نال پرگٹ کرکے ِانھاں نُوں ِاس چھاپے دے رُوپ لِآاُن لای کامےابی پراپت کر هی لای۔

 

३.

 

'کوی کُدرت سںجوگ-چُپ ِاک چُںبک-چُپ هَے, پر لوهے دے کِنکِآں دی تڑپ ِاهدے اںدر دے رںگ دیآں اداواں تے راج تے رمجاں کُچھ کُچھ بے-نکاب کردی هَے۔ کوی جی دیآں کوِتاواں ِانھاں کِنکِآں واںگ کںب رهیآں هن۔ پِآر نے جِںدگی دا چِّٹا پھڑکدا باج هّتھ اُّپر بِٹھاےا هوےا هَے تے ِاهدے پںجِآں وِچ کال گھُںگرُو وج رهے هن۔ باج دے پھںگھاں دی پھرپھراهٹ دھُروں اںدروں سُناای دِںدی هَے, چُّپ کمال هَے, پر راگ ِالاهی وّج رِها هَے:-

نا کای ناد سرود سُنیوے

"پھِر سںگیت-رس چھايا۔"

(سپھا ६५)

 

سات هَے, پر انںت چال ارُکویں ِاهدے اںدر جِںد واگ تڑپ رهی هَے۔ بِجلی کُوںد رهی هَے۔ پربھات پھڑک رهی هَے, کِرناں کںب رهیآں هن, اّج کُدرت دےوی دے گھر ِاه 'پِآر رس دا پِڑ بّجھ رِها هَے. سبھ کُچھ رس دے سمُںدر وِچ ڈُبکیآ لَے رِها هَے۔ کوی دی رگ رگ کھِڑدے پھُّل دیآں ناڑاں واںگ 'سدا-وِگاس' دے ججبے وِچ تڑپ اُّٹھی هَے تے آپدی نجر نسیلی وِچ سبھ کُچھ انںت هو رِها هَے, رس-رںگ دی برکھا هو رهی هَے۔ ِادھر ِاه سربّتی پِگھلِآ پِآر ِاس اکهِ سمےں سمُںدر واںگ هوِا پھَےليو انُراگ والے رںگ وِچ تے اُپر کُدرت دی ساری پںگھری هوای سُںدرتا انےک آبھا والی, انےک رُوپاں رںگاں ونّاں وِچ مُڑ مُڑ رُوپ ارُوپ هو بِجلی لِسکارِآں واںگ ِاس رس دے سمُںدر تے چمکدی هَے تے جِس گھُلے بھاوا دے لهِردے سمُںدر وِچوں مُورتیمان هو نِکلدی هَے, جِوےں چنّ تے سُورج دیآں ٹُکڑیآ لهِراں وِچوں باهر نِکل آون۔

ِاتھے ِاک پاسے کڑے سمُںدری تُوپھان دے مّتھے تے پای کالی تیاُوڑی نُوں تے دُوجے پاسے چںبےلی-پھُل دی نرم چِّٹی سرمیلی هںسی نُوں ِاک هی واهی لکیر دے پھےر دی بّس رمج وِچ اںکِت کر دِکھااُنا کوِتا دی کرامات هَے ۔

وِّتھا امِنویآ وِچ.

سِر چیردے تھراںدے۔

جاںدے انںت چالی,

چمکاں دے هن اَوه ساایں۔

چمکار رںگ دےنا,

رس جھُوم وِچ جھُوںماناں,

ِاک جِںد-چھوه لانی,-

اٹکن نهیں کِتھاایں۔

لرجا وتن جِنھاں دا

لرجا وجُود اُنھاں دا,

رےکھا انںت اٹِکویں,

لرجے دے مّتھے پاای ۔

(سپھا ४२)

۴

سںگ-مرمر وِچ پّتھر هوای سُںدرتا نُوں 'جیادان دےنا آرٹ (اُنر) دی اُّچی کِرت هَے, مواے پّتھراں نُوں کوی دے دِل دی جُںبس هلُوندی هَے تے ِاک نواں درد آاُن والے سمے دے دِل وِچ چھِڑ جاںدا هَے۔

مار پای جد مارتںڈ نُوں,

پّتھر رو کُرلانے:-

پّتھر توڑے دِل ےے ٹُٹدے

دِل کابا رّبانے,

لاِا هتھَوڑا سانُوں ? پر تّک

-سّٹ پاے رب-گھر نُوں

'گھٹ گھٹ دے وِچ وسدا جِهڑا :-

تُوں کِنُو رّب سِنجانے ?,

(سپھا ۴۹)

 

اّج تھیں باد ِااُں جاپدا هَے کِ سماں جروانِآں دے هّتھ کوی دی کومل سُر دیآں چمکدیآں تاراں نال بنّھ دِآ کرےگا-دووےں هتھَوڑا تے تلوار اُنھاں دے هّتھاں وِچوں ڈھهِ پِآ کرنگے, کِس پِچھے ِاه کُجھ? ِاه نِّکی جےهی کوِتا ِاس سَےںچی وِچ آلمگیر ِانسانی کلچر (پربُدھتا) دی ِاک نویں پھُّٹی کلی هَے۔ ِاه ديا پَےدا کرن دا نواں جادُو هَے تے ديا هی کےول ِانسانی دھرم هَے۔ پِآر

دی انںت بِهبلتا, انںت بےسبری نُوں انںت ساںتی وِچ اکِت کر دےنا سِّکھی دے آدرس دی املی کرامات هَے۔ Motif ِاس آرٹِسٹ دے هّتھ وِچ ِاک جیون لرجا هَے, جِهڑا پّتھراں نُوں جِوال دِںدا هَے. ِاس لای ساںت ِاک نِری چَوکھٹ دا کںم دِںدی هَے۔ سِّکھی وِچ مُّل پَےںدا هَے تڑپدی تیبتا دا, پےار دی انںت بےسبری دا, جیون دی انںت چال تے گرم دھڑک دا۔ ِاس رںگ وِچ رچیآں هُسن کںبنیآں دیآں 'رس-رںگ-چھُه نامے کای نجماں هن تے سِّکھ سپِرٹ دے ججبے اّکھر-اّکھر وِچ سمااے پاے هن :-

"سُپنے وِچ تُسیں مِلے اساں نُوں

اساں دھا گلوکڑی پاای,

نِرا نُور تُسیں هّتھ ن آاے

ساڈی کںبدی رهی کلاای

 

پھِر لڑ پھڑنے نُوں اُٹھ دَوڑے

پر لڑ اَو بِجلی لهِراں

اُڈدا جاںدا پر اُه آپنی

چھُه سانُوں گےا لاای:-

مِّٹی چمک پای ِاه موای

تے تُسی لُوآں وِچ لِسکے,-

بِجلی کُوںد گای تھرراںدی,

هُن چکاچُوںدھ هَے چھاای!"

(سپھا ४६)

 

ِاس سںچے دا ِاک هِّسا 'کسمیر نجارےں ِاک موتیآں دی مالا هَے, جِهڑی کرتا جی نے کُدرت دےوی دے گلے انےک پانیآ تے چھاےاں چھاواں پرچھاوِآ چسمِآں وِچ دھو دھو کے تے ندیآں وِچ پرو پرو کے پاای هَے۔ ِاس مالا وِچ نوےں-کسمیر دے سمُںدر دے موتی هن :-

مَےں رُنّی, مَےں رُنّی وے لوکا!

میںه جِاُں چھهِبر لااے:

ٹُری وِدستھا ڈل بھر آاے

تے پھُّلر اُمڈ اُمڈااے:-

آپا هےٹھ وِچھاکے سهیاَو!

اساں نواں کسمیر بنايا,

گااَو سُهاگ نی سهیاَو! سُهنا,

کدے سر کرن چل آاے۔۔         

(سپھا २८)

 

ِاس 'بھاو-چھهِبر دے اّتھرُو موتی هن. ِاه کرِسن گںگا وِچ گُرُو هرِگوبِںد ساهِب جی دی ےاد وِچ ڈِّگے هن تے اَوتھوں مُڑ گںگا نے آپنی ےاد نال وِچ پرو کے بھےٹ کیتے هن۔ ِانھاں اّتھرُوآں نال "چسما مٹن ساهِب تے

ِاک نویں "اّتھرُو-دھرمسال رچی گای هَے۔ بگداد نُوں ساهِب گُرُو نانک جی دی سُهنی چھُه والی سِلا اّج تک سابھ رّکھی هَے تے کسمیر نے مٹن ساهِب دا تھڑا تے بںگلے گُںم کر دِّتے هن۔

نانک-چھُه' دا سںگ اجے تک

بگداد ساںبھ کے رکھِآ,

نانک-چھُه' دا تھڑا بںگلا

کسمیر نے بھنّ گوايا!

(سپھا ६९)

 

"بھاگبھری دے درسن" وِچ اَوهو نام کنی چمک رهی هَے:-

"اُس انںت کِنکے دی چهِےے

اج کُچھ وںڈ وںڈایآں۔"

(سپھا ५२)

 

آپ دی اّکھ وِچ پںگھری چاںدی دے کسمیر دے چسمے ِااُں کلول کر رهے هن, جِاُں بال ماں دی گود وِچ-

 

"چسمے نُوں جِاُں چھوه گَےب دی

مِلی پِآ نِت کھےڈے,

'چھُه اپنیں دی گود کھِڈا تِاُں-

ماں نُوں اے کُچھ پھبدا۔"

(سپھا ३२)

ٹھںڈھیآں چھاواں 'نسیم دیآں آپ لای سربّتی پِآر دے چِنّھ هن۔

ما نُوں اپنا بال پِآرا

تَےنُوں سبھ کوای پےارا

جو آوے اُس لاڈ لڈاوے

ٹھارےں جِںدیآں لُٹھیآں۔۔

(سپھا ۵۵)

 

آپ دی پھُّلر اُّپر کوِتا- سُںدرتا تر رهی تَے اُتے کھُلھ اُڈاریآں لَےںدی تے 'نِرجن پھبن کُآری رںگت نے 'رس انںت دا ورِآ, اکهِ نُوں کهِنا هَے۔ ِاه پھُّلر ِاک نّچدی پری واںگ اّدھ اسماناں وِچ اُڈ رهی هَے, جھیل کیه هَے? آجادی مُجّسم هَے۔

 

'سالامار' وِچ چنار جوگی کھڑے هن تے نیر دے ورن وِچ آپ نُوں ِاک چَےتنے پربھاو موهدا هَے تے آدمی دے هںبھلا مار اُّپر نُوں جان دی چاه تے نیواناں دی کھِّچ دا اَونُوں گِرانا ِاه آدمی دی گِرن چڑھن دی کوسس دا نکسا دِّسدا هَے :-

لاوے ڈاڈھا جور پهِل اُچان نُوں

پهُںچاں,مار اُچھال, پر کھِچ روکدی

اُّچا جادا 'کھِّچ پھِر لَے ڈےگدی-

اُچھل گِرن دا ناچ هَے وے هو رِها۔

(سپھا ६०)

 

بِرچھا وِچ سُهنی سَےں دی چھُه دے کدی آاے سُآد دی سِمرتی کِنّی تیبر هَے :-

پےار لَےن نُوں جی کر آوے

اُچھال کلےجا کھااے-

پر اُه پےار سُآد ن وسدا

(سپھا ६३)

 

'کُّکڑ ناگ آپ نُوں لٹباُرا گیٹِآں نال کھےڈدے بالک واںگ لّگا هَے تے آپدی چھاتی وِچ واتسل پِآر دا اُچھالا آےا هَے :-

لٹباُرا پربت دے کُّکھوں

تُوں کھےڈںدڑا آيا۔

(سپھا ६४)

 

وَےری ناگ دے 'پھیروجی رںگ دے موتیآں والی ڈُلھک دی مِلویں چمک سُّچے نگ دی آب هو نِّبڑی هَے, وَےری ناگ مانوں کُدرت دا نگینا هَے۔ 'وِدستھا' دا سوماں آپ نُوں بالپنے دا اےاناپن ےاد کرااُںدا هَے تے آپ کهِںدے هن :-

"موه ےا تےری نِمرت نے

تےر مااُ وےکھ جی ٹھرِآ۔

(سپھا ६०)

 

ِانھاں کسمیر نجارِآں وِچ ِاک پاسے آپ نُوں هَے چُکی هِںدُستان دی مهارانی نُور جهاں ےاد آاُںدی هَے۔ تے اُهدے وِچھڑے دا سُوکھم درد آپ نُوں نِساںت باگ دے کھےڑے وِچ ِاک سهِم رُوپ وِچ دِّسدا هَے۔ باگ کهِںدا هَے کِ هور سبھ کوای مےرے تھی کھُسی لَےن آاُںدا هَے, پر اُه سُںدری آپنے هُسن اهِساس دے سرُور وِچ, آپنے مد بھرے نَےناں دےکٹاکھے نال باگ نُوں ِاک کھُسی دی چھُه ِاک سُکھ بھری رس دی دات دےںدی هُںدی سی جو هُن نهیں مِل رهی, تے دُوجے پاسے نِمانی 'رّب رںگ رّتیں پھکیر لّلی نُوں آپ ےاد کردے هن-لّلی دی جیون کهانی ساری دی ساری ِاک (Mystic Romance) روماںچ کرن والی پھکیر کتھا هَے-

پهُںچے هواے پھکیر ِاک گریب کسمیری پںڈت دی لڑکی لّلی ساایں-پِآر' وِچ رّتی هوای سی۔ لّلی جد وِآهی گای اُهدی سّس اُس نُوں بڑا تںگ کردی هُںدی سی۔ پےکے گریب هون کرکے ِاه نپھرت سّس دی

للی دے ما باپ دے ترِسکار تک پهُںچ چُکی سی۔ کهِںدے هن ِاک دِن لّلی دی ما نے ِاک دےگچی بھری کھیر دی لّلی دے ساهُرے گھر گھّلی۔ لّلی نے سّس نُوں کِها - مےری ما نے کھیر گھّلی هَے"۔ کھیر مِکدار وِچ سّس نُوں تھوڑی دِّسی, هکارت نال لّلی نُوں کِها- "جاه وںڈ دےه سارا آڈھ گُآڈھ کھااے۔ لّلی نے ساکاں دے گھر گھّلی, آںڈھ گُآڈھ نُوں بُلاےا تے کھیر ورتاای, سبھ نے کھادھی, پر لّلی دی کھیر نا مُّکی۔ لوکی هَےران سن, پر لّلی دی سّس سڑ اُّٹھی, نا تّکِآ, نا پڑتالِآ تے جد لّلی آکھِآ:- آںڈھ گُآںڈھ بی کھا گاے هن, مااے! کھیر بچ رهی هَے, سّس نے کِها- جاه درےا وِچ باکی سّٹ دےه۔ لّلی نے درےا وِچ دےگچا اڈول دھر دِتا۔ ِاه دےگچا تردا تردا اُّتھے جا ٹھهِکِآ جِتھے ندی کِنارے لّلی دے پِتا جی بَےٹھے بںدگی کر رهے سے۔ دےگچا دےکھکے پچھانِآ, سوچِآ تے گھر آکے پتا کیتا تاں اُس گریب پِاُ نُوں پتا لّگا, اَوس گُّسا کھادھا تے لّلی رّب رسیدا تاں سی هی, باپ نے مِهر وِچ آکے هور رںگن چاڑھی, لّلی نیم پاگل کسمیر دیآں گلیآں وِچ نںگی وِچرن لّگی۔ ِاک دِن کهِںدے هن کِ لّلی ِاک تںدُور تے گای تے کِها- "مَےنُوں کںجن ديو!" نانباای

نے کِها -"لّلیاے تَےنُوں کیه کّجن دی لوڑ? پر لّلی نے کهِںدے هن, پھِر اُسے دِن بستر پهِن لاے۔ لّلی نامے کوِتا وِچ ِاس پھکیری بھےت اُّپر ِاک آپ دا کٹاکھے هَے۔ لّلی آپنے بھر آاے اںدرلے هُسن نُوں هُن نا-مهِرماں تھیں چھُپاںدی هَے۔ سِّکھی دے آدرس والی هوس پھکیری وِچ آںدی هَے۔ اںدرلے هُسن نُوں جردی تے کّجدی هَے, بھری سُںدرتا دے مٹک هُلارے آپنے پریتم لای 'گَےر اّکھ توں لُکااُںدی تے کےول اُسے لای پےسکس بناںدی هَے۔

'نُور جهاں تے 'لّلیں دے نال هی لالا رُکھ تے پھرامُرج مُڑ کسمیر وِچ آپ نُوں دِّسے هن۔ 'سر ٹامس مُور دے باد ِانھاں نے اّج مُڑ ِاس جوڑے دے پِآر نُوں ےاد کیتا هَے۔ بُکھارے دے ساهجادے دا هِںد دی ساهجادی لالا رُکھ نال وِآه سی, جو کسمیر وِچ هونا سی۔ ساهجادا لالا رُکھ دا آسِک سی تے کسمیر دا پرےمی سی, پر چاهُںدا سی کِ کِوےں ساهجادی مےرے پےار وِچ رںگ-رّتڑی هو جاوے تاں وِآه هووے۔ سو ساهجادی دے کسمیر سپھر وِچ جو نَوکر چاکر نال سن. اُنھاں وِچ ساهجادے ولوں ِاک گوّےا سی, جِس دا نام پھرامُرج سی۔ ِاس دے راگ, کاو کٹاکھے, اُّچی سُںدرتا تے گُناں کرکے

ساهجادی نُوں ِاس نال ڈُوںگھا ولولے والا اںدرلا پِآر پَے گِآ, پر نال دُچِتاای هو گای۔ کسمیر اّپڑکے وِآه دے دربار وِچ ساهجادی نُوں اچرجتا نال پتا لگا کِ مےرا من هر لَےن والا پھرامُرج هی مےرا ساهجادا پتی پریتم هَے۔ کو مُور نے تاں وِآه پر هی آپنا انُپم کاوے کھتم کیتا هَے۔ ِاتھے لالارُکھ دی سُںدرتا تے اَوس اُپر سَےدا هوےا پروانا پھرامُرج, بُکھارے دا ساهجادا, وِآه دی پهِلی رات دی سُکھ نیںدر وِچ ِاک سُپھنا دےکھدا هَے, جِس وِچ جنّت دےکھدا هَے تے اُس نُوں کُچھ جھاںولا پَےںدا هَے کِ مےری مَوت نےڑے آ رهی هَے۔ ِاس سُپھنے باد اُه رّب دی درگاه وِچ ِاک آرجُو مانوں وِلک کے کردا هَے, جِهڑی کٹار واںگ آپنی تیمرتا وِچ دمکدی هَے. سُپھنے دے هنےرے وِچ پھرامُج دے گورے هّتھ جد دُآ نُوں اُٹھدے هن, ِاںج جاپدا هَے جِوےں دے کمل آ جُڑے هن تے هّتھاں دی روسنی تے دُآ دے چمکدے لپھج دِل تے بِجلی دا اسر پاںدے هن۔

• وےکھ بِجلیآ دے هار ۔

تڑپ گوپیآں کرِسن مگر جو

لوکی پاے سُناون.

لّچھن-سّسی پُنُّوں پِّچھے

جو تھل تڑپھ دِکھاون,

راںجھے مگر هیر دی گھابر

مجنُوں دا سُک جانا,

اے نهیں موه نجارےں دِسدے

ِاه کُای رمج چھِپاون۔

 

هے ارُوپ! ِاه تڑپ اُهو نهیں

دھُروں تُساں جو لاای ?

کی ِاه چِنگ نهیں اُه جِهڑی

تُساں سینِآں پاای ?

مِلن تُسانُوں دی اے لوچا-

اے هَے تڑپھ تُساڈی,

جِّتھے رمج پوے کای کٹکی

اے کملی هو جاای۔

۵

د هرپھ وِّچھُڑی کُوںج تے 'وِّچھُڑی رُوه لای ِاتھے پااُنے بےجرُوری نهیں هونگے۔

وِّچھُڑی کُوںج ِاک سُپنے وِچ سُنے گیت دیآ ےاد رهِ گایآں دو ستراں هن۔ سُپھناں ِانّاں هی سی کِ ِاک هںس منموهِن موهنیآں دے وِچ پھڑِآ ِاک سُهنے تبک وِچ دِّس آےا سی, هںس دے مُوںه ِاک گیت سی. جِس دیآں کوی جی نُوں دو ےاد رهِ گایآں ستراں ِاه بّس هن-

"مِّٹھے تاں لگدے مَےنُوں

پھُّلاں دے هُلارے,

جان مےری پر کُّسدی۔"

 

پںجابی دے سِّدھے سادے نِّکے جِهے هرپھاں وِچ ِاک انںت جِها مِلواں هُسن, کھُسی تے ےاد' دا بھرِآ, اےهو هرپھ بس کھِڑکیآں هن, جِنھاں دے پِچھے ارسی تے رُوهانی ولَےتاں دا جھاولا پَےںدا هَے تے ِااُں جاپدا هَے کِ پِآر آپنے اسلے دی تاںگھ تے ےاد هَے۔ سّچے وتن تے هموتنیآں دی تاںگھ مُّکدی نهیں, تے کھُسیآں وِچ بی اُه ےاد-درد بھُّلدا نهیں.

                ِانھاں دو ستراں وِچ جھلکدا بھاو

(Suggestiveness) امُّک هَے, انںت وِسالتا (Space) ِاس وِچ دِّس رهی هَے۔

"وِّچھُڑی رُوه" ِاسے ترھاں دے ِاک هور سُپنے وِچ سُّچی کوِتا دی ےاد رهِ گای باکی هَے, ِانھاں دوهاں ستراں وِچ ِاک پربھُتا-جوتی پھرِستا-مُورتی کوای سُںدری اجیب وَےراگے تے پِآر دی تیکھن تیبتا وِچ آپنے پریتم دی 'پِآر-دروتا نُوں ےاد کر رهی هَے, کهِںدی هَے مالا (موتیآں دی) هے پِآرے تےرے گل وِچ هَے تے موتیآں وِچ آب (پانی) هَے۔

پر مَےں بِن پانی کُملا رهی هاں۔

وے ماهیآ! گلے تےرے گانیآں۔

 

(اَوه مےرے لای تےرے اّکھاں دے پِآر اّتھرُو هُن موتی بن مالا بن گاے هن), روواں پانی نُوں (پانی موتیا دا هَے پر مےرے کِس کںم), (بِنا تےرے پِآر دے) کُملانی جانیآں۔

'وِّچھُڑی کُوںج' وِچ رُوهانی ولَےتاں دا جھاںولاں تے اُنھاں وتناں دی پریت تے وِچھوڑا تے مںدا لّگنا (وَےراگ) تے درد انںت سںکھےپتا وِچ بھرِآ پِآ هَے۔ مُڑ اُسی درد نُوں منموهنی ادا نال تار لٹکے هواے میںه دے تُپکے دے مُوںه "کوای هرِآ بُوٹ رهيو ریں" دی کوِتا وِچ پايا هَے:-

"ارسا توں لّکھا هی ساتھی کّٹھے هو ساں آاے,

کِت ول لوپ ےار اَو هواے مَےں لا نیجھ تکںدا۔"

 (سپھا ۴۳)

ارسا تے رُوهانی ولَےتاں دی اَےسی سپسٹ لّکھنتا دِںدے هواے آپ اےانی سادگی نال پھُّل تے ےوگی دی کوِتا وِچ ِاک گُرمُکھ دے سهِج سُبھا سُرت کھےڑے نُوں ےوگ تھیں, هّتھ آایآں سِّدھیآں تھیں, کوای هور هور اُّچی امُّلے 'آوےسی هالت دّس جادے هن. آپ دا گُلاب دا پھُّل کهِںدا هَے-

"تن من مےرا کھےڑا,

"کھِڑن کھِڑاون باجھوں سانُوں

هور سُرت نهِ کاای۔"

(سپھا ۴۴)

 

ِاک آلیسان کھِآل آپ دا 'گںدھک دا چسما' وِچ جُڑِآ پِآ هَے۔ چسمے سارے ساپھ, سُگںدھِت, نِرمل هُںدے هن, هااے! گںدھک دا چسما کالا, بھَےڑا, بُودار کِاُں هَے? ِاه کِںجھ دھُراں تھیں کِاُں رُوپ وٹا آيا? ِاه چسما آپ نُوں اُه پراُپکاری دِّسِآ,

جِهڑا کِ دھر تھی دُنیآں دے روگیآں تے ترس کھا, آپا وار کے, نِرملتا تھیں وِگڑکے, دارُو رُوپ بن کے, ِاس ِارادے نال آےا کِ روگیآں نُوں چںگا کرے, آپا مَےلا کالا کرکے وی کھلک نُوں سُکھ دےوے –

 

"بھُلِآں نے هن روگ سهےڑے

مَےں چا لاواں دارُو,

انںت رهم پتِتاں بھی اُتے

تُٹھدا دھُر توں آيا"۔

(سپھا ۴۱)

ڈِهرادُون                                                                                                                                                            پُورن سِںگھ

وِّچھُڑی کُوںج

 

 

 

مِّٹھے تاں لگدے مَےنُوں

پھُّلاں دے هُلارے,

جان مےری پر

کُّسدی !

৭.

 

رس-رںگ چھُه۔

 

انںت دی چھُه۔

هے انںت! ِاک چھُه تُهاڈی نُوں

دِل مںگدا نهِ رجدا,

چھُه تُهاڈیں دا کهِر وِچھوڑا,

سےلے واںنگُو وجدا

چسمےں نُوں جِاُں چھوه گَےب دی

مِلی, پِآ نِت کھےڈے

'چھُه اپنیں دی گود کھِڈا تِاُں-

ماں نُوں ِاه کُچھ پھبدا۔

 

مےری جِںدے!

تےرا تھااُ کِسے ندی دے کِنارے,

تےرا تھااُں کِسے جںگل بےلے,

تےرے بھاگاں وِچ ارساں تے اُڈنا,

تے گادِآں پھِرن اکےلے,

تےرا جیون سیگا تےرے هی جوگا,

تُوں آپے آپے نال کھےلےں

تُوں کِوےں رَولِآں وِچ آ کھلوتی,

تےرے چار چُپھےرے جھمےلے?

چڑھ چّک تے چّک گھُمانیآں۔

چڑھ چّک تے چّک گھُمانیآں,

مهیںوال توں سدکے (پای) جانیآں,

مَےں تاں بّدلاں نُوں پھرس بنانیآں,

اُتے ناچ رںگیلڑے پانیآں,

باجی بِجلی دے نال لگانیآں-

کھِڑ کھِڑ هّسنیآں اَونُوں سرمانیآں۔

تارے کےساں دے وِّچ گُںدانیآں,

چںد مّتھے تے چا لٹکانیآں,

نیلے ارساں تے ٹھُمکدی جانیآں,

میںه کِرناں دا پای وسانیآں,

'جِںد کنیآں, دی لُّٹ لُٹانیآں,

'ارسی-پیںگھ' کمان بنانیآں,

رںگ رُوپ دے تیر وسانیآں,

نُور اّکھیآں وِچ سمانیآں,

نُورو نُور هُوںدڑی جانیآں,

نُور نُوریآں نُوں پای لانیآں۔

نُور چمکدا مّتھا۔

ارسی 'چھُه تےری دے سوالی

اسیں در تےرے تے آاے,

ڈردے ڈردے, کںبدے کںبدے

اساں گِن گِن کدم رکھااے,

اَےپر نُور چمکدا مّتھا

اساں جدوں تُدھے دا ڈِّٹھا,

چھُه بکھسن دا سَوک تُساں وِچ

سانُوں ڈُلھدا نجریں آاے۔

 

سهُ کھِّچاں والے۔

'اسیں سِکدے, تُسیں سِکدے ناںهی

اساں ِاه گل سی سهی کیتی,-

ِاک دِن سِکدِآں لڑ تےرے دی

اساں چھُه جو پراپت کیتی:

'سِّکن ساڈا سی کھِّچ تُساڈی

سانُوں ِاه گل نجریں آای,-

تُسیں چُںبک سهُ کھِّچاں والے

تُساں سِّک اساں دِل سیتی۔

پرےم ترںگیں۔

پُنِّآ نُوں سهُ ساگر اُچھلے

تاںگھ ارس دی کردا,

دُور وسےںدے سُهنے* وّلے

اُمل اُمل جی بھردا,

جِاُں جِاُں پر اُس لگے چاںدنی

تِاُں تِاُں کی اُه دےکھے ?

پریتم دا دِل پرےم ترںگیں

دان اُچھالے کردا۔

وّدھ پےار وِّچ-پریتم۔

سِکدا سِکدا وّچھا چھُٹِآ

دھا اںمیں ول آيا,

اںمیں اُس توں وّدھ پِآرے

تُّٹھ تُّٹھ لاڈ لڈايا۔

سِّکدی ندی جال جّپھراں

جد سهُ ساگر پهُںچی,

اُس توں وّدھ پےار وِچ ساگر

• بھاو چںدرماں تے هَے۔

مهِںدی۔

-سّجن دے هّتھ لّگی هوای-

آپے نی اج رات سجن نے

سانُوں پھڑ گھُٹ رکھِآ,

'وسل ماهی دا, مِهر ماهی دی

اّج اساں نے لکھِآ,-

جِںدڑی ساڈی اںگ سماں لای

وےکھ وےکھ کھُس هووے:

کِاُں سهیاَو! کُای سواد سجن نے

چھُه ساڈی دا بھِ چکھِآ ?

اُڈار پریتم نُوں اتھرُو :-

نَےنا دے وِچ رُوں ن سُکھاوے,

اسیں نَےنا واس وسااے,

تُسیں سُکھااے ساتھوں بهُتے-

'اکھ-پُتلی نے اںک سمااے?

تُسیں اُڈار ٹِک بهو ن پُتلی,

جِاُں پںچھی آلھکےوں اُّڈے-

نَےناں نے اسیں مگر تُساڈے

هُن ڈھُوںڈن باهر گھلااے۔

 

چھُهارا :-

مُوںه اّڈی ارساں ول تکیاے

(ِاک) بُوںد ن کوای پاوے

جدوں اساں وِچ آ گِآ کوای

آ اُه چھهِبر لاوے,-

تدوں اسیں هو داتے وسیاے

ٹھںڈھ سُهاواں والے,-

کِدھروں, کَون, کدوں, دّس سکھیاے!

کِت گُن اُه کُای آوے?

پریتم چھُه۔

تُسا تڑِآ اسیں ٹُّٹ پاے

وِچھُڑ گاے سا ڈالوں.

تُساں سُںگھ سینے لا سُٹِآ

وِچھُڑ گاے تُسیں نالو.

پَےراں هےٹھ لِتاڑ لںگھااُآ

کیتا کھںبھڑی کھںبھڑی,

پر سُکرانا چھُه تُهاڈی دا

اجے ن بھُلدا سانوں!

 

نِت ارجوای۔

تُساں چھےڑِآ, اسیں چھِڑ پاے

بین جِوےں سُر هوای.

چھوڑھا تُساں اساں چُپ کیتی

گُںگا هو جِاُں کوای:-

هّتھ تُساڈے جادُو وسدا.

چھهِآں جیاُ جیاُ پایاے.-

سالا! کدے وِچھوڑ ن سانُوں,

نِت نِت ِاه ارجوای!

'کوِ-رںگ' سُںدرتا۔

ارتھات اُه اُّچ سُںدرتا دی پرتیتی جِس دے آوےس وِچ کوی تے اُّچ کاوے پرکاسدا هَے

 

کوِتا دی سُںدرتاای

اُّچے نچھّتری وسدی,

اپنے سںگیت لهِرے

اپنے پرکاس لسدی,

ِاک سام نُوں اے اَوتھو

هےٹھاں پلمدی آای,

رس رںگ نال کںبدی

سںگیت تھرتھراای.-

جِاُں ترےل تار پروتی,

جِاُں آب موتیآں دی

نجراں دی تار پروتی,

ناجک, سُبک سُهاای,

کومل گلے دی سُر جِاُں,

جھُنکار ساج دی جِاُں,

جھرناٹ رُوپ والی

تارے ڈلھک جِاُں چھاای۔

جِاُ مںڈ تھرکے کھِچِآ

کھِچ کھا مَے رُوه جو کںبی.-

هُسناں دے رںگ لهِرے

رسجھُوںم ِاک جھُماای.                                            

پںچھی اُڈار* واںنگُو,

آپے دے کھںبھ پھڑکے,

ِاک سور سِر نُوں آےا

ِاک تار سِر جھُماای!

پُچھِآ اساں, "هے سُهنی!

تُوں آپ سُںدرتا هَےں,

"هیرے جواهر واںنگُو

ٹِکدی هَےں کِاُں تُوں ناهیں?

"پربت کھڑے سُهاوے

جھیلاں تے بن سمُںدر,

"کاِام ِانھاں دی سوبھا

داِام' رهے هَے چھاای!"

بولی اَو تھرتھراںدی

۱ اُّڈن نُوں ےار پںچھی واںگُو ۔

२ سدا

۳ کابا هی جِس دا سریر هووے ۔

بِجلی دی کُوںد دس تُوں

ٹِکدی کِوےں ٹِکاای?

"لس دے کے کِرن سُورج

لرجے دے دےس جاوے.

"سُر راگ دی تھراںدی

کِس نے هَے بنّھ بهاای?

"اُلکا" اکاس لِسکے

چمکار مار کھِسکے

"جُّسا دھنُکھ اکاسی

کِس نے ٹِکا لِآ ای ?

"چںدوں رِسم جُ تِلکے,

تارےوں جُ ڈلھک پلمے

"دےکے مٹّکا کھِسکے,

ٹِکدی نجر ن آای۔

"راترِک دی پےار چِتون,

کوِال دی کُوک کُهنی

9 اکاسا وِچ ٹُٹدے تے چمکار دےںدے تارے۔

۲ اکاسی پیںگھ۔

۳ کلےجا کوه سٹن والی۔

۴ سںگیتک تھرراٹ۔

کابُو کد هَے آای ?

"لرجا وجُود جِنھاں دا

لرجا وتن جِنھاں دا,

"چّکر انںت اٹِکوےں

اَونھاں دی چال پاای,

"وِّتھاں امِنویآ وِچ,

سِر چیردے تھراںدے,

"جاںدے انںت چالی,

چمکاں دے هن اَوه ساایں۔

'چمکار رںگ دےنا,

رس جھُوںم وِچ جھُمانا,

"ِاک 'جِںد-چھوه لانی :-

اٹکن نهیں کِتھاںایں۔

"لرجا وتن جِنھاں دا,

"لرجا وجُود اُنھاں دا,

"رےکھا انںت اٹِکویں

لرجے دے مّتھے پاای!"

چھُه گَےری۔

"گَےری هّتھ نے کِاُ ِاه سِهرا

هاِا, مان مِرے گل پايا?

چھُه-گَےری جِاُ وِس پھنیار دی,

ِاس اّگ بھبُوکا لايا۔

کرمے وے! ِاه توڑاں سِهرا

اتے بھّٹھی دے وِچ پھُوکاں,

چھُه اُترے من ٹھاُرے آوے:

رهے سّجن نَےن سمايا!

کوای هرِآ بُوٹ رهيو ری۔

میںه پَے هٹِآ تار نال ِاک

تُپکا سی لٹکںدا,

ڈِگدا جاپے, پر نا ڈِّگے:-

پُچھِآ روِا سُنںدا -

"ارساں توں لّکھاں هی ساتھی

کّٹھے هو ساں آاے,

"کِت ول لوپ ےار اَو هواے?

مَےں لا نیجھ تکںدا۔"

پھُّل تے ےوگی۔

کھِڑے پھُل نُوں دھےانی سی ِاک

دھےان نال پےا بھردا

اساں پُّچھِآ, "جُڑے منا تُوں,

کِاُں پےا ِاستے مردا ?"

کهِن لگا: "مَےں سُننیآں چاهاں

ِاس دے دِل دیآں گّلا,

"ِاس لای ِاسنُوں جیبھ لان دا

جتن پِآ هاں کردا۔"

ےوگی دھآن دھرےںدا هُّٹا

پر پھُل جیبھ ن پاای,

'جیبھ-چُّپ تاں بول رهی سی

جوگی نُوں ن دِساای۔

کُوک کُوک سُهنا کےا آکھے:

"تن من مےرا کھےڑا,

"کھِڑن کھِڑاون باجھوں سانُوں,

هور سُرت نهِں کاای۔"

کںڈے۔

پھُل گُلاب توں کِسے پُچھِآ.

"اوے کملتا دے ساںایں!

"ِاس سُرُّپ, ِاس سُهل سُهج نُوں

هَے کِاُں کںڈِآں بج لاای?"

مست الستی سُر وِچ سُهنے

هس کِها: "کھبر نهیں مَےنُوں

"توڑ نهیں-دی پھّٹی بھاوےں

مِرے مَولا نے لِکھ لاای"۔

 

سِکارا ڈل نُوں

اسیں سِکارے هو گاے تےرے

(پر) بِن چّپے بِن هاںجھی

کوای ٹھاُر ن تھِّتا ساڈا

'مَےں توں 'مَےں گای واںنجی,

وےگ وااُ دے لای پھِر رهے

اےدھر, اَودھر گّبھے

پر 'رسداتی چھُه تُهاڈی دے

۱ چھوٹی سےر والی کِستی نُوں کسمیر وِچ سِکارا کهِںدے هن۔

۲ سری نگر دے لاگ دی ساپھ پانی والی جھیل ۔

۳ ملاه ۔

کںبدی کلاای۔

سُپنے وِچ تُسیں مِلے اسانُوں

اساں دھا گلوکڑی پاای,

 نِرا نُور تُسیں هّتھ ن آاے

ساڈی کںبدی رهی کلاای

دھا چرناں تے سیس نِواےا

ساڈے مّتھے چھوه ن پاای,

تُسیں اُّچے اسیں نیوےں ساں

ساڈی پےس ن گایآ کاای۔

 

پھِر لڑ پھڑنے نُوں اُٹھ دَوڑے

پر لڑ اَو 'بِجلی-لهِراں',

اُڈدا جاںدا پر اُه اپنی

چھُه سانُوں ےا لاای,

مِّٹی چمک پای ِاه موای

تے تُسیں لُوآں وِچ لِسکے

بِجلی کُوںد گای تھرراںدی,

هُن چکاچُوںدھ هَے چھاای !

२.

 

پّتھر

کںبنیآں

اواںتی پُورے دے کھںڈر*۔

اواتی پُورا کی رهِ گےا باکی,

دو مںدراں دے ڈھےر,

بیت چُکی سبھےتا دے کھںڈر,

دسدے سمےں دے پھےر

ساکھی بھر رهے اَوس اّکھ دی

جِس وِچ موتیآ-بِںد,

هُنر پچھانن وّلوں چھايا,

گُن دی رهی ن جِںد۔

'جوس مجهب تے 'کدر-هُنر دی

رهی ن ٹھیک تمیج,

راجی کردے هوراں تاںای

آپُوں بنے مریج۔

بُت پُوجا? 'بُت پھےر هو پاے

هُنر ن پرتےا هاِا !

مر مر کے بُتں پھےر اُگم پاے,

• دے پُرانے مںدراں دے کھولے, سری نگر تے انںت ناگ دے وِچالے۔

مںدر مارتںڈ دے کھںڈر۔

مار پای جد مارتںڈ نُوں

پّتھر رو کُرلانے:-                                            

'پّتھر توڑے? دِل پاے ٹُٹدے!

-دِل کابا رّبانے*-

لاِا هتھوڑا سانُوں ? پر تّک!

-سُّٹ پاے "رب-گھر نُوں

'گھٹ گھٹ دے وِچ وسدا جِهڑا !

• دِل رّب دے وّسن دا کابا هَے۔

کںبدے پّتھر۔

مارتںڈ' نُوں مار پِآں

"هوای مُّدت" کهِںدی لوای,

پر کںبنی پّتھراں وِچ هُن تک

سانُوں سی سهی هوای:

هاِا هُنر تے هااے وِدےا

هاِا دےس دی تاکت!

"هاِا هِںد پھل پھاڑیآں والے'

۱. ِاه سُورج مںدر جِتھے کدے کھگول وِدےا دا ٹِکانا هُںدا سی هُن کھولے پاے هن۔

۲. سےب ناسپاتی واںنگُو ِاک جان نهیں, پر سںترے واںنگُو وِچوں پھاڑی پھاڑی وّکھو وّکھ هَے۔"

३.

کسمیر نجارے

 

بھاگبھری دے درسناں پر۔

جِس کِنکے بںد هوایآں تےریآں

رَوسن چسماں رهیآں

جِس کِنکے هو بُّڈھی ٹھےری

رهی جوانی چڑھیآ.

جِس کِنکے پربھُو جی کھِچ لیتے

سُدھاسروں' چل آاے,-

اُس  انںت کِنکے دی چهِےے

اج کُچھ وںڈ وںڈایآں۔

ٹُکڑی جگ توں نےاری۔

ارساں دے وِچ 'کُدرت دےویں

سانُوں نجریں آای.

'هُسن-مںڈل وِچ کھڑی کھےلدی,

کھُسیآں چھهِبر لاای ۔

دَوڑی نے ِاک مُٹھ بھر لیتی,

۱      مںدر هَے, کاٹھی درواجے کِلھے پاس۔ ِاّتھے برِدھ ماای بھاگبھری نُوں تارن گُرُو هرِگوبِںد ساهِب جی گاے سن ۔ 

२     اںمرِتسرے ۔   

 

پربت ٹِّبے اتے کرےوے

وِچ مَےدان سُهايا-

چسمےں, نالے, ندیآں, جھیلا

نِّکے جِوےں سمُںدر,

ٹھںڈھیآں چھاواں, مِٹھیآں هواںواں,

بن باگاں جِهے سُںدر,

برپھاں, میںه, دھُّپاں تے بّدل

رُّتاں مےوے پےارے,

ارسی نال نجارے آاے

اُس مُّٹھی وِچ سارے۔

سُهنی نے اسمان کھڑکے

دھرتی وّل تکاکے,

ِاک مُّٹھی کھُهلی تے سُٹِآ

سبھ کُچھ هےٹھ تکاکے ۔

جِس تھاںوےں دھرتی تے آ کے

ِاه مُٹھ ڈِّگی ساری,-

اَوس تھااُں 'کسمیر بن گِآ,

ٹُکڑی جگ توں نےاری ۔

هَے دھرتی پر چھُه اسمانیں

سُںدرتا وِچ لِسکے,

دھرتی دے رس, سواد, نجارے,

'رمج ارس' دی چسکے۔

• کسیمر وِچ اُچےرے ٹِبِآ دیآ پّدھرا نُوں کرےوا کهِںدے هن۔

ڈّل ۔

(سِری نگر دی جھیل)

 

نیوےں لُکوےں تھاِا

کُدرت باگ لگايا.

اُّتے پانی پاِا

اپنی وّلوں کّجِآ.

پردا پانی پاڑ –

سُںدرتا نا لُک سکی.-

رُوپ سوايا چاڑھ

نِکھر سںور سِر کّڈھِآ,

تکھتا پانی ساپھ

وِچھِآ هويا جاپدا

پریآں جِاُں کُهکاپھ

کولاں دا وِچ ناچ هَے۔

 

نسیم باگ

جِاُ ماوا تِاُں ٹھںڈھیآ چھاواں

اساں تُدھے دیآں ڈِٹھیآں,

ٹھںڈھی پےاری گود تُدھے دی

چھاںواں مِٹھیآں مِٹھیآ

ما نُوں اپنا بال پِآرا

تَےنُوں سبھ کُای پےارا,

جو آوے اُس لاڈ لڈاوےں,

ٹھارےں جِںدیآں لُٹھیآں۔

 

سالامار۔

جںگی کھڑے چنار, ساںتی وس رهی,

نهِر وهے وِچکار برِتی پرواه جےوں,

هرِآ هرِآ ونّ مکھمل گھاه دا,

چھاِا سهِج دا رںگ ساںت ِاکاںت هَے ۔

پھِر آای ابسار* پانی ڈھهِ پِآ

الاپ سںگیت اُچار من نُوں مُه رِها,

• نگرنا ۔

پھِر کُجھ کدما لںگھ هےٹھاں جاںودا

وِچ پھُهارِآ جاِا اُّپر آودا

کلا-باجیآں لاِا اُچھلے کھےڈدا

لاوے ڈاڈھا جور پهِل اُچان نُوں:

 

پهُںچا مار اُچھال پر کھِچ روکدی

اُّچا جاںدا 'کھِچ پھِر لَے ڈےگدی-

اُچھل گِرن دا ناچ هَےوے هو رِها۔

وِّچ وِچال اجیب باراں-دری هَے,

سام رںگ دا سںگ جِس توں بنی هَے۔

ِاس دے چار چُپھےر پانی کھےڈدا۔

 

اُٹھن ڈِگن دا ناچ نالے راگ هَے,

مانےں ساون-میںه هَےوے پَے رِها,

اُه اسمانوں ڈِّگ هےٹھاں آںودا,

ِاه هےٹھوں راه پاڑ اُّچھل وّسدا۔

ِاس دی دھُن سںگیت چمک سُهاونی,-

 

بَےٹھےاں ِاس وِچکار جھُوٹے دےںودی,

کُدرت مانوں آپ نّچ رهی ناچ هَے ۔

ِاه رںگ راگ اپار دسکے نیر جی,

پھِر اّگے نُوں جاِا هےٹھاں تِلکدے ۔

چسما ساهی۔

وِچ هنےرے گھےپ رکھِآ,

پربت بھار دبايا,

پھِر بی ورےا رِها ن سُهنا

چیر پّتھراں آيا.

اُّمل اُّمل پوے مِلن نُوں-

مِلِآں دےِا هےاتی":

بےپرواه لُٹاوے آپا,

لُٹ لُٹِ, بھر بھر آيا۔

چھںبھ هارون۔

چھںبھ هارون لهِ لهِ کردا

پربت کُّچھڑ چايا,-

کیه تُوں سچمُچ پانی هَےں

ےا نَےناں دی ِاک مايا ?

ےا کِ پھرس جمُّرد اُّتے

نیر بلَوری آيا ?

ےا ِاک جھُںڈ سبج پریآں دا

৭ جیون۔         ۲ پنّا۔

نیر بلَوری اُنھاں سمجھِآ

سیسا کِسے وِچھايا.

جوبن اپنا اُمڈ اُںمڈ وِچ

ِاس دے چهِن تکايا,-

پرتوں" سبج اُنھاں دا ِاس وِچ

دےںدا ساوی چھايا ?

ےا پنّے نے پںگھر کھادھی

برپھ واںگ ڈھل آيا ?

پنّا هو پانی هَے بھرِآ

پلٹ آپنی کايا ?

ےا پرچھاواں هرے رںگ دا

پیںگھ اکاسی پايا ?

ےا هرِآول کُدرت نے ِاک

تَےں وِچ راج چھُپايا,

جیا جںت نُوں هرے کرن دا

ِاه هَے ِاک کنايا ?

بھاوے کُچھ هَے نیر هارون

جد تُوں نجری آيا,

دھا سرُور اّکھاں وِچ وڑِآ

9 اکس۔ پرچھاوا ۔       ۲ بھےت ۔           ۳ سَےنت ۔

نِسات باگ۔

ڈل دے سِر سِرتاج

کھڑا نِسات تُوں.

پربت گودی وِّچ

تُوں هَےں لےٹِآ۔

ٹِّلے پهِرے-دار

پِّچھے کھڑے هن,

اّگے هَے دربار

ڈل دا وِّچھِآ ۔

سّجے کھّبے راه

سُپھَےدے وےڑھِآ,

دِسدی کھڑی سِپاه

کےوں چُبدار هن

بیج بِهاڑے دے بُّڈھے چنار* نُوں -

سدیآں دے هے بُّڈھے بابے !

کِتنے گود کھِڈااے?

کِتنے آاے چھاوے بَےٹھے,

کِتنے پُور لںگھااے?

چسماں انںت ناگ ۔

نِرمل تےرا رںگ

نااُں انںت هَے,

گَےبوں نِکےوں آِا

وهِںدا سدا تُوں

نِرملتا دا دان

دےوےں ٹھںڈھِآں,

'انںت کراوےں ےاد

اںتاں والِآں ۔

• ِاس وِسال برِچھ دے مُّڈھ دا گھےرا ۱۸ گج هَے۔

گںدھک دا چسماں ۔

-انںت ناگ کول-

"گںدھک دے چسمےں! دّس هےٹھوں

تُوں کےوں باهر آيا ?

وّٹ تیاُڑی چسماں آکھے

"ترس مِرے دِل پايا,

"بھُلِآں نے هن روگ سهےڑے

مَےں چا لاواں دارُو,

"انںت رهِمں پتِتاں بی اُّتے

ترُٹھدا دھُر توں آيا۔"

ِاّچھا بل ناد ۔

ِاّچھا بل جد ناد تِرا آ

پهِلا کنّیں پَےںدا,

بھر سرُور سِر وِچ ِاک جاںدا

جھُوم ِالاهی لَےںدا.

هیرے ورگی چمک نیر دی

اّکھاں نُوں مستاںدی

بو کھُدیآں دا جھُوٹا آوے

چڑھا هُلارا رهِںدا ۔

ِاّچھا بل۔

پربت گودےں نیر نِکلےا کھےڈدا, چمکے واںگ بلَور جاںدا دَوڑدا, وِچ پھُهارِآں هوِا چھهِبر لاںودا, نهِراں دے وِچکار جاںدا گاںودا, بُوےاں پھُّلاں نال کردا پےار هَے۔ اُلٹ-باجیآں لاِا سُهنے جھرنيوں اُچھلے باگوں باهر ڈِگدا گااُںدا: کردا نهیں ارام تُرِآ جا رِها۔ پںچھی کای کلول اےتھے کر گاے, ساهن-ساه امیر بولیآں پا گاے, کںگلے کای گریب سُکھ آ لَے گاے, نا ٹِکِآ اے نیر نا ٹِکِآ تِرے تیر آےا ٹُر گِآ کوِا بھِ آِاکے ۔ پلک جھلک دے مےل دُنیآں هو رهے, کھےل اکھاڑا اےه کُوچ مُکام هَے, چّلن دی ِاه تھااُں پل بھر اٹکنا چلو چلی دی سّد هَےوے آ رهی, جھلکے سُهنے نَےِا دےںدی جا رهی۔

ِاّچھا بل دے چنار تے نُور جهاں ۔

-کِسے سُںدری دے هّتھ لااُن تے -

تےرے جِهیآں کای وےر آ

هّتھ اساں نُوں لااے,

پےار لَےن نُوں جی کر آوے

اُچھال کلےجا کھااے,-

پر اُه پےار سُآد ن وسدا

هور کِسے هتھ اںدر,

نُور جهاں! جو چھُه تےری نے

سانُوں لاڈ لڈااے۔۔

چسماں ِاّچھا بل تے ڈُوںگھیآں ساماں ۔

پرسن-

سںجھ هوای پرچھاوےں چھُپ گاے

کِاُں ِاّچھا بل تُوں جاری ?

نَےں سرود کر رهی اُوےں هی

تے ٹُرنوں بی نهِ هاری,

سےلانی تے پںچھی مالی

هن سبھ ارام وِچ آاے,

سهِم سوادلا چھا رِها سارے

تے کُدرت ٹِک گای ساری

چسمے دا اُّتر -

سینے کھِّچ جِنھاں نے کھادھی

اَو کر ارام نهیں بهِںدے۔

نِهُں والے نَےناں کی نیںدر?

اَو دِنے رات پاے وهِںدے۔

ِاکو لگن لگی لای جاںدی

هَے ٹور انںت اُنھاں دی,-

وسلوں اُرے مُکام ن کوای,

سو چال پاے نِت رهِںدے۔

 

چسماں کُّکڑ ناگ ۔

لٹباُرا پربت دے کُّکھوں

تُوں کھےڈںدڑا آيا,

واںگ بلَور چمکدا سیتل

نیر چمکدا گےايا,

گیٹِآں نال کھےڈدا نچدا

بُوٹیآں دے گل لگدا,

مِّٹھا ناد کرےںدا جاںدا

رَو جِّدھر دا آيا۔

وَےری ناگ دا پهِلا جھلکا ۔

وَےری ناگ! تےرا پهِلا جھلکا

جد اکھیآں وِچ وجدا,

کُدرت دے 'کادر' دا جلوا

لَے لَےںدا ِاک سِجدا,

رںگ پھیروجی, جھلک بلَوری,

ڈلھک موتیآں والی

رُوه وِچ آ آ ججب هوِا,

جی وےکھ وےکھ نهیں رجدا۔

 

نا کوای ناد سرود سُنیوے

پھِر سںگیت-رس چھايا,

'چُّپ چان پھِر رُوپ تِرے وِچ

کوِتا رںگ جمايا,

سرد سرد پر چھُهِآں تَےنُوں

رُوه سرُور وِچ آوے:

گهِر گںبھیر, اڈول سُهاوے !

تَےں کِها جوگ کاميا !

وَےری ناگ ۔

-ِامارتا دے باگ-

وَےری ناگ پھیروجی بےوا

جهاںگیر جڑوايا۔

پّکا هَوج مهِراباں دوالے

دےکے سُهج ودھايا۔

سبھ توں پےارا تھااُں جگت وِچ ۔

دِل اُهدے نُوں لّگا,-

دِل توں پےاری نُور جهاں دی

ِاه بھی بھےٹ چڑايا!

باراں دریآں, مهِل ماڑیآں

هَوج کِنارے بنیآں,

سبھ ڈھَے ڈھےری هوایآں, گُںمیآں,

کُچھ اگ لگکے سڑیآں,-

باگ سُهاوا پاتساه دا

مےوے هَے پےا وےچے

جھرنے, باراں دریآں سبھ دیآں

سماں توڑ رِها تنیآں۔

وِدستھاں دا سوما*

پهِن سِںگار سادگی والا

مِّٹی وِّچوں سرِآ,

کّچا تال تے گھاه اُدالے

نِرمل پانی جھرِآ,-

جنم ستھان کهِن جِهلم دا

تُوں وِدستھاں سوما,

موه لےا تےری نِمرت نے,

• جِهلم دا اسل سےماں تاں وَےری ناگ هَے, پر جد وَےری ناگ جهاںگیر نے سَےر استھان بنا لِآ تد اُپاسک-مناں نے وِدستھاں دے جنم دی وڈِآای تے اپنی سردھا نُوں ِاس چسمے اُّتے لِآ ٹِکايا, جے اُس توں میل کُ اُرے هَے۔

چسماں مٹن ساهِب۔

بِسمِل مارتںڈ دے کںڈھے

ناد وجاںدا آيا.

چھُه کدماں دی جِںد پاونی

ڈُلھدی نال لِآيا.

جاگ پاے پّتھر اَو مواے

رُل گاے پانی جیوے,

نواں جنم دے 'مٹن ساهِب کر

اُّجل تھےه وسايا,-

سُهنِآں دے سُلتان گُرُو

جِن 'نانک' نام سدايا,

'برهم داس' پںڈت نُوں اےتھے

ارسی نُور دِکھايا,

چسم 'کمالےں دی چا کھُوهلی

کُدرت وسِآ دّسِآ,

تال وِچالے تھڑا بنےا

گُر بَےٹھ سںدےس سُنايا۔

ِااُں کسمیر جِواکے سُهنا

جا کَےلاس نُوں چڑھِآ,

پر کسمیر آپ هی مُڑکے

وِّچ تباهی وڑِآ۔

سِںگھ رنجیت مرد دا چےلا

دےکھو بُّکدا آيا.

مُڑ کسمیر جِواای بِسمِل

مٹن ساهِب رںگ کھِڑِآ,

دھرمسال-چھے باراںدریآں

تھڑا وِچال پھبايا,

جِس تے بَےٹھ 'برهم دا مُودھا

ستِگُر کَول کھِڑايا۔

'نانک-چھُه' دا سںگ اجے تک

بگداد* ساںبھکے رکھِآ,

'نانک-چھُه' دا تھڑا بںگلا

• بهِلول, بگداد دے پیر نُوں گُرُو نانک دےو جی نے اںمرِت واک کهے سے, هُن تک اُتھے ےادگاری سںگ لگا هويا دّسیدا هَے۔

لِّدھڑ نَےں

سدا سّتیآں برپھا کِدھروں

هےٹھاں ڈھل ڈھل آایآ,

سںگ ےسب ےا هَول-دِّلیآں

پانی بن بن دھاایآں-

ٹھںڈھیآں ٹھار وگن اے دھاراں

کای کای هو ِاک هوون,

ناد کرن, سُر چھِڑے کھِرنوی

مستیآں جھُوم جھُماایآں !

 

گنےسپُر دے ٹِبے دیآں جُوهاں۔

وکھیآں چھاتیآں هے پربت جی!

تےریآں پھِر پھِر ڈِّٹھیآ

چیڑھاں چسمےں جِّدھر جااَو

تربھّک تکےںدیآں اّکھیآں,

ِااُں جاپے جِاُں واج ِالاهی

گُرُو نانک دی آوے;

نال اےالی گوسٹ کردے

ندراں پا پا مِّٹھیآں

پهِل گام۔

-اکٹےبر وِچ-

پهِلگام وےاں ِااُں جاپے

وّسوں دی هّد چُّکی,

کّل وِلاےت سُرُو هو گای

رَونک دی هد مُّکی,

مهِپھل چُّپ, راگ ساں ساں دے

سُهج نِرجنی چھايا,

پھبن کُدرتی ٹُںب جگاوے :-

"کُدرت-رس چکھ بُّکیں"

 

بھُّل چُکی سبھےتا*۔

پںڈتانی کسمیر –

ستِکار لوے-دِس آںودی,

ِاّجت دار امیر

۱ بُّک بھر بھر کے

* تهِجیب ۔

 

وری هےا دے نال

سُںدرتا اُس پھب رهی,

پھِردی کھُّلے هال-

سںگ نهیں, پھِر لاج هَے۔

تُر پھِر رهی تسویر

کِسے پُرانے سمےں دی

جد هوسی کسمیر

سّبھے, پربین, سُتںترا۔

 

گُل مرگ ۔

هور اُچےرا, هور اُچےرا

چڑھ پھِر پّدھر آای,

مکھمل گھاه سُهاوی کِنمِن

ٹھںڈھ ٹھںڈھ هَے چھاای,

تپتاں تے گھمساناں چھُٹیآں

اُّچے هوياں ٹھر گاے

ٹھرن, جُڑن, رس-مگن هون دی

چاُسر وِچھی ِاتھاایں۔

• مُهّجب ۔

رَےن بسےرے ۔

پری مهِل توں هےٹھ اُرلے پربتیں,

چسماں نِّکا ساپھ هےٹھاں جےےسٹھا,

ِاس توں هےٹھاں وار سُهنے بںگلے,

آدر کر کسمیر سانُوں رّکھِآ۔

 

ڈل جی دے دیدار هےٹھاں هوںودے,

کھڑے سپھَےدے ساپھ جھُوںماں دے رهے,

کھےتیآں نالے باگ سپھَےدے هِل رهے,

پَےلاں پان چکور پربت وّکھیآں,

'بن پسُوآں چِهچّک راتیں سُنیںدی ۔

پِّچھے کھڑے پهاڑ, نِرجن سُںدرتا,

ساں ساں دا سںگیت کنّیں آںودا۔

 

چںد چڑھے پِچھوار, اّگے پَے رهے,

پرچھاوےں رمنیک سُهنے سهِموےں,

ِااُں جاپے کِ سور اُهلے هو گِآ.

ِاکاںت ولاےت وِّچ آکے ٹِک گاے,

ٹھںڈھی وهے سمیر دےںدی لوریآں ۔

گاںدھر بل۔

برپھا نرمی کھاِا هےٹھا اُتریآں-

ٹھںڈھک وںڈ وںڈاِا لُٹاایاے آپنی,

بنکے دان-سرُوپ اےتھے آدیآ,

نِرمل نیر انُوپ هوکے وگدیآ۔

ٹھںڈھی ٹُری هوااُ دريوں اُّچيو,

کھےڈںدڑی اے وااُ ِاس توں هو رِها

سُهنا نال چھُهااُ چھهِبر لا رِها۔

 

دھرتےں کڈھ سِر بار چناراں نِکلیآں

تھاواں ٹھںڈھیآں ٹھار هوِا کھلوتیآں,

ٹھںڈھیآں چھاواں جان میںه جِاُں پَے رِها,

سُهنِآں والی سان هو رهی دان هَے۔

 

ٹھںڈھا ٹھںڈھا نیر ٹھںڈھی چھااُں هَے,

ٹھںڈھی جھُلے سمیر ترَے-اے ٹھںڈھیآں,

مانوں ٹھںڈھیآں پان تپت مِٹان نُوں۔

۱ پهاڑ دے درے تے۔

२ جّپھیآں

تپت هُنالے وِچ ٹھںڈھا تھااُں هَے,

بھِنّی هَے کھُسبوِا ٹھںڈھک پَے رهی۔

جھاتی کھڑے پهاڑ پِچھوں پا رهے

اّگے کھڑا مدان لےری دے رِها۔

سُکھ دا پِڑ اے تھااُں کُدرت سوهِنی,

واںگُوں پےاری مااُں بالاں واستے

رچِآ ات رمنیک سُهاواں والڑا۔

 

وّلر*۔

پھُّلر! تےرا کھُّلھا نجارا

وےکھ وےکھ دِل ٹھرِآ,

کھُّلھا, وّڈا, سُهنا, سُّچا,

تاجا, هرِآ بھرِآ,

سُںدرتا تر رهی توں اُتے,

کھُلھ اُڈاریآں لَےںدی,

نِرجن پھبن, کُآری رںگت,

رس انںت دا ورِآ۔

• سبھ توں وّڈی جھیل, جِس وِچ جِهلم ِاک پاسيو پَےدا تے دُوجيو نِکلدا هَے ۔

کسمیر تے سُںدرتا۔

جِںکُر رُلدے سےب

تے نسپاتیآں

وِّچ گِراں کسمیر,

تیکر رُل رهی,

سُںدرتا وِچ کھاک

-لیراں پاٹیآں,

جِکُر پھُّل گُلاب

ٹُّٹا ڈھهِ پوے

مِّٹی گھّٹے وِّچ

هوِا نِمانڑا۔

 

کرِسن گںگا۔

تےرا نیر نِپںگ*

کرِسن گںگ تےرا نااُں,

کّچا ساوا رںگ

• نِرمل

سُهنے هرِگوبِںد

ارسوں آِا جو,

تِنھ دے چرن-اربِںد

وِچ تُوں لےٹدی,-

هوایاےں 'کرِسنا-گںگ

هُن تُوں سُهنیاے!

چرناں دا ستِسںگ

کردی اُنھاں دا۔

اّگے هور ن لںگھ

چرنن کمل توں,

لین هوِا وِچ رںگ

جاهُ سماِا تُوں!

پریتم دی چھُه-اںگ

سجنیاے! جے مِلے,

پھِر ن چھوڈیاے سںگ

• کرِسن گںگا نااُں اےتھے هی سماپت هو جاںدا هَے۔

نواں کسمیر۔

مَےں رُنّی مَےں رُنّی وے لوکا!

میںه جِاُں چھهِبر لااے۔

ٹُری وِدستھا" ڈل بھر آاے:

تے پھُّلر اُمڈ اُمڈااے:-

آپا هےٹھ وِچھاکے سهیاَو!

اساں نواں کسمیر بنايا

گااَو سُهاگ نی سهیاَو! سُهنا

کدے سَےر کرن چل آاے ۔

۴

لّلی

لّلی۔

کسمیرن ِاک لّلیں آکھدے,

ساایں-ِاسک پُروتی,

هَے باُری نںگی پای پھِردی

اںدروں باهروں دھوتی۔

چانچّک کپڑے پای مںگے

آپا پای لُکاوے,

کِسے پُّچھِآ 'اّج کی هويا ?"

لّلی ن هےٹھ کھُلھاوے۔

هُوں کر کے اُٹھ گای سُهاوی

مِّٹھی تِاُڑی پاای,

هُسن-اهِساس' جاگِآں والی

رمج کِسے نا پاای۔

نگن سُںدرتا نےانی نےانی

پردا لوڑ ن رکھدی,

سُںدرتا مُٹِآر جدوں هو

• جو اںدرلے آپے دی سُںدرتا دے انُبھوی هو جان۔

'هُسن اهِساس' جد 'آپے دا

مد بھر آپے تکدی,

آپے تے آسِک هو آپے

'مد-آپے دا چھکدی,-

تدوں ڈرے مت نجر کِسے دی

پَےکے مَےل لگاوے,

نجر دُوسری توں سرماوے,

آپا پای لُکاوے۔

• سُںدرتا دی پرتیتی ۔

۵

نِسات تے نُورجهاں

نِسات تے نُور جهاں۔

واه نِسات تِرے پھرس سُهاوے

مکھمل نُوں سرماون,

کھِڑے کھِڑے هن پھُّل سُهاوے

سُهنِآں وےکھ لجاون,

نهِراں وگن, پھُوارے چھُّٹن,

آتھسار جھرناون,

پانی کرے کلول مستوےں

جھرنے راگ سُناون,

جِاُں کّتھک گاون تے نّچن

نال بتاوا لاون۔

کھڑے چنار دُوّلی سُهنے

ٹھںڈھیآں چھاںواں پاون,

جِوےں پارکھد ِاںدرپُری توں

آاے رُوپ دِکھاون,

کھےڑے سُهج سُںدرتا سارے

هو کّٹھے رںگ لاون۔

پر نِسات تےرے وِچ کُجھ کُجھ

نجر اُداسیآں آون,-

ِاتنا مال هُسن دا پاکے

کِاُں دِلگیریآں چھاون?

سُن ِاه واک باگ جی رواے

جھینی بان سُناون:

کُدرت تے مانُکھ دے رچوےں

ساج سمان بناون

کمی نهیں مَےں رهی کِسے گل

کھےڑے سُهج, سُهاون;

اّکھاں بھی لّکھاں آ آ کے

مےری کدر کراون,

واه واه کرن, کھِڑن کھُس هوون,

اُستت مےری گاون,

اَےپر نَےن اَو نُور جهاں دے

جو کھِّچاں وِچ آون,

باُرَے هو آپے وِچ کھِچدے

نَےنیں نےن سماون,

نَےن کٹورے نُور-جهاں دے

مد بھر مد بھر لےاون,

بنت ۔

نَےن پِآسے اپنے اُس دے

نَےناں وِچ سماون,

رج رج پین, مست هو نھاون,

پےاری جھُوںم جھُماون,

رںگ رتڑے اَو نَےن اَوس چھِن,

پیںگھ چڑھے رںگ لاون,

'هُسن-اهِساس'' آپنے جاگن

مد بھر مد برساون,

کدے نجر بھر وےکھن سانُوں

کاںبا ِاک چھِڑاون;

چھُه نَےناں دی اَوس پلک دی

بِجلی دی تھرراون,

رگ رےسے ساڈے وِچ پھِر کے

بھر دےںدی کمپاون,-

اُه رس بھری لهِر سی کھےڑا

اُه نِسات من بھاون,

اُه دےںدی ِاک هُسن هُلارا

بے ملُوم کھِڑ-جاون,

۱. آپنے اںدر اُّچی سَوںدرے پرتیتی ےا آپنی سُںدرتا

دا اںتر انُبھو ۔

۲. کھُسی۔

پےار-ڈور اُه نِّکی جےهی

سُتِآں ٹُںب جگاون;

پھِر نهیں مِلی دات اَو سانُوں

پےاری لٹک لگاون۔

کھےڑے, کھُسیآں, پھُّل سُهاوے,

پھل, مےوے پاے آون,

ڈُلھ ڈُلھ پوے سُںدرتا آای,

هَے بهار تے ساون,

پر اُه نجر رںگ وِچ رّتی

'پےار پلیں جھمکاون,

رُوه ساڈی نُوں کِدھروں آکے

کردی نهیں کھِڑاون,

ِاس کرکے ِاک مٹک سهِمویں

بے-ملُوم چھُوه-چھاون,

کھےڑے ساڈے دے وِچ وسدی,

هُںدی کِسے لکھاون,

پےار-پیڑ دی سوجھی جِس دِل

ساایں کیتی پاون۔

• چھااُں دی چھُه

اُداسی دا رںگ !

۶

پھرامُرج دی وِلکنی

پھرامُرج دی وِلکنی۔

-سالامار دی بارادری وِچ سوےرے سُپھنے توں اُّٹھکے-

پانی ساپھ سپھاپھ بلَوری ڈھل رِها;

پربت وکھیاَوں ساپھ کِ ٹُردا آ گِآ۔

بھردا آن تلااُ کِ چلن پھُهارڑے,

سُهنا آپ سُهااُ کِ بن بن پَے رِها۔

باراںدری وِچال جُ اےس تلااُ دے,

بھر کھُسیآں دے نال جُ پےاری دے رهی,

اںدر پلںگھ ڈهاِا کِ سُهنا سَوں رِها۔

ٹھںڈھی وگے هواِا هِماےی, سوهنی۔

 

چلن پھُهارے-ناد کُدرتی هو رِها

مستی والے سواد کِ بےکھُد سَوں رِها۔

اّبھڑ واهے جاگ اُه اُٹھکے بهِ گِآ

'اّلا مےرے بھاگ!' اُ کهِ کهِ جھُک رِها

هّتھاں ونّے وےکھ اُ اُّپر وےکھدا,

انّے سنّے دےکھ اُ مُوںه هتھ پھےردا:

اُّپر چُک چُک هّتھ اُ کردا جودڑی:

'اّلا مَےنُوں رّکھ مَےں ارج گُجاردا ۔

پھرامرج دِلگیر ِااُں هو هو وِلکدا:

بکھسی مَےں تکسیر کِ ارجا سُن لای:

 

'سُهنِآ دے سِرتاج وے اّلا مےرِآ!

'کھُوباں دے مهاراج! وے سُهجاں والِآ!

'هُسنا وِچ دیدار هُسن هُِا پھَےليو,

'کیتے کرم اپار کِ سُپنے وِچ تُوں

'جّنت' دا دیدار مَےں اّج دِکھالِآ۔

'تےرا سُکر هجار جُ مَےنُوں دّسِآ۔

'اگلا هال هوال کِ سُپھنے وِچ تُوں۔

 

'کھُس هوياں ِاه وےکھ کِ اّگے جاِاکے

'مےرے سُهنے لےکھ اُ هُسنا والڑے

'جاسن مےرے نال, مَےں جنّت وّسنا,

'کردا سُکر هجار هاں مَےں سرکار دا,

'پرِاک ارجگُجار مَےں مانےں مّتِآ

'کردا هاں دربار جُ تےرا سوهِنا,

'بکھسس نال اپار اے کرو کبُول جی:

 

 

'جّنت اجے نسیب اُ مےرے هوِا ناں,

• سُرگ

اےتھے پےاری نال کِ سُهےاں رهِن دے!

'تُوں لالاں دا لال کِ لال کمال هَےں

پر اُه لالا-رُّکھ مَےں بکھسی رّکھنی۔

هُرا جنت سُّکھ ن مَےں هاں مںگدا۔

سُّکھ اگاهاں ڈھےر مَےں سپھنے دےکھ لاے!

پر سُهےا کر مےر کِ اےتھے رهِن دے۔

'سَوںه الا دی کھاِا مَےں اّلا آکھدا:

جھاکی پهِلی پاِا کِ لالا-رُّکھ دی

'رُوه کھا گای هلُول کِ رُوه رُوه جا مِلی

'سَوںه هَے نبی رسُول سی مےرے وّس ناں۔

هر هر وِچ پرکاس اُه کهِںدے هو رِها,

'تےرا کهِن نِواس هَے هر ِاک رںگ تے:

'هِںدُو پّتھر وِّچ هَے تَےنُوں وےکھدا,

'مُسلم اّکھاں کھِّچ اکاسی تّکدا,

'کُدرت دے وِچکار س رسیاے وےکھدے,

'وِّچ اّگ دیدار تُوں دےوےں گِبر" نُوں۔

'پیراں وِّچ مُرید هَے تَےنُوں وےکھدے

۱ پِآرا۔       ۲ لال رںگ دا رتن, مانک۔

۳ پںگھر۔          ۴ اگنی پُوج ۔

لالا رُکھ دا نُور کِ مَےں جد وےکھِآ,

مےرا اکل ساُور اُ مَےں چھڈ نّسِآ۔

جھلکا سی دیدار اُ تےرے نُور دا ?

تُوں هَےں اُس وِچکار کِ جلوا تُّدھ دا ?

اُه سی هُسن کِ پےار کِ اُه کُای سّچ سی?

'اُه سی رُوپ اںگار کِ جادُو سِهر سی?

 

'اںدر جو کمپاِا کِ کھادھا مَےں تدوں,-

اُه سی جو سی هاِا اُه مَےنُوں لَے گِآ,

'آپے توں بی پار کِ کِتے اگںم تھاں

'کدماں دی سهُں دھار مَےں اّلا آکھدا,

 

لالا رُکھ دی چھوه کِ درسن اَوسدا,

'کنّ-اّکھیآں دی ٹوه کِ ِاّک مٹّکڑا,

'مُسکاهٹ دی لهِر کِ ناد اواج دا

'کر جاںدا هَے کهِر کِ سّکاں آکھ نا۔

 

'آپا جُںبس کھاِا کِ لهِرے لهِر هو

جھرن جھرن جھرناِا کِ تھر تھر تھرکدا

'کںب کھاِا وِچ رںگ اُ ڈُبدا لهِردا,

'اےس لهِر دے چںگ هو مَےں بےوّس هاں۔

• پںجے وِچ ۔

ِاس جھلکے دا جھّس جُ ِاس دا سواد هَے,

'اّلا اجے ن کھّس مَےں بیبے رانِآ!

دُور ولَےتوں دھاِا کِ اےتھے آ گِآ,

'اے پھِردَوس سُ ٹھاِا کِ کوسر اےس تھاں۔

'سالامار نِسات کِ ِاّچھابل سهی

'چسما ساهی جھات هَے باگ ارم دی,

لالا رُکھ دے باگ اُ بُلبُل سوهِنی

سدا رهے دِلساد کِ باگیں بولدی,

سدا رهے رسرںگ اُ کھِڑی پِآرڑی,

'اُّچی سُرت سُونّ کِ لهِرے لَے رهی,

'کدی ن هوِا ملُول کِ نا دِلگیر هو

چڑھِآ رهے, چلُول کِ رںگ گُلجار دا,

'کھِڑی رهے گُلجار جُ اُس دے رُوپ دا۔

مَےنُوں هُِا دیدار اُ جھلکا رُوپ دا۔

'اُه کاںبا, اُه دید کِ رُوه-اُچھال اَو,

'جِسدا هوِا سهید کِ مَےں هاں جیاُ رِها,

'جّنت ِاه کسمیر جُ ڈِّٹھا آن مَےں,

'مےری کر تکدیر کِ اےتھے مَےں رهاں۔

لالا رُّکھ توں هاِا نا وِچھُڑاں مَےں کدے۔

اے اُپبن, اے تھاِاں کِ بُلبُل لالا رُکھ

۱ سُرگ۔          ۲ سُرگ دا باگ ۔

'ِاس بُلبُل دے گیت کِ سُن سُن کھِڑاں مَےں,

سُهنا ِاه سںگیت تھراوے دِل مِرا۔

بُلبُل نُوں رکھ ساد کِ گاںدی هی رهے,

تھرراںدی جِاُں راگ تے گمکاں چھےڑدی۔

کدی ن وِچھُڑاں هاِا مَےں اُسدی چھوه توں۔

'بِرها کدی ن پاِا کِ اُس دیدار توں۔

'جّنت اجے نسیب کِ مےرے هوِا نا,

'جّنت ِاه کسمیر کِ کھُّسے نا اجے,

مےری لالا-رُّکھ ن مَےتھوں وِّچھُڑے,

'مَےنُوں لالا-رُّکھ اُ بکھسی رّکھنی!

 

'چسمے وهِن سپھاپھ اُ گاںدے, نّچدے

'چلن پھُهارے ساپھ کِ راگ الاپدے,

'چھاواں دےن چنار پںگھُوڑے جھُوٹدے,

'ناکھاں لُوچے سےاُ تِ مےوے جھُومدے,

'رس اںگُور امےاُ اُ وےلاں توں جھرے,

سُورج چںدوں نُور کِ تارےوں چاننا,

'مِّٹھی پَون ٹھرُور هِمالے دی جای,

'پںچھی راگ سُنان کلولا کرن تے

'پھُل اَو مُسک مچان کِ مهِک آ

'رس پیںدی وِچکار اُس لالا رُکھ هُاے

مست آپنے پےار کھِڑی ِاک چںد جِاُں

مَے وِچ واںنگ چکور کِ تّکاں چںد نُوں;

اُس جھلکے دے لور مَےں کهکا بےکھُدا۔

جنت اجے نسیب ا اّلاں ناں کریں,

'جنت ِاس کسمیر کِ مَےنُوں رّکھدا,

'بکھسیں لالا-رُّکھ جُ سدا بهار مَےں,

بکھسی اُّچا سُّکھ مّٹکے هُسن دا ۔

'جِس چھُه دے مَےں نال کِ هاں جی اُّٹھِآ

'جِس چھُه دے رںگ لال مَےں هَےواں کھِڑ پِآ

جِس چھُه دی لَے چھوه مَےں سُّتا جاگِآ

'اُس دی چھُه هُن کھوه ن کرو اچھوه* جی۔

اُس چھُه دے پِچھوار کِ لُککے سُهنِآں۔

• چھُه توں سّکھنا ۔

کسمیر توں وِدَےگی۔

سُهےا توں جد وِچھُڑن لگیاے

دِل دِلگیری کھاوے,

پر تَےتھو ٹُرےا کسمیرے!

سانُوں نا دُکھ آوے,

مٹک-هِلورا چھه تےری دا

جے رُوه ساڈی لیتا

کھےڑے والی مستی دے رِها

نال نال ےا جاوے ۔

وِّچھُڑی رُوه۔

وے ماهیآ! گلے تےرے گانیآں,

روواں پانی نُوں

کُملانی جانیآں !