ਅਜ ਮੇਰੇ ਪਾਸ ਮਹਾਨ ਖਿਆਲ ਆ ਰਹੇ ਹਨ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਮੈਂ ਗਰੀਬ ਆਦਮੀ, ਮੇਰੇ ਕੋਲ ਅਕਸਰ ਮਹਾਨ ਖਿਆਲ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ। ਅਜ ਕਿਤੇ ਬਾਹਰ ਨਹੀਂ ਜਾਣਾ। ਮਟਰਗਸ਼ਤੀ ਕਰਨੀ ਹੈ ਤਾਂ ਅੰਦਰ ਕਰ ਲਵੀਂ।

ਭੁਲੀ ਵਿਸਰੀ ਗੱਲ ਜਾਰੀ ਹੈ। ਇਹ ਜੌ ਕੁਝ ਕਹਿ ਦਿੱਤਾ ਇਹ ਬ੍ਰੈਕਟਾਂ ਵਿਚ ਰੱਖੇ ਸ਼ਬਦ ਹਨ।

ਅਜ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਕਿਤਾਬ ਲਿਨ ਯੂ ਤਾਂਗ ਦੀ ਜਿਉਣ ਦਾ ਹੁਨਰ ਹੈ, THE ART OF LIVING by Lin Yu Tang ਇਹ ਚੀਨੀ ਨਾਮ ਹੈ। ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ ਯਾਦ ਆ ਗਈ ਹੈ- ਮਰਨ ਦਾ ਹੁਨਰ, THE ART OF DYING. ਲਿਨ ਯੂ ਤਾਂਗ ਨੂੰ ਜੀਵਨ ਦਾ ਕੋਈ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਨੂੰ ਮੌਤ ਦਾ ਕੋਈ ਇਲਮ ਨਹੀਂ। ਹੈ ਤਾਂ ਚੀਨੀ ਪਰ ਵਿਗੜਿਆ ਹੋਇਆ ਚੀਨੀ ਹੈ, ਈਸਾਈ ਹੈ। ਇਸ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦੇ ਨੇ ਵਿਗਾੜ। ਵਿਗੜ ਕੇ ਬੰਦਾ ਈਸਾਈ ਹੋ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਭ੍ਰਿਸ਼ਟਾਚਾਰ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਵਿਗਾੜ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਤੇ ਫਿਰ ਉਹ ਤਾਂ ਈਸਾਈ ਹੈ।

ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ ਜਿਉਣ ਦਾ ਹੁਨਰ ਵਿਚ ਲਿਨ ਯੂ ਤਾਂਗ ਮੌਤ ਦੇ ਸਿਵਾ ਬਾਕੀ ਸਭ ਗੱਲਾਂ ਬੜੀਆਂ ਵਧੀਆ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਮਤਲਬ ਇਹ ਹੋਇਆ ਕਿ ਜੀਵਨ ਇਸ ਵਿਚ ਸ਼ਾਮਲ ਨਹੀਂ। ਜੀਵਨ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਉਦੋਂ ਹੋਵੇਗਾ ਜੇ ਮੌਤ ਹਾਜਰ ਹੋਵੇਗੀ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਨਹੀਂ। ਇਕ ਸਿਕੇ ਦੇ ਇਹ ਦੋ ਪਾਸੇ ਹਨ। ਸਿਕੇ ਦਾ ਇਕ ਪਾਸਾ ਰੱਖ ਲਉ ਦੂਜਾ ਸੁੱਟ ਦਿਉ, ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ। ਪਰ ਲਿਖਦਾ ਕਮਾਲ ਐ, ਕਲਾਕਾਰ ਵਾਂਗ। ਆਧੁਨਿਕ ਸਮੇਂ ਦਾ ਉਹ ਬਿਹਤਰੀਨ ਲੇਖਕ ਹੈ ਪਰ ਜੋ ਲਿਖਦੇ ਕਲਪਿਤ, ਨਿਰੀ, ਸ਼ੁੱਧ ਕਲਪਣਾ... ਸੁਹਣੇ ਨਜ਼ਾਰਿਆਂ ਦੇ ਸੁਫਨੇ ਲਈ ਜਾਂਦੈ। ਸੁਫਨੇ ਕਦੀ ਕਦਾਈਂ ਸੁਹਣੇ ਵੀ ਹੋ ਸਕਦੇ ਨੇ। ਸਾਰੇ ਸੁਫਨੇ ਡਰਾਉਣੇ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੇ।

ਜੀਵਨ ਦਾ ਹੁਨਰ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਨਾ ਜੀਵਨ ਬਾਰੇ ਕੁਝ ਹੈ ਨਾ ਹੁਨਰ ਬਾਰੇ ਪਰ ਕਿਤਾਬ ਵਾਕਈ ਕਮਾਲ ਹੈ। ਇਸ ਪੱਖੋਂ ਮਹਾਨ ਹੈ ਕਿ ਤੁਸੀਂ ਇਸ ਵਿਚ ਗੁੰਮ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹੋ ਜਿਵੇਂ ਸੰਘਣੇ ਜੰਗਲ ਵਿਚ ਗੁਆਚ ਜਾਉ। ਤਾਰਿਆਂ ਜੜਿਆ ਅਸਮਾਨ, ਦਰਖਤਾਂ ਵਿਚਕਾਰ ਘਿਰੇ ਹੋਏ ਤੁਸੀਂ ਪਰ ਰਸਤਾ ਨਹੀਂ, ਬਾਹਰ ਜਾਣ ਲਈ ਕੋਈ ਡੰਡੀ ਨਹੀਂ। ਤੁਸੀਂ ਕਿਤੇ ਜਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਕਦੇ। ਤਾਂ ਵੀ ਇਹ ਮੇਰੀਆਂ ਉਤਮ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿਚੋਂ ਹੈ। ਕਿਉਂ? ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹਨ ਵੇਲੇ ਤੁਸੀਂ ਭੂਤ ਭਵਿਖ ਨੂੰ ਭੁਲ ਜਾਂਦੇ ਹੋ, ਵਰਤਮਾਨ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਹੋ।

ਲਿਨ ਯੂ ਤਾਂਗ ਨੂੰ ਬੰਦਗੀ ਦੀ ਕੋਈ ਜਾਣਕਾਰੀ ਹੋਵੇ ਮੈਨੂੰ ਨੀ ਪਤਾ। ਦੁਰਭਾਗਵਸ ਉਹ ਈਸਾਈ ਸੀ, ਸੋ ਨਾਂ ਕਿਸੇ ਤਾਓ ਦੇ ਮੱਠ ਵਿਚ ਗਿਆ ਨਾਂ ਬੋਧਾਸ਼ਰਮ ਵਿਚ। ਜਾਣ ਹੀ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ, ਕਿਸੇ ਚੀਜ਼ ਤੋਂ ਖੁੰਝ ਗਿਆ ਉਹ। ਬਸ ਬਾਈਬਲ ਪੜ੍ਹਦਾ ਰਿਹਾ। ਸੰਸਾਰ ਦੀਆਂ ਘਟੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਹੈ