ਈਸਾਈ ਤਾਂ ਉਹ ਹੈ ਈ., ਉਸਦੀ ਪਰਿਵਰਸ਼ ਵੀ ਈਸਾਈ ਕਾਨਵੈਂਟ ਵਿਚ ਹੋਈ। ਕਾਨਵੈਂਟ ਵਿਚ ਪਲੇ ਪੜ੍ਹੇ ਬਚੇ ਤੋਂ ਵਧੀਕ ਬਦਕਿਸਮਤ ਕੌਣ ਹੋਏਗਾ? ਈਸਾਈ ਤਰਜ਼ਿਜਿੰਦਗੀ ਅਨੁਸਾਰ ਉਹ ਸੌਲਾਂ ਆਨੇ ਖਰਾ ਹੈ ਤੇ ਇਹ ਸ਼ੰਦਾਈ ਜਿਹੜਾ ਉਸ ਬਾਰੇ ਲਿਖ ਰਿਹਾ, ਇਸ ਅਨੁਸਾਰ ਲਿਨ ਯੂ ਤਾਂਗ ਪੂਰਾ ਖੋਟ ਹੈ। ਫਿਰ ਵੀ ਪਿਆਰ ਕਰਦਾਂ ਉਸ ਨੂੰ। ਉਹ ਗੁਣੀ ਹੈ। ਜੀਨੀਅਸ ਨਹੀਂ, ਖਿਮਾ ਕਰਨਾ ਪਰ ਗੁਣਵਾਨ ਹੈ, ਬੇਹੱਦ ਗੁਣਵਾਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਅੱਗੇ ਕੁਝ ਨਾ ਪੁੱਛੋ। ਕਹਿ ਦਿੱਤਾ ਕਿ ਜੀਨੀਅਸ ਨਹੀਂ ਉਹ, ਮੈਂ ਨਿਮਰ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ, ਸੱਚਾ ਹੋ ਸਕਦਾਂ। ਮੈਂ ਬਿਲਕੁਲ ਖਰਾ ਹੋ ਸਕਦਾਂ।

ਤੀਜੀ ਕਿਤਾਬ ਜਿਸ ਬਾਰੇ ਲਿਖਣ ਲੱਗਾ ਹਾਂ, ਉਸ ਨੂੰ ਨਜ਼ਰੰਦਾਜ਼ ਕਰਨਾ ਚਾਹਿਆ ਸੀ ਪਰ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਿਆ। ਘੁਸਪੈਠ ਕਰੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਯਹੂਦੀ ਕਿਤਾਬ ਹੈ, ਹੋਰ ਕੀ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਘੁਸਪੈਠ ਕਰਨ ਦੀ ਹਿੰਮਤ ਨਾ ਕਰਦੀ। ਇਹ ਹੈ ਤਾਲਮੂਦ, THE TALMUD.

ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਇਕ ਸੁੰਦਰ ਵਾਕ ਹੈ, ਕੇਵਲ ਇਕ, ਬਸ, ਸੌ ਮੈਂ ਹਵਾਲੇ ਵਜੋਂ ਲਿਖ ਸਕਦਾਂ। ਲਿਖਿਆ ਹੈ- ਰੱਬ ਖਤਰਨਾਕ ਹੈ। ਉਹ ਤੁਹਾਡਾ ਮਾਮਾ ਨਹੀਂ, ਭਲਾਮਾਣਸ ਨਹੀਂ ਉਹ। ਕੇਵਲ ਇਹ ਵਾਕ- ਰੱਬ ਭਲਾਮਾਣਸ ਨਹੀਂ, ਮੇਰੀ ਪਸੰਦ ਦਾ ਹੈ। ਕਮਾਲ ਐ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾ ਕਿਤਾਬ ਐਵੇਂ ਕਿਵੇਂ ਦੀ ਹੁੰਦੀ। ਠੀਕ ਕਿਹੈ ਮੈਂ, ਮਾਮੂਲੀ ਕਿਤਾਬ ਹੈ, ਸੁੱਟ ਦੇਣ ਜੋਗੀ। ਜਦੋਂ ਕਿਤਾਬ ਨੂੰ ਸੁੱਟਣ ਲਗੋ, ਇਹ ਵਾਕ ਕੱਢ ਕੇ ਸੰਭਾਲ ਲਇਉ। ਆਪਣੇ ਸੌਣ ਕਮਰੇ ਵਿਚ ਲਿਖ ਦਿਉ- ਰੱਬ ਮਾਮਾ ਨੀ ਲਗਦਾ ਤੁਹਾਡਾ, ਭਲਾਮਾਣਸ ਨੀਂ ਉਹ। ਯਾਦ ਰੱਖੋਗੇ ਤਾਂ ਇਹ ਵਾਕ ਤੁਹਾਡੀ ਅਕਲ ਟਿਕਾਣੇ ਰਖੇਗਾ, ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਆਪਣੀ ਪਤਨੀ, ਪਤੀ, ਬੱਚਿਆਂ, ਨੌਕਰਾਂ ਨਾਲ ਇਥੋਂ ਤੱਕ ਕਿ ਆਪਣ ਆਪ ਨਾਲ ਬਦਤਮੀਜ਼ੀ ਕਰੋਗੇ ਤੁਹਾਡੀ ਅਕਲ ਟਿਕਾਣੇ ਰਹੇਗੀ।

ਚੌਥੀ। ਜਿਸ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿਚ ਮੈਂ ਜੰਮਿਆ ਉਸ ਵਿਚ ਮਾੜਾ ਮੋਟਾ ਅਸਰ ਜੈਨਮੱਤ ਦਾ ਸੀ। ਪਰਿਵਾਰ ਉਸ ਪਾਗਲ ਦਾ ਚੇਲਾ ਸੀ ਜਿਹੜਾ ਮੇਰੇ ਨਾਲੋਂ ਥੋੜਾ ਕੁ ਘੱਟ ਸੀ ਪਾਗਲਪਣ ਵਿਚ। ਮੇਰੇ ਤੋਂ ਵੱਧ ਪਾਗਲ ਤਾਂ ਨਹੀਂ ਕਹਿ ਸਕਦਾ ਮੈਂ ਉਸ ਨੂੰ।

ਉਸਦੀਆਂ ਦੋ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਾਂਗਾ ਜੋ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਵਿਚ ਅਨੁਵਾਦ ਨਹੀਂ ਹੋਈਆਂ, ਹਿੰਦੀ ਵਿਚ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਅਨੁਵਾਦ ਹੋ ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ। ਇਸ ਬਾਬੇ ਦੇ ਕੋਈ ਅੰਤਰਰਾਸ਼ਟਰੀ ਸਰੋਤੇ ਹਨ ਵੀ ਨਹੀਂ, ਹੋਈ ਨੀਂ ਸਕਦੇ। ਕਿਸੇ ਜ਼ਬਾਨ ਕਿਸੇਵਿਆਕਰਣ ਵਿਚ ਉਸ ਦਾ ਯਕੀਨ ਨਹੀਂ। ਪੂਰੇ ਪਾਗਲ ਬੰਦੇ ਵਾਂਗ ਗਲਾਂ ਕਰਦੈ। ਚੌਥੇ ਨੰਬਰ ਤੇ ਉਸ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਹੈ ਸੂਨਯ ਸਵਭਾਵ, THE NATURE OF EMPTINESS.