ਨੋਵੀਂ। ਮੈਂ ਉਸ ਘੜੀ ਦੀ ਉਡੀਕ ਵਿਚ ਹਾਂ ਜਦੋਂ ਤੁਸੀਂ ਰਤਾ ਹੋਰ ਉਚੇ ਉਠੋ ਕਿਉਂਕਿ ਜਿਹੜੀ ਗੱਲ ਹੁਣ ਕਰਨ ਲੱਗਾਂ ਉਹ ਉਚੀ ਥਾਂ ਤੇ ਹੈ, ਅਨੰਤ ਉਚਾਣ ਉਪਰ। ਖੂਬ। ਰੁਕਣਾ ਨਹੀਂ। ਖੂਬ ਦਾ ਮਤਲਬ ਰੁਕਣਾ ਨਹੀਂ, ਇਸ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ ਤੁਰੇ ਚਲੇ, ਤੁਰੀ ਜਾਉ। ਚੇਰਾਇਵਤੀ, ਚੇਰਾਇਵਤੀ ...।

ਜਿਸ ਨੌਵੀਂ ਕਿਤਾਬ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਹੋਣ ਲੱਗਾ ਹੈ ਉਹ ਕਰਿਸਮਸ ਹੰਫਰੀ ਦੀ ਚੰਨ ਬੁਧਿਜ਼ਮ ZEN BUDDHISM ਹੈ। ਪਹਿਲਾ ਨਾਮ ਉਸ ਨੇ ਚਲੇ ਚਲੋ, ਚਲੇ ਚਲੋ ਰੱਖਿਆ ਸੀ ਜੋ ਚੇਰਾਇਵਤੀ, ਚੇਰਾਇਵਤੀ ਦਾ ਉਲਥਾ ਹੈ- ਬੜ੍ਹੇ ਚਲੋ ਬੜ੍ਹੇ ਚਲੋ। ਅੰਗਰੇਜ਼ ਆਖਰ ਅੰਗਰੇਜ਼ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਇਸ ਨਾਮ ਦਾ ਖਿਆਲ ਛੱਡ ਕੇ ਕਿਤਾਬ ਦਾ ਨਾਮ ਰੱਖਿਆ ਚੰਨ ਬੁਧਿਜ਼ਮ ।

ਕਿਤਾਬ ਵਧੀਐ ਪਰ ਨਾਮ ਮਾੜਾ ਕਿਉਂਕਿ ਜ਼ੈਨ ਦਾ ਕਿਸੇ ਵਾਦ, ਕਿਸੇ ਇਜ਼ਮ ਨਾਲ ਕੋਈ ਤਅਲੁਕ ਨਹੀਂ। ਚੰਨ ਬੁਧਿਜ਼ਮ ਸਹੀ ਟਾਈਟਲ ਨਹੀਂ, ਇਕੱਲਾ ਜੈਨੋਂ ਰੱਖ ਲੈਂਦਾ ਠੀਕ ਹੁੰਦਾ। ਹੰਫਰੀ ਆਪਣੀ ਡਾਇਰੀ ਵਿਚ ਲਿਖਦੈ, ਉਸ ਨੇ ਪਹਿਲਾ ਨਾਮ ਚੇਰਾਇਵਤੀ ਚੇਰਾਇਵਤੀ ਰੱਖਿਆ ਸੀ, ਪਹਿਲੀ ਪਸੰਦ ਇਹੋ ਸੀ, ਫਿਰ ਲੱਗਿਆ ਨਾਮ ਕੁਝ ਲੰਮਾ ਹੈ... ਤੁਰੇ ਚਲੋ, ਚਲੇ ਚਲੋ, ਥੜ੍ਹੇ ਚਲੋ, ਬੜ੍ਹੇ ਚਲੋ। ਚੰਗਾ ਭਲਾ ਟਾਈਟਲ ਬਦਲ ਕੇ ਕਰੂਪ ਨਾਮ ਰੱਖਿਆ ਜੈਨ ਬੁਧਿਜ਼ਮ। ਪਰ ਕਿਤਾਬ ਵਧੀਐ। ਇਸ ਸਦਕਾ ਲੱਖਾਂ ਪੱਛਮੀ ਲੋਕ ਜੈਨ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਜਾਣ ਗਏ। ਇਸ ਨਾਲ ਬਹੁਤਿਆਂ ਦਾ ਭਲਾ ਹੋਇਆ।

ਹੰਫਰੀ, ਡੀ.ਟੀ. ਸੁਜ਼ੂਕੀ ਦਾ ਮੁਰੀਦ ਸੀ। ਮੁਰਸ਼ਦ ਦੀ ਤਾਬਿਆਦਾਰੀ ਜਿਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਕੀਤੀ ਉਵੇਂ ਪੱਛਮ ਵਿਚ ਹੋਰ ਕਿਸੇ ਨੇ ਨਹੀਂ ਕੀਤੀ। ਤਾ ਉਮਰ ਸੁਚੁਕੀ ਦਾ ਮੁਰੀਦ ਰਿਹਾ।

ਗੁਡੀਆ ਸਵੇਰੇ ਕਹਿ ਰਹੀ ਸੀ, ਉਸ ਨੇ ਦੇਵਗੀਤ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ- ਮੇਰੇ ਵਾਂਗ ਇਕ ਮਹੀਨਾ ਓਸ਼ੋ ਨਾਲ ਰਹੋ ਫਿਰ ਪਤਾ ਲਗੇ ਸਖਤੀ ਕੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਮੈਨੂੰ ਪਤੰ ਬੜਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਕੰਮ ਹੈ ਇਹ। ਜਾਗੇ ਹੋਏ ਬੰਦੇ ਨਾਲ ਰਹਿਣਾ ਮੁਸ਼ਕਲ ਹੈ। ਜਿਹੜਾ ਜਾਗਣ ਤੋਂ ਉਪਰ ਉਠ ਗਿਆ ਹੋਵੇ ਉਹ ਤਾਂ ਹੋਰ ਵੀ ਵਡੀ ਮੁਸੀਬਤ ਖੜ੍ਹੀ ਕਰਦੈ।

ਹੰਫਰੀ ਸਹੀ ਮੁਰੀਦ ਸਾਬਤ ਹੋਇਆ, ਸੁਚੁਕੀ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਅਉਧ ਦੇ ਅੰਤ ਤਕ ਉਹ ਵਫਾਦਾਰ ਰਿਹਾ। ਪਲ ਭਰ ਲਈ ਨਹੀਂ ਡੋਲਿਆ। ਉਸ ਦੀ ਇਹ ਅਡੋਲ ਰੂਹ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕਿਤਾਬ ਵਿਚ ਦਿਸ ਪਏਗੀ।

ਇਸ ਬੈਠਕ ਦੀ ਦਸਵੀਂ ਤੇ ਆਖਰੀ ਕਿਤਾਬ। ਛੋਟੇ ਆਕਾਰ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਨੂੰ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਘੱਟ ਲੋਕ ਜਾਣਦੇ ਹਨ ਪਰ ਇਸ ਬਾਰੇ ਛੱਤਾਂ ਤੇ ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਉਚੀ ਆਵਾਜ਼ ਵਿਚ ਦੱਸਣਾ ਬਣਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਹੈ ਚੰਡੀਦਾਸ ਦੇ ਭਜਨ THE SONGS OF CHANDIDAS, ਇਕ ਬੰਗਾਲੀ ਕਮਲਾ, ਬਾਉਲ। ਬਾਉਲ ਲਫਜ਼ ਮਾਇਨੇ ਬੋਲਾ, ਕਮਲਾ। ਚੰਡੀਦਾਸ ਪਿੰਡ ਪਿੰਡ ਗਲੀ ਗਲੀ ਗਾਉਂਦਾ ਫਿਰਦਾ