ਨਹੀਂ ਸਕਦਾ। ਇਹ ਯੂਨਾਨੀ ਹੈ, ਕਜ਼ਾਨਜਾਕਿਸ, ਜ਼ੋਰਬਾ 'ਦ ਗਰੀਕ ਲਿਖਣ ਵਾਲਾ। ਉਸਦਾ ਨਾਮ ਸਹੀ ਕਿਵੇਂ ਉਚਾਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਇਹ ਵੀ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਪਰ ਚੋਰਬਾ 'ਦ ਗਰੀਕ ਸ਼ਾਹਕਾਰ ਹੈ। ਕਿਤਾਬ ਦਾ ਕਰਤਾ ਬੁੱਧ ਨਹੀਂ, ਨਾ ਮਹਾਂਵੀਰ ਪਰ ਛਿਣ ਵਿਚ ਉਹ ਦੋਹਾਂ ਵਿਚੋਂ ਕੋਈ ਇਕ ਬਣ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਦੇਰ ਦਾ ਪੱਕਿਆ ਹੋਇਆ ਫਲ ਆਪਣੀ ਰੁੱਤ ਆਉਣ ਦਾ ਇੰਤਜ਼ਾਰ ਕਰ ਰਿਹਾ ਸੀ।
ਮੇਰੇ ਇਸ਼ਕਾਂ ਵਿਚੋਂ ਜ਼ੋਰਬਾ ਵੀ ਹੈ। ਮੈਂ ਅਦਭੁਤ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਕਰਦਾਂ। ਜ਼ੋਰਬਾ ਅਦਭੁਤ ਬੰਦਾ ਹੈ, ਅਸਲੀ ਨਹੀਂ, ਕਲਪਿਤ ਹੈ ਪਰ ਮੇਰੇ ਲਈ ਉਹ ਅਸਲੀ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਐਪੀਕਿਉਰਸ, ਚਾਰਵਾਕ ਅਤੇ ਦੁਨੀਆਂ ਦੇ ਸਾਰੇ ਪਦਾਰਥਵਾਦੀਆਂ ਦਾ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਤੀਨਿਧਤਾ ਕਰਦਾ ਹੈ ਪਰ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ।
ਇਕ ਥਾਂ ਜ਼ੋਰਬਾ ਆਪਣੇ ਮਾਲਕ ਨੂੰ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ, "ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ ਸਭ ਕੁਝ ਹੈ ਜੀਵਨ ਦੇ ਸਿਵਾਅ ਕਿਉਂਕਿ ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ ਪਾਗਲਪਣ ਨਹੀਂ। ਜੇ ਥੋੜੇ ਬਹੁਤ ਪਾਗਲਪਣ ਦਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਕਰ ਸਕੋ ਤੁਹਾਨੂੰ ਪਤਾ ਲਗ ਜਾਏ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਕੀ ਹੈ।"
ਮੈਂ ਉਸ ਨੂੰ ਸਮਝਦਾਂ, ਉਸ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਕੇਵਲ, ਮੈਂ ਜੁਗਾਂ ਜੁਗਾਂਤਰਾਂ ਤੋਂ ਹੁੰਦੇ ਆਏ ਸਾਰੇ ਜ਼ੋਰਬਿਆਂ ਨੂੰ ਜਾਣਦਾ ਹਾਂ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਪਾਗਲਪਣ ਹੈ। ਪਰ ਮੈਨੂੰ ਥੋੜੀ ਚੀਜ਼ ਨਾਲ ਸਬਰ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ। ਮੈਂ ਏਨਾ ਪਾਗਲ ਹਾਂ ਜਿੰਨਾ ਕੋਈ ਹੋ ਸਕੇ- ਸੰਪੂਰਣ। ਜੇ ਤੁਸੀਂ ਥੋੜੇ ਕੁ ਸ਼ੰਦਾਈ ਹੁੰਦੇ ਤਾਂ ਥੋੜੀ ਕੁਜ਼ਿੰਦਗੀ ਨੂੰ ਜਾਣ ਲੈਂਦੇ ਪਰ ਥੋੜਾ ਕੁ ਜਾਣਨ ਨਾਲੋਂ ਤਾਂ ਬਿਲਕੁਲ ਅਨਜਾਣ ਹੋਣਾ ਚੰਗਾ।
ਜ਼ੋਰਬਾ, ਵਿਚਾਰਾ ਗਰੀਬ ਜ਼ੋਰਬਾ, ਅਨਪੜ੍ਹ, ਮਜ਼ਦੂਰ ਉਚਾ ਲੰਮਾ ਰਿਸ਼ਟ ਪੁਸ਼ਟ ਹੋਵੇਗਾ, ਪਾਗਲ ਵੀ। ਉਸਨੇ ਆਪਣੇ ਮਾਲਕ ਨੂੰ ਵਡੀ ਸਿਖਿਆ ਦਿੱਤੀ- ਪਾਗਲ ਹੋ ਜਾਉ ਥੋੜੇ ਬਹੁਤ। ਮੈਂ ਕਹਿਨਾ ਥੋੜਾ ਜਿੰਨਾ ਪਾਗਲ ਹੋਣ ਨਾਲ ਕੀ ਬਣਦੈ, ਪੂਰੇ ਪਾਗਲ ਹੋਵੋ। ਪੂਰਾ ਪਾਗਲਪਣ ਬੰਦਗੀ ਰਾਹੀਂ ਹਾਸਲ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਤੁਹਾਡੀ ਬਸ ਹੋ ਜਾਏਗੀ। ਤੁਸੀਂ ਇਹਨੂੰ ਪਚਾ ਨਹੀਂ ਸਕੋਗੇ, ਇਹ ਤੁਹਾਨੂੰ ਹਜ਼ਮ ਕਰ ਜਾਏਗਾ। ਜੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਬੰਦਗੀ ਕੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਫਿਰ ਤੁਸੀਂ ਭਸਮ ਹੋ ਜਾਉਗੇ। ਮੈਂ ਇਕ ਨਵਾਂ ਨਾ ਘੜਿਆ ਹੈ- ਜ਼ੋਰਬਾ 'ਦ ਬੁੱਧਾ।
ਜ਼ੋਰਬਾ 'ਦ ਬੁੱਧਾ ਸਿੰਥੇਸਿਸ ਹੋ ਗਿਆ ਹੈ। ਮੈਨੂੰ ਕਜ਼ਾਨਜ਼ਾਕਿਸ਼ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਹੈ ਜਿਸਨੇ ਆਰਟ ਦਾ ਏਡਾ ਵਡਾ ਕੰਮ ਕੀਤਾ ਪਰ ਮੈਨੂੰ ਉਸ ਉਪਰ ਅਫਸੋਸ ਵੀ ਹੈ, ਉਹ ਅਜੇ ਅੰਧਕਾਰ ਵਿਚ ਹੈ। ਤੇਰਾ ਕੋਈ ਉਸਤਾਦ ਚਾਹੀਦਾ ਸੀ ਕਜ਼ਾਨਜ਼ਾਕਿਸ਼ ਤੇ ਨਾਲ ਬੰਦਗੀ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਤੈਨੂੰ ਵੀ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਲੱਗਣਾ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਕੀ ਹੈ।
