ਬੁੱਧ ਇਕ ਦਿਨ ਹੱਥ ਵਿਚ ਕੰਵਲਬੁਲ ਫੜੀ ਸਵੇਰ ਵੇਲੇ ਦਾ ਪ੍ਰਵਚਨ ਦੇਣ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ। ਬੈਠ ਕੇ ਉਹ ਫੁੱਲ ਵਲ ਦੇਖਦੇ ਰਹੇ, ਕੋਈ ਬੋਲ ਨਹੀਂ ਬੋਲਿਆ। ਦਸ ਹਜ਼ਾਰ ਭਿੱਖੂਆਂ ਦੀ ਸਭਾ ਉਲਝਣ ਵਿਚ ਪੈ ਗਈ। ਇਉਂ ਤਾਂ ਕਦੀ ਹੋਇਆ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਪਹਿਲੀ ਗੱਲ ਤਾਂ ਇਹ ਕਿ ਖਾਲੀ ਹੱਥ ਆਉਣ ਵਾਲਾ ਬੁੱਧ ਅੱਜ ਪਹਿਲੀ ਵਾਰ ਕੰਵਲ ਫੁਲ ਲੈ ਆਇਆ। ਫਿਰ, ਉਹ ਆਉਂਦਿਆਂ ਹੀ ਪ੍ਰਵਚਨ ਦੇਣ ਲੱਗ ਜਾਇਆ ਕਰਦਾ, ਅੱਜ ਮਿੰਟ ਘੰਟੇ ਬੀਤ ਗਏ, ਫੁੱਲ ਵਲ ਦੇਖੀ ਗਿਆ। ਕਈਆਂ ਨੇ ਸੋਚਿਆ ਹੋਣਾ ਇਸ ਦੀ ਮੱਤ ਮਾਰੀ ਗਈ। ਇਕ ਬੰਦਾ ਸੀ ਕੇਵਲ ਜਿਹੜਾ ਬਾਕੀਆਂ ਨਾਲ ਸਹਿਮਤ ਨਾ ਹੋਇਆ। ਹੱਸ ਪਿਆ। ਇਹ ਸ਼ਖਸ ਸੀ ਮਹਾਂਕਾਸਪ।

ਬੁੱਧ ਨੇ ਨਜ਼ਰਾਂ ਉਪਰ ਉਠਾਈਆਂ, ਹੱਸ ਪਿਆ ਅਤੇ ਮਹਾਂਕਾਸਪ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਬੁਲਾ ਕੇ ਕੰਵਲ ਫੁੱਲ ਦੇ ਦਿੱਤਾ। ਸਭਾ ਇਹ ਕਹਿਕੇ ਸਮਾਪਤ ਕਰ ਦਿੱਤੀ- ਜਿਸ ਦੇ ਤੁਸੀਂ ਅਧਿਕਾਰੀ ਸਉ ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੇ ਦਿੱਤਾ, ਜਿਸ ਕਾਸੇ ਦਾ ਮਹਾਂਕਾਸਪ, ਹੱਕਦਾਰ ਸੀ ਉਸ ਨੂੰ ਮਿਲ ਗਿਆ। ਸਹੀ ਹੋਇਆ। ਵਰ੍ਹਿਆਂ ਤੋਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਬੋਲਾਂ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਵਚਨ ਸੁਣਾਉਂਦਾ ਆਇਆ ਹਾਂ, ਤੁਹਾਡੇ ਤੇ ਕੋਈ ਅਸਰ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ, ਤੁਹਾਨੂੰ ਗੱਲ ਸਮਝ ਹੀ ਨਹੀਂ ਆਈ ਕੋਈ। ਅੱਜ ਮੈਂ ਖਾਮੋਸ਼ੀ ਦਾ ਪਾਠ ਪੜ੍ਹਾਇਆ ਜਿਸ ਨੂੰ ਮਹਾਂਕਾਸਪ ਸਮਝ ਗਿਆ ਤੇ ਹੱਸ ਪਿਆ। ਇਸ ਗੁਥੀ ਰਮਜ਼ ਰਾਹੀਂ ਬੁੱਧ ਨੂੰ ਉਤਰਾਧਿਕਾਰੀ ਮਿਲ ਗਿਆ। ਮਹਾਂਕਾਸਪ ਬੁੱਧ ਦਾ ਜਾਨਸ਼ੀਨ ਹੋ ਗਿਆ। ਅਜੀਬ ਢੰਗ ਤਰੀਕੇ।

ਮਹਾਂਕਾਸਪ ਦੇ ਚੇਲਿਆਂ ਨੇ ਉਸ ਬਾਰੇ ਕੁਝ ਚੀਜ਼ਾਂ ਕਲਮਬਧ ਕੀਤੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਮਹਾਂਕਾਸਪ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਕਿਹਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਆਪ ਉਸ ਨੇ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਲਿਖਿਆ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਚੇਲਿਆਂ ਨੇ ਲਿਖਿਆ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਵੀ ਆਪਣੇ ਨਾਮ ਨਹੀਂ ਲਿਖੇ। ਇਹ ਲਿਖਤਾਂ ਅਨਾਮ ਹਨ। ਪਰ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਲਿਖਿਆ, ਬਹੁਤ ਸੁਹਣਾ ਲਿਖਿਆ। ਜਿਵੇਂ ਪੂਰਨਮਾਸੀ ਦੇ ਚੰਦ ਦੀਆਂ ਛਾੜੀਆਂ ਹੋਣ। ਸਾਰੀਆਂ ਨੂੰ ਇਕੱਠੀਆਂ ਕਰਕੇ ਜੋੜ ਲਉ। ਪੂਰਾ ਚੰਦ ਰੋਸ਼ਨ ਹੋ ਜਾਵੇਗਾ। ਜੋੜਨ ਦਾ ਭੇਦ ਬੰਦਗੀ ਰਾਹੀਂ ਪਤਾ ਲਗਦਾ ਹੈ।

ਮਹਾਂਕਾਸਪ ਵਿਚੋਂ ਜਿਹੜੀ ਸ਼ਾਖਾ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਈ ਉਹ ਚੰਨ ਹੈ। ਚੰਨ ਦਾ ਮੋਢੀ ਮਹਾਂਕਾਸਪ ਹੈ, ਜ਼ੈਨ ਮਾਇਨੇ ਧਿਆਨ। ਅਜੀਬ, ਬੁੱਧ ਨਹੀਂ ਮਹਾਂਕਾਸਪ ਹੈ ਚੰਨ ਦਾ ਪਿਤਾਮਾ। ਬੁੱਧ ਤਾਂ ਚਾਲੀ ਸਾਲ ਪ੍ਰਵਚਨ ਕਰਦੇ ਰਹੇ, ਮਹਾਂਕਾਸਪ ਕਦੇ ਨਹੀਂ ਬੋਲਿਆ। ਕਦੀ ਕਿਸੇ ਨੇ ਉਸਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਜੇ ਸੁਣੀ ਤਾਂ ਹਾਸੇ ਦੀ ਆਵਾਜ਼ ਸੁਣੀ। ਜੇ ਤੁਹਾਡਾ ਆਖਣਾ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਵੀ ਬੋਲਣ ਦੀ ਇਕ ਕਿਸਮ ਹੈ ਤਾਂ ਤੁਹਾਡੀ ਮਰਜੀ। ਇਕ ਤਰੀਕੇ ਇਹ ਵੀ ਗੱਲ ਕਰਨਾ ਹੀ ਹੈ, ਮਤਲਬ ਹੈ ਕਿ ਸਾਰੀ ਰਚਨਾ ਮਜ਼ਾਕ ਹੈ ਮਹਿਜ਼। ਬੁੱਧ ਨੂੰ ਇਹ ਕਹਿਣਾ ਹੈ- ਕਿਆ ਮਜ਼ਾਕ ਐ।