ਤੀਜੀ ਮਾਬਿਲ ਕੋਲਿਨਜ਼ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਪੰਥ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ, LIGHT OF PATH, ਜਿਸ ਕਿਸੇ ਨੇ ਉਚਾਣ ਵਲ ਯਾਤਰਾ ਕਰਨੀ ਹੋਏ ਉਸ ਨੂੰ ਪੰਥ ਦੀ ਰੋਸ਼ਨੀ ਜਾਣਨੀ ਪਵੇਗੀ। ਆਕਾਰ ਪੱਖੋਂ ਇਹ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਕਿਤਾਬ ਹੈ, ਥੋੜੇ ਕੁ ਵਰਕੇ, ਜੇ ਗੁਣ ਦੇਖੀਏ ਤਾਂ ਸਭ ਤੋਂ ਵੱਡੀ। ਸਭ ਤੋਂ ਮਹਾਨ, ਅਜੂਬਿਆਂ ਦਾ ਅਜੂਬਾ। ਇਹ ਆਧੁਨਿਕ ਵਕਤ ਵਿਚ ਲਿਖੀ ਗਈ। ਕਰਤਾ ਮੋਬਿਲ ਕੋਲਿਨਜ਼ ਨੂੰ ਕੋਈ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦਾ। ਲੇਖਕ ਨੇ ਆਪਣਾ ਪੂਰਾ ਨਾਮ ਵੀ ਕਦੀ ਨਹੀਂ ਲਿਖਿਆ, ਬਸ ਦੋ ਅਖਰ ਲਿਖ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, M.C. ਐਮ.ਸੀ. ਦੇ ਕੁਝ ਦੋਸਤਾਂ ਤੋਂ ਇਤਫਾਕਨ ਮੈਨੂੰ ਉਸ ਦਾ ਪੂਰਾ ਨਾਮ ਪਤਾ ਲੱਗਾ।

ਕੇਵਲ ਐਮ.ਸੀ ਕਿਉਂ? ਮੈਨੂੰ ਪਤੰ। ਲੇਖਕ ਤਾਂ ਮਹਿਜ਼ ਵਾਹਨ ਹੋਇਆ ਕਰਦੈ, ਰੋਸ਼ਨੀ ਦਾ ਪੰਥ ਵਿਚ ਤਾਂ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਇਹੋ ਹੈ। ਕੋਈ ਸੂਫੀ, ਕੋਈ ਖਿਜ਼ਰ, ਕੋਈ ਰੂਹ ਹੋਇਆ ਕਰਦੀ ਹੈ ਜਿਹੜੀ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਅਗਵਾਈ ਕਰਦੀ ਹੈ, ਰਾਹ ਦਿਖਾਉਂਦੀ ਹੈ, ਮਦਦਗਾਰ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਤੁਹਾਨੂੰ ਦੱਸਿਆ ਸੀ ਇਸ ਬਾਰੇ,

ਐਮ.ਸੀ ਦੇ ਕੰਮ ਪਿਛੇ ਉਹੀ ਹੈ। ਐਮ.ਸੀ. ਥਿਓਸੋਫਿਸਟ ਸੀ, ਬ੍ਰਹਮ ਵਿਦਿਆਵਾਦੀ। ਮੈਨੂੰ ਤਾ ਇਹ ਵੀ ਨਹੀਂ ਪਤਾ ਉਹ ਮਰਦ ਹੈ ਕਿ ਔਰਤ, ਪਰ ਇਸ ਨਾਲ ਕੀ ਫਰਕ ਪੈਂਦੇ, ਕੀ ਪਤਾ ਖਿਜ਼ਰ ਜਾਂ ਸੂਫੀ ਵਲੋਂ ਕੀਤੀ ਅਗਵਾਈ ਦਾ ਖਿਆਲ ਉਸ ਨੂੰ ਪਸੰਦ ਨਾ ਆਇਆ ਹੋਵੇ। ਪਰ ਐਮ.ਸੀ. ਬਹੁਤ ਖੁਸ਼ ਹੋਵੇ ਜੇ ਮੈਂ ਉਸਦੇ ਥਿਓਸਾਫੀਕਲ ਨਾਮ ਦੇ ਬਰਾਬਰ ਕੇ ਐਚ ਕਹਿ ਦਿਆਂ। ਕੋਈ ਵੀ ਨਾਮ ਚੱਲੇਗਾ। ਨਾਮ ਨਾਲ ਕੋਈ ਫਰਕ ਨਹੀਂ ਪੈਣਾ। ਮਾਸਟਰ ਕੇ.ਐਚ. ਜਾਂ ਮਿਸਟਰ ਖਿਜ਼ਰ ਇਕੋ ਗੱਲ ਐ। ਪਰ ਕਿਤਾਬ ਬੜੀ ਲਾਹੇਵੰਦੀ ਹੈ। ਜਿਸ ਨੇ ਵੀ ਲਿਖੀ, ਜਿਸ ਨੇ ਵੀ ਲੇਖਕ ਨੂੰ ਰਾਹ ਦਿਖਾਇਆ, ਇਹ ਕੋਈ ਮਸਲਾ ਨਹੀਂ, ਕਿਤਾਬ ਸੁਨਹਿਰੀ ਮੀਨਾਰ ਵਾਂਗ ਖਲੋਤੀ ਹੈ।

ਚੌਥੀ ਕਿਤਾਬ। ਮੈਂ ਠੀਕ ਹਾਂ, ਇਸ ਗਲ ਕਰਕੇ ਫਿਕਰਮੰਦ ਨਾ ਹੋ ਜਾਣਾ ਕਿ ਮੈਂ ਠੀਕ ਗਿਣ ਰਿਹਾਂ। ਇਤਫਾਕਨ ਹੋ ਜਾਂਦੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਵੀ। ਚੌਥੀ ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਔਰਤ ਹੈ ਲੱਲਾ। ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਉਸ ਨੂੰ ਏਨਾ ਪਿਆਰ ਕਰਦੇ ਨੇ ਕਿ ਸਤਿਕਾਰ ਨਾਲ ਲੱਲ ਕਹਿੰਦੇ ਹੁੰਦੇ ਨੇ, ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਦੋ ਲਫਜ਼ ਨੇ ਕੇਵਲ, ਇਕ ਅੱਲਾ ਦੂਜਾ ਲੱਲਾ। ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਨੜਿੰਨਵੇਂ ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਮੁਸਲਮਾਨ ਨੇ, ਜਦੋਂ ਉਹ ਕਹਿੰਦੇ ਨੇ ਅਸੀਂ ਬਸ ਦੋ ਲਫਜ਼ ਅੱਲਾ ਤੇ ਲੱਲਾ ਜਾਣਦੇ ਹਾਂ, ਉਹ ਖਾਸ ਗੱਲ ਕਰ ਜਾਂਦੇ ਨੇ।

ਲੱਲਾ ਨੇ ਕੋਈ ਕਿਤਾਬ ਨਹੀਂ ਲਿਖੀ। ਅਨਪੜ੍ਹ ਸੀ ਪਰ ਬਹਾਦਰ ਸਾਰੀ ਉਮਰ ਨਿਰਵਸਤਰ ਰਹੀ। ਧਿਆਨ ਰਹੇ, ਇਹ ਪੂਰਬ ਹੈ ਤੇ ਇਹ ਗੱਲ ਸੈਂਕੜੇ ਸਾਲ ਪਹਿਲਾਂ ਦੀ ਹੈ। ਉਹ ਖੂਬਸੂਰਤ ਔਰਤ ਸੀ, ਕਸ਼ਮੀਰੀ ਹੁੰਦੇ ਈ ਸੁਹਣੇ ਨੇ। ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਜੇ ਸੁਹਣੇ ਨੇ ਤਾਂ ਬਸ ਉਹੀ। ਜਿਹੜਾ ਕਬੀਲਾ