ਬਰਨਾਰਡ ਸ਼ਾਅ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਇਨਕਲਾਬੀ ਲਈ ਨਿਯਮਾਵਲੀ ਨੂੰ ਲੋਕ ਭੁੱਲ ਗਏ ਪਰ ਮੈਨੂੰ ਯਾਦ ਹੈ। ਮੈਂ ਅਦਭੁਤ ਵਸਤਾਂ, ਅਦਭੁਤ ਲੋਕ, ਅਦਭੁਤ ਥਾਵਾਂ ਚੁਣਦਾ ਹਾਂ। ਇਹ ਕਿਤਾਬ ਸ਼ਾਅ ਉਪਰ ਜਿਵੇਂ ਆਕਾਸ਼ੋਂ ਉਤਰੀ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਆਪ ਤਾਂ ਉਹ ਸ਼ੰਕਾਵਾਦੀ ਸੀ। ਨਾ ਉਹ ਸਾਧੂ ਸੀ, ਨਾ ਪਹੁੰਚਿਆ ਹੋਇਆ, ਨਾ ਰੂਹਾਨੀਅਤ ਬਾਰੇ ਉਸ ਨੇ ਕਦੀ ਸੋਚਿਆ। ਹੋ ਸਕਦੈ ਉਸ ਨੇ ਇਹ ਲਫਜ਼ ਜਾਗਰਣ, ਸੁਣਿਆ ਤਕ ਨਾ ਹੋਵੇ। ਉਹ ਬਿਲਕੁਲ ਵਖਰੀ ਦੁਨੀਆਂ ਦਾ ਵਾਸੀ ਸੀ।

ਗਲ ਤੁਰ ਪਈ ਹੈ ਤਾਂ ਦੱਸ ਦਿਆਂ ਉਸ ਨੂੰ ਇਕ ਕੁੜੀ ਨਾਲ ਇਸ਼ਕ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਸ ਨਾਲ ਵਿਆਹ ਕਰਾਉਣ ਦਾ ਇਛੁਕ ਸੀ ਪਰ ਕੁੜੀ ਉਚਤਮ ਰੂਹਾਨੀ ਮੰਜ਼ਲ ਪਾਉਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸੀ। ਉਹ ਸੱਚ ਦੀ ਅਭਿਆਖੀ ਸੀ, ਭਾਰਤ ਵਿਚ ਆ ਗਈ। ਹੋਰ ਕੋਈ ਨਹੀਂ, ਇਹ ਐਨੀ ਬੇਸੈੱਟ ਸੀ। ਰੱਬ ਦਾ ਸ਼ੁਕਰ ਜੀਬੀ ਸ਼ਾਅ ਵਿਆਹ ਵਾਸਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਮਨਾ ਨਾ ਸਕਿਆ ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਅਸੀਂ ਇਕ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਔਰਤ, ਤਾਕਤਵਰ ਸ਼ਖਸਿਅਤ ਤੋਂ ਵੰਚਿਤ ਹੋ ਜਾਂਦੇ। ਉਸ ਦੀ ਦਿਬ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ, ਉਸਦਾ ਪਿਆਰ, ਉਸਦੀ ਸਿਆਣਪ... ਹਾਂ, ਉਹ ਜਾਦੂਗਰਨੀ ਸੀ। ਸੱਚ ਮੰਨੋ ਜਾਦੂਗਰਨੀ ਸੀ ਉਹ। ਚੁੜੇਲ ਨਹੀਂ, ਜਾਦੂਗਰਨੀ। ਸੁਹਣੇ ਅੰਗਰੇਜ਼ੀ ਲਫਜ਼ Witch ਮਾਇਨੇ ਸਿਆਣੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਇਹ ਮਰਦ ਪ੍ਰਧਾਨ ਸੰਸਾਰ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਆਦਮੀ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ ਉਸ ਨੂੰ ਬੁੱਧ ਆਖਦੇ ਹਨ, ਈਸਾ, ਪੈਗ਼ੰਬਰ ਆਖਦੇ ਹਨ, ਜਦੋਂ ਔਰਤ ਨੂੰ ਗਿਆਨ ਹਾਸਲ ਹੋ ਜਾਏ ਉਸ ਨੂੰ Witch ਆਖਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਵਿਚਲੀ ਥੇਇਨਸਾਫੀ ਦੇਖੋ। ਪਰ ਇਸ Witch ਲਫਜ਼ ਦਾ ਮੁਢਲਾ ਅਰਥ ਬਹੁਤ ਸਹੀ ਸੀ, ਸਿਆਣੀ।

ਇਨਕਲਾਬੀ ਲਈ ਨਿਯਮਾਵਲੀ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਵਾਕ ਹੈ, ਪਹਿਲੀ ਹਦਾਇਤ ਹੈ : ਕਿਧਰੇ ਕੋਈ ਸੁਨਹਿਰੀ ਨਿਯਮ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਇਹ ਪਹਿਲਾ ਨਿਯਮ ਹੈ। ਇਹ ਨਿਕਾ ਜਿਹਾ ਵਾਕ ਕਮਾਲ ਦਾ ਹੈ। ਕਿਧਰੇ ਸੁਨਹਿਰੀ ਨਿਯਮ ਨਹੀਂ ਹਨ। ਬਿਲਕੁਲ ਸਹੀ, ਨਹੀਂ ਹਨ, ਇਹੀ ਹੈ ਸੁਨਹਿਰੀ ਨਿਯਮ। ਬਾਕੀ ਨਿਯਮਾਂ ਦੇ ਅਧਿਐਨ ਵਾਸਤੇ ਤੁਹਾਨੂੰ ਕਿਤਾਬ ਲੈਣੀ ਪਵੇਗੀ। ਇਸ ਕਿਤਾਬ ਉਪਰ ਧਿਆਨ ਜਮਾਉ। ਜਦੋਂ ਮੈਂ ਕਹਾਂ ਪੜ੍ਹੋ, ਉਦੋਂ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਨਹੀਂ। ਉਦੋਂ ਭਾਸ਼ਾ ਨਾਲ ਵਾਕਫੀ ਕੰਮ ਸਾਰ ਦਏਗੀ ਬਸ।

ਨੌਵੀ ਕਿਤਾਬ ... ਠੀਕ ਹੈ ਦੇਵਗੀਤ ? ਨੌਵੀਂ ?

ਕਦੀ ਕਦਾਈਂ ਸੁਣਕੇ ਖੁਸ਼ੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਮੈਂ ਠੀਕ ਵੀ ਹੁੰਨਾਂ। ਚਾਲੀ ਸਾਲ ਤੱਕ ਮੈਂ ਕਦੀ ਨਹੀਂ ਸੁਣਿਆ ਸੀ ਮੈਂ ਠੀਕ ਹਾਂ। ਪਰਿਵਾਰ ਦੇ ਕਿਸੇ ਜੀ ਨੇ ਨਹੀਂ ਕਿਹਾ। ਮੈਂ ਗਲਤ ਹੁੰਦਾ ਹਮੇਸ਼। ਰੱਬ ਦਾ