ਅਧਿਆਇ ਨੌਵਾਂ

ਹੁਣ ਮੇਰਾ ਸਮਾਂ ਹੈ। ਮੇਰਾ ਨੀ ਖਿਆਲ ਦੰਦਾਨਸਾਜ਼ ਅੱਗੇ ਕੁਰਸੀ ਤੇ ਬੈਠਾ ਕੋਈ ਮਰੀਜ਼ ਭਾਸ਼ਣ ਕਰਦਾ ਹੋਵੇ। ਮੈਂ ਮਾਣ ਮਹਿਸੂਸ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹਾਂ। ਬੁੱਧ ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਈਰਖਾ ਕਰਦੇ ਨੇ, ਮੈਨੂੰ ਦਿਸ ਰਹੇ ਨੇ।

ਪਿਛੋਂ ਯਾਦ ਆਈ ਗੱਲ ਜਾਰੀ ਹੈ। ਅੱਜ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਕਿਤਾਬ ਹਾਸ ਦੀ ਹੈ, ਮਨ ਦੀ ਹੋਣੀ, THE DESTINY F MIND, ਉਸਦਾ ਨਾਂ ਕਿਵੇਂਲੈਣਾ ਹੈ, ਪੱਕਾ ਪਤਾ ਨਹੀਂ। ਕਿਤਾਬ ਹਰਮਨ ਪਿਆਰੀ ਨਹੀਂ ਕਿਉਂਕਿ ਬਹੁਤੀ ਗਹਿਰੀ ਹੈ। ਲਗਦੇ ਇਹ ਹਾਸ ਜਰਮਨ ਹੋਣਾ ਤਾਂ ਵੀ ਬੜੀ ਪਤੇ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਲਿਖ ਦਿੱਤੀ। ਸ਼ਾਇਰ ਨਹੀਂ ਉਹ, ਹਿਸਾਬਦਾਨ ਵਾਂਗ ਲਿਖਦੈ। ਇਸ ਬੰਦੇ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਇਕ ਨਵਾਂ ਲਫਜ਼ ਦਿੱਤਾ ਫਿਲੋਸੀਆ Philosia.

ਫਿਲਾਸਫੀ ਮਾਇਨੇ ਸਿਆਣਪ ਨਾਲ ਪਿਆਰ, ਫਿਲੋ - ਪਿਆਰ, ਸੋਫੀਆ - ਸਿਆਣਪ ਪਰ ਇਹ ਲਫਜ਼ ਦਰਸ਼ਨ ਵਾਸਤੇ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਦਰਸ਼ਨ ਵਸਤੂਆਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸੰਪੂਰਨਤਾ ਵਿਚ ਦੇਖਣ ਦਾ ਨਾਮ ਹੈ। ਫਿਲਾਸਫੀ ਲਫਜ਼ ਰੁਖਾ ਹੈ। ਖੁਰਦਰਾ।

ਆਪਣੀ ਕਿਤਾਬ ਮਨ ਦੀ ਹੋਣੀ ਵਿਚ ਹਾਸ, ਦਰਸ਼ਨ ਵਾਸਤੇ ਫਿਲਾਸਫੀ ਸ਼ਬਦ ਨਹੀਂ ਵਰਤਦਾ, ਫਿਲੋਸੀਆ ਲਿਖਦਾ ਹੈ। ਵਿਲੇ ਮਾਇਨੇ ਪਿਆਰ ਤੇ ਓਸੀਆ ਮਾਇਨੇ ਸੱਚ, ਸਤਿ, ਅਨੰਤ ਸਚ, ਗਿਆਨ ਨਾਲ ਜਾਂ ਅਕਲ ਨਾਲ ਪਿਆਰ ਨਹੀਂ, ਸੱਚ ਨਾਲ ਪਿਆਰ, ਹਜ਼ਮ ਆਏ ਜਾਂ ਨਾ, ਕੋਈ ਪ੍ਰਵਾਹ ਨਹੀਂ।

ਉਨ੍ਹਾਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਵਿਚੋਂ ਇਕ ਹੈ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੇ ਪੂਰਬ ਅਤੇ ਪੱਛਮ ਇਕ ਦੂਜੇ ਦੇ ਨੇੜੇ ਕਰ ਦਿੱਤੇ। ਹਾਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਨੇੜੇ ਲਿਆ ਸਕਦੀਆਂ ਹਨ ਹੋਰ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦੀਆਂ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਮੇਲ ਨਹੀਂ ਕਰਾ ਸਕਦੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ, ਮੇਲ ਆਦਮੀ ਕਰਾਏਗਾ ਕਿਤਾਬ ਨਹੀਂ। ਤੇ ਹਾਸ ਅਜਿਹਾ ਆਦਮੀ ਨਹੀਂ। ਕਿਤਾਬ ਵਧੀਆ ਹੈ ਉਸਦੀ, ਆਪ ਉਹ ਆਮ ਬੰਦਾ ਹੈ। ਸਹੀ ਮਿਲਾਪ ਕਰਾਉਣ ਲਈ ਕੋਈ ਬੁੱਧ, ਕੋਈ ਬੋਧੀ ਧਰਮਾਂ, ਈਸਾ, ਮੁਹੰਮਦ ਜਾਂ ਬਾਲ ਸ਼ਿਮ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਗੱਲ ਮੁਕਾਈਏ, ਬੰਦਗੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ, ਮੇਰਾ ਨੀ ਮਨ ਮੰਨਦਾ ਹਾਸ ਨੇ ਕਦੀ ਬੰਦਗੀ ਕੀਤੀ ਹੋਵੇ। ਹੋ ਸਕਦੇ ਉਸ ਨੇ ਧਿਆਨ ਲਾਇਆ ਹੋਵੇ ਕਦੇ, ਜਰਮਨਾ ਨੂੰ ਕੰਸਟਰੇਸ਼ਨ ਕੈਂਪ ਲਾਉਣ ਦੀ ਜਾਚ ਹੈ। ਮੈਂ ਮੈਡੀਟੇਸ਼ਨ ਕੈਂਪ ਲਾਉਨਾ, ਜਰਮਨ ਕੰਸੈਂਟਰੇਸ਼ਨ ਕੈਂਪ ਲਾਉਂਦੇ ਰਹੇ। ਜਰਮਨੀ ਕੰਸੈਂਟਰੇਸ਼ਨ ਹੈ ਮੈਡੀਟੇਸ਼ਨ ਨਹੀਂ। ਹਾਂ ਇਕ ਵਾਰ ਜਰਮਨੀ ਵਿਚ ਵੀ ਇਕ ਸਾਧਕ ਪੈਦਾ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ ਪਰ ਇਹ ਤਾਂ ਇਕ ਅਪਵਾਦ ਸੀ, ਆਮ ਅਜਿਹਾ ਨਹੀਂ ਹੋਇਆ। ਮੈਂ ਐਖਰਟ Eckhart ਨੂੰ ਜਾਣਦਾਂ, ਬੋਇਹਮ Bochme ਨੂੰ ਜਾਣਦਾਂ।