ਅਧਿਆਇ ਬਾਹਰਵਾਂ

ਲਉ ਜੀ ਇਹ ਦੇਰ ਤੋਂ ਭੁਲੀਆਂ ਵਿਸਰੀਆਂ ਕਿਤਾਬਾਂ ਹਨ post postscript. ਤੁਸੀਂ ਮੇਰੀ ਮੁਸ਼ਕਲ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਸਮਝ ਪਾਉਗੇ। ਜਿਥੋਂ ਤਕ ਮੇਰੀ ਯਾਦਦਾਸ਼ਤ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਪੜ੍ਹਨ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਹੋਰ ਮੈਂ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ, ਦਿਨ ਰਾਤ, ਲਗਭਗ ਅੱਧੀ ਸਦੀ। ਚੋਣ ਕਰਨੀ ਸਭ ਤੋਂ ਔਖਾ ਕੰਮ ਹੈ। ਪਰ ਆਪਣੀਆਂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਬੈਠਕਾਂ ਵਿਚ ਇਹ ਕੰਮ ਮੈਂ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਹੀ ਚੁਕਿਆ ਸੋ ਹੁਣ ਜ਼ਿਮੇਵਾਰੀ ਤੁਹਾਡੇ ਉਪਰ ਆ ਪਈ ਹੈ।

ਪਹਿਲਾ ਹੈ ਮਾਰਟਿਨ ਬੂਬਰ। ਜੇ ਮਾਰਟਿਨ ਬੂਥਰ ਦੀ ਕਿਤਾਬ ਸ਼ਾਮਲ ਨਾ ਕੀਤੀ ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਮਾਫ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਾਂਗਾ। ਪਸ਼ਚਾਤਾਪ ਵਜੋਂ ਉਸ ਦੀਆਂ ਦੋ ਕਿਤਾਬਾਂ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕਰਨਾ ਹੈ, ਪਹਿਲੀ ਹਸੀਦਵਾਦ ਦੀਆਂ ਸਾਖੀਆਂ, ਜੋ ਚੰਨੇ ਵਾਸਤੇ ਡੀ.ਟੀ. ਸੁਜ਼ੂਕੀ ਨੇ ਕੀਤਾ। ਉਹੀ ਬੂਥਰ ਨੇ ਹਸੀਦਵਾਦ ਵਾਸਤੇ ਕੀਤਾ। ਤਲਾਸ਼ ਕਰਨ ਵਾਲਿਆਂ ਵਾਸਤੇ ਦੋਵਾਂ ਨੇ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਕੰਮ ਕੀਤਾ। ਪਰ ਇਹ ਕਹਿਣ ਵਾਸਤੇ ਮੈਨੂੰ ਮਾਫ ਕਰ ਦਿਉ ਕਿ ਸੁਜ਼ੂਕੀ ਨੂੰ ਗਿਆਨ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ ਬੂਥਰ ਨੂੰ ਨਹੀਂ।

ਬੂਥਰ ਮਹਾਨ ਲੇਖਕ ਸੀ, ਫਿਲਾਸਫਰ, ਚਿੰਤਕ ਸਭ ਕੁਝ ਸੀ ਪਰ ਇਹ ਨਿਕੇ ਨਿਕੇ ਗੁਣ ਤਾਂ ਖੇਡਣ ਵਾਸਤੇ ਖਿਡੌਣੇ ਨੇ ਬਸ। ਤਾਂ ਵੀ ਉਸ ਦਾ ਨਾਮ ਸਤਿਕਾਰ ਨਾਲ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਉਸ ਬਰੀਰ ਤਾਂ ਜਹਾਨ ਨੂੰ ਹਸੀਦ ਲਫਜ਼ ਦਾ ਪਤਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੋਣਾ ਸੀ।

ਬੂਥਰ ਹਸੀਦਿਕ ਪਰਿਵਾਰ ਵਿਚ ਜਨਮਿਆਂ, ਪਰਿਵਰਸ਼ ਹਸੀਦਾਂ ਵਿਚ ਹੋਈ। ਇਹ ਧਰਮ ਉਸਦੇ ਲਹੂ, ਹੱਡ ਤੇ ਮਾਸ ਵਿਚ ਸੀ ਇਸ ਕਰਕੇ ਜਦੋਂ ਉਹ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦਾ ਹੈ ਸਹੀ ਲਗਦਾ ਹੈ ਬੇਸ਼ਕ ਜਿਹੜੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਉਹ ਕਹਿ ਰਿਹਾ ਹੈ ਉਹ ਉਸ ਨੇ ਬਸ ਸੁਣੀਆਂ ਹੋਈਆਂ ਹਨ, ਇਸ ਤੋਂ ਅਗੇ ਹੋਰ ਕੁਝ ਨਹੀਂ। ਸਹੀ ਤਰੀਕੇ ਨਾਲ ਸੁਣਨਾ ਕਿਹੜਾ ਸੌਖਾ ਕੰਮ ਹੈ ਤੇ ਫਿਰ ਉਸ ਨੂੰ ਸਹੀ ਬਿਆਨ ਕਰਨਾ ਹੋਰ ਵੀ ਔਖਾ। ਪਰ ਪੂਰੀ ਪ੍ਰਬੀਨਤਾ ਨਾਲ ਕਰ ਗਿਆ।

ਸੁਜ਼ੂਕੀ ਗਿਆਨੀ ਹੈ ਬੂਬਰ ਨਹੀਂ ਪਰ ਸੁਜ਼ੂਕੀ ਕਾਮਲ ਲੇਖਕ ਨਹੀਂ, ਬੂਬਰ ਹੈ। ਸੁਜ਼ੂਕੀ ਆਮ ਜਿਹਾ ਲੇਖਕ ਹੈ। ਲੇਖਣ ਕਲਾ ਵਿਚ ਬੂਥਰ ਦਾ ਕੱਦ ਬਹੁਤ ਉਚਾ ਹੈ। ਸੁਜ਼ੂਕੀ ਜਾਣਦਾ ਹੈ, ਬੂਬਰ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦਾ, ਉਹ ਤਾਂ ਬਸ ਉਸ ਪਰੰਪਰਾ ਦਾ ਬਿਆਨ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ਜਿਸ ਵਿਚ ਉਹ ਜੰਮਿਆਂ ਪਲਿਆ। ਪਰ ਬਿਆਨ ਪੂਰੀ ਕੋਸ਼ਲਤਾ ਨਾਲ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਸੱਚ ਦੇ ਸਾਰੇ ਪਾਂਧੀਆਂ ਨੂੰ ਹਸੀਦਵਾਦ ਦੀਆਂ ਸਾਖੀਆਂ ਕਿਤਾਬ ਪੜ੍ਹਨੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਖੀਆਂ ਵਿਚ, ਨਿਕੀਆਂ ਨਿਕੀਆਂ ਕਹਾਣੀਆਂ ਵਿਚ ਕਮਾਲ ਦੀ ਸੁਰਧੀ ਹੈ। ਇਹ ਚੰਨ ਨਾਲੋਂ ਵੱਖਰੀਆਂ ਨੇ, ਸੂਫੀਆਂ ਨਾਲੋਂ ਵੀ ਤਿੰਨ ਨੇ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਪਣੀ ਮੌਲਿਕ ਮਹਿਕ ਹੈ, ਕਿਸੇ ਤੋਂ ਉਧਾਰੀ ਨਹੀਂ ਲਈ,