'ਤੁਸੀਂ ਕਿਹੋ ਜਿਹੀਆਂ ਨਕਾਰੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕਰਦੇ ਹੋ। ਅਸੀਂ ਸੁਆਮੀ ਬਣ ਕੇ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਜੀਵਾਂਗੇ। ਰੂਹ ਨੂੰ ਸੱਧਰ ਭਾਵ ਨਾਲ ਬਹਾਦਰ ਬਣਾਵੋ। ਅਸੀ ਫ਼ਿਤਰਤ ਦਾ ਚਮਕਦਾ ਅੰਗ ਹਾਂ, ਜੀਵਨ ਸਾਡੇ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਹੋਵੇਗਾ। ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਕਰੋ ਕਿ ਅਸੀਂ ਤਰਲਿਆਂ ਤੇ ਹਉਕਿਆਂ ਵਿਚ ਸੜਨ ਲਈ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦਾ ਹੋਏ।' ਮੇਰੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਜੀਵਨ ਦਲੇਰੀ ਬੋਲ ਰਹੀ ਸੀ।

'ਤੁਹਾਡੇ ਲਈ ਸਭ ਕੁਝ ਹੋਵੇਗਾ। ਪਰ ਮੇਰੇ ਲਈ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਸਭ ਦਰਵਾਜ਼ੇ ਬੰਦ ਹਨ, ਪਰ ਤੁਸੀਂ ਬਾਰ ਬਾਰ ਯਕੀਨ ਨਾਲ ਆਖਦੇ ਹੋ, ਇਸ ਲਈ ਤਕਦੀਰ ਤੇ ਸ਼ਾਕਰ ਹੋ ਖਾਮੋਸ਼ ਰਹਿੰਦੀ ਹਾਂ। ਇਕ ਮਹਾਤਮਾ ਦਾ ਸੇਵਕ ਵੀ ਮਹਾਤਮਾ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ...।'

ਪਾਲ ਨੇ ਵਿਚੇਂ ਹੀ ਵਾਕ ਛੱਡ ਦਿੱਤਾ। ਅਸੀਂ ਮੁੜ ਸਧਾਰਨ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਆ ਗਏ । ਕੁਝ ਚਿਰ ਲਈ ਚੁੱਪ ਰਹਿੰਦੇ ਹੋਏ ਇਕ ਦੂਜੇ ਤੋਂ ਕੁਝ ਪੁੱਛਣ ਲਈ ਸੋਚ ਰਹੇ ਸਾਂ। ਪਾਲ ਟੇਢੀ ਕੂਹਣੀ ਪਰਨੇ ਖੱਬੀ ਹਥੇਲੀ ਤੇ ਸਿਰ ਰਖੀ ਪਈ ਸੀ। ਉਸ ਦਾ ਜੂੜਾ ਖੁਲ੍ਹ ਚੁੱਕਾ ਸੀ ਅਤੇ ਉਸ ਦੇ ਕੁਝ ਵਾਲ ਚਿੱਟੇ ਸਿਰਹਾਣੇ ਤੇ ਸੇਵੀਆਂ ਵਾਂਗ ਵਲ ਖਾਂਦੇ ਖਿਲਰੇ ਪਏ ਸਨ। ਉਹ ਫ਼ਕੀਰਾਨਾ ਬੇਪਰਵਾਹੀ ਵਿਚ ਉਹਨਾਂ ਰੇਸ਼ਮੀ ਲੱਛਿਆਂ ਦੀ ਸਾਂਭ ਵਲੋਂ ਅਡੋਲ ਸੀ। ਮੇਰੀਆਂ ਉਂਗਲਾਂ ਵਿਚ ਝੁਣਝੁਣੀਆਂ ਤੜਪ ਰਹੀਆਂ ਸਨ ਕਿ ਕਿਉਂ ਨਾ ਬਾਕੀ ਅੱਧੇ ਅਣ- ਖਿਲਰੇ ਕੇਸਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਬੰਧਨ ਤੋਂ ਛੁਡਾ ਕੇ ਖਿਲਾਰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਵੇ। ਗੁੱਤਾਂ ਕਰਨੀਆਂ ਮੂਰਖਤਾ ਜੇਹੀ ਹੈ, ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਕੁਦਰਤ ਦੇ ਸੁਹੱਪਣ ਦੀ ਹਾਰ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਪਾਲ ਇਕ ਹੱਥ ਨਾਲ ਵਿਛਾਈ ਤੇ ਕੱਢੇ ਹਲਕੇ ਗੁਲਾਬੀ ਰੰਗ ਦੇ ਫੁੱਲ ਨੂੰ ਮੁੜ ਮੁੜ ਤੋੜਨ ਦਾ ਨਾਕਾਮ ਯਤਨ ਕਰ ਰਹੀ ਸੀ। ਮੈਂ ਸੁਭਾਵਕ ਆਖਿਆ, 'ਕਿਸੇ ਦੇ ਕੂਲੇ ਦਿਲ ਨੂੰ ਇੰਜ ਨਹੁੰਆਂ ਨਾਲ ਕੋਹਣਾ ਚੰਗਾ ਨਹੀਂ।

'ਪਰ ਮੇਰਾ ਦਿਲ ਕੋਹਣ ਵੇਲੇ ਕਿਸੇ ਦੇ ਮੂੰਹੋਂ ਨਾ ਉਫ ਨਿਕਲੀ, ਇਕ ਪੱਥਰ ਸੱਟ ਵਾਂਗ ਸਭ ਨੇ ਬੁੱਲ ਘੁਟ ਲਏ।'

'ਇਕ ਕਵੀ ਦਾ ਕਿਸੇ ਦੀ ਹਮਦਰਦੀ ਲਈ ਇਕ ਕਿਹਾ ਫਿਕਰਾ, ਦੁਨੀਆ ਦੇ ਲਿੱਸੇ ਤੇ ਫੋਕੇ ਹਜ਼ਾਰ ਅਫਸੋਸ ਤੋਂ ਭਾਰੂ ਹੈ। ਜਿਹੜਾ ਕੁਝ ਇਕ ਕਵੀ ਕਿਸੇ ਦੇ ਦਿਲ ਸੱਚੇ ਇਰਾਦੇ ਦੀ ਕਲਪਨਾ ਵਿਚ ਉਕਰ ਦੇਵੇਗਾ, ਉਸ ਨੂੰ ਕੋਈ ਹੋਣੀ ਵੀ ਨਹੀਂ ਮਿਟਾ ਸਕੇਗੀ ਮੈਂ ਅੱਜ ਤੁਹਾਡੇ ਸਾਰੇ ਦੁੱਖ ਰੋਗ ਤੁਹਾਡੀ ਜੀਵਨ-ਕਹਾਣੀ ਸੁਣ ਕੇ ਖੋਹ ਲਵਾਂਗਾ। ਹੁਣ ਮਿਹਰਬਾਨੀ ਕਰ ਕੇ ਸਾਰੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਤਿਆਗ ਕੇ ਆਪਣੀ ਕਹਾਣੀ ਸੁਣਾਵੋ। ਮੈਂ ਕਈ ਵਾਰ ਸੁਣਨ ਲਈ ਬੇਨਤੀਆਂ ਕਰ ਚੁੱਕਾ ਹਾਂ?

'ਜ਼ਰੂਰ ਸੁਣਨੀ ਹੈ ?"

'ਬਹੁਤ ਭੁੱਖ ਨਾਲ'।

'ਉਸ ਵਿਚ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਸਿਵਾਏ ਇਕ ਹਾਰ ਦੇ। ਤੁਸੀਂ ਸੁਣ ਕੇ ਕੀ ਕਰੋਗੇ।

'ਤੁਹਾਨੂੰ ਸੁਣ ਕੇ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਰੰਗਲਾ ਜਾਣਾਂਗਾ। ਮੂਰਖ ਦੁਨੀਆ ਨੂੰ ਜਾਣਾਂਗਾ ਕਿ ਉਹ ਕੀ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹੈ ਇਕ ਵਫ਼ਾ ਨੂੰ ਕਿਉਂ ਕਰ ਠੁਕਰਾਉਂਦੀ ਹੈ।'

'ਹੇ ਹਮਦਰਦ ਆਤਮਾ। ਇਸ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਮੈਂ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਇਕ ਸ਼ਬਦ ਤਕ ਵੀ ਨਹੀਂ