'ਇਕ ਵਾਰ ਰਥਵਾਹੀ ਨੇ ਬਲਦਾਂ ਨੂੰ 'ਬਸ਼ਕਾਰ' ਮਾਰੀ। ਸਿਆਣੇ ਬਲਦ ਝਟ ਰੁਕ ਗਏ। ਮੈਂ ਵੀ ਸੰਭਲੀ, ਕਿਉਂਕਿ ਸਹੁਰਾ ਘਰ ਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਘਰ ਵਿਚ ਨਿੱਕੇ ਮੋਟੇ ਨਿਆਣਿਆਂ ਨੇ 'ਬਹੂ ਆ ਗਈ, ਬਹੂ ਆ ਗਈ ਦਾ ਰੌਲਾ ਪਾ ਦਿੱਤਾ। ਝਟ ਦੋ ਮਿੰਟਾਂ ਅੰਦਰ ਕੁੜੀਆਂ ਨੇ ਸਾਵਣ ਬੱਦਲੀਆਂ ਵਾਂਗ ਰਥ ਆ ਘੇਰਿਆ। ਗੀਤ ਗਾ ਕੇ ਵਿਆਹ ਦੀ ਸੋਭਾ ਵਧਾਈ ਗਈ। ਸਰਦਾਰ ਪਿਆਰਾ ਸਿੰਘ ਦੇ ਤੌਲੀਏ ਦਾ ਲੜ ਫੜਾ ਕੇ ਮੈਨੂੰ ਤੋਰ ਕੇ ਬੂਹੇ ਅੱਗੇ ਲਿਆਂਦਾ ਗਿਆ। ਪਿਆਰਾ ਸਿੰਘ ਮੇਰੇ ਪਤੀ ਸਨ। ਸੱਸ ਨੇ ਦੋਹੀਂ ਕੌਲੀਂ ਤੇਲ ਚੋਇਆ ਅਤੇ ਅਸੀਂ ਦੋਵੇਂ ਮੱਲਕ ਮੱਲਕ ਬੀਮਾਰੀ ਵਾਂਗ ਤੁਰ ਰਹੇ ਸਾਂ। ਮੈਨੂੰ ਅੰਦਰ ਲਿਜਾ ਕੇ ਇਕ ਮੰਜੇ ਤੇ ਲੀੜਾ ਵਿਛਾ ਕੇ ਬਿਠਾ ਦਿੱਤਾ ਤੇ ਸੰਸ ਨੇ ਪਾਣੀ ਵਾਰ ਕੇ ਪੀਤਾ।

'ਭਲਾ ਪਾਲ ਵਿਆਹ ਵਿਚ ਇਕ ਰੂਹ ਕਿੰਨਾ ਕੁ ਸੁਆਦ ਮਾਣਦੀ ਹੈ? 'ਮੈਂ ਵਿਆਹ- ਸੁਆਦ ਦੀ ਤਾਂਘ ਨਾਲ ਪੁੱਛਿਆ।

'ਇਹ ਇਕ ਭੁਲੇਖਾ ਹੀ ਹੈ। ਕੰਵਾਰੇ ਵਿਆਹ ਨੂੰ ਭੁੱਖੇ ਚਾਅ ਨਾਲ ਉਡੀਕਦੇ ਹਨ ਤੇ ਵਿਆਹੇ ਦੁਆਲਾ ਕਢਵਾ ਕੇ ਫਿਰ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ ਕਿ ਵਿਆਹ ਹੁਣ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਮੁਸਕ੍ਰਾਂਦੀ ਪਾਲ ਨੇ ਮੁੜ ਕਿਹਾ, 'ਅਸੀ ਕਿਹੋ ਜਿਹੀਆ ਮੂਰਖ ਗਲਤੀਆਂ ਵਿਚ ਪਏ ਹਾਂ।

'ਪਰ ਪਾਲ। ਗਲਤੀਆਂ ਹੀ ਜੀਵਨ ਨੂੰ ਬਹੁਤਾ ਪਛਾਣਦੀਆਂ ਹਨ।'

'ਹਛਾ। ਏਵੇਂ ਸਹੀ, ਤੁਸੀ ਕਹਾਣੀ ਅੱਗੇ ਸੁਣੋ। ਵਿਆਹ ਵਿਚ ਹੀ ਮੈਨੂੰ ਪਤਾ ਲਗ ਗਿਆ ਕਿ ਮੇਰਾ ਸਹੁਰਾ ਸਾਡੇ ਤੇ ਨਾਰਾਜ਼ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਨਾ ਤੇ ਅਸਾਂ ਘੋੜੀ ਦਿੱਤੀ ਸੀ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਹੋਰ ਨਕਦ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਭੇਟਾ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਮੇਰੇ ਸਰਦਾਰ ਦਾ ਮੂੰਹ ਅੱਡ ਹੀ ਸੁਜਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਹ ਆਪਣੀ ਭੈਣ ਨੂੰ ਕਹਿ ਰਿਹਾ ਸੀ, 'ਭੈਣ। ਤੇਰੀ ਤੇ ਮੇਰੀ ਕਿਸਮਤ ਰੱਬ ਨੇ ਇਕੋ ਜਿਹੀ ਬਣਾ ਦਿੱਤੀ ' ਮੇਰੇ ਦਿਲ ਵਿਚ ਇਹ ਗੱਲ ਸੂਲ ਵਾਂਗ ਚੁੱਭ ਕੇ ਰਹਿ ਗਈ। ਸੰਖੇਪ ਵਿਚ ਮੈਂ ਵਿਆਹ ਵਿਚ ਹੀ ਕਈ ਇਕ ਕੌੜੀਆਂ ਫਿੱਕੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਸੁਣੀਆਂ। ਮੈਂ ਤੀਜੇ ਦਿਨ ਵਾਪਸ ਆ ਗਈ। ਮੈਂ ਪਿਤਾ ਜੀ ਨੂੰ ਰਾਹ ਵਿਚ ਹੀ ਸਾਰੀ ਗੱਲ ਦਸ ਦਿੱਤੀ। ਪਿਤਾ ਜੀ ਨੇ ਬੜੇ ਔਖੇ ਹੋ ਕੇ ਗੱਲਾਂ ਸੁਣੀਆਂ ਅਤੇ ਪਿੰਡ ਜਾ ਕੇ ਵਿਚੋਲੇ ਨਾਲ ਲੜ ਪਏ। ਵਿਚੋਲੇ ਨੇ ਅੱਗੋਂ ਬਣਾ ਸਵਾਰ ਕੇ ਕਿਹਾ, 'ਤੁਹਾਨੂੰ ਸਰਦਾਰ ਜੀ ਪਤਾ ਨਹੀਂ। ਤੁਸਾਂ ਅੱਗੋਂ ਕੋਈ ਵਿਆਹ ਕੀਤਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਤੁਹਾਨੂੰ ਪਤਾ ਹੋਵੇ । ਵਿਆਹ ਵਿਚ ਅਜਿਹੇ ਰਗੜੇ ਝਗੜੇ ਹੁੰਦੇ ਹੀ ਹਨ। ਦੋ ਚਾਰ ਦਿਨਾਂ ਪਿਛੋਂ ਸਭ ਕੁਝ ਠੀਕ ਹੋ ਜਾਇਆ ਕਰਦਾ ਹੈ।

ਮੇਰਾ ਮੁਕਲਾਵਾ ਨਾਲ ਦਾ ਹੀ ਸੀ। ਦੋ ਦਿਨ ਪਿੰਡ ਰਖ ਕੇ ਮੈਨੂੰ ਫਿਰ ਕੋਕਰੀ ਨੂੰ ਤੋਰਿਆ ਗਿਆ। ਮੇਰੇ ਦਿਲ ਦੇ ਚਾਅ ਇਕ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਮਿੱਧੇ ਗਏ ਸਨ। ਕਿਉਂਕਿ ਮੇਰੇ ਨਾਲੋਂ ਦਾਜ ਕੀਮਤੀ ਸਮਝਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਮੈਨੂੰ ਓਥੇ ਜਾਣ ਵਿਚ ਬਿਲਕੁਲ ਹੀ ਕੋਈ ਖੁਸ਼ੀ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਪਰ ਰਥ ਦੀਆਂ ਟੱਲੀਆਂ ਤੇ ਬੈਲਾਂ ਦੀਆਂ ਘੁੰਘਰਾਲਾਂ ਛਣਕਦੀਆਂ ਦਸ ਰਹੀਆਂ ਸਨ ਕਿ ਅਸੀਂ ਪਿੰਡ ਤੋਂ ਦੋ ਮੀਲ ਆ ਗਏ ਹਾਂ। ਮੈਂ ਤੇ ਸਰਦਾਰ ਦੋਵੇਂ ਹੀ ਰੱਥ ਵਿਚ ਬੈਠੇ ਸਾਂ, ਜਾਂ ਇਕ ਪਾਸੇ ਚੌਲਾਂ ਦੀਆਂ ਪਿੰਨੀਆਂ ਦਾ ਇਕ ਪੀਪਾ ਸੀ। ਹੁਣ ਤਕ ਬਿਲਕੁਲ ਚੁੱਪ ਵਰਤੀ ਰਹੀ ਸੀ। ਮੈਂ ਘੁੰਡ ਵਿਚ ਦੀ ਵੀ ਉਸ ਨੂੰ ਵੇਖਣ ਦਾ ਯਤਨ ਨਾ ਕੀਤਾ ਅਤੇ ਇਕ ਪਾਸੇ ਢੋਅ ਲਾਈ ਬੈਠੀ ਰਹੀ। ਉਸ ਇਕ ਵਾਰ ਹੀ ਝਟਕੇ ਨਾਲ ਮੇਰੇ ਸਿਰ ਦਾ ਲੀੜਾ