ਦੀ ਤਿੱਖੀ ਬੋ ਮੰਜਿਆਂ ਦੁਆਲੇ ਘੁੰਮਣ ਲਗੀ। 'ਅਪੜੇ ਕਹਿ ਕੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਆਪਣਾ ਪੈਰ ਜੋਰ ਦੀ ਚੁਬਾਰੇ ਦੀ ਛੱਤ ਤੇ ਮਾਰਿਆ ਅਤੇ ਇਕ ਤਕੜਾ ਸਾਹ ਨਾਸਾਂ ਰਾਹੀ ਛੱਡਿਆ। ਚੁਬਾਰੇ ਦਾ ਮੱਛਰ ਸਭ ਨੱਸ ਗਿਆ। ਮੇਰਾ ਦਿਲ ਉਸੇ ਤਰ੍ਹਾਂ ਧੜਕ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਉਹ ਮੰਜਾ ਨੇੜੇ ਖਿਚ ਕੇ ਬਹਿ ਗਏ ਅਤੇ ਬਹਿੰਦਿਆਂ ਸਾਰ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਮੇਰੀ ਬਾਂਹ ਫੜ ਲਈ । ਮੈਂ ਛੁਡਾਣ ਦਾ ਯਤਨ ਨਾ ਕੀਤਾ। ਮੈਨੂੰ ਆਪਣੇ ਅੰਦਰ ਜੋਬਨ ਦੇ ਬੰਦ ਵਲਵਲੇ ਮਿੱਠੇ-ਮਿੱਠੇ ਪਿਘਲਦੇ ਜਾਪੇ। ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ 'ਹੂੰ' ਕਹਿ ਕੇ ਬਾਂਹ ਝਟਕੇ ਨਾਲ ਛੱਡ ਦਿੱਤੀ। ਝਟਕਾ ਮੇਰੇ ਦਿਲ ਵਿਚ ਕੰਬਣੀ ਬਣ ਦੇ ਸਮਾ ਗਿਆ ਅਤੇ ਇਕ ਹੈਰਾਨੀ ਨੇ ਮੈਨੂੰ ਗੁੱਝਾ ਜਿਹਾ ਤੜਪਾ ਦਿੱਤਾ। 'ਕਿਸੇ ਤੋਂ ਵਿਛੜਨ ਦਾ ਬਹੁਤ ਦੁੱਖ ਹੋਵੇਗਾ।' ਮੈਨੂੰ ਸਰਦਾਰ ਦੇ ਪਹਿਲੇ ਕਹੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਨੇ ਹੈਰਾਨ ਤੋਂ ਬੌਰੀ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਮੈਨੂੰ ਉਸ ਦੇ ਕਹੇ ਦੀ ਕੱਖ ਸਮਝ ਨਾ ਪਈ। ਮੈਂ ਅਬੋਲ ਪਈ ਸਾਂ। 'ਮੈਂ ਬਥੇਰੇ ਪਾਪੜ ਵੇਲੇ ਹਨ, ਆਦਮੀ ਦੀ ਤੋਰ ਦੋਂ ਦਸ ਦੇਵਾਂ ਕਿ ਇਸ ਦੇ ਦਿਲ ਵਿਚ ਕੀ ਹੈ। ਫਿਰ ਤੀਵੀਂ ਦੀਆਂ ਚਾਲਾਂ ਸਮਝਣ ਵਿਚ ਤਾਂ ਮੈਂ ਪੂਰਾ ਵੈਲੀ ਹਾਂ । ਖ਼ਿਆਲ ਕਰਦੀ ਸਾਂ ਕਿ ਖ਼ਬਰੇ ਆਦਮੀ ਪਹਿਲੀ ਰਾਤ ਰੋਹਬ ਪਾਉਣ ਲਈ ਹੀ ਅਜਿਹੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਕਰਿਆ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਉਸ ਦੇ ਇਸ ਵਾਕ ਨੇ ਮੇਰੇ ਅੱਗੇ ਉਸ ਦੇ ਆਚਰਨ ਨੂੰ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਨੰਗਿਆਂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ। ਮੈਂ ਇਸ ਦੁੱਖ ਦੇ ਵਾਰ ਨੂੰ ਪਹਿਲਾਂ ਵਾਂਗ ਸਹਾਰਿਆ, ਮੇਰੇ ਅੰਦਰ ਇਕ ਸਾਂਗ ਗੱਡੀ ਗਈ।

ਸ਼ਾਇਦ ਤੁਸੀਂ ਨਹੀਂ ਜਾਣ ਸਕਦੇ, ਉਸ ਵੇਲੇ ਇਸਤਰੀ ਦਿਲ ਨੂੰ ਕਿੰਨਾ ਕੁ ਦੁਖ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਜਦੋਂ ਕਿ ਉਸ ਦਾ ਆਦਮੀ ਦੂਜੀਆਂ ਇਸਤਰੀਆਂ ਨਾਲ ਆਪਣਾ ਤਅੱਲਕ ਦਸ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ। ਸ਼ਾਇਦ ਮੇਰੇ ਸਰਦਾਰ ਆਪਣੀ ਵਡਿਆਈ ਕਰ ਰਹੇ ਸਨ। ਮੈਂ ਕੰਡੇ ਦੀ ਨੋਕ ਤੇ ਦਿਲ ਰੱਖੀ ਸੁਣਦੀ ਰਹੀ, ਪਰ ਉਸ ਵੇਲੇ ਮੇਰਾ ਬੁਰਾ ਹਾਲ ਸੀ। ਸਰਦਾਰ ਹੋਰਾਂ ਫੁਰਮਾਇਆ, 'ਤੂੰ ਸਮਝਦੀ ਹੋਵੇਂਗੀ ਕਿ ਮੈਨੂੰ ਤੇਰੇ ਲੱਛਣਾਂ ਦਾ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ?' ਉਫ! ਮੈਨੂੰ ਨਹੀਂ ਸੀ ਪਤਾ ਕਿ ਸਾਰੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਮੈਨੂੰ ਹੀ ਆਖੀਆ ਜਾ ਰਹੀਆਂ ਹਨ। ਮੈਨੂੰ ਇਉਂ ਭਾਸਿਆ ਜਿਵੇਂ ਕਿਸੇ ਸੜਦਾ ਸੜਦਾ ਕੋਲਾ ਮੇਰੇ ਦਿਲ ਤੇ ਰਖ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਮੇਰਾ ਸਾਰਾ ਦਿਲ ਅੱਖਾਂ ਵਿਚ ਪਾਣੀ ਬਣ ਕੇ ਆ ਛਲਕਿਆ। ਓ ਭਗਵਾਨ ਕੀ ਇਹ ਸੱਚਮੁਚ ਮੈਨੂੰ ਹੀ ਆਖ ਰਹੇ ਸਨ। ਮੈਂ ਡੁੱਬਾਂ ਮਾਰ ਕੇ ਰੋਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸਾਂ। ਮੈਥੋਂ ਆਪਣਾ ਅੰਦਰਲਾ ਸਾਂਭਿਆ ਨਹੀਂ ਸੀ ਜਾ ਰਿਹਾ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਇਕ ਹੋਰ ਗੋਲੀ ਦਾਗ ਦਿੱਤੀ। 'ਤੈਨੂੰ ਬਚਨਾ ਯਾਦ ਕਰਦਾ ਸੀ, ਉਫ! ਹੋ ਭਗਵਾਨ। ਮੈਂ ਕੀ ਸੁਣ ਰਹੀ ਹਾਂ, ਮੈਥੋਂ ਜ਼ੋਰ ਲਾਉਣ ਤੇ ਵੀ ਰੋਣ ਨਾ ਠਲ੍ਹਿਆ ਗਿਆ। ਬਚਨਾ ਸਾਡੀ ਗਲੀ ਦਾ ਹੀ ਮੁੰਡਾ ਸੀ। ਮੈਂ ਹੈਰਾਨ ਸਾਂ, ਕੰਮ ਰਹੀ ਸਾਂ ਹੋ ਰਹੀ ਸਾਂ । ਮੈਨੂੰ ਕੁਝ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸੀ ਸੁੰਬਦਾ ਮੈਂ ਆਪਣੀਆਂ ਚੁਬਕੀਆਂ ਵਿਚ ਹੀ ਡੁੱਬ ਜਾਣਾ ਚਾਹੁੰਦੀ ਸਾਂ ਕਿ ਹੁਣੇ ਕੁਝ ਪਾ ਕੇ ਮਰ ਜਾਵਾਂ। ਪਰ ਹਾਏ। ਉਸ ਵੇਲੇ ਮੇਰਾ ਬੁਰਾ ਹਾਲ ਸੀ। ਮੈਂ ਹੈਰਾਨ ਸਾਂ ਕਿ ਪੰਛੀ ਦਿਨ ਤਾਂ ਪਿੰਡ ਆਈ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਸਨ ਹੋਏ, ਏਨੇ ਵਿਚ ਮੈਂ ਵਾਸਤੇ ਪਾ ਲਏ, ਧਾਰ ਵੀ ਲੱਭ ਲਏ। ਹਾਲਾਂ ਕਿ ਪੰਜ ਛੀ ਦਿਨ ਪਿਛੋਂ ਹੀ ਮੇਰਾ ਵਿਆਹ ਧਰਿਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਇਕ ਸੀਸਾ ਟੁੱਟ ਕੇ ਕੁਝ ਰਹਿ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਰਹਿ ਜਾਵੇ, ਪਰ ਇਸਤਰੀ ਦਾ ਦਿਲ ਟੁੱਟ ਕੇ ਬਾਕੀ ਕੁਝ ਨਹੀਂ ਰਹਿੰਦਾ। ਉਹ ਸਦਾ