'ਤੂੰ ਕੁਝ ਸੋਚਿਆ ਨਾ, ਤੂੰ ਕੀ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ ? ਜੇ ਕਿਸੇ ਵੈਲੀ ਦੇ ਹੱਥ ਆ ਜਾਂਦਾ ਤਾਂ ਇਹਨਾਂ ਹਥਿਆਰਾਂ ਦੀ ਖ਼ਾਤਰ ਤੈਨੂੰ ਮਾਰ ਕੇ ਕਿਤੇ ਦਾ ਕਿਤੇ ਖਪਾ ਦੇਂਦਾ।
ਉਸ ਨੇ ਚੁੱਪ ਚਾਪ ਨੀਵੀਂ ਪਾ ਲਈ। ਉਹ ਆਪਣੀ ਕੀਤੀ ਤੇ ਪਛਤਾ ਰਿਹਾ ਸੀ।
'ਫਿਰ ਹੁਣ ਕੀ ਸਲਾਹ ?
'ਜੰਗ ਵਿਚ ਵੀ ਮਰ ਜਾਣਾ ਸੀ, ਏਥੇ ਵੀ ਮਰ ਜਾਣਾ ਏ।'
ਪਿੰਡ ਵਿਚ ਅੱਗੇ ਖੂਨ ਖਰਾਬੇ ਹੋ ਚੁਕੇ ਸਨ। ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਤਾਜ਼ੀਰੀ ਚੌਕੀ ਪਾਈ ਹੋਈ ਸੀ। ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਗਰੀਬਾਂ ਤੋਂ ਚੌਕੀ ਟੈਕਸ ਅੱਗੇ ਨਹੀਂ ਸੀ ਦਿੱਤਾ ਜਾਂਦਾ। ਦਲਬਾਰੇ ਦੇ ਪੇਸ਼ ਨਾ ਹੋਣ ਤੇ ਜਰੂਰ ਸੀ ਕਿ ਉਹ ਕਿਸੇ ਵੈਲੀ ਦਾ ਮਿੱਤਰ ਹੋ ਜਾਂਦਾ। ਮੈਨੂੰ ਉਸ ਦੀ ਅਤੇ ਕਈ ਹੋਰ ਜਾਨਾਂ ਖ਼ਤਰੇ ਵਿਚ ਜਾਪੀਆਂ ਅਤੇ ਉਸ ਨੂੰ ਕਿਹਾ, 'ਜੋ ਕੁਝ ਮੈਂ ਆਖਾਂ ਤੈਨੂੰ ਉਹੀ ਕੁਝ ਕਰਨਾ ਹੋਵੇਗਾ।'
'ਕੀ?'
'ਵਾਪਸ ਆਪਣੀ ਪਲਟਣ ਵਿਚ ਚਲੇ ਜਾਓ, ਨਹੀਂ ਤਾਂ ਪੋਲੀਸ ਦੇ ਘੇਰੇ ਵਿਚ ਆ ਕੇ ਮਾਰੇ ਜਾਉਂਗੇ ।
'ਪੁਲੀਸ ਦੀ ਕੀ ਤਾਕਤ ਹੈ ਸਾਡੇ ਅੱਗੇ ਠਹਿਰ ਜਾਏ।' ਇਹ ਦੂਜੇ ਫੌਜੀ ਦੀ ਆਵਾਜ ਸੀ।
'ਪਰ ਜੋ ਕੁਝ ਮੈਂ ਕਹਿ ਰਿਹਾ ਹਾਂ, ਉਸ ਵਲ ਧਿਆਨ ਦੇਵੋ।
'ਨਾ ਅਸੀਂ ਪੁਲੀਸ ਦੇ ਪੇਸ਼ ਹੋਣਾ ਤੇ ਅਤੇ ਨਾ ਵਾਪਸ ਜਾਣਾ ।' ਦੂਜਾ ਫੌਜੀ ਬੋਲਿਆ।
ਬਾਹਰ ਕੁਝ ਖੜਾਕ ਹੋਇਆ। ਘਰ ਦੀ ਕੁੜੀ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਕਿ ਬਹੁਤ ਸਾਰੀ ਪੋਲੀਸ ਨੇ ਘੇਰਾ ਪਾ ਲਿਆ ਹੈ। ਮੇਰਾ ਦਿਲ ਧੜਕਿਆ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਰੰਗ ਵੀ ਪੀਲੇ ਪੈ ਗਏ।
'ਤੁਸੀਂ ਗੋਲੀ ਨਹੀਂ ਚਲਾਉਣੀ।'
ਇਹ ਆਖ ਮੈਂ ਬਾਹਰ ਨਿਕਲਿਆ । ਸੋਚਦਾ ਸਾਂ ਜੇ ਮੁਕਾਬਲਾ ਹੋ ਗਿਆ ਤਾਂ ਬਹੁਤ ਹੀ ਬੁਰੀ ਗੱਲ ਹੋਵੇਗੀ। ਫੌਜੀ ਆਦਮੀਆਂ ਹੱਥੋਂ ਪੋਲੀਸ ਦੇ ਕਈ ਆਦਮੀ ਮਰ ਸਕਦੇ ਹਨ, ਭਾਵੇਂ ਕਿਸੇ ਸੂਰਤ ਬਚ ਉਹ ਵੀ ਨਹੀਂ ਸਕਦੇ। ਪਰ ਪਿੰਡ ਤੇ ਕਿੰਨਾ ਕੁ ਭਾਰ ਪਵੇਗਾ। ਸਾਹਮਣੇ ਖਲੋਤਾ ਥਾਣੇਦਾਰ ਮੈਨੂੰ ਜਾਣਦਾ ਸੀ। ਉਸ ਨੂੰ ਦੇਖ ਕੇ ਮੇਰਾ ਦਿਲ ਬੁਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਹੋਇਆ, ਕਿਉਂਕਿ ਉਹ ਮੇਰੀ ਬੜੀ ਇੱਜਤ ਕਰਦਾ ਸੀ। ਪਰ ਹੁਣ ਉਹ ਸੋਚਦਾ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਮੈਂ ਵੀ ਅਜਿਹੇ ਗੁੰਡੇ ਕੰਮਾਂ ਵਿਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਂਦਾ ਹਾਂ। ਇਕ ਪਾਸੇ ਇਨਸਪੈਕਟਰ ਸਾਹਿਬ ਖਲੋਤੇ ਸਨ।
'ਤੂੰ ਕਿਥੋਂ ਆਇਆ ਏ ?
‘ਦੋਸ਼ੀਆਂ ਕੋਲੋਂ।’
'ਚੰਗਾ, ਇਕ ਦਮ ਹੇਠਾਂ ਬਹਿ ਜਾ।
'ਪਰ ਜਨਾਬ ਮੈਂ ਬਹਿਣ ਲਈ ਨਹੀਂ ਆਇਆ। ਜੇ ਦੋਸ਼ੀ ਬੇਹਥਿਆਰ ਪੇਸ਼ ਕੀਤੇ ਜਾਣ ?
