ਜੋ ਤੁਹਾਥੋਂ ਵੱਖ ਹੋ ਗਿਆ,

ਨਿਰਸੰਦੇਹ ਉਹ ਅਸਲੀਅਤ ਵਿਚ ਸਮਾ ਗਿਆ।'

ਕਿਤਾਬ ਠੱਪ ਦਿੱਤੀ। ਬਹੁਤਾ ਪੜ੍ਹਨਾ ਵੀ ਅਕੇਵਾਂ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਮੁੜ-ਮੁੜ ਲਈ ਸੁਗੰਧੀ ਵੀ ਦੁਰਗੰਧੀ ਵਿਚ ਬਦਲ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਮੈਂ ਕੁਰਸੀ ਤੋਂ ਉਠ ਕੇ ਆਪਣੀ ਛੋਟੀ ਜਿੰਨੀ ਕੁਟੀਆ ਵਿਚ ਫਿਰਨ ਲਗ ਪਿਆ। ਸਮਾਂ ਫਿਰਦਾ ਹੈ, ਉਮਰ ਤੁਰਦੀ ਹੈ, ਰੁੱਤਾਂ ਬਦਲਦੀਆਂ ਹਨ, ਅਸਲ ਵਿਚ ਇਹ ਸਾਰੀਆਂ ਸਮੇਂ ਨਾਲ ਸੰਯੁਕਤ ਹਨ। ਦੁਨੀਆ ਦੀ ਹਰ ਕ੍ਰਿਆ ਦਾ ਸੁਆਮੀ ਕੇਵਲ ਕਾਲ ਭਗਵਾਨ ਹੀ ਹੈ।

ਮੈਂ ਮੌਤ ਫ਼ਿਲਾਸਫ਼ੀ ਤੇ ਵਿਚਾਰ ਕਰਦਾ ਕੁਝ ਮਗਨ ਜਿਹਾ ਸਾਂ ਕਿ ਗੱਤੇ ਤੇ ਲਿਖੇ ਇਕ ਗੀਤ ਵਲ ਮੇਰੀ ਨਜਰ ਗਈ। ਗੁਰੂਦੇਵ ਜੀ ਇਸ ਗੀਤ ਨੂੰ ਬੜੇ ਚਾਅ ਨਾਲ ਸੁਣਿਆ ਕਰਦੇ ਸਨ-

'ਪੰਛੀ! ਤੂੰ ਏਂ ਦੇਸ ਪਰਾਏ,

ਬੰਧਨ ਤੋੜ ਸੁਤੰਤਰ ਹੋ ਜਾ, ਦੇਖ ਕੇ ਆਤਮ ਸਾਏ! ਪੰਛੀ!

ਫੁੱਲ ਹਸਾਵੇ ਕੰਡਾ ਰੁਆਵੇ,

ਦ੍ਵੰਦਵਾਦ ਵਿਚ ਚੈਨ ਨਾ ਪਾਵੇ,

ਵਿਸ਼ਿਆ ਦੀ ਮਧ ਜੋ ਮਧਮਾਤਾ, ਭੰਵਰਾ ਬਣ ਰਹਿ ਜਾਏ। ਪੰਛੀ।

ਲਹਿਰਾਂ ਦੇ ਮੂੰਹ ਤੇਰੀ ਬੇੜੀ,

'ਕੰਵਲ' ਬਚੇਗੀ ਸੂਰਤ ਕਿਹੜੀ,

ਮੰਜਲ ਗਿਆਨ ਜਦੋਂ ਆ ਜਾਵੇ, ਕਰਮ ਸਫਰ ਮੁੱਕ ਜਾਏ।

ਪੰਛੀ ! ਤੂੰ ਏਂ ਦੇਸ਼ ਪਰਾਏ।'

ਮੈਨੂੰ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਸੀ, ਮੈਂ ਕਿੰਨਾ ਕੁ ਚਿਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਤਾਨਾਂ ਵਿਚ ਗੁੰਮ ਰਿਹਾ। ਇਕ ਸਾਇਆ ਕੰਧ ਤੇ ਡਿੱਠਾ, ਮੈਂ ਸਮਝਿਆ ਕੋਈ ਮੇਰਾ ਸਿਰ ਖਾਣ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਓਇ, ਮੈਂ ਤੇ ਅੱਗੇ ਹੀ ਭਰਿਆ ਪੀਤਾ ਬੈਠਾ ਹਾਂ। ਪਰ ਓਦੋਂ ਹੀ ਸ੍ਰੀਮਤੀ ਪਾਲ ਜੀ ਪ੍ਰਗਟ ਹੋਏ। ਮੇਰੀ ਥਕਾਣ ਝਟਪਟ ਦੂਰ ਹੋ ਗਈ। ਮੈਂ ਇਕ ਅਨੋਖੀ ਖੁਸ਼ੀ ਵਿਚ ਹੱਸ ਪਿਆ। ਆਦਮੀ ਦਾ ਮਨ ਕਿੰਨੀ ਛੇਤੀ ਬਦਲਦਾ ਹੈ, ਵਿਭਚਾਰੀ ਜੋ ਹੋਇਆ। ਉਸ ਹੱਥ ਜੋੜਦਿਆਂ 'ਸਤਿ ਸ੍ਰੀ ਅਕਾਲ' ਕਹੀ। ਪਰ ਮੈਂ ਪਾਗਲਾਂ ਵਾਂਗ ਉਸ ਵਲ ਵੇਖਦਾ ਤੇ ਹੱਸਦਾ ਹੀ ਰਿਹਾ ।

'ਕੀ ਗੱਲ ਹੈ ?' ਉਸ ਪਿਆਰ ਨਾਲ ਤਕਦਿਆਂ ਕਿਹਾ।

'ਫ਼ਿਤਰਤ ਆਪੇ ਵਿਚ ਪੂਰਨ ਨੰਗੀ ਹੈ।

'ਪਰ ਤੁਸੀਂ ਉਸ 'ਤੇ ਪਰਦੇ ਪਾਣ ਦੇ ਯਤਨ ਕਰ ਰਹੇ ਹੋ।

'ਇਹ ਠੀਕ ਹੈ ਸਜਣੀ। ਇਕ ਤਾਂ ਪਾਗਲ ਜੇਹਾ ਕਵੀ ਹੋਇਆ, ਦੂਜਾ ਫ਼ਕੀਰੀ ਦਾ ਰੰਗ ਤੇ ਸਭ ਤੋਂ ਪਿਛੋਂ ਨਵਾਂ ਪ੍ਰੇਮੀ ਬਣਿਆ ਹਾਂ। ਪ੍ਰੇਮੀ ਦੇ ਸਭ ਕਾਰਜ ਖੁਲ੍ਹੇ ਘੁੰਡ ਹੁੰਦੇ ਹਨ । ਤੁਸਾਂ ਕੁਦਰਤ ਦਾ ਕਦੇ ਕੋਈ ਅੰਗ ਲੁਕਿਆ ਡਿੱਠਾ ਹੈ?'