'ਤੁਹਾਡੇ ਆਖੇ ਲਗਾਂ ਕਿ ਦਿਲ ਦੇ ?"

ਪਾਲ ਮੁਸਕਰਾ ਪਈ।

'ਕੀ ਜਾਣਾ ਹੀ ਹੈ ਤੇ ਹੁਣੇ ਹੀ ?' ਮੇਰੀਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ ਵਿਚ ਆਸ਼ਾ ਤੇ ਤਰਲੇ ਦਾ ਮਿਲਵਾਂ ਰੂਪ ਸੀ।

'ਨੌਕਰ ਹਾਂ। ਬਾਦਸ਼ਾਹੋਂ! ਕੀਤਾ ਕੀ ਜਾਵੇ?’

ਉਹ ਉਠ ਕੇ ਖਲੋ ਗਈ ਤੇ ਉਸ ਮੇਰੀ ਬਾਂਹ ਫੜ ਕੇ ਖਿੱਚੀ। ਮੈਂ ਮੁੜ ਕਿਹਾ, 'ਕਿਸ ਦੁਨੀਆ ਵਿੱਚ ਲੈਕੇ ਚਲੇ ਹੋ ਇਕ ਮਸਤਾਨੇ ਨੂੰ?’

'ਹੈਰਾਨੀ ਹੈ, ਜੋ ਇਕ ਮਸਤਾਨਾ ਵੀ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਫਰਕ ਵਿਤਕਰੇ ਨੂੰ ਜਾਣੇ ।'

ਮੈਂ ਪਾਗਲ ਖੁਸ਼ੀ ਵਿਚ ਉਠ ਕੇ ਓਸ ਦੇ ਨਾਲ ਤੁਰ ਪਿਆ। ਅਸੀਂ ਪਿੰਡ ਦੇ ਉਤੋਂ ਦੀ ਹੁੰਦੇ ਹੋਏ, ਇਕ ਚੌੜੇ ਪਹੇ ਆ ਪਏ। ਅਸੀਂ ਤੁਰ ਰਹੇ ਸਾਂ ਜਾਂ ਧਰਤੀ ਪੈਰਾਂ ਥੱਲੇ ਸੁਕੜ ਰਹੀ ਸੀ। ਪਰ ਪਿੰਡ ਸਾਡੀ ਕੰਡ ਪਿਛੇ ਦੂਰ ਤੇ ਅਲੋਪ ਹੁੰਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਕੰਡ ਪਿੱਛੇ ਤੇ ਹਨੇਰੇ ਵਿਚ ਸਾਰੀਆਂ ਚੀਜਾਂ ਹੀ ਦੂਰ ਹੁੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਕ ਸੂਏ ਤੇ ਆ ਕੇ ਮੇਰੇ ਪੈਰ ਰੁਕ ਗਏ। ਅਸੀਂ ਦੋਵੇਂ ਇਕ ਪਟੜੀ ਤੇ ਹਰੀ ਘਾਹ ਵੇਖ ਕੇ ਬਹਿ ਗਏ।

'ਨਦੀ ਕਨਾਰੇ ਨਾਲ ਸਜਣ ਦੇ, ਜੀ ਭਰ ਸ਼ਾਮ ਬਿਤਾਈ।

ਇਸ ਗੀਤ ਲੈਅ ਵਿਚ ਮੇਰਾ ਅੰਦਰ ਸਰੂਰ ਸਰੂਰ ਹੋਇਆ ਲਹਿਰੀਂ ਤਾਲ ਦੇਣ ਲਗਾ।

ਮੈਂ ਪਾਣੀ ਦਾ ਬੁੱਕ ਭਰਿਆ ਅਤੇ ਮੁੜ ਉਤਾਂਹ ਉਛਾਲ ਕੇ ਪਾਣੀ ਦੀ ਹਿਕ ਤੇ ਖਿਲਾਰ ਦਿੱਤਾ। ਬੁੱਕ ਵਿਚ ਆਇਆ ਪਾਣੀ ਦੂਜੇ ਵਿਚ ਅਭੇਦ ਹੋ ਗਿਆ। ਥੋੜ੍ਹਾ ਚਿਰ ਚੁੱਪ ਰਹਿ ਕੇ ਪੁਛਿਆ, 'ਤੁਹਾਡੇ ਕੰਮ ਦਾ ਕੀ ਹਾਲ ਹੈ ?

'ਮੇਰੇ ਕੰਮ ਤੋਂ ਤੁਹਾਡਾ ਕੀ ਭਾਵ ਹੈ ?'

'ਤੁਹਾਡੀ ਆਪਣੀ ਬਾਬਤ ਮੈਨੂੰ ਚੰਗੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਤਸੱਲੀ ਹੈ। ਮੈਂ ਕੇਵਲ ਤੁਹਾਡੇ ਸਰਕਾਰੀ ਕੰਮ ਬਾਰੇ ਪੁਛ ਰਿਹਾ ਹਾਂ।

'ਹਰ ਮਹੀਨੇ ਵੀਹ ਦੌਰੇ ਪਿੰਡਾਂ ਦੇ ਕਰਨੇ ਪੈਂਦੇ ਹਨ, ਸੋ ਕਰ ਲੈਂਦੀ ਹਾਂ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਰੀਪੋਟ ਭਰਤੀ ਆਫਸ ਵਿਚ ਦੇ ਦੇਂਦੀ ਹਾਂ। ਮੇਰੇ ਨਾਲ ਦੀਆਂ ਫੌਜੀ ਸੇਵਾਦਾਰਨੀਆਂ ਨੇ ਕਈ ਆਦਮੀ ਭਰਤੀ ਵੀ ਕਰਾ ਦਿੱਤੇ ਹਨ, ਪਰ ਮੈਨੂੰ ਕੋਈ ਮਿਲਿਆ ਹੀ ਨਹੀਂ।

'ਜੇ ਕਰ ਨਹੀਂ ਮਿਲਿਆ, ਤਦ ਤੁਸੀ ਮੈਨੂੰ ਹੀ ਭਰਤੀ ਕਰਾ ਦਿਓ। ਮੈਂ ਮਸਖਰੀ ਵਜੋਂ ਕਿਹਾ, ਪਰ ਬਾਹਰੋਂ ਚਿਹਰੇ ਤੋਂ ਸੰਜੀਦਾ ਰਿਹਾ।

ਤੁਹਾਨੂੰ ਭਰਤੀ! ਕਦੇ ਭੁਲ ਕੇ ਵੀ ਨਾ। ਮਰ ਜਾਏ ਤੁਹਾਨੂੰ ਭਰਤੀ ਕਰਨ ਵਾਲਾ ਕਦੇ ਸੁਣਿਆ ਨਹੀਂ ਜੇ, 'ਵੇ ਨਾ ਜੋਬਨ ਥਿਆਵੇ, ਲੱਖ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਖਰਚੇ।'

'ਇਸ ਬੋਲੀ ਵਿਚ ਮਾਹਾਰਾਜ। ਇਕ ਪੰਜਾਬਣ ਦਾ ਦਿਲ ਬੋਲ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਨੇ ਪਿਆਰ ਵਿਚ ਪੰਘਰ ਕੇ ਦੇਸ਼ ਬਿਪਤਾ ਨੂੰ ਗਭਰੂ ਮੇਲ ਤੋਂ ਵਾਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ। ਇਕ ਪੰਜਾਬਣ ਦਾ ਦਿਲ ਐਨਾ ਕਮਜ਼ੋਰ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦਾ। ਪੰਜਾਬ ਆਦਿ ਤੋਂ ਹੀ ਸੂਰਮਿਆਂ ਦੀ ਧਰਤੀ