ਇਸ ਕਰਕੇ ਕਿ ਉਹ ਇਕ ਡੋਲ ਰਹੀ ਹਸਤੀ ਨੂੰ ਆਤਮ ਰਿਸ਼ਤੇ ਤੋਂ ਜਾਣੂ ਨਾ ਕਰਵਾ ਸਕਿਆ। ਇਕ ਕਿਨਾਰੇ ਡੁੱਬਦੀ ਜਿੰਦ ਨੂੰ ਬਾਹੋਂ ਫੜ ਕੇ ਨਾ ਬਚਾ ਸਕਿਆ।

ਪਾਲ! ਕੀ ਤੈਥੋਂ ਬਲਬੀਰ ਐਨੀ ਆਸ ਵੀ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ?

ਤੇਰੀ ਹਮਦਰਦੀ ਵਿਚ ਗਿੱਲੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਲੋਂ ਇਹ ਟੁੱਟੀਆਂ ਫੁੱਟੀਆਂ ਸਤਰਾਂ ਹਨ। ਮੈਂ ਆਸ ਕਰਦਾ ਹਾਂ ਕਿ ਤੂੰ ਜ਼ਰੂਰ ਆਪਣਾ ਸਮਾਂ ਹਰਜ ਕਰ ਕੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪੜ੍ਹੇਗੀ ਤੇ ਅਮਲ ਯੋਗ ਬਣਾਵੇਂਗੀ। ਕੇਵਲ ਇਕ ਵਿਲਕਦੀ ਰੂਹ ਲਈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਤੇਰੇ ਗਮ ਦਾ ਤੇਰੇ ਨਾਲੋਂ ਵੀ ਬਹੁਤ ਫਿਕਰ ਹੈ। ਤੈਨੂੰ ਜੀਵਨ ਪੰਧ ਵਿਚ ਡਿਗਦੀ ਵੇਖ ਕੇ,

ਬਲਬੀਰ।

ਮੈਂ ਖ਼ਤ ਡਾਕ ਵਿਚ ਪਾ ਆਇਆ। ਜਦੋਂ ਰੋਟੀ ਖਾਣ ਬੈਠਾ, ਬੇਬੇ ਜੀ ਨੇ ਕੁਝ ਹੋਰ ਹੀ ਸੁਣਾਇਆ। ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਚਿਹਰਾ ਚਿੰਤਾਤੁਰ ਦਿਸ ਰਿਹਾ ਸੀ ਤੇ ਕਹਿਣ ਲੱਗੇ, 'ਪਿੰਡ ਦੇ ਵੈਲੀਆਂ ਵਿਚ ਤੇਰੇ ਬਾਰੇ ਕਈ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸ਼ੱਕੀ ਖਿਆਲ ਹਨ। ਮੈਂ ਚਾਹੁੰਦੀ ਹਾਂ, ਤੂੰ ਕਿਤੇ ਬਾਹਰ ਨੌਕਰੀ ਤੇ ਚਲਿਆ ਜਾਵੇਂ। ਇਹਨਾਂ ਮੂਰਖਾਂ ਵਿਚ ਫਸ ਕੇ ਕਿਤੇ ਫੇਰ ਅੜੇਂਗਾ। ਮੈਨੂੰ ਇਸ ਫ਼ਿਕਰ ਵਿਚ ਰਾਤ ਨੂੰ ਨੀਂਦ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦੀ। ਮੈਂ ਤਾਂ ਤੈਨੂੰ ਵੇਖ-ਵੇਖ ਜੀਅ ਰਹੀ ਹਾਂ । ਮੇਰੇ ਤੋਂ ਤੇਰਾ ਕੋਈ ਦੁਖ ਨਹੀਂ ਦੇਖਿਆ ਜਾਣਾ।"

'ਮਾਤਾ। ਮੈਂ ਬਾਲਣ ਨਹੀਂ ਜੋ ਅੱਗ ਵਿਚ ਫੂਕਿਆ ਜਾਵਾਂਗਾ, ਧਾਤ ਨਹੀਂ ਜੋ ਢਲ ਜਾਵਾਂਗਾ। ਮੇਰੀ ਹਿੰਮਤ ਪਹਾੜਾਂ ਨੂੰ ਦਰੜ ਸੁੱਟੇਗੀ। ਮੇਰਾ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਤੂਫ਼ਾਨੀ ਸਮੁੰਦਰਾਂ ਨੂੰ ਰਿੜਕ ਦੇਵੇਗਾ। ਮੈਂ ਸਚਾਈ ਦਾ ਅਮੋੜ ਇਨਕਲਾਬ ਹਾਂ। ਮੇਰੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਵਿਚ ਚਾਨਣ ਹੈ, ਜਿਹੜਾ ਔਖੀਆਂ ਰਾਹਾਂ ਨੂੰ ਚੀਰ ਜਾਵੇਗਾ। ਮੈਂ ਥੱਕੇ ਟੁੱਟੇ ਮਜ਼ਦੂਰ ਕਿਸਾਨਾਂ ਦੀ ਸੇਵਾ ਲਈ ਜੰਮਿਆ ਹਾਂ। ਦੁਖੀਆਂ, ਬੀਮਾਰਾਂ ਤੇ ਗੁਲਾਮਾਂ ਲਈ ਜੀਵਨ ਯੋਗ ਸਹਾਰਾ ਬਣ ਕੇ ਆਇਆ ਹਾਂ! ਮੈਂ ਹਨੇਰੇ ਤੇ ਦੁਖ ਰੋਗਾਂ ਵਿਚ ਤੜਫਦੀ ਦੁਨੀਆ ਛੱਡ ਕੇ ਕਿਵੇਂ ਚਲਾ ਜਾਵਾਂ? ਮੈਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਧੋਖਾ ਦੇ ਦੇਵਾਂ ? ਮੇਰੀ ਮਾਤਾ! ਤੂੰ ਨਹੀਂ ਜਾਣਦੀ ਬਲਬੀਰ ਵਿਚ ਕਿੰਨਾ ਕੁ ਬਲ ਹੈ ?

'ਵੇਖ ਬਲਬੀਰ! ਤੂੰ ਸਦਾ ਆਪਣੀ ਕੀਤੀ ਕਰਦਾ ਹੈਂ! ਰੱਬ ਦੇ ਵਾਸਤੇ ਅਸੀਂ ਜਿਉਂਦੇ ਮਰ ਜਾਵਾਂਗੇ, ਜੇ ਤੈਨੂੰ ਕੁਝ ਹੋ ਗਿਆ । ਤੂੰ ਜ਼ਰੂਰ ਚਲਿਆ ਚਾਹ। ਅਸੀਂ ਆਪੇ ਔਖੇ ਸੁਖਾਲੇ ਕਟ ਲਵਾਂਗੇ।'

ਬੇਬੇ ਜੀ ਨੂੰ ਮੇਰੀ ਕਹੀ ਗੱਲ ਚੰਗੀ ਨਾ ਲੱਗੀ ਅਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਮਝੀ। ਮੈਂ ਚੁੱਪ ਚਾਪ ਔਖਾ ਸੁਖਾਲਾ ਰੋਟੀ ਖਾਣ ਲਗ ਪਿਆ। ਮੈਨੂੰ ਇਉਂ ਭਾਸਦਾ ਸੀ, ਜਿਵੇਂ ਰੋਟੀ ਮੇਰੇ ਸੰਘ ਵਿਚ ਫੁਲ ਰਹੀ ਹੈ ਅਤੇ ਮੈਂ ਅੱਖਾਂ ਚੌੜੀਆਂ ਕਰ ਕਰ ਅੰਦਰ ਲੰਘਾ ਰਿਹਾ ਹਾਂ। ਰੋਟੀ ਖਾ ਕੇ ਮੈਂ ਆਪਣੀ ਕੁਟੀਆ ਵਿਚ ਆ ਗਿਆ। ਸੌਂ ਜਾਣ ਲਈ ਮੰਜੇ ਤੇ ਪੈ ਗਿਆ। ਪੰਦਰਾਂ ਕੁ ਮਿੰਟਾ ਪਿਛੋਂ ਸਕੂਲ ਦਾ ਇਕ ਵਿਦਿਆਰਥੀ ਇਕ ਲਫ਼ਾਫਾ ਤੇ ਇਕ ਪੰਜਾਬੀ ਮਾਸਕ ਪੱਤਰ ਦੇ ਗਿਆ। ਮੈਂ ਪਹਿਲੋਂ ਲਫ਼ਾਫਾ ਪਾੜਿਆ। ਇਹ ਪੱਤਰਕਾ ਪਾਲ ਦੀ ਸੀ; ਲਿਖਿਆ ਸੀ :-

ਪਰਸੋ ਤੋਂ ਦੌਰੇ ਮੁਕ ਚੁੱਕੇ ਹਨ। ਤੁਹਾਡੀ ਯਾਦ ਨੂੰ ਅੱਖਰਾਂ ਵਿਚ ਬੰਦ ਕਰ ਕੇ ਭੇਜ