'ਵੀਰਾ ਚੰਗਾ ਹੋਵਾਂ ਤਾਂ ਕਹਾਂ। ਜਬਾਨੋਂ ਕਹਿ ਦੇਵਾਂ, ਬੜਾ ਤਕੜਾ ਹਾਂ, ਪਰ ਅੰਦਰੋਂ ਜੀਅ ਡੁੱਬ ਰਿਹਾ ਹੋਵੇ, ਕੀ ਫ਼ਾਇਦਾ ?'

'ਸੱਚ ਹੋਰ ਗੱਲ ਹੈ, ਬੇਬੇ ਜੀ, ਤੈਨੂੰ ਬਾਹਰ ਭੇਜਣਾ ਚਾਹੁੰਦੇ ਹਨ।

'ਮੈਨੂੰ ਕੋਈ ਪਤਾ ਨਹੀਂ, ਅੱਜ ਮਾਤਾ ਜੀ ਕਹਿੰਦੇ ਸਨ, ਤੇਰਾ ਪਿੰਡ ਰਹਿਣਾ ਚੰਗਾ ਨਹੀਂ।

'ਮੇਰਾ ਵੀ ਖਿਆਲ ਹੈ, ਤੂੰ ਸਾਲ ਛੇ ਮਹੀਨੇ ਉਰੇ ਪਰੇ ਟਲ ਜਾਹ। ਕੀ ਲੈਣਾ ਏ ਇਸ ਜੱਟਵਾਦ ਤੋਂ। ਐਵੇਂ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਲੜਨਾ ਪਵੇਗਾ। ਪਿੰਡ ਵਾਲਿਆਂ ਨੇ ਤਾਂ ਅੱਤ ਚੁੱਕੀ ਹੋਈ ਹੈ?

'ਆਪਣਾ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਵੈਰ ਵਰੋਧ ਥੋੜ੍ਹਾ ਹੈ। ਅਜਿਹੇ ਮੌਕੇ ਸ਼ਾਂਤੀ ਤੇ ਟਿਕਾ ਦੇ ਯਤਨ ਕਰਨੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ। ਮੂਰਖ ਆਪੋ ਵਿਚ ਦੀ ਲੜ ਕੇ ਮਰ ਜਾਣਗੇ।'

‘ਤੈਨੂੰ ਕਿਸੇ ਨਾਲ ਕੀ, ਤੂੰ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਬਚਾ। ਵੈਰੀ ਤੈਨੂੰ ਖ਼ਤਰਨਾਕ ਸਮਝਦੇ ਹਨ।

'ਇਹ ਖ਼ੁਦਗਰਜ਼ੀ ਹੈ। ਮੇਰੀ ਜ਼ਮੀਰ ਇਹ ਗੱਲ ਨਹੀਂ ਮੰਨਦੀ। ਪਰ ਮੈਨੂੰ ਡਰਨ ਦਾ ਕਦੇ ਮੌਕਾ ਹੀ ਨਹੀਂ ਆਇਆ। ਮੈਨੂੰ ਸਮਝ ਨਹੀਂ ਪੈਂਦੀ ਕਿ ਡਰਾਂ ਕਿਸ ਗੱਲੋਂ।

'ਬਲਬੀਰ! ਸਾਡਾ ਵੀ ਤੇਰੇ ਤੇ ਕੁਝ ਹੱਕ ਹੈ । ਅਸੀਂ ਸਾਰੇ ਘਰ ਦੇ ਤੇ ਦੋਸਤ ਵੀ ਕੁਝ ਹੱਕ ਰਖਦੇ ਹਾਂ। ਤੈਨੂੰ ਜਾਣ ਲਈ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਤਿਆਰ ਕਰਨਾ ਹੀ ਪਵੇਗਾ। ਅਸੀ ਤੈਨੂੰ ਆਖ਼ਰੀ ਮੋਹ ਤਾਣ ਵਿਚ ਆਖ ਰਹੇ ਹਾਂ।

'ਹੱਛਾ ਮੈਂ ਵਿਚਾਰ ਕਰਾਂਗਾ।'

ਮੇਰਾ ਦਿਲ ਹਲਕਾ ਹੋਣ ਦੀ ਥਾਂ ਹੋਰ ਵੀ ਬੋਝਲ ਹੁੰਦਾ ਜਾ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਅਸਾਂ ਫਿਰ ਕੋਈ ਖ਼ਾਸ ਗੱਲ ਨਾ ਕੀਤੀ । ਮੈਂ ਸਾਰੇ ਖ਼ਿਆਲ ਭੁਲ ਕੇ ਸੌਣ ਦੀ ਕੋਸ਼ਿਸ ਕਰਨ ਲੱਗਾ। ਮੈਂ ਸੌਂ ਤਾਂ ਗਿਆ ਪਰ ਉਹੀ ਖ਼ਿਆਲ ਸੁਪਨੇ ਰੂਪ ਵਿਚ ਸਾਹਮਣੇ ਆ ਖਲੋਤੇ।

ਸ਼ਰਾਬ ਵਿਚ ਹੰਕਾਰੀ ਡਾਕੂ ਇਕ ਗਰੀਬ ਘਰ ਨੂੰ ਲੁੱਟੀ ਜਾ ਰਹੇ ਹਨ। ਜਦੋਂ ਗਰੀਬ 'ਹਾਇ ਲੁਟ ਲਿਆ' ਪੁਕਾਰਦਾ ਹੈ, ਕੋਈ ਨਾ ਕੋਈ ਉਸ ਦੀ ਪਿੱਠ ਵਿਚ ਡਾਂਗ ਠੋਕ ਦੇਂਦਾ ਹੈ, ਕੋਈ ਗਵਾਂਢੀ ਉਸ ਗਰੀਬ ਦੀ ਮਦਦ ਲਈ ਨਹੀਂ ਆਉਂਦਾ। ਜਾਂਦੇ ਹੋਏ ਡਾਕੂ ਉਸ ਗਰੀਬ ਦੀ ਜਵਾਨ ਧੀ ਨੂੰ ਨਾਲ ਧੂਹਣ ਲੱਗੇ। ਮੈਥੋਂ ਦੇਖ ਕੇ ਨਾ ਰਿਹਾ ਗਿਆ। ਇਕ ਸਾਬਤੀ ਪੱਕੀ ਇੱਟ ਕੋਠੇ ਤੋਂ ਉਸ ਜਾਲਮ ਨੂੰ ਦੇ ਮਾਰੀ। ਇੱਟ ਉਸ ਦੇ ਕੁੱਬੇ ਲੱਕ ਤੇ ਵੱਜੀ ਤੇ ਉਹ ਉਥੇ ਹੀ 'ਹਾਏ' ਕਹਿ ਕੇ ਬਹਿ ਗਿਆ। ਦੂਜੇ ਗੁੱਸੇ ਨਾਲ ਪੌੜੀ ਚੜ੍ਹ ਕੇ ਮੇਰੀ ਵਲ ਨੂੰ ਆਏ ਮੈਂ ਅੰਨ੍ਹੇ ਵਾਹ ਇੱਟਾਂ ਠੋਕੀ ਗਿਆ। ਇਕ ਬਚਦਾ ਬਚਦਾ ਮੇਰੇ ਤਕ ਅਪੜ ਹੀ ਗਿਆ। ਉਸ ਲੈਂਦੇ ਨੇ ਮੇਰੇ ਢਿੱਡ ਵਿਚ ਬਲਮ ਖੋਬ ਦਿਤੀ। ਮੈਂ ਉਸੇ ਵੇਲੇ ਇਕੱਠਾ ਹੋ ਗਿਆ।

ਮੇਰਾ ਸਰੀਰ ਇਕ ਵਾਰ ਹੀ ਕੰਬਿਆ। ਜਦੋਂ ਅੱਖ ਖੁਲ੍ਹੀ ਤਦ ਚੰਦ ਅੱਧਾ ਅਸਮਾਨ ਚੀਰ ਆਇਆ ਸੀ। ਮੈਂ ਕਾਫ਼ੀ ਚਿਰ ਸੁਪਨੇ ਦੀ ਘਟਨਾ ਨੂੰ ਸੋਚਦਾ ਰਿਹਾ। ਮੈਨੂੰ ਪਤਾ ਤੱਕ ਨਾ ਲੱਗਾ, ਜਦੋਂ ਸੋਚ ਨੀਂਦ ਵਿਚ ਫਿਰ ਟੁਭੀ ਮਾਰ ਗਈ।