ਸੰਤਾਨ

ਤੇ ਫਿਰ ਇਕ ਔਰਤ, ਜਿਸ ਨੇ ਆਪਣੀ ਛਾਤੀ ਨਾਲ ਆਪਣੇ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਚੰਬੇੜਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ, ਬੋਲੀ- "ਸਾਨੂੰ ਸੰਤਾਨ ਬਾਰੇ ਕੁਝ ਦੱਸੋ।"

ਤੇ ਉਸ ਨੇ ਕਿਹਾ-

"ਤੁਹਾਡੇ ਬੱਚੇ ਤੁਹਾਡੇ ਹੋ ਕੇ ਵੀ ਤੁਹਾਡੇ ਨਹੀਂ ਨੇ।

ਉਹ ਤਾਂ ਖ਼ੁਦ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਪ੍ਰਤੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੀ ਕਾਮਨਾ ਦੀ ਸੰਤਾਨ ਨੇ।

ਉਹ ਇਸ ਦੁਨੀਆਂ ਵਿਚ ਤੁਹਾਡੇ ਜ਼ਰੀਏ ਜ਼ਰੂਰ ਆਉਂਦੇ ਨੇ, ਪਰ ਤੁਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਲਿਆਉਂਦੇ ਹੋ।"

ਤੇ ਭਾਵੇਂ ਉਹ ਤੁਹਾਡੇ ਨਾਲ ਹੀ ਰਹਿੰਦੇ ਨੇ, ਫਿਰ ਵੀ ਉਹ ਤੁਹਾਡੇ ਨਹੀਂ ਨੇ॥

ਤੁਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣਾ ਪਿਆਰ ਦੇ ਸਕਦੇ ਹੋ, ਆਪਣੇ ਵਿਚਾਰ ਨਹੀਂ।

ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਆਪਣੇ ਵੱਖਰੇ ਵਿਚਾਰ ਨੇ।

ਤੁਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਰੀਰ ਨੂੰ ਤਾਂ ਘਰ ਦੇ ਸਕਦੇ ਹੋ, ਪਰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਆਤਮਾਵਾਂ ਨੂੰ ਨਹੀਂ।

ਕਿਉਂਕਿ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਆਤਮਾਵਾਂ ਤਾਂ ਭਲਕ ਵਿਚ ਨਿਵਾਸ ਕਰਦੀਆਂ ਨੇ, ਜਿਥੇ ਤੁਸੀਂ ਕਦੇ ਵੀ ਬਹੁੜ ਨਹੀਂ ਸਕਦੇ, ਸੁਪਨੇ ਵਿਚ ਵੀ ਨਹੀਂ।

ਤੁਸੀਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਰਗਾ ਬਣਨ ਦਾ ਜਤਨ ਤਾਂ ਕਰ ਸਕਦੇ ਹੋ, ਪਰ ਕਦੇ ਵੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਵਰਗਾ ਬਣਾਉਣ ਦਾ ਯਤਨ ਨਾ ਕਰਨਾ।

ਕਿਉਂਕਿ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਕਦੇ ਵੀ ਨਾ ਤਾਂ ਪਿੱਛਲ-ਮੂੰਹ ਚੱਲਦੀ ਹੈ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਲੰਘੇ ਕੱਲ੍ਹ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਠਹਿਰਦੀ ਹੈ।

* ਬੁੱਲ੍ਹੇ ਸ਼ਾਹ ਨੇ ਸ੍ਰਿਸ਼ਟੀ-ਰਚਨਾ ਦੇ ਇਸ ਭੇਤ ਦੀ ਗੰਢ ਕਿੰਨੇ ਸੌਖੇ ਢੰਗ ਨਾਲ ਖੋਲ੍ਹੀ ਹੈ-

'ਇਸ ਅਲਤੋਂ ਦੋ ਤਿੰਨ ਚਾਰ ਹੋਏ,

ਫਿਰ ਲਖ ਕਰੋੜ ਹਜ਼ਾਰ ਹੋਏ,

ਫਿਰ ਉਥੋਂ ਬੇਸੁਮਾਰ ਹੋਏ,

ਇੱਕ ਅਲਫ਼ ਦਾ ਨੁਕਤਾ ਨਿਆਰਾ ਹੈ।'

(ਹਵਾਲਾ-ਪੰਜਾਬੀ ਅਨੁਵਾਦਕ)

ਤੀਰ-ਅੰਦਾਜ਼ ਇਸ ਆਨੰਦ ਮਾਰਗ 'ਤੇ ਸਿਰਫ਼ ਆਪਣੇ ਨਿਸ਼ਾਨੇ ਵੱਲ ਵੇਖਦਾ ਹੈ ਤੇ ਤੀਰ ਚਲਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਰੱਬ ਉਸ ਨੂੰ ਪੂਰੀ ਸਮਰੱਥਾ ਬਖ਼ਸ਼ਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਕਿ ਉਸ ਦੇ ਤੀਰ ਤੇਜ਼ ਤੇ ਦੂਰਵਰਤੀ ਹੋਣ।

ਤੁਹਾਨੂੰ ਆਪਣੀ ਇਹ ਕਮਾਨ ਹੋਣ ਦੀ ਭੂਮਿਕਾ ਪ੍ਰਸੰਨ-ਚਿੱਤ ਨਿਭਾਉਣੀ ਚਾਹੀਦੀ ਹੈ।

ਕਿਉਂਕਿ ਜਿਥੇ ਰੱਬ ਨੂੰ ਉੱਡਦੇ ਤੀਰਾਂ ਨਾਲ ਮੋਹ ਹੈ, ਉਥੇ ਉਹ ਉਸ ਕਮਾਨ ਨੂੰ ਵੀ ਪਿਆਰ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਜੋ ਅਡੋਲ ਹੋਵੇ ਤੇ ਆਪਣਾ ਕੰਮ ਨਿਪੁੰਨਤਾ ਨਾਲ ਕਰਦੀ ਹੋਵੇ।"

ਤੇ ਏਦਾਂ ਦੇ ਲੋਕ ਵੀ ਨੇ ਜੋ ਦਿੰਦੇ ਤਾਂ ਨੇ, ਪਰ ਦੁਖੀ ਹੋ ਕੇ, ਕਲਪ ਕੇ ਤੇ ਇਹ ਦੁਖੀ ਹੋਣਾ ਤੇ ਕਲਪਣਾ ਹੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸੰਸਕਾਰ ਹੈ।

ਤੇ ਫੇਰ ਅਜਿਹੇ ਲੋਕ ਵੀ ਨੇ, ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਦਾਨ ਦਿੰਦਿਆਂ ਨਾ ਤਾਂ ਚੀਸ ਦਾ ਇਹਸਾਸ ਹੁੰਦੈ, ਨਾ ਹੀ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਦਾ, ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਉਹ ਇਹ ਸੋਚ ਕੇ ਦਾਨ ਕਰਦੇ ਨੇ ਕਿ ਉਹਨਾਂ ਨੂੰ ਇਹਦਾ ਪੁੰਨ ਮਿਲੇਗਾ।

ਉਹਨਾਂ ਦਾ ਦਾਨ ਤਾਂ ਏਦਾਂ ਦਾ ਹੁੰਦੈ, ਜਿਵੇਂ ਕਿਸੇ ਘਾਟੀ 'ਚ ਕੋਈ ਮਹਿੰਦੀ ਦਾ ਬੂਟਾ ਪੌਣਾਂ 'ਚ ਆਪਣੀ ਸੁਗੰਧੀ ਘੋਲਦਾ ਰਹਿੰਦੈ।

ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੇ ਹੱਥੀਂ ਹੀ ਤਾਂ ਰੱਬ ਅਸੀਸਾਂ ਵੰਡਦੇ ਤੇ ਇਨ੍ਹਾਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀਆਂ ਅੱਖਾਂ 'ਚੋਂ ਹੀ ਰੱਬ ਧਰਤੀ 'ਤੇ ਆਪਣੀ ਮੁਸਕਰਾਹਟ ਬਖੇਰਦੈ।

ਮੰਗਣ 'ਤੇ ਦੇਣਾ ਤਾਂ ਚੰਗਾ ਹੀ ਹੈ, ਪਰ ਬਿਨਾਂ ਮੰਗੇ ਆਪਣੇ ਆਪ ਕਿਸੇ ਦੀ ਲੋੜ ਭਾਂਪ ਕੇ ਉਸ ਦੀ ਲੋੜ ਪੂਰੀ ਕਰਨੀ, ਉਸ ਤੋਂ ਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਚੰਗਾ ਹੈ।

ਕਿਸੇ ਵੀ ਦਿਆਲੂ ਤੇ ਦਾਨੀ ਬੰਦੇ ਨੂੰ ਇਕ ਦਾਨ-ਪਾਤਰ ਭਾਲ ਲੈਣ ਵਿਚ ਉਸ ਤੋਂ ਵੀ ਜ਼ਿਆਦਾ ਖ਼ੁਸ਼ੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ, ਜਿੰਨੀ ਕਿ ਦਾਨ ਦੇਣ ਵਿਚ ਹੁੰਦੀ ਹੈ।

ਕੀ ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ ਵੀ ਅਜਿਹਾ ਕੁਝ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਤੁਸੀਂ ਹਮੇਸ਼ਾ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਰੱਖ ਸਕੋਂ?

ਤੁਹਾਡੇ ਕੋਲ ਜੋ ਕੁਝ ਵੀ ਹੈ, ਉਹ ਸਭ ਕੁਝ ਇਕ ਨਾ ਇਕ ਦਿਨ ਖੁੱਸ ਜਾਏਗਾ।

ਇਸ ਲਈ ਬਿਹਤਰ ਇਹੀ ਹੈ ਕਿ ਹੁਣੇ ਤੋਂ ਹੀ ਦਾਨ ਦੇਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿਓ, ਤਾਂ ਕਿ ਆਪਣੀ ਧਨ-ਦੌਲਤ ਆਪਣੇ ਹੱਥੀਂ ਦਾਨ ਕਰਨ ਦਾ ਮੌਕਾ ਤੁਹਾਨੂੰ ਮਿਲ ਸਕੇ, ਨਾ ਕਿ ਤੁਹਾਡੇ ਵਾਰਿਸਾਂ ਨੂੰ।

ਤੁਸੀਂ ਅਕਸਰ ਕਹਿੰਦੇ ਹੈ-'ਮੈਂ ਦਾਨ ਤਾਂ ਦੇਵਾਂਗਾ, ਪਰ ਸਿਰਫ਼ ਉਸ ਨੂੰ ਜੋ ਇਸ ਦਾ ਯੋਗ-ਪਾਤਰ ਹੈ।

ਪਰ ਤੁਹਾਡੇ ਬਾਗ਼ ਦੇ ਰੁੱਖ ਤਾਂ ਏਦਾਂ ਨਹੀਂ ਕਹਿੰਦੇ ਤੇ ਨਾ ਹੀ ਤੁਹਾਡੀਆਂ ਚਾਰਾਗਾਹਾਂ ਵਿਚ ਉੱਗੇ ਘਾਹ ਦੇ ਝੁੰਡ ਹੀ ਏਦਾਂ ਕਹਿੰਦੇ ਨੇ।

ਉਹ ਤਾਂ ਇਸ ਲਈ ਵੰਡਦੇ ਨੇ, ਤਾਂ ਕਿ ਜ਼ਿੰਦਾ ਰਹਿ ਸਕਣ, ਕਿਉਂਕਿ ਆਪਣੇ ਕੋਲ ਸਾਂਭ ਕੇ ਰੱਖਣ ਦਾ ਮਤਲਬ ਹੈ, ਖ਼ੁਦ ਨੂੰ ਹੀ ਤਬਾਹ ਕਰ ਦੇਣਾ।

ਬੇਸ਼ੱਕ ਉਹ ਬੰਦਾ, ਜੋ ਰੱਬ ਦੇ ਸਿਰਜੇ ਦਿਨ ਤੇ ਰਾਤ ਹਾਸਿਲ ਕਰਨ ਦੇ ਕਾਬਿਲ ਹੈ, ਉਹ ਤੁਹਾਡੇ ਤੋਂ ਵੀ ਸਾਰਾ ਕੁਝ ਹਾਸਿਲ ਕਰ ਸਕਣ ਦੇ ਕਾਬਿਲ ਹੈ।

ਤੇ ਉਹ ਬੰਦਾ, ਜੋ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦੇ ਸਮੁੰਦਰ 'ਚੋਂ ਪਾਣੀ ਪੀਣ ਦੇ ਯੋਗ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਇਸ ਯੋਗ ਵੀ ਹੈ ਕਿ ਤੁਹਾਡੀ ਇਸ ਛੋਟੀ ਜਿਹੀ ਨਦੀ 'ਚੋਂ ਵੀ ਆਪਣਾ ਪਿਆਲਾ ਭਰ ਸਕੇ।

ਤੇ ਫਿਰ ਇਸ ਤੋਂ ਜ਼ਿਆਦਾ ਹਿਮਤ ਤੇ ਬਹਾਦਰੀ ਦੀ ਗੱਲ ਹੋਰ ਕੀ ਹੋ ਸਕਦੀ ਹੈ ਕਿ ਉਹ ਦਾਨ ਲੈਣ ਦੀ ਬੇਇੱਜ਼ਤੀ ਸਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਦਾਨ ਦੇਣ ਵਿਚ ਭਲਾ ਕਿਹੜੀ ਹਿੰਮਤ ਤੇ ਬਹਾਦਰੀ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ?

ਤੇ ਤੁਸੀਂ ਕੌਣ ਹੁੰਦੇ ਹੋ ਭਲਾ, ਕਿ ਕੋਈ ਬੰਦਾ ਆਪਣਾ ਸੀਨਾ ਚੀਰ ਕੇ ਆਪਣਾ