ਪ੍ਰਾਚੀਨ ਪੰਥ ਪ੍ਰਕਾਸ਼ ਵਾਲਾ ਲਿਖਦਾ ਹੈ ਕਿ ਜਿਥੇ ਅਉਲ ਦੱਬੀ, ਉਹ ਥਾਂ ਹੀਰਿਆਂ ਜਵਾਹਰਾਤ ਨਾਲ ਭਰ ਗਈ । ਦੌਲਤਾਂ ਦੀਆਂ ਸਭ ਭੁੱਖਾਂ ਮਿਟ ਗਈਆਂ ।
ਦੂਜੇ ਪਾਸੇ ਦੇਖੋ ਇਕ ਹੋਰ ਦਾਈ ਫਤੋ, ਜੋ ਪੈਸਿਆਂ ਦੇ ਲਾਲਚ ਵਿਚ ਥਣਾਂ ਨੂੰ ਜ਼ਹਿਰ ਲਗਾ ਕੇ ਗੁਰੂ ਨਾਨਕ ਦੇ ਛੇਵੇਂ ਰੂਪ ਗੁਰੂ ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਜੀ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਆਈ। ਉਸ ਲੱਖ ਜਤਨ ਕੀਤੇ ਪਰ ਬਾਲਕ ਨੇੜੇ ਨਾ ਆਏ । ਉਸ ਵੀ ਇਕ ਤੇਜ ਦੇਖਿਆ ਜਿਸ ਦੀ ਝਾਲ ਨਾ ਝਲ ਸਕੀ ਤੇ ਜਾਨ ਗਵਾ ਬੈਠੀ ।
ਗੱਲ ਇਹ ਬਣੀ ਸੀ ਕਿ ਬਾਲਕ (ਗੁਰੂ) ਹਰਿਗੋਬਿੰਦ ਮਾਂ ਦਾ ਦੁੱਧ ਨਹੀਂ ਸਨ ਚੁੰਘਦੇ ਤਾਂ ਸਿਆਣਿਆਂ ਨੇ ਕਿਹਾ ਸੀ ਕਿਸੇ ਦਾਈ ਦਾ ਕੁਝ ਚਿਰ ਦੁੱਧ ਪਿਲਾਓ ਤਾਂ ਫਿਰ ਬਾਲਕ ਮਾਂ ਦਾ ਦੁੱਧ ਵੀ ਚੁੰਘਣ ਲਗ ਪਵੇਗਾ । ਦਾਈ ਜਦ ਦੂਰੋਂ ਵਧਾਈ ਦੇਂਦੀ ਆਈ ਤਾਂ ਮਾਤਾ ਗੰਗਾ ਜੀ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ ਚੰਗਾ ਹੋਇਆ ਤੂੰ ਆ ਗਈ । ਹੁਣ ਤੂੰ ਹੀ ਦੁੱਧ ਪਿਲਾ । ਉਸ ਫੱਫੇ ਕੁਟਣੀ ਨੇ 'ਜੁਗ ਜੁਗ ਜੀਵੇ ਬਾਲ ਤੁਮ੍ਹਾਰਾ' ਕਹਿ ਕੇ ਜ਼ਹਿਰ ਲੱਗਾ ਥਣ ਬੱਚੇ ਦੇ ਮੂੰਹ ਵਿਚ ਪਾਉਣਾ ਚਾਹਿਆ । ਕਈ ਜਤਨ ਉਹ ਕਰ ਥੱਕੀ ਪਰ ਬਾਲ ਮੂੰਹ ਵਿਚ ਹੀ ਨਾ ਪਾਏ । ਕੁਝ ਸਮਾਂ ਉਸ ਦੇ ਪੁਚਕਾਰਨ ਤੇ ਜਤਨਾਂ ਵਿਚ ਹੀ ਨਿਕਲ ਗਿਆ ।
ਕਰ ਰਹੀ ਜਤਨ ਨ ਅਸਥਨ ਲਯੋ ।
ਕਛੁਕ ਕਾਲ ਇਵਹੀ ਬਿਤ ਗਯੋ ।
ਪਰ ਮਰਦੇ ਹੋਏ ਦਾਈ ਦੱਸ ਗਈ ਕਿ ਇਹ ਕਾਰਾ ਉਸ ਪ੍ਰਿਥੀ ਚੰਦ ਦੇ ਕਹਿਣ ਤੇ ਹੀ ਕੀਤਾ ਸੀ ।
ਗੁਰੂ ਗੋਬਿੰਦ ਸਿੰਘ ਜੀ ਨੇ ਵੀ ਆਪਣੀ ਆਤਮ ਕਥਾ ਵਿਚ ਦਾਈਅਨ ਦੁਲਰਾਏ ਦਾ ਜ਼ਿਕਰ ਕੀਤਾ ਹੈ । ਜਦ ਅਨੰਦਪੁਰ ਤਖ਼ਤ ਤੇ ਬੈਠਣ ਵੇਲੇ ਪਟਨੇ ਸੰਗਤ ਵੱਲ ਹੁਕਮਨਾਮਾ ਲਿਖਿਆ ਤਾਂ ਦਾਈ ਲਾਡੋ ਵੱਲ ਉਚੇਚੀ ਬਖ਼ਸ਼ੀਸ਼ ਭੇਜੀ । ਇਕ ਹੋਰ ਦਾਈ ਬੂਪੀ ਦਾ ਵੀ ਜ਼ਿਕਰ ਤਵਾਰੀਖ਼ਾਂ ਵਿਚ ਆਇਆ ਹੈ ਜੋ ਬਾਲਾ ਪ੍ਰੀਤਮ ਨੂੰ ਲਾਡ ਲਡਾਂਦੀ ਸੀ।
ਇਕ ਹੋਰ ਖਿਡਾਵੀ ਸੀ ਬੀਬੀ ਅਨੂਪ ਕੌਰ ਜਿਸ ਸਾਹਿਬਜ਼ਾਦਿਆਂ ਦੀ ਆਖ਼ਰੀ ਦਮ ਤਕ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ। ਪਕੜੇ ਜਾਣ ਤੇ ਆਪਾ ਵਾਰ ਦਿਤਾ ਪਰ ਪਤਿ ਪਾਲੀ ਰਖੀ ।
