28 ਜ਼ਖ਼ਮੀ ਕੂੰਜ

ਇਕ ਦਿਨ ਪਹਿਲਾਂ ਬਰਖਾ ਨਾਲ ਗੜੇਮਾਰ ਵੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਇਸ ਨਾਲ ਪੋਹ ਦੀ ਠੰਡ ਤੇ ਜਵਾਨੀ ਆ ਗਈ ਸੀ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਲਗਭਗ ਇਕ ਸਾਲ ਮਗਰੋਂ ਅਚਾਨਕ ਕਮਲ ਦੇ ਮੁੜ ਆਉਣ ਦੀ ਖ਼ਬਰ ਨੇ ਕੜਾਕੇ ਦੀ ਲਹੂ ਜਮਾਉਂਦੀ ਠੰਡ ਵਿਚ ਵੀ ਪਿੰਡ ਦਾ ਮਾਹੌਲ ਗਰਮਾ ਕੇ ਰੱਖ ਦਿੱਤਾ ਸੀ। ਜੰਗਲ ਦੀ ਅੱਗ ਵਾਂਗ ਫੈਲੀ ਇਸ ਖ਼ਬਰ ਨਾਲ ਇਕ ਵਾਰ ਫਿਰ ਘਰ-ਘਰ ਉਸਦੀ ਚਰਚਾ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਮੌਕਾ ਮਿਲ ਗਿਆ ਸੀ ਲੂਣ ਮਿਰਚ ਲਾ ਕੇ ਸੁਆਦ ਲੈਣ ਦਾ।

ਪੰਡਤ ਜੀ ਦੀ ਦੁਕਾਨ 'ਤੇ ਆਧਰਮੀਆਂ ਦੇ ਬਰੜੂ ਨੇ ਦੱਸਿਆ ਸੀ, ਕਮਲੇ ਦੇਹਰੀਆਂ 'ਤੇ ਪਈ, ਆਪਣੀ ਈ ਛੰਨੀ ਲਾਗੇ। ਉਦੋਂ ਪਿੰਡੇ 'ਤੇ ਥਾਂ- ਥਾਂ ਫੌਂਟ ਪਏ ਉ ਨੇ-ਔਖੇ-ਔਖੇ ਸਾਹ ਲੈਂਦੀ ਹੱਡੀਆਂ ਦੀ ਮੁੱਠ ਬਣੀ ਗਈਓ ਏ, ਪਛਾਣੀ ਨੀ ਹੁੰਦੀ, ਘੜੀਆਂ ਪਲਾਂ ਦੀ ਪਰੌਣੀ ਲੱਗਾ ਦੀਏ?"

ਫਿਰ ਦੁਪਹਿਰ ਵੇਲੇ, ਉਸੇ ਦੁਕਾਨ ਸਾਹਮਣੇ ਪਿੱਪਲ ਦੇ ਥੜ੍ਹੇ 'ਤੇ ਪਿੰਡ ਦੀ ਪੂਰੀ ਪੰਚਾਇਤ ਬੈਠੀ ਸੀ। ਛੁੱਟੀ ਦੀ ਘੰਟੀ ਵੱਜਣ ਕਰਕੇ ਬੱਚੇ ਆਪੋ- ਆਪਣੇ ਘਰੀਂ ਚਲੇ ਗਏ ਸਨ, ਪਰ ਮਾਸਟਰ ਕਮਲੇ ਨੂੰ ਵੇਖਣ ਲਈ ਉੱਥੇ ਹੀ ਰੁਕ ਗਏ ਸਨ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਪਿੰਡ ਵਾਲਿਆਂ ਦੇ ਘਰ ਵੀ ਦੂਰ-ਦੂਰ ਖਿੱਲਰੇ ਹੋਏ ਸਨ। ਖੂਹ ਜਾਂ ਪੰਡਤ ਜੀ ਦੀ ਦੁਕਾਨ 'ਤੇ ਆਉਂਦੇ-ਜਾਂਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਛੱਡ ਕੇ, ਸਾਰੀ ਖੇਡ ਲੰਘ ਕੇ ਵੀ ਪਤਾ ਹੀ ਨਾ ਚਲਦਾ ਕਿ ਇਥੇ ਕੋਈ ਪਿੰਡ ਵੀ ਵਸਦਾ ਹੈ, ਪਰ ਉਸ ਦਿਨ ਤਾਂ ਜਿਵੇਂ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਹੜ੍ਹ ਹੀ ਆ ਗਿਆ ਸੀ। ਉਂਜ ਹੀ ਜਿਵੇਂ ਸਾਰਾ ਸਾਲ ਖੁਸ਼ਕ ਪਈ ਇਹ ਪਥਰੀਲੀ ਖੇਡ ਬਰਸਾਤਾਂ ਵਿਚ ਚੜ੍ਹ ਜਾਂਦੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਸਾਰਿਆਂ ਦੇ ਦਿਲ ਜਿਗਿਆਸਾ ਤੇ ਬੇਤਾਬੀ ਨਾਲ ਧੜਕ ਰਹੇ ਸਨ ਕਿ ਕਮਲੇ ਕੀ ਬਿਆਨ ਦੇਵੇਗੀ। ਉਂਜ ਬਰੜੂ ਦੇ ਕਹਿਣ ਮੁਤਾਬਕ ਕਮਲੇ ਅਜੇ ਬਿਆਨ ਦੇਣ ਦੀ ਹਾਲਤ ਵਿਚ ਨਹੀਂ ਸੀ।

ਥੜ੍ਹੇ 'ਤੇ ਖੱਬੇ ਪਾਸੇ ਸਰਪੰਚ, ਪੰਚਾਇਤ ਦੇ ਮੈਂਬਰ ਤੇ ਪਿੰਡ ਦੇ ਹੋਰ ਸਿਆਣੇ ਮੋਹਤਬਰ ਸੱਜਣ ਬੈਠੇ ਸਨ। ਸੱਜੇ ਪਾਸੇ ਛੋਟੇ ਜਿਹੇ ਮੰਜੇ 'ਤੇ ਪੁਰਾਣੇ ਗਧੇਲੂ ਵਿਚ ਗੰਢ ਜਿਹੀ ਬਣ ਕੇ ਪਈ ਸੀ ਕਮਲੇ। ਉਹ ਕਿਸੇ ਅੱਠ-ਦਸ ਸਾਲ ਦੇ ਭੁੱਖਮਰੀ ਦੇ ਸ਼ਿਕਾਰ ਬੱਚੇ ਵਰਗੀ ਲਗਦੀ ਪਈ ਸੀ। ਕਮਲੇ ਦਾ ਬਾਪੂ ਕਰਮੂ, ਮੰਜੇ ਦੇ ਸਹਾਣੇ ਦੋਵੇਂ ਹੱਥ ਜੋੜ ਕੇ ਬੇਠਾ ਸੀ। ਉਸਦੀ ਮਾਂ ਵੀ ਘੁੰਡ ਕੱਢ ਕੇ ਗੋਡਿਆਂ 'ਤੇ ਸਿਰ ਟਿਕਾ ਕੇ ਆਪਣੀ ਕਿਸਮਤ ਨੂੰ ਰੋਂਦੀ ਪਈ ਸੀ।

ਸ਼ੰਭੂ ਨੰਬਰਦਾਰ ਨੇ ਖੁਸਰ-ਫੁਸਰ ਕਰਦੇ ਹਾਜ਼ਰ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਚੁੱਪ ਦਾ ਦਾਨ ਬਖਸ਼ਣ ਦੀ ਅਪੀਲ ਕੀਤੀ। ਫਿਰ ਆਪਣੀਆਂ ਕਾਚਰੀਆਂ ਅੱਖਾਂ ਨੂੰ ਛੇਤੀ-ਛੇਤੀ ਝਪਕਾਉਂਦਿਆਂ ਤੇ ਦੰਦਾਂ ਦੀ ਵਿਰਲ ਵਿਚ ਤੀਲਾ ਫੋਰਦਿਆਂ ਉਸ ਨੇ ਤਿੱਖੀ ਆਵਾਜ਼ ਵਿਚ ਕਿਹਾ, "ਜਨਾਬ ਭਰੀ ਪੰਚੇਤਾ ਨੂੰ ਬੇਨਤੀ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਐ ਕਿ ਕਰਮੂ ਵਲਦ ਰੁਲਦੂ ਮੁਹੱਲਾ ਆਧਰਮੀਆਂ ਨੇ ਸਾਲ ਕੁ ਪਹਿਲਾਂ,