ਪੂਰੀ ਗੱਲਾ ਤਾਂ ਸੁਣੀ ਲੈਣ ਦੇ। ਫਿਰੀ ਤਿੰਨ੍ਹ ਥੀ ਪੂਰਾ ਮੌਕਾ ਮਿਲਗ, ਆਪਣਾ ਪੱਖ ਰੱਖਣ ਦਾ।" ਸਰਪੰਚ ਨੇ ਮਾਨ੍ਹ ਸਿੰਘ ਨੂੰ ਚੁੱਪ ਕਰੋਦਿਆਂ ਪੂਰੇ ਰੋਹਬ ਨਾਲ ਕਿਹਾ ਸੀ।

"ਚੱਲ, ਪੁੱਤਰ ਗਲਾਈ ਜਾ ਤੂੰ ਆਪਣੀ ਗੱਲ। ਘਾਬਰਨਾ ਨੀ, ਡਰਨਾ ਨੀ ਕੁਸੇ ਤੋਂ, ਝੂਠ ਬਿਲਕੁਲ ਨੀ ਬੋਲਣਾ।"

ਕਮਲੋ ਫਿਰ ਬੋਲੀ ਸੀ, "ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਪਤਾ, ਮੈਂ ਮਾਨ੍ਹੇ ਕੀਆਂ ਛੰਨੀ ਗੋਹਾ ਕੂੜਾ ਸੱਤਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਨੀ ਮਿੰਨ੍ਹ ਗਲਾਇਆ ਹਾ, ਮੈਂ ਤਿੰਨ੍ਹ ਆਪਣੀ ਤੀਮੀ ਬਣਾਈ ਕੇ ਰੱਖਗਾ। ਚਲ ਪਿੰਡ ਦੌੜੀ ਚਲੀਏ। ਇਥੇ ਮੇਰੀਆ ਭਰਜਾਈਆ ਨੇ ਨੀ ਸਾਨੂੰ ਜੀਣ ਦੇਣਾ।"

ਮਾਨ੍ਹ ਸਿੰਘ ਨੇ ਖੇਤੀਬਾੜੀ ਲਈ ਇਕ ਬੋਲਦਾਂ ਦੀ ਜੋੜੀ, ਇਕ ਮੱਝ ਤੇ ਇਕ ਗਾਂ ਵੀ ਰੱਖੀ ਹੋਈ ਸੀ। ਫੌਜਣ ਭਰਜਾਈ ਦੀ ਮਦਦ ਲਈ ਉਸ ਨੇ ਕਮਲੇ ਨੂੰ ਕੰਮ 'ਤੇ ਰੱਖਿਆ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਹ ਡੰਗਰਾਂ ਦਾ ਗੋਹਾ-ਕੂੜਾ ਸਾਫ਼ ਕਰ ਦਿੰਦੀ। ਖੇਤਾਂ 'ਚੋਂ ਘਾਹ ਖੇਤ ਦਿੰਦੀ। ਮੇਲ (ਦੋਸੀ ਖਾਦ) ਖੇਤਾਂ 'ਚ ਸੁੱਟਵਾ ਦਿੰਦੀ। ਬਿਜਾਈ, ਗੋਡੀ ਤੇ ਵਾਢੀ ਵਿਚ ਵੀ ਹੱਥ ਵੰਡਾਉਂਦੀ। ਘਰ ਦਾ ਲਿੱਪਣਾ-ਪੋਚਣਾ ਸੰਵਰਨਾ ਲਗਭਗ ਸਾਰੇ ਹੀ ਕੰਮਾਂ ਵਿਚ ਕਮਲ ਫੌਜਣ ਦੀ ਮਦਦਗਾਰ ਹੁੰਦੀ। ਲੋੜ ਪੈਣ 'ਤੇ ਕਮਲੇ ਦੇ ਬਾਪੂ ਨੂੰ ਵੀ ਦਿਹਾੜੀ 'ਤੇ ਬੁਲਾ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਸਰਪੰਚ ਨੇ ਗਲਾ ਖੰਖਾਰ ਕੇ ਪੁੱਛਿਆ, "ਚੰਗਾ ਬੱਚਾ ਸੱਚੇ- ਸੱਚ ਗਲਾਈ ਤੁਸਾ ਜੋ ਇਥੇ ਵੀ ਤੀਮੀਆ-ਆਦਮੀਆ ਲੇਖਾ ਕਦੇ ਕੱਠੇ ਹੋਏ ਹੋ ?"

"ਆਹੋ, ਏਹ ਮਿੰਨੂ ਖੇਤਾਂ ਬਿਚ ਬਣਾਈ ਡੰਗਰਾਂ ਆਲੀ ਛੰਨੀ ਤੇ, ਕੰਮੇ ਬਹਾਨੇ ਸੱਦੀ ਲੈਂਦਾ ਹਾ, ਫਿਰੀ ਮਿਨੂ ਆਪਣੇ ਨਾਲ ਸੌਣ ਨੂੰ ਗਲਾਂਦਾ ਹਾ।"

"ਈਆਂ ਕਿਨੀਆ ਬਾਰੀਆ ਹੋਇਆ ਹਗ ?"

"ਬੜੀਆ ਬਾਰੀਆ....।

" ਤੂੰ ਨਾ ਕੈਂਹ ਨੀ ਕੀਤੀ.....।"

"ਇਨੀ ਮਿਨੂ ਗਲਾਇਆ ਹਾ, ਅਸੀਂ ਬਿਆਹ ਕਰੀ ਲੈਣਾ। ਮੈਂ ਇਧੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਬਿੱਚ ਆਈ ਗਈ ਹੀ.. ਈਧੇ ਤੇ ਬਿਸਬਾਸ ਕਰੀ ਲੋਆ ਹਾ।"

"ਫਿਰੀ ਪਿੰਡ ਤੂੰ ਆਪਣੀਆ ਮਰਜ਼ੀ ਨਾਲ ਗਈ ਹੀ ਨਾ।"

"ਇਥੋਂ ਜਾਣ ਤੋਂ ਪੈਲਾਂ ਮੇਰੇ ਨਿਆਣਾ ਹੋਣ ਆਲਾ ਹਾ। ਇਹ ਮਿੰਨੂ ਗਲਾਂਦਾ ਹਾ, ਪਿੰਡੇ ਦੇ ਡਾਕਟਰੇ ਤੋਂ ਦਬਾਈ ਲਈ ਕੇ ਇੰਨ੍ਹ ਮਾਰੀ ਸੁੱਟ। ਮੈਂ ਗਲਾਇਆ ਹਾ, ਇਕ ਪੱਖੋਂ ਤੂੰ ਗਲਾਨਾ ਤੂੰ ਮਿਨੂੰ ਆਪਣੀ ਘਰੇਆਲੀ ਬਣਾਈ ਕੇ ਰਖਣਾ, ਫਿਰੀ ਤੂੰ ਆਪਣਾ ਨਿਆਣਾ ਮਾਰਨ ਨੂੰ ਕੈਂਹ ਗਲਾਨਾ। ਇਨੀ ਮਤਾ ਜ਼ੋਰ ਪਾਇਆ ਹਾ ਤਾਂ ਮੈਂ ਪੰਡਿਤ ਦੀ ਹੱਟੀਆ ਆਲੇ ਡਾਗਧਰੇ ਨੂੰ ਦੱਸਆਿ ਹਾ। ਉਨੀ ਗਲਾਇਆ ਹਾ ਮਤੇ ਦਿਨ ਹੋਈਗੇ, ਦਬਾਈ ਨਾਲ ਨੀ ਗੱਲ ਬਨਣੀ। ਫਿਰੀ ਇਨੀ ਸਕੀਮ ਬਣਾਈ ਹੀ, ਅਖੇ ਚੱਲ ਸ਼ਹਿਰੇ ਚਲੀਕੇ ਰੇਹਗੇ। ਮੈਂ ਕੋਈ