ਹੀ। ਮੈਂ ਗਲਾਇਆ, "ਮਾਰੀ ਸੁੱਟੇ ਬੇਸ਼ੱਕ ਮਿੰਨ੍ਹ ਮੈਂ ਨੀ ਜਾਣਾ ਅਪਣੇ ਘਰ ਇੱਥੇ ਈ ਰੋਹਣਾ।" ਈਆਂ ਨੀ ਮਨਣਾ ਇਨੀ, ਈਹਦਾ ਖੁਤ ਮੁਕਾਈ ਦੇਣਾ ਰੇਡੀਏ ਦਾ, ਸਿਆਪਾ ਪਾਇਆ ਮੇਰੀ ਜਾਨੀ ਨੂੰ ਗਲਦਿਆਂ ਫੌਜਣ ਨੇ ਮੇਰੇ ਸਿਰੇ 'ਤੇ ਮੇਰੀਆਂ ਬਾਹਾਂ 'ਤੇ ਡਾਟੀਆਂ ਮਾਰੀਆਂ ਤੇ ਗਲਾਂਦੀ ਮਾਨਿਆ ਮੈਂ ਇਨ੍ਹ ਬਢੀ ਦੇਣਾ ਤੇ ਦੱਬੀ ਦੇਣਾ ਇਥੇ ਈ।" ਕਮਲੇ ਨੇ ਸਿਰ ਝੁਕਾ ਕੇ ਉਲਝੇ ਹੋਏ ਵਾਲਾਂ ਵਿਚ ਵੱਡਾ ਤੇ ਤਾਜਾ ਜ਼ਖ਼ਮ ਵਿਖਾਇਆ। ਵਾਲਾਂ 'ਚ ਲਹੂ ਜੰਮ ਗਿਆ ਸੀ। ਫਿਰ ਉਸ ਨੇ ਪਤਲੀਆਂ ਕਾਨੇ ਵਰਗੀਆਂ ਬਾਹਾਂ 'ਤੇ ਲੱਗੇ ਫੁੱਟ ਵੀ ਵਿਖਾਏ। ਰੋਸੀ ਨਾਲ ਬੰਨ੍ਹਣ ਕਰਕੇ ਕਲਾਈਆਂ 'ਤੇ ਅਜੇ ਨੀਲੇ ਨਿਸ਼ਾਨ ਪਏ ਹੋਏ ਸਨ।

"ਫਿਰੀ ਮੈਂ ਬੇਹੋਸ਼ ਹੋਈਗੀ ਹੀ। ਇਨਾਂ ਸੱਟਾਂ ਕਰੀ ਕੇ। ਇਹ ਮਿਨੂ ਮਰੀਓ ਸਮਝੀ ਕੇ ਸਾਡੀ ਛੰਨੀ ਲਾਗਲੀ ਦੇਹਰੀਆ ਮੁੱਢ ਸੁੱਟੀਗੇ ਹੋ। ਮੇਰਾ ਏਹ ਹਾਲ ਕੀਤਾ ਇਨਾਂ ਜਾਲਮਾਂ ਨੇ।" ਕਹਿੰਦਿਆਂ-ਕਹਿੰਦਿਆਂ ਕਮਲ ਡੁਸਕਣ ਲੱਗ ਪਈ ਸੀ। ਉਸ ਤੋਂ ਹੁਣ ਹੋਰ ਢਾਸਣਾ ਲੈ ਕੇ ਵੀ ਬੈਠਿਆ ਨਹੀਂ ਸੀ ਜਾਂਦਾ। ਉਸ ਦੀ ਮਾਂ ਨੇ ਹੌਲੀ ਦੇਣੀ ਸਹਾਰਾ ਦੇ ਕੇ ਉਸ ਨੂੰ ਮੰਜੇ 'ਤੇ ਲਿਟਾ ਦਿੱਤਾ ਸੀ ਤੇ ਪਤਲੀ ਜਿਹੀ ਰਜਾਈ ਨਾਲ ਢਕ ਦਿੱਤਾ ਸੀ, ਖੰਡ 'ਚੋਂ ਵਗਦੇ ਢੱਡੂ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਖ਼ਾਤਿਰ।

ਕਮਲੋ ਦੀ ਲੂੰਅ ਕੰਡੇ ਖੜ੍ਹੀ ਕਰ ਦੇਣ ਵਾਲੀ ਦਾਸਤਾਂ ਸੁਣ ਕੇ ਪੱਥਰਾਂ 'ਤੇ ਬੈਠੇ ਲੋਕ ਜਿਵੇਂ ਆਪ ਵੀ ਪੱਥਰ ਹੋ ਗਏ ਸਨ। ਉਹ ਪਾਟੀਆਂ ਨਜ਼ਰਾਂ ਨਾਲ ਕਮਲੇ ਵੱਲ ਵੇਖੀ ਜਾ ਰਹੇ ਸਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦਿਲਾਂ ਵਿਚ ਕਮਲੇ ਲਈ ਹਮਦਰਦੀ ਦਾ ਸਮੁੰਦਰ ਠਾਠਾਂ ਮਾਰ ਰਿਹਾ ਸੀ। ਇਕ ਚੁਭਵਾਂ ਸੰਨਾਟਾ ਪਸਰ ਗਿਆ ਸੀ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚਾਲੇ। ਕੁੱਝ ਦੇਰ ਸਿਰ ਝੁਕਾ ਕੇ ਸੋਚਣ ਮਗਰੋਂ ਸਰਪੰਚ ਨੇ ਸਨਾਟਾ ਤੋੜਦਿਆਂ ਪੁੱਛਿਆ ਸੀ, "ਹਾਂ ਬਈ ਮਾਨਿਆ ਤੂੰ ਬੀ ਕਮਲੇ ਦਾ ਬਿਆਨ ਆਪਣੇ ਕੰਨੀ ਸੁਣੀ ਲੇਆ। ਉਣ ਆਪਣੀਏ ਸਫ਼ਾਈਏ ਬਿਚ ਤੂੰ ਜੋ ਬੀ ਗਲਾਣਾ, ਤਿੰਨੀ ਬੀ ਪੂਰਾ ਮੌਕਾ ਐ। ਪਰ ਬੇਲੀ ਸੱਚੇ-ਸੱਚ ਸਾਰੀ ਸਰ੍ਹਾਂ ਬਿੱਚ।"

ਮਾਨ੍ਹ ਸਿੰਘ ਨੇ ਗੋਡਿਆਂ ਤੋਂ ਸਿਰ ਚੁੱਕਿਆ ਤੇ ਰੋਹਬਦਾਰ ਆਵਾਜ਼ ਤੇ ਅਣਖੀਲੇ ਅੰਦਾਜ਼ ਵਿਚ ਬਲਿਆ, "ਜਨਾਬ ਇਹ ਸਾਰੀ ਕਹਾਣੀ ਮਨਘੜਤ ਐ। ਮਿੰਨੂ ਫਸੌਣ ਲਈ ਸਾਜਸ ਘੜੀਓ ਇਨਾ ਲੋਕਾਂ ਨੇ। ਕਮਲੋ ਸਾਡੇ ਘਰ ਔਂਦੀ ਜ਼ਰੂਰ ਹੀ, ਪਰ ਅਸੀਂ ਈਧੇ ਨਾਲ ਕੀਤਾ ਕੁੱਝ ਨੀ, ਸਾਰੇ ਅਲਜਾਮ ਝੂਠੇ ਲਾਏ ਨੇ ਮੇਰੇ 'ਤੇ ।" ਮਾਨ੍ਹ ਸਿੰਘ ਨੇ ਹਵਾ ਵਿਚ ਬਾਂਹ ਉਲਾਰਦਿਆਂ ਆਪਣੀ ਸਫ਼ਾਈ ਵਿਚ ਕਿਹਾ ਸੀ।

ਫਿਰ ਉੱਥੇ ਬੈਠੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿਚ ਖੁਸਰ-ਫੁਸਰ ਸ਼ੁਰੂ ਹੋ ਗਈ ਸੀ। ਸਰਪੰਚ ਨੇ ਪੰਚਾਂ ਨਾਲ ਸਲਾਹ ਮਸ਼ਵਰਾ ਕੀਤਾ। ਸਾਰੇ ਨਿਆਂ ਦੀ ਆਸ ਨਾਲ ਸਰਪੰਚ ਵੱਲ ਵੇਖ ਰਹੇ ਸਨ। ਫਿਰ ਸਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਚੁੱਪ ਰਹਿਣ ਦਾ ਇਸ਼ਾਰਾ ਕਰਦਿਆਂ ਸਰਪੰਚ ਨੇ ਤਾੜਨਾ ਭਰੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ ਕਿਹਾ, "ਦਿੱਖ ਮਾਨਿਆ ਪਚੇਂਤ ਭਿੱਜੇ ਆਖ਼ਰੀ ਬਾਰੀ ਮੌਕਾ ਦਿੰਦੀ ਐ, ਇਸ ਘਟਨਾ ਬਾਬਤ ਸੱਚੀ-ਸੱਚੀ ਗਲਾਈ ਦੇ,