ਆਧੁਨਿਕ ਯੁਗ ਵਿਚ ਦੂਜੇ ਦੋਸ਼ਾਂ ਦੀ ਯਾਤਰਾ ਦਾ ਰਿਵਾਜ ਏਨਾ ਵਧ ਗਿਆ ਹੈ ਕਿ ਕੁਝ ਕੁ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਸਮੁੱਚੀ ਆਰਥਕਤਾ ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਯਾਤਰੀਆਂ ਕੋਲੋਂ ਕਮਾਏ ਧਨ ਉੱਤੇ ਨਿਰਭਰ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਏਨੇ ਕੋਲੋ-ਕੋਲ ਹੋ ਗਏ ਹਨ ਦੇਸ਼ ਕਿ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਦੇ ਮਾਲਦਾ, ਦੁਸਹਿਰੀ, ਲੰਗੜਾ ਅਤੇ ਅਲਫੈਂਜ਼, ਇੰਗਲੈਂਡ ਵਿਚ ਓਨੀ ਹੀ ਬਹੁਤਾਤ ਨਾਲ ਮਿਲ ਸਕਦੇ ਹਨ ਜਿਨੀ ਨਾਲ ਹਿੰਦੁਸਤਾਨ ਵਿਚ। ਸਾਈਪ੍ਰਸ ਅਤੇ ਕੀਨੀਆਂ ਦੀਆਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ, ਅੱਜ ਤੇੜ ਕੇ, ਅੱਜ ਹੀ ਪੱਛਮੀ ਯੌਰਪ ਦੀਆਂ ਮਾਰਕੀਟਾਂ ਵਿਚ ਵੇਚੀਆਂ ਜਾਂਦੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਬਜ਼ੀਆਂ ਉਤੋਂ ਆਪਣੀ ਮਾਤ-ਭੂਮੀ ਵਿਚ ਪਈ ਤ੍ਰੇਲ ਦੀ ਸਿੱਲ੍ਹ ਵੀ ਅਜੇ ਸੁੱਕੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ, ਜਦੋਂ ਇੰਗਲੈਂਡ ਵਿਚ ਵੱਸਦੀਆਂ ਸੁਆਣੀਆਂ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਦੀ ਛੁਹ ਕੀਨੀਆਂ ਦੇ ਖੇਡ-ਮਜ਼ਦੂਰਾਂ ਦੇ ਹੱਥਾਂ ਦੀ ਛੁਹ ਵਿਚ ਘੁਲ-ਮਿਲ ਕੇ ਮਨੁੱਖੀ ਸਾਂਝ ਦਾ ਸੁਨੇਹਾ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਹਰ ਇਕ ਦੇਸ਼ ਕਈ ਕਈ ਦੇਸ਼ਾਂ ਨਾਲ ਵਾਪਾਰ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਹਰ ਇਕ ਦੇਸ਼ ਦੇ ਸਫ਼ਾਰਤਖਾਨੇ ਵਾਪਾਰਕ ਦਫ਼ਤਰ ਅਤੇ ਬੈਂਕ ਲਗਭਗ ਹਰ ਦੇਸ਼ ਵਿਚ ਮੌਜੂਦ ਹਨ। ਅਮੀਰ ਤੋਂ ਅਮੀਰ ਦੇਸ਼, ਗ਼ਰੀਬ ਤੋਂ ਗਰੀਬ ਦੇਸ਼ ਕੋਲੋਂ ਕੁਝ ਨਾ ਕੁਝ ਲੈਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਹੈ। ਮਿਡਲ ਈਸਟ ਦੇ ਅਰਬਾਂ ਦੇ ਹੱਥ ਵਿਚ ਸਾਰੇ ਮਸ਼ੀਨੀ ਸਮਾਜਾਂ ਦੀ ਜਾਨ ਹੈ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਦਿੱਤੇ ਤੇਲ ਨਾਲ ਪੱਛਮੀ ਯੌਰਪ ਦੇ ਸਾਰੇ ਉਦਯੋਗਾਂ ਵਿਚ ਜੀਵਨ ਦੀ ਧੜਕਣ ਕਾਇਮ ਰੱਖੀ ਜਾਣੀ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਪਰ ਅਰਬ ਵੀ ਤੇਲ ਵੇਚਣ ਲਈ ਮਜਬੂਰ ਹਨ। ਜੇ ਪੱਛਮੀ ਯੌਰਪ ਦੋ ਮਹੀਨੇ ਤੇਲ ਖ਼ਰੀਦਣਾ ਬੰਦ ਕਰ ਦੇਵੇ ਤਾਂ ਅਰਥਾਂ ਦੇ ਚੁੱਲ੍ਹੇ ਅੱਗ ਪੈਣੀ ਬੰਦ ਹੋ ਜਾਵੇਗੀ। ਤੇਲ ਨੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਤਮ ਨਿਰਭਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ, ਸਗੋਂ ਇਸ ਦੇ ਉਲਟ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਬਾਹਰਲੋ ਸੰਸਾਰ ਉੱਤੇ ਨਿਰਭਰਤਾ ਵਧਾਈ ਹੈ ਅਤੇ ਨਿਰਭਰਤਾ ਹੀ ਸੱਭਿਅ ਅਤੇ ਸੁੰਦਰ ਸੰਬੰਧਾਂ ਦੀ ਸਿਰਜਣਹਾਰ ਹੈ।
ਰੂਸ ਅਤੇ ਅਮਰੀਕਾ ਨੇ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਸਿਆਸੀ ਦਾਦਾਗੀਰੀ ਕਰਨ ਦੀ ਗੋਤ ਪੂਰੀ ਕਰ ਲਈ ਹੈ। ਦੋਹਾਂ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦਾ ਜਨ-ਸਾਧਾਰਣ ਆਪੋ ਆਪਣੇ ਢੰਗ ਨਾਲ, ਆਪੋ ਆਪਣੇ ਸਿਆਸੀ ਚੌਧਰੀਆਂ ਕੋਲੋਂ ਕਈ ਜ਼ਰੂਰੀ ਅਤੇ ਗੰਭੀਰ ਪ੍ਰਸ਼ਨਾਂ ਦੇ ਉੱਤਰ ਮੰਗ ਰਿਹਾ ਹੈ। "ਕੀ ਲੋੜ ਸੀ ਵੀਅਤਨਾਮ ਅਤੇ ਅਫ਼ਗਾਨਿਸਤਾਨ ਵਿਚ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਭੇਜਣ ਦੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀਆਂ ਮਾਵਾਂ ਨੂੰ ਨਿਪੁੰਤੀਆਂ ਕਰਨ ਦੀ ਅਤੇ ਅੰਤ ਵਿਚ ਨਮੋਸ਼ੀਆਂ, ਵਿਟਕਾਰਾਂ ਅਤੇ ਪੀੜਾਂ ਦੇ ਭਾਰ ਨਾਲ ਭੁਕਿਆ ਸਿਰ ਲਈ ਘਰਾਂ ਨੂੰ ਮੁੜਨ ਦੀ ?" ਅੱਜ ਅਮਰੀਕਾ ਦੇ ਲੋਕ ਪੁੱਛ ਰਹੇ ਹਨ ਕਿ "ਸੁਮਾਲੀਆ ਵਿਚ ਸਾਡੇ ਕਿਹੜੇ ਕੌਮੀ ਹਿਤਾਂ ਨੂੰ, ਕੀ ਖ਼ਤਰਾ ਸੀ ਕਿ ਸਾਡੇ ਬੱਚੇ ਹਜ਼ਾਰਾਂ ਦੀ ਗਿਣਤੀ ਵਿਚ ਉਥੇ ਗਏ ? ਕੀ ਸੰਬੰਧ ਹੋ ਸਾਡਾ ਯੌਰਪ ਵਿਚ ਸਥਿਤ
