ਸਾਡੀਆਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਸਾਨੂੰ ਜੀਉਣ ਲਈ ਉਤਸਾਹਿਤ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਇਸੇ ਲਈ ਲੋਭ ਨੂੰ ਜੀਵਨ ਦੀ ਇਕ ਸੰਚਾਲਕ ਸ਼ਕਤੀ ਮੰਨਣ ਵਿਚ ਕੋਈ ਉਕਾਈ ਨਹੀਂ ਸਮਝੀ ਗਈ। ਪਰ ਗੱਲ ਜ਼ਰਾ ਮੁੜ ਵਿਚਾਰਨ ਵਾਲੀ ਹੈ। ਸਾਡੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸੰਚਾਲਕ ਸ਼ਕਤੀ ਇੱਛਾ ਹੈ; ਇੱਛਾ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਭੁੱਖ ਹੈ; ਭੁੱਖ ਦਾ ਪਹਿਲਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਬੱਚੇ ਦਾ ਭੋਜਨ (ਦੁੱਧ) ਲਈ ਹੋਣ ਹੈ ਅਤੇ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਪਹਿਲੀ ਤ੍ਰਿਪਤੀ ਭੋਜਨ ਦੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਜਾਂ ਭੋਜਨ ਦਾ ਭੋਗ ਹੈ। ਜੇ ਰੁੱਖ ਲੱਗੇ, ਪਰ ਭੋਜਨ ਪ੍ਰਾਪਤ ਨਾ ਹੋਵੇ ਤਾਂ ਜੀਵਨ ਕਾਇਮ ਨਹੀਂ ਰਹਿ ਸਕਦਾ। ਜੇ ਭੁੱਖ ਨਾ ਲੱਗੇ ਤਾਂ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦਾ ਯਤਨ ਨਹੀਂ ਉਪਜਦਾ। ਇਸ ਲਈ ਸਾਧਾਰਣ ਰੂਪ ਵਿਚ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸੰਚਾਲਕ ਸ਼ਕਤੀ ਲੋੜ ਜਾਂ ਰੁੱਖ ਹੈ, ਲੋਭ ਜਾਂ ਸਦੀਵੀ ਅਤ੍ਰਿਪਤੀ ਨਹੀਂ। ਜਿਥੋਂ ਤਕ ਭੋਜਨ ਦੀ ਭੁੱਖ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਹੈ, ਇਹ ਸਦੀਵੀ ਜਾਂ ਲਗਾਤਾਰੀ ਨਹੀਂ ਹੋ ਸਕਦੀ। ਧਨ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ, ਕੀਰਤੀ ਅਤੇ ਆਦਰਸ਼ ਆਦਿਕ ਦੀ ਭੁੱਖ ਹੀ ਤ੍ਰਿਪਤੀ ਦੀ ਪਹੁੰਚ ਤੋਂ ਪਰੇ ਹੋ ਜਾਣ ਵਿਚ ਵਧੇਰੇ ਸਮਰੱਥ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹੋ ਭੁੱਖ ਉਹ ਲੋਕ ਹੈ ਜਿਸਦੀ ਵਰਤੋਂ ਮਨੁੱਖੀ ਸਮਾਜਾਂ ਦੇ ਸੁਆਮੀ ਸਦਾ ਤੋਂ ਕਰਦੇ ਆਏ ਹਨ।
ਅਸੀਂ ਸੁਣਦੇ ਆਏ ਹਾਂ ਕਿ ਸ਼ੇਖ਼ ਫ਼ਰੀਦ ਸ਼ਕਰਗੰਜ ਬਚਪਨ ਵਿਚ ਸ਼ੱਕਰ ਜਾਂ ਮਿੱਠੇ ਦਾ ਲੋਭੀ ਸੀ। ਉਸਦੀ ਮਾਤਾ ਨੇ ਉਸਦੀ ਇਸ ਕਮਜ਼ੋਰੀ ਨੂੰ ਸਿਆਣਪ ਨਾਲ ਵਰਤ ਕੇ ਉਸਨੂੰ ਰੱਬ ਵਾਲੇ ਪਾਸੇ ਲਾ ਲਿਆ ਸੀ। ਉਸਨੇ ਫਰੀਦ ਨੂੰ ਦੱਸਿਆ, "ਜੇ ਤੂੰ ਨੇਮ ਨਾਲ ਨਮਾਜ਼ ਪੜ੍ਹੇਗਾ ਤਾਂ ਰੱਬ ਤੈਨੂੰ ਹਰ ਨਮਾਜ ਪਿੱਛੋਂ ਬੱਕਰ ਦੇਵੇਗਾ।" ਉਹ ਨੇਮ ਨਾਲ ਨਮਾਜ਼ ਪੜ੍ਹਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਮਾਤਾ ਨੇਮ ਨਾਲ ਉਸਦੇ ਮੁਸੱਲੇ ਹੇਠ ਸ਼ੰਕਰ ਦੀ ਇਕ ਪੁੜੀ ਲੁਕਾ ਦਿਆ ਕਰਦੀ ਸੀ। ਬਚਪਨ ਵਿਚ ਬੱਚਿਆਂ ਨੂੰ ਦਿੱਤੇ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਇਨਾਮ ਵੀ ਇਸੇ ਸ਼ੱਕਰ ਦੀ ਪੁੜੀ ਵਰਗੇ ਪ੍ਰਤੀਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਪਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਇਨਾਮਾਂ ਵਿਚ ਅਤੇ ਫਰੀਦ ਦੀ ਸ਼ੱਕਰ ਦੀ ਪੁੜੀ ਵਿਚ ਬਹੁਤ ਵੱਡਾ ਅੰਤਰ ਹੈ। ਫਰੀਦ ਨੂੰ ਸ਼ੱਕਰ ਦੀ ਪੁੜੀ ਕਿਸੇ ਦੂਜੇ ਬੱਚੇ ਨਾਲੋਂ 'ਸ੍ਰੇਸ਼ਟ' ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਨਹੀਂ ਸੀ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ। ਕਈ ਬੱਚਿਆਂ ਵਿਚੋਂ ਕਿਸੇ ਇੱਕਾ ਦੁੱਕਾ ਨੂੰ ਦਿੱਤਾ ਜਾਣ ਵਾਲਾ ਇਨਾਮ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਚ ਦੂਜਿਆਂ ਨਾਲੋਂ ਸ੍ਰੇਸ਼ਟ ਹੋਣ ਦਾ ਅਹਿਸਾਸ ਪੈਦਾ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਅਹਿਸਾਸ ਦਾ ਮੋਹ ਇਨਾਮ ਦੀ ਭੁੱਖ ਨੂੰ ਸਦੀਵੀ ਅਤ੍ਰਿਪਤ ਰਹਿਣ ਦਾ ਸਰਾਪ ਦੇ ਕੇ ਲੋਡ ਵਿਚ ਵਟਾ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਲੋਭ ਦੀ ਆਗਿਆ ਵਿਚ ਤੁਰਨ ਨੂੰ 'ਤਰੱਕੀ ਕਰਨਾ' ਆਖਦੇ ਹਨ। ਆਪਣੇ ਸਾਥੀਆਂ-ਸਹਿਯੋਗੀਆਂ ਨੂੰ ਲਤਾੜ-ਪਛਾੜ ਕੇ, ਜੀਵਨ ਦੀ ਦੌੜ ਵਿਚ ਅੱਗੇ ਲੰਘ ਜਾਣ ਦੀ ਖੁਦਗਰਜ਼ੀ ਨੂੰ ਤਰੱਕੀ ਮੰਨਣਾ ਮਨੁੱਖੀ ਹਿਰਦੇ ਦੀ ਉਹ ਕੁਰੂਪਤਾ ਹੈ ਜਿਸਦਾ ਆਰੰਭ ਬਚਪਨ ਵਿਚ ਮਿਲਣ ਵਾਲੇ ਇਨਾਮਾਂ ਤੋਂ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਚੰਗਿਆਈ ਵਿਚ ਅਗੇਰੇ ਲੰਘ ਜਾਣ ਵਾਲੇ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਨੂੰ, ਸਰਕਾਰ ਜਾਂ ਸੇਵਾ ਵਜੋਂ ਭੇਟਾ ਕੀਤੇ ਗਏ ਧਨ ਨੂੰ ਵੀ ਕਈ ਵੇਰ ਇਨਾਮ ਆਖ ਲਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਇਸ ਸ਼ਬਦ ਦੀ ਅਸ਼ੁੱਧ ਵਰਤੋਂ ਹੈ, ਪਰੰਤੂ ਕੇਵਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਵਿਅਕਤੀਆਂ ਦੇ ਸੰਬੰਧ ਵਿਚ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਇਸਦੀ ਇੱਛਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ। ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਅਜਿਹੇ ਗੁਣੀ ਵੀ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਅਤੇ ਵਡਿਆਈ ਦਾ ਲੋਭ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ
