ਲਈ 'ਸਤਿਕਾਰ' ਵੀ ਇਕ ਇਨਾਮ ਹੀ ਹੈ, ਅਤੇ ਇਸ ਕਰਕੇ ਲੋਭ ਹੈ।

ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਲੋਭ ਦੇ ਵਰਤਾਰੇ ਦਾ ਵਿਸਥਾਰ ਕਰਨ ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਲੋਭ ਦੀ ਪ੍ਰਕਾਰ-ਵੰਡ ਕਰ ਲੈਣ ਨੂੰ ਮੈਂ ਜ਼ਰੂਰੀ ਸਮਝਦਾ ਹਾਂ। ਭੋਗਾਂ ਦਾ ਲੱਭ ਤਮੋਗੁਣੀ ਪਰਵਿਰਤੀ ਹੈ। ਇਹ ਪਸ਼ੂ ਪੱਧਰ ਦਾ ਲੋਭ ਹੈ ਅਤੇ ਜਿੰਨਾ ਚਿਰ ਇਹ ਇਸੇ ਪੱਧਰ ਉੱਤੇ ਰਹੇ, ਓਨਾ ਚਿਰ ਲੋਭੀ ਵਿਚ ਵਫ਼ਾਦਾਰੀ ਦਾ ਗੁਣ ਕਾਇਮ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ। ਜਦੋਂ ਅਤੇ ਜੇ ਇਹ ਲੋਭ ਵਧ-ਫੁਲ ਕੇ ਧਨ ਦਾ ਲੋਭ ਬਣ ਜਾਵੇ ਤਾਂ ਮਨੁੱਖੀ ਮਨ ਵਿਚੋਂ ਗੁਣਾ ਨੂੰ ਦੇਸ-ਨਿਕਾਲਾ ਮਿਲਣ ਲੱਗ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। ਧਨ ਦਾ ਲੋਭ ਨਿਰੋਲ ਤਮੋਗੁਣੀ ਨਾ ਰਹਿ ਕੇ ਮਨ ਵਿਚਲੇ ਰਜੋਗੁਣ ਨੂੰ ਵੀ ਉਤੇਜਿਤ ਕਰਨ ਲੱਗ ਪੈਂਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਵੀ ਇਸ ਲੋਕ ਨਾਲ ਸੁਖਾਂ ਦੇ ਭੋਗ ਦੀ ਤਮੋਗੁਣੀ ਲਾਲਸਾ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਹੋਣ ਕਰਕੇ ਇਹ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਨਾਲ ਸੁਖਾਵਾਂ ਸੰਬੰਧ ਬਣਾਈ ਰੱਖਣ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲੋਡ ਦੀ ਇਸੇ ਲੋੜ ਨੂੰ ਮੁੱਖ ਰੱਖ ਕੇ ਰਸਕਿਨ ਵਰਗੇ ਵਿਦਵਾਨਾਂ ਨੇ ਪੱਛਮੀ ਪੂੰਜੀਪਤੀਆਂ ਨੂੰ ਨਿਰਦਈ ਲੁੱਟ-ਖਸੁੱਟ ਵੱਲੋਂ ਵਰਜ ਕੇ ਆਪਣੇ ਦੇਸ਼ਾਂ ਦੇ ਕਾਮਿਆ ਲਈ ਸੁਖਾਵੇਂ ਜੀਵਨ ਪੱਧਰ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਕਰਨ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰ ਲਿਆ ਹੈ। ਪ੍ਰਸਿੱਧੀ ਅਤੇ ਕੀਰਤੀ ਦਾ ਲੋਭ ਕਈ ਵੇਰ ਸਤੋਗੁਣੀ ਸੁਭਾ ਵਾਲਾ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਉਂ ਲੋਭ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਸੰਭਵ ਹੈ। ਇਹ ਹੋ ਸਕਦਾ ਹੈ ਕਿ ਕੁਟੰਬ-ਪ੍ਰਾਇਣ ਦਾ ਨਿਰੋਲ ਤਮੋਗੁਣੀ ਰਿਸ਼ਤਾ ਨਾਰਾਇਣ ਅਤੇ ਨਾਮ ਦੇਵ ਦੀ ਸਤੋਗੁਣੀ ਪ੍ਰੀਤ ਵਿਚ ਵਿਕਸ ਜਾਵੇ। ਆਦਰਸ਼ਾਂ ਦੇ ਪਰਸਾਰ ਦਾ ਲੋਭ ਨਿਰੋਲ ਰਜੋਗੁਣੀ ਪਰਵਿਰਤੀ ਹੈ ਅਤੇ ਅਤੀ ਭਿਆਨਕ ਸਿੱਟੇ ਕੱਢਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਲੋਡ ਦੇ ਲੋਭੀ ਆਪਣੇ ਆਲੇ-ਦੁਆਲੇ ਨਾਲ ਸੁਆਮੀ-ਸੇਵਕ ਤੋਂ ਵੱਖਰੇ ਕਿਸੇ ਸੰਬੰਧ ਦੀ ਹੋਂਦ ਵਿਚ ਵਿਸ਼ਵਾਸ ਨਹੀਂ ਰੱਖਦੇ । ਉਹ ਭਾਸ਼ਾ ਭਾਵੇਂ ਕਿੰਨੀ ਵੀ ਕੋਮਲ ਕਿਉਂ ਨਾ ਵਰਤਣ, ਅੰਦਰੋਂ ਸਦਾ ਕਠੋਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਜੰਗਲੀ ਮਨੁੱਖ ਭੋਜਨ ਲਈ ਲੜਦਾ ਸੀ ਅਤੇ ਆਦਰਸ਼ ਵੱਲੋਂ ਅਨਜਾਦ ਸੀ। ਸੱਭਿਅਤਾ ਦਾ ਸਾਰਾ ਸਫ਼ਰ ਰਜੋ ਦੀ ਸੜਕ ਉੱਤੇ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਜਿੱਥੇ ਜਿੱਥੇ ਰਜੋ ਨੂੰ ਰਮੇ ਦੀ ਤ੍ਰਿਪਤੀ ਲਈ ਸਾਧਨ ਅਤੇ ਸਾਮਗ੍ਰੀ ਸੰਚਿਤ ਕਰਨ ਵਿਚ ਵਰਤਿਆ ਗਿਆ ਹੈ, ਉਥੇ ਉਥੇ ਇਸ ਨੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਸੇਵਾ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਰੋਮਨਾਂ ਨੇ ਸਾਰੇ ਯੌਰਪ, ਮੱਧ-ਪੂਰਬ ਅਤੇ ਉੱਤਰੀ ਅਫ਼ਰੀਕਾ ਵਿਚ ਜੀਵਨ ਦੀ ਜੁਗਤ ਨੂੰ ਸੁੰਦਰ ਅਤੇ ਸੁਖਾਵੀ ਬਣਾਉਣ ਵਿਚ ਕੁਝ ਹਿੱਸਾ ਪਾਇਆ ਸੀ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਸਮਿਆਂ ਦੇ ਲੋਕ ਰਜੋਗੁਣੀ ਸੰਘਰਸ਼ੀ ਲੋਕ ਸਨ । ਵਿਸ਼ਵ-ਵਿਜੇਤਾ ਅਤੇ ਸ਼ਹਿਨਸ਼ਾਹ ਹੋਣ ਨੂੰ ਮਹਾਨ ਮਨੁੱਖੀ ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਮੰਨਦੇ ਸਨ। ਜੇ ਧਰਮ ਦੁਆਰਾ ਕੋਈ ਸਤੋਗੁਣੀ ਸੇਧ ਦਿੱਤੀ ਜਾਂਦੀ ਸੀ ਤਾਂ ਉਸਨੂੰ ਆਦਰਸ਼ ਦਾ ਰੂਪ ਦੇ ਕੇ ਸੰਸਾਰਕ ਪ੍ਰਾਪਤੀਆਂ ਦੇ ਸਾਧਨ ਵਜੋਂ ਵਰਤਣ ਲਈ ਤਤਪਰ ਰਹਿੰਦੇ ਸਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਾਰੀਆਂ ਗੱਲਾਂ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿਚ ਰੱਖਿਆਂ ਇਹ ਮੰਨਣਾ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਕਿ ਸੰਸਾਰ ਵਿਚ ਕ੍ਰੋਧ ਨੇ ਓਨੀ ਪੀੜ ਨਹੀਂ ਉਪਜਾਈ ਜਿੰਨੀ ਲੋਭ ਨੇ ਉਪਜਾਈ ਹੈ। ਸਿਕੰਦਰ ਭਾਰਤ ਉੱਤੇ ਹਮਲਾਵਰ ਹੋਇਆ ਸੀ। ਉਸਨੂੰ ਜਾਂ ਉਸ ਨਾਲ ਆਏ ਯੂਨਾਨੀ ਸਿਪਾਹੀਆਂ ਨੂੰ ਭਾਰਤ ਦੇ ਲੋਕਾਂ ਨਾਲ ਕੋਈ ਵੈਰ ਵਿਰੋਧ ਜਾਂ ਗੁੱਸਾ ਗਿਲਾ ਨਹੀਂ ਸੀ। ਸਿਕੰਦਰ ਨੂੰ ਵਿਸ਼ਵ-ਵਿਜੇਤਾ ਹੋਣ ਦਾ ਝੱਲ ਸੀ ਅਤੇ ਆਪਣੇ ਇਸ ਪਾਗਲਪਨ ਦੇ ਲੋਰ ਵਿਚ ਉਸ ਨੇ ਯੂਨਾਨੀ ਜਨ-ਸਾਧਾਰਣ ਨੂੰ ਯੂਨਾਨੀ ਫਲਸਫ਼ੇ ਦੇ ਫੈਲਾਓ ਦਾ ਆਦਰਸ਼ ਦੇ ਕੇ ਸਾਰੇ ਸੰਸਾਰ ਨੂੰ ਸੱਭਿਅ ਅਤੇ ਸੰਸਕ੍ਰਿਤ ਕਰਨਹਾਰੇ ਆਖ ਕੇ ਆਪਣੇ ਸੁਆਰਥ ਦੀ ਸਿੱਧੀ ਵਿਚ ਸਹਾਈ ਹੋਣ ਲਈ ਪ੍ਰੇਰਿਤ ਕੀਤਾ ਸੀ। ਜਿਹੜੇ ਸਿਪਾਹੀ ਉਸ ਨਾਲ ਆਏ ਸਨ ਉਹ ਭਾਰਤੀ ਸੁਗੰਧੀਆਂ, ਮਸਾਲਿਆਂ, ਹੀਰੇ-ਜਵਾਹਰਾਤ ਅਤੇ ਰੇਸ਼ਮੀ