ਸੰਰਚਨਾਵਾਦੀ ਪੰਜਾਬੀ ਆਲੋਚਨਾ

ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਆਪਣੇ ਅਸਤਿਤਵ ਨੂੰ ਬਰਕਰਾਰ ਰੱਖਣ ਲਈ ਸਦਾ ਪ੍ਰਕਿਰਤੀ ਨਾਲ ਸੰਘਰਸ਼ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਇਸ ਸੰਘਰਸ਼ ਵਿਚੋਂ ਸਮਾਜ ਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਸਰੂਪ ਨੂੰ ਸਿਰਜਿਆ ਹੈ। ਮਨੁੱਖ ਨੇ ਆਪਣੇ ਮਾਨਵੀ ਜੀਵਨ ਦੇ ਆਰੰਭ ਤੋਂ ਹੀ ਸਮਾਜ ਅਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਯਥਾਰਥ-ਬੋਧ ਦੇ ਢੰਗ ਰਾਹੀਂ ਪ੍ਰਕਿਰਤਿਕ ਜਗਤ ਨੂੰ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਰੂਪ ਵਿਚ ਢਾਲਣ ਦਾ ਪ੍ਰਯਾਸ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਉਸ ਨੇ ਸਮਾਜਕ ਅਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਵਰਤਾਰਿਆਂ ਨੂੰ ਨਿਸ਼ਚਿਤ ਅਤੇ ਨਿਯਮਬੱਧ ਰੂਪ ਵਿਚ ਸਮਝਣ ਦਾ ਯਤਨ ਵੀ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਮਾਨਵੀ ਚੇਤਨਾ ਰਾਹੀਂ ਹੀ ਸਮਾਜਕ ਅਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਸਿਰਜਣਾਵਾਂ ਆਪਣਾ ਸਰੂਪ ਧਾਰਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਮਾਨਵ ਆਦਿ ਕਾਲ ਤੋਂ ਹੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਸਿਰਜਦਾ ਪ੍ਰਵਰਤਿਤ ਅਤੇ ਪੁਨਰਸਿਰਜਿਤ ਕਰਦਾ ਆ ਰਿਹਾ ਹੈ। ਇਸ ਸਿਰਜਣ ਸ਼ਕਤੀ ਨੂੰ ਉਸਨੇ ਆਪਣੀ ਸਮਾਜਕਤਾ ਤੋਂ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕੀਤਾ ਹੈ। ਮਨੁੱਖ ਸਮਾਜ ਅਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰ ਨੂੰ ਸਮਝਦਾ ਅਮਲ ਕਰਦਾ ਅਤੇ ਮੁੜ ਉਸਨੂੰ ਸਿਰਜਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਪੁਨਰ ਸਿਰਜਣ ਦਾ ਅਮਲ ਮਨੁੱਖੀ ਸੁਭਾਅ ਦਾ ਗੁਣ ਹੈ। ਇਹੇ ਗੁਣ ਕਾਰਨ ਸਮਾਜ ਅਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰ ਨਿਸਚਿਤ ਤੌਰ ਤੇ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਪੱਥ ਤੇ ਪੈਂਦਾ ਹੈ। । ਮਨੁੱਖ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੇ ਪੁਨਰ ਸਿਰਜਣ ਸਮੇਂ ਇਕ ਤਰਵੇ ਅਮਲ ਦਾ ਅਨੁਯਾਈ ਨਹੀਂ । ਮਨੁੱਖ ਆਪਣੇ ਸਿਰਜਣ ਅਮਲ ਨੂੰ ਗਹਿਰ ਗੰਭੀਰਤਾ ਨਾਲ ਸਮਝਣ ਅਤੇ ਘੋਖਣ ਲਈ ਕਈ ਅੰਤਰ- ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਆਂ ਦੀ ਸਹਾਇਤਾ ਨਾਲ ਪ੍ਰਕਿਰਤਿਕ ਅਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਵਰਤਾਰਿਆ ਦੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਭਾਵ-ਸਾਰ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੇਮਾਂ ਦੀ ਅੰਦਰੂਨੀ ਸੰਰਚਨਾ ਨੂੰ ਵੀ ਸਮਝਦਾ ਹੈ। ਇਉਂ ਮਨੁੱਖ ਵਰਤਾਰਿਆਂ ਦੇ ਅਧਿਐਨ ਰਾਹੀਂ ਉਸ ਨੂੰ ਸਮਾਜਕ ਇਤਿਹਾਸ ਦੀ ਨਿਰੰਤਰਤਾ ਦਾ ਹਿੱਸਾ ਬਣਾ ਕੇ ਸਮੁੱਚੇ ਜੀਵਨ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਅਮਲ ਦੀ ਨਿਰੰਤਰਤਾ ਸਮਾਜ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦੀ ਤੇਰ ਨੂੰ ਤੇਜ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਵਿਕਾਸ ਦਾ ਅਮਲ, ਸੂਬਾ ਮਾਨਵੀ ਚੇਤਨਾ ਦਾ ਅਟੁੱਟ ਹਿੱਸਾ ਬਣ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।

ਮਨੁੱਖ ਸਮਾਜ ਅਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਸਿਰਜਣਾ ਨੂੰ ਕਿਰਤ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਰਾਹੀਂ ਸਿਰਜਦਾ ਹੈ । ਅਜਿਹਾ ਵਿਸਵਾਸ ਅਤੇ ਚਿੰਤਨ ਸੰਸਾਰ ਫਲਸਵੇ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸ 'ਚੋਂ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਪਛਾਣਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਮਨੁੱਖ ਕਿਰਤ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਰਾਹੀਂ ਗੁੰਝਲਦਾਰ, ਜਟਿਲ ਅਤੇ ਬਹੁਅਰਥੀ ਸਭਿਆਚਾਰ ਦੀ ਉਸਾਰੀ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਕਿਰਤ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਹੀ ਮਾਨਵ ਜਾਤੀ ਦੀ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਪਛਾਣ ਦਾ ਮੂਲ ਚਿੰਨ੍ਹ ਹੈ। ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਚੇਤਨਾ ਮਾਨਵੀ ਇਤਿਹਾਸ ਵਿਚ ਅਜਿਹਾ ਸਾਰਥਕ ਪੜਾਅ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਪ੍ਰਕਿਰਤਿਕ ਵਰਤਾਰਿਆਂ ਨਾਲੋਂ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਨਿਖੇੜਦਾ ਹੈ ਪਰੰਤੂ ਕਿਰਤ ਉਸਨੂੰ ਪਸ਼ੂ ਜਗਤ ਤੋਂ ਅਲੱਗ ਪਛਾਣ ਦਿੰਦੀ ਹੈ, ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਉਸਦੀ ਚੇਤਨਾ, ਧਰਮ ਜਾ ਕਿਸੇ ਹੋਰ ਮਾਨਸਿਕ