ਪ੍ਰਾਪਤੀ ਦੇ ਆਧਾਰ ਉਤੇ ਪਸ਼ੂ ਜਗਤ ਤੋਂ ਨਿਖੇੜਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ, ਪਰੰਤੂ ਯਾਦ ਰੱਖਣ ਵਾਲੀ ਗੱਲ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਮਨੁੱਖ ਆਪਣੀ ਉਤਪਾਦਨ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਰਾਹੀਂ ਪਸ਼ੂਆਂ ਤੋਂ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਵੱਖ ਕਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ।¹

ਮਾਨਵੀ ਚੇਤਨਾ ਦਾ ਲੰਮਾ ਇਤਿਹਾਸ ਹੈ। ਇਸ ਚੇਤਨਾ ਦਾ ਵਿਕਾਸ ਜਿਥੇ ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਪ੍ਰਕਿਰਤਿਕ ਅਤੇ ਪਸੂ ਜਗਤ ਤੇ ਨਿਖੇੜਦਾ ਹੈ ਉਥੇ ਇਸ ਨੂੰ ਇਕ ਨਵਾਂ ਸਮਾਜਕ ਜੀਵਨ ਦਾ ਖੇਤਰ ਵੀ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਮਨੁੱਖ ਦਾ ਨਿਰੰਤਰ ਸੰਘਰਸ਼ਸ਼ੀਲ ਇਤਿਹਾਸ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਸਿਰਜਣਾਵਾਂ ਦਾ ਆਧਾਰ ਹੈ। ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਸਿਰਜਣਾ ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਵਿਵਧ ਪੱਖਾਂ ਨੂੰ ਵਿਸਤਾਰਦੀ ਹੈ। ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਜੀਵੰਤਤਾ ਅਤੇ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲਤਾ ਮਨੁੱਖੀ ਗਿਆਨ ਦੇ ਖੇਤਰ ਨੂੰ ਹੋਂਦ ਵਿਚ ਲਿਆਉਂਦੀ ਹੈ ਜੋ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਪਾਸਾਰ ਦਾ ਹੀ ਹਿੱਸਾ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਮਾਨਵੀ ਗਿਆਨ ਦੇ ਖੇਤਰ ਆਪਣੀ ਵਿਲੱਖਣ ਹੋਂਦ ਵਿਧੀ ਦੇ ਕਾਰਨ ਜਟਿਲ ਸਰੂਪ ਦੇ ਧਾਰਨੀ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਗਿਆਨ ਖੇਤਰਾਂ ਨੂੰ ਮਨੁੱਖ ਸਮਕਾਲੀਨ ਪਰਿਸਥਿਤੀਆਂ ਅਤੇ ਪ੍ਰਚਲਤ ਚਿੰਤਨ ਵਿਧੀਆਂ ਅਨੁਸਾਰ ਹੀ ਸਮਝਦਾ ਹੈ। ਮਨੁੱਖ ਦੇ ਸਿਰਜਤ ਗਿਆਨ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿਚੋਂ ਭਾਸ਼ਾ ਵੀ ਇਕ ਅਜਿਹੇ ਹੀ ਗਿਆਨ ਖੇਤਰ ਦਾ ਇਕ ਸਮਾਜਕ ਵਰਤਾਰਾ ਹੈ। ਇਹ ਸਮਾਜਕ ਵਰਤਾਰਾ ਵੀ ਬਾਕੀ ਸਮਾਜਕ ਵਰਤਾਰਿਆਂ ਵਾਂਗ ਅੰਤਰ-ਸੰਬੰਧਿਤ ਅਤੇ ਅੰਤਰ-ਨਿਰਭਰ ਹੈ। ਸਮਾਜਕ ਵਰਤਾਰਿਆਂ ਦੀ ਪਰਿਵਰਤਨ ਸ਼ੀਲਤਾ ਅਨੁਸਾਰ ਹੀ ਭਾਸ਼ਾ ਦੀ ਸੰਰਚਨਾ ਵਿਚ ਤਬਦੀਲੀ ਆਉਂਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ।

ਆਧੁਨਿਕ ਸਮੇਂ ਵਿਚ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਮਹੱਤਵ ਮਨੁੱਖੀ ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਅਰਥਾਂ ਦਾ ਧਾਰਨੀ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। ਭਾਸ਼ਾ ਸਭ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਮਾਨਵੀ ਸਮਾਜ ਦੇ ਸੰਚਾਰ ਮਾਧਿਅਮ ਵਜੋਂ ਪ੍ਰਵਾਨ ਹੈ। ਸਮਾਜ ਵਿਚ ਮਨੋਭਾਵਾਂ ਵਿਚਾਰਾਂ ਦੇ ਸੰਚਾਰ ਦਾ ਮਸਲਾ ਲੋੜੀਂਦਾ ਅਤੇ ਸਥਾਈ ਹੈ। ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਮਾਧਿਅਮ ਬਾਕੀ ਸੰਚਾਰ ਮਾਧਿਅਮਾਂ ਨਾਲੋਂ ਜਿਆਦਾ ਸ਼ਕਤੀਸ਼ਾਲੀ ਅਤੇ ਪ੍ਰਭਾਵਸ਼ਾਲੀ ਹੈ। ਭਾਵੇਂ ਗਿਆਨ ਦੇ ਆਦਾਨ ਪ੍ਰਦਾਨ ਅਤੇ ਸੰਚਾਰ ਲਈ ਹੋਰ ਸਾਧਨ ਚਿਤ੍ਰਕਾਰੀ, ਨਿਰਤ, ਸੰਗੀਤ ਅਤੇ ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਸਾਧਨ ਆਦਿ ਹਨ । ਪਰੰਤੂ ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਮਹੱਤਵ ਇਨ੍ਹਾਂ ਸਭ ਨਾਲੋਂ ਵੱਧ ਹੈ। ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਦਰਸ਼ਨਵੇਤਾ ਵੀ. ਆਈ. ਲੈਨਿਨ ਦੇ ਸ਼ਬਦਾਂ ਵਿਚ "ਭਾਸ਼ਾ ਮਾਨਵੀ ਵਿਚਾਰ ਵਟਾਦਰੇ ਦਾ ਸਭ ਤੋਂ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਸਾਧਨ ਹੈ।² ਆਧੁਨਿਕ ਚਿੰਤਨ ਤਾਂ ਇਸ ਨੂੰ ਹੋਰ ਵਡੇਰੇ ਪ੍ਰਸੰਗ ਵਿਚ ਚਿਤਵਦਾ ਹੈ। ਆਧੁਨਿਕ ਚਿੰਤਨ ਮੁਤਾਬਕ ਤਾਂ ਮਨੁੱਖ ਸੋਚਦਾ ਵੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਹੀ ਹੈ। ਭਾਸ਼ਾ ਤੋਂ ਬਰੀਰ ਤਾਂ ਮਨੁੱਖ ਬਾਹਰਲੇ ਸੰਸਾਰ ਦੀ ਕਿਸੇ ਵਸਤ ਨੂੰ ਗ੍ਰਹਿਣ ਹੀ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ ਅਤੇ ਨਾ ਸਮਝ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਮਨੁੱਖ ਨੂੰ ਕੋਈ ਵੀ ਅਨੁਭਵ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਮਾਧਿਅਮ ਤੋਂ ਬਗੈਰ ਪ੍ਰਾਪਤ ਹੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ ।³

ਭਾਸ਼ਾ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਸਮਾਜਕ ਲੋੜ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਹੈ । ਇਸ ਕਰਕੇ ਇਹ ਇਤਿਹਾਸਕ ਮਹੱਤਵ ਦੀ ਧਾਰਨੀ ਹੈ। ਭਾਸ਼ਾ ਨਿਰੰਤਰ ਵਿਕਸਤ ਅਤੇ ਤਬਦੀਲ ਹੁੰਦੀ ਰਹਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਤਬਦੀਲੀ ਇਸਦੀ ਇਤਿਹਾਸਕਤਾ ਅਤੇ ਵਿਕਾਸ-ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਦੇ ਅਨੁਕੂਲ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਭਾਸ਼ਾ ਦਾ ਅਧਿਐਨ ਕਿਸੇ ਵੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਉਸਦੇ ਇਤਿਹਾਸ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰੂਪ ਵਿਚ ਸਮਾਜਕ ਵਿਕਾਸ ਨਾਲੋਂ ਵਿਛੁੰਨ ਕੇ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ। ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਗਿਆਨੀ ਭਾਸ਼ਾ ਨੂੰ ਵੰਸ਼ਗਤ ਗੁਣਾਂ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਕਰਕੇ ਅਧਿਐਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਸਮਾਜਕ ਸਭਿਆਚਾਰ ਸਾਰ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਹੀ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਚ ਸੰਰਚਨਾਤਮਕ ਤਬਦੀਲੀਆਂ ਆਉਂਦੀਆਂ ਰਹਿੰਦੀਆਂ ਹਨ। ਐਸ. ਐਨ. ਮਜੂਮਦਾਰ ਦੇ