ਸਾਹਿਤ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਤੌਰ ਤੇ ਰਚਨਾਤਮਕ ਸਰਗਰਮੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਜਿਸ ਵਿਚੋਂ ਲੋਕਾਂ ਦੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਦਾ ਭਰਪੂਰ ਵਰਨਣ ਮਿਲਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਵਿ ਟੁਕੜੇ ਵਿਚ ਵਰਤੇ ਗਏ ਚਿੰਨ੍ਹ ਕਿਸੇ ਖਾਸ ਵਰਗ ਨੂੰ ਸੰਬੋਧਿਤ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਤੋਂ ਰਚਨਾਕਾਰ ਦਾ ਇਨਕਾਰ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਸ ਪਿਛੇ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਵਿਚਾਰਧਾਰਾ ਅਤੇ ਵਰਗ ਦੇ ਹਿੱਤ ਹਨ ਜਿਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਕਵੀ ਦੀ ਤਦਰੂਪਤਾ ਹੈ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਵਰਤੇ ਗਏ ਚਿੰਨ੍ਹ ਸਮਾਜਕ ਰਾਜਨੀਤਕ ਅਤੇ ਵਿਚਾਰਧਾਰਕ ਅਰਥ ਵੀ ਰੱਖਦੇ ਹਨ ਜਿਹੜੇ ਇਹ ਭਾਸ਼ਕ ਚਿੰਨ੍ਹਾ ਤੋਂ ਅਗਾਂਹ ਹਨ। ਮਿਸਾਲ ਦੇ ਤੌਰ ਤੇ ਇਕ ਚਿੰਨ੍ਹ ਖੇਤਾਂ ਦਾ ਪੁੱਤ' ਹੈ। ਖੇਤਾਂ ਦਾ ਪੁੱਤ ਸਿਰਫ ਖੇਤ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਨਹੀਂ ਇਕ ਵਰਗ (ਕਿਰਤੀ ਵਰਗ) ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੈ । ਇਉਂ ਕਵੀ ਦੇ ਚੇਤਨ ਅਤੇ ਅਵਚੇਤਨ ਮਨ ਅੰਦਰ ਇਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਭਾਵ ਸੰਸਾਰ ਹੈ ਜਿਸਨੂੰ ਚਿੰਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸਮਾਜਕ ਰਾਜਨੀਤਕ ਅਤੇ ਸਭਿਆਚਾਰਕ ਡਾਇਲੈਕਟ ਰਾਹੀਂ ਫੜਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ। ਚਿੰਨ੍ਹਾ ਨੂੰ ਸਿਰਫ ਭਾਸ਼ਕ ਰੂਪ ਜਾਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਪ੍ਰਕ੍ਰਿਤੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਸਮਾਜਕ ਪ੍ਰਸੰਗ ਰਾਹੀਂ ਸਮਝਣਾ ਵੀ ਜਰੂਰੀ ਹੈ। ਸਾਹਿਤਕਾਰ ਦਾ ਜੀਵਨ ਅਨੁਭਵ, ਜੀਵਨ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀਕੋਣ, ਸਮਾਜਕ ਪਰਿਸਥਿਤੀਆਂ ਨੂੰ ਵੀ ਗੈਰਹਾਜ਼ਰ ਨਹੀਂ ਕੀਤਾ ਜਾ ਸਕਦਾ ਕਿਉਂਕਿ ਸਾਹਿਤਕ ਚਿੰਨ੍ਹ ਸਮਾਜਕ ਅਤੇ ਇਤਿਹਾਸਕ ਅਨੁਭਵ ਸਾਰ ਦੀ ਪੈਦਾਵਾਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ।

ਸਿਟੈਗਮੈਟਿਕ : ਪੈਰਾਡਿਗਮੈਟਿਕ

ਸਾਸਿਓਰ ਅਨੁਸਾਰ ਭਾਸ਼ਾ ਇਕ ਚਿੰਨ੍ਹ ਪ੍ਰਬੰਧ ਹੈ। ਚਿੰਨ੍ਹਕ ਅਤੇ ਚਿੰਨ੍ਹਤ ਦੇ ਆਪਸੀ ਸੁਮੇਲ ਸਥਾਪਤੀ ਨਾਲ ਚਿੰਨ੍ਹ ਹੋਂਦ ਵਿਚ ਆਉਂਦੇ ਹਨ। ਇਕ ਤੋਂ ਵਧੇਰੇ ਚਿੰਨ੍ਹ ਜਦੋਂ ਇਕ ਲੜੀ ਵਿਚ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਉਹ ਆਪਸ ਵਿਚ ਅੰਤਰ-ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇਸਦੇ ਨਾਲ ਹੀ ਉਹ ਚਿੰਨ੍ਹ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਬਾਕੀ ਚਿੰਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲ ਵੀ ਇਕ ਵੱਖਰੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਸੰਬੰਧਾਂ ਵਿਚ ਬੱਝੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਚਿੰਨ੍ਹ ਜਦੋਂ ਤਰਤੀਬ ਵਿਚ, ਇਕ ਰੇਖਾ ਵਿਚ ਆਉਂਦੇ ਹਨ ਤਾਂ ਭਾਸ਼ਕ ਪ੍ਰਬੰਧ ਹੋਂਦ ਵਿਚ ਆਉਂਦਾ ਹੈ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹੋਂਦ ਸਮੂਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ। ਦੂਜੀ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੇ ਉਹ ਸੰਬੰਧ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜੋ ਵਕਤੇ ਅਤੇ ਸਰੋਤੇ ਦੇ ਮਨ ਅੰਦਰ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਹੋਂਦ ਅਮੂਰਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ । ਸਾਸਿਓਰ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਐਸੋਸੀਏਟਿਵ ਸੰਬੰਧ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ।

ਸਿੰਗਟੈਗਮੈਟਿਕ ਸੰਬੰਧ ਸ਼ਬਦਾਂ ਦਾ ਜੋੜ-ਕ੍ਰਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਿਹੜਾ ਰੇਖਕੀ ਪ੍ਰਕ੍ਰਿਤੀ ਦਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਪੂਰੇ ਵਾਕ ਵਿਚ ਇਕ ਸ਼ਬਦ ਦੇ ਅੱਗੇ ਪਿੱਛੇ ਆਉਣ ਵਾਲੇ ਸ਼ਬਦ ਆਪਣੇ ਸੰਬੰਧਾਂ ਤੋਂ ਵਾਕ ਵਿਚ ਮਹੱਤਵ ਰੱਖਦੇ ਹਨ। ਇਕੱਲਾ ਸ਼ਬਦੀ ਚਿੰਨ੍ਹਪੂਰਨ ਰੂਪ 'ਚ ਅਰਥ ਸੰਚਾਰ ਨਹੀਂ ਕਰ ਸਕਦਾ। ਜਦੋਂ ਭਾਸ਼ਾਈ ਚਿੰਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਸਮੂਹ ਇਕ ਵਿਸਤ੍ਰਿਤ ਸੰਚਾਰ-ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਵਿਚ ਪੈਂਦਾ ਹੈ ਤਾਂ ਉਹ ਇਕ ਅਰਥ ਸਭਿਆਚਾਰ ਉਤਪੰਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਰੇਖਕੀ ਪ੍ਰਕਿਰਿਆ ਕਾਰਨ ਸਿੰਟੈਗਮ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਕਿਉਂਕਿ ਇਹ ਸ਼ਬਦ/ਚਿੰਨ੍ਹਾ ਦਾ ਸਮੂਹ ਹੁੰਦਾ ਹੈ।

ਚਿੰਨ੍ਹਾਂ ਦਾ ਦੂਸਰਾ ਸੰਬੰਧ ਪੈਰਾਡਿਗਮੈਟਿਕ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਸਦਾ ਮਨੁੱਖ ਦੀ ਮਾਨਸਿਕਤਾ ਨਾਲ ਬਹੁਤਾ ਸੰਬੰਧ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਭਾਸ਼ਕ ਪ੍ਰਬੰਧ ਦੇ ਅਮੂਰਤ ਸੰਬੰਧ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਹੜੇ ਸਰੋਤੇ ਦੇ ਮਨ ਅੰਦਰ ਸਥਿਤ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਸਿੰਗਟੈਗਮੈਟਿਕ ਸੰਬੰਧਾ ਦੇ ਉਲਟ ਇਹ ਭਾਸ਼ਾਈ ਚਿੰਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਗੈਰ- ਹਾਜ਼ਰੀ ਵਾਲੇ ਹੁੰਦੇ ਹਨ ਜਿਹੜੇ ਇਕ ਦੂਸਰੇ ਦੇ ਵਿਰੋਧ, ਸਾਂਝ, ਅੰਤਰ ਸਮਾਨਤਾ, ਅਸਮਾਨਤਾ ਰਾਹੀਂ ਮਿਲ ਕੇ ਇਕ ਵੱਖਰਾ ਪ੍ਰਬੰਧ ਸਿਰਜਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਭਾਸ਼ਾਈ ਸਮੁੱਚ ਨੂੰ ਪੈਰਾਡਾਈਮ ਕਿਹਾ