ਕਰਦਾ ਹੈ। ਆਧੁਨਿਕ ਭਾਸ਼ਾ ਵਿਗਿਆਨ ਦੇ ਸਿਧਾਂਤਾਂ ਉਤੇ ਆਧਾਰਿਤ ਸਾਰੀਆਂ ਅਧਿਐਨ ਵਿਧੀਆਂ ਵਿਚ ਕੁਝ ਸਾਂਝੀਆਂ ਗੱਲਾ ਵੇਖਣ ਵਿਚ ਆਈਆਂ ਹਨ। ਹਰੇਕ ਅਧਿਐਨ ਵਿਧੀ ਸਾਹਿਤ ਨੂੰ ਭਾਸ਼ਾ ਵਾਂਗ ਸੰਚਾਰ-ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਵਜੋਂ ਸਮਝਣ ਦਾ ਸੁਝਾਅ ਦਿੰਦੀ ਹੈ : ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਭਾਸ਼ਾ-ਵਿਗਿਆਨਕ ਵਿਸ਼ਲੇਸ਼ਣ ਦੇ ਸਮਾਨਾਂਤਰ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਵਿਗਿਆਨ ਨੂੰ ਸਿਰਜਣ ਦਾ ਟੀਚਾ ਮਿਥਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਭਾਸ਼ਾ ਦੇ ਵਿਆਕਰਣਿਕ ਅਤੇ ਅਰਥ ਵਿਗਿਆਨ ਪੱਧਰ ਦੇ ਸਮਾਨਾਂਤਰ ਸਾਹਿਤ ਦੇ ਵਿਧਾ (ਸ਼ਬਦ) ਅਤੇ ਭਾਵ (ਅਰਥ) ਪੱਖਾਂ ਦੇ ਸੁਤੰਤਰ ਰੂਪ ਵਿਚ ਅਧਿਐਨ ਵਿਚਾਰ ਪੇਸ਼ ਕਰਦੀ ਹੈ।²⁵

ਸੰਰਚਨਾਵਾਦ ਰੂਪਵਾਦੀ ਚਿੰਤਨ ਦੇ ਬਹੁਤਸਾਰੇ ਤੱਤਾਂ ਨੂੰ ਲੈ ਕੇ ਚਲਦਾ ਹੈ । ਰੂਪਵਾਦੀ ਚਿੰਤਨ ਦਾ ਇਕ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਚਿੰਤਕ ਰੋਮਨ ਜਾਕੋਬਸਨ ਬਾਅਦ ਵਿਚ ਜਾ ਕੇ ਸੰਰਚਨਾਵਾਦੀ ਚਿੰਤਨ ਦਾ ਪ੍ਰਵਕਤਾ ਬਣਿਆ । ਸੋ ਸੰਰਚਨਾਵਾਦੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਨੂੰ ਸਮਝਣ ਲਈ ਰੂਪਵਾਦ ਬਾਰੇ ਪਛਾਣ ਅਤੇ ਭਰੋਸੇਯੋਗ ਵਾਕਵੀ ਜ਼ਰੂਰੀ ਹੈ।

ਰੂਸੀ ਰੂਪਵਾਦੀ ਅਧਿਐਨ ਸਾਹਿਤਕ ਕਿਰਤ ਦੇ ਰੂਪ ਦੀ ਪਛਾਣ ਸਮੱਸਿਆ ਤੇ ਵਿਆਖਿਆ ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਵਿਧੀ ਦੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਇਹ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਰਚਨਾ ਨੂੰ ਖੁਦਮੁਖਤਾਰ (autonomous) ਮੰਨਦੀ ਹੈ । ਰੂਪ-ਵਾਦੀ ਚਿੰਤਨ ਰਚਨਾਕਾਰ ਦੇ ਜੀਵਨ, ਸਮਾਂ ਰਾਜਨੀਤਕ, ਸਮਾਜਕ, ਧਾਰਮਕ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਰੋਕਾਰਾਂ ਨੂੰ ਰਚਨਾ ਬਾਹਰ ਮੰਨਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਰਚਨਾ ਦੀ ਸਫਲਤਾ ਅਸਫਲਤਾ ਉਸ ਦੇ ਰੂਪ ਆਧਾਰਤ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਸੰਬੰਧ 'ਚ ਫਰੈਡਰਿਕ ਜੇਮਸਨ ਦਾ ਕਥਨ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਹੈ, "ਕਿਸੇ ਕਲਾ ਰਚਨਾ ਦੀ ਅਸਮਰੱਥਤਾ ਉਸਦੇ ਕਿਸੇ ਵਿਅਕਤੀਗਤ ਵਿਗਾੜ ਸਦਕਾ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦੀ ਸਗੋਂ ਜੇਕਰ ਰੂਪ ਅਸਫਲ ਹੈ ਤਾਂ ਇਸ ਦਾ ਭਾਵ ਹੈ ਕਿ ਵਸਤੂ ਵੀਅਸਮਰਥ ਹੋਵੇਗੀ।²⁶

ਇਉਂ ਰੂਪਵਾਦੀ ਚਿੰਤਨ ਰਚਨਾ ਦੇ ਰੂਪ ਪੱਖ ਤੇ ਧਿਆਨ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰਕੇ ਉਸਦੇ ਅੰਦਰੂਨੀ ਤੱਤਾਂ ਨੂੰ ਦਰਸਾਉਣ ਵੱਲ ਰੁਚਿਤ ਹੈ। ਅਮਰੀਕੀ ਨਵ-ਆਲੋਚਨਾ, ਰੂਸੀ ਰੂਪਵਾਦ ਨਾਲੋਂ ਰਤਾ ਕੁ ਵੱਖਰੀ ਹੈ, ਪਰੰਤੂ ਇਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਸਮਾਨਤਾ ਸ਼ੁੱਧ ਸਾਹਿਤਕ ਕਾਵਿ-ਸ਼ਾਸਤਰ ਉਸਾਰਨ ਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦਾ ਜ਼ੋਰ ਰਚਨਾ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਹੋਏ ਵਿਚਾਰਾਂ ਨੂੰ ਕਿਸ ਕਲਾਤਮਕਤਾ ਨਾਲ ਢਾਲਿਆ ਹੈ, ਉਪਰ ਹੈ। ਕਿਸੇ ਵੀ ਸਾਹਿਤਕ ਕਿਰਤ ਵਿਚ ਪ੍ਰਤੀਕਾਂ, ਬਿੰਬਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਿਵੇਂ ਹੋਈ ਹੈ, ਵਿਚਾਰ ਅਤੇ ਰੂਪ ਦਾ ਆਪਸੀ ਸੰਬੰਧ ਕੀ ਹੈ, ਬਾਰੇ ਹੈ।

ਅਮਰੀਕੀ ਨਵ-ਆਲੋਚਨਾ ਕਿਸੇ ਅਜਿਹੀ ਆਲੋਚਨਾ ਵਿਧੀ ਦੀ ਤਲਾਸ਼ ਵਿਚ ਸੀ ਜੋ ਰਚਨਾ ਦਾ ਸਰਬਪੱਖੀ ਅਧਿਐਨ ਕਰ ਸਕੇ ਰਚਨਾ ਪਾਠ ਤੇ ਕੇਂਦਰਿਤ ਰਹੇ ਪਰੰਤੂ ਰਚਨਾ ਦੇ ਬਾਹਰਲੇ ਪ੍ਰਭਾਵਾਂ ਤੋਂ ਮੁਕਤ ਹੋ ਕੇ ਉਸਦੀ ਆਂਤਰਿਕਤਾ ਨੂੰ ਪਛਾਣੇ। ਟੀ. ਐਸ. ਏਲਿਅਟ ਅਤੇ ਆਈ. ਏ. ਰਿਚਰਡਜ਼ ਨੇ ਇਸ ਤਰ੍ਹਾਂ ਦੀ ਆਲੋਚਨਾ ਨੂੰ ਸਾਹਮਣੇ ਵੀ ਲਿਆਂਦਾ ਜਿਹੜੀ ਰਚਨਾ ਤੇ ਆਪਣੀ ਦ੍ਰਿਸ਼ਟੀ ਕੇਂਦਰਿਤ ਕਰਕੇ ਹੋਰ ਸਭ ਕੁਝ ਨੂੰ ਤਿਆਗਦੀ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਅਨੁਸਾਰ ਰਚਨਾਕਾਰ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਉਸਦੀ ਕਿਰਤ ਵਿਚ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਅਧਿਏਤਾ ਦਾ ਸੰਬੰਧ ਲੇਖਕ ਨਾਲੋਂ ਉਸ ਦੀ ਕਿਰਤ ਨਾਲ ਹੋਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਕਿਉਂਕਿ ਪਾਠਕ ਕਿਰਤ ਨਾਲ ਸੰਬੰਧਿਤ ਹੈ ਨਾ ਕਿ ਰਚਨਾਕਾਰ ਨਾਲ । ਰਚਨਾਕਾਰ ਨੇ ਪਾਠ ਤਿਆਰ ਕਰ ਦਿੱਤਾ ਹੈ, ਇਸ ਪਾਠ ਦੀ ਆਪਣੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ਤਾ ਹੈ, ਆਪਣੀ ਹੱਦ ਵਿਧੀ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰਕ੍ਰਿਤੀ ਹੈ। ਇਸ ਸਭ ਕੁਝ ਨੂੰ ਸਮਝਣਾ ਅਤੇ ਵਿਸ਼ਲੇਸਤ ਕਰਨਾ ਪਾਠਕ ਦਾ ਕਾਰਜ ਹੈ। ਇਸ ਕਾਰਜ ਨੂੰ ਰੂਪ-ਵਿਧੀਆਂ ਨਾਲ ਸਮਝਿਆ ਜਾ ਸਕਦਾ ਹੈ ਜੋ ਸ਼ੁੱਧ