ਸਾਹਿਤਕਤਾ ਦੀ ਨਿਸ਼ਾਨਦੇਹੀ ਕਰਦੀਆ ਹਨ। "ਇਹ ਅਧਿਐਨ ਅਸਲ ਅਰਥਾਂ ਵਿਚ ਸਾਹਿਤਕ ਜਾਂ ਸਾਹਿਤ-ਕੇ ਦਰਿਤ ਹੈ। ਇਸ ਲਈ ਰੂਪ ਰੂਪਾਕਾਰਕ) ਅਧਿਐਨ ਰਾਕੀਆ ਦੇ ਮੁਕਾਬਲੇ ਤੇ ਸ਼ੁੱਧ ਸਾਹਿਤਕ ਵਿਧੀ ਹੈ। ²⁷

ਇਹ ਰੂਪਵਾਦੀ ਚਿੰਤਨ, ਲੇਖਕ ਦੇ ਮੰਤਵ ਦੀ ਸਫਲਤਾ/ਅਸਫਲਤਾ ਦਾ ਫੈਸਲਾਕੁਨ ਤੱਤ ਨਹੀਂ ਸਗੋਂ ਲੇਖਕ ਦਾ ਮੰਤਵ ਉਸਦੇ ਰਚਨਾਤਮਕ ਪਰਿਪੇਖ ਰਾਹੀਂ ਹੀ ਦੇਖਣ ਤੇ ਜੋਰ ਦਿੰਦਾ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਧਾਰਨਾ ਹੈ ਕਿ ਰਚਨਾ ਲਿਖਣ ਸਾਰ ਹੀ ਆਪਣੇ ਕਰਤੇ ਨਾਲੋਂ ਵਿੱਥ ਥਾਪ ਲੈਂਦੀ ਹੈ । ਕਰਤਾ ਆਪਣੇ ਆਪ ਨੂੰ ਰੂਪ ਦੀਆਂ ਵਿਧੀਆਂ ਰਾਹੀਂ ਪੇਸ਼ ਕਰਦਾ ਹੈ ਤੇ ਫਿਰ ਪਾਠ ਸਭ ਕੁਝ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਹਰ ਰਚਨਾ ਵਿਚ ਵਸਤੂ ਰੂਪਾਇਤ ਹੈ । ਰੂਪਾਇਤ ਵਸਤੂ ਹੀ ਕਲਾ ਦੀ ਵਸਤੂ ਹੈ । ਇਸ ਕਰਕੇ ਰਚਨਾਕਾਰ ਦਾ ਅਨੁਭਵ ਵਸਤੂ ਨਾ ਰਹਿ ਕੇ ਭਾਸ਼ਕ ਸਿਰਜਣਾ ਦਾ ਰੂਪ ਧਾਰ ਲੈਂਦਾ ਹੈ। ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਹੀ ਰਚਨਾਤਮਕ ਕਾਰਜ ਦੀ ਪ੍ਰਬਲ ਸੁਰ ਸਾਹਿਤਕਤਾ ਤੇ ਸ਼ੁੱਧ ਸਾਹਿਤਕਤਾ ਨੂੰ ਮੰਨਦੀ ਹੈ। ਨਾਰਥਰੋਪ ਫਰਾਈ ਤਾਂ ਕਵੀ ਨੂੰ ਰਚਨਾ ਤੋਂ ਵੱਖ ਕਰਕੇ ਕਵਿਤਾ ਦੇ ਰੂਪ ਉਪਰ ਹੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਬਲ ਦਿੰਦਾ ਹੈ, ਕਾਵਿ ਦੀ ਵਿਸ਼ਵ ਵਿਆਪੀ ਆਤਮਾ ਦਾ ਪ੍ਰਗਟਾਵਾ ਉਹ ਰੂਪ ਨੂੰ ਹੀ ਮੰਨਦਾ ਹੈ, ਜਿਸ ਨੂੰ ਉਹ ਕਵਿਤਾ ਦਾ ਪਿਤਾ ਵੀ ਕਹਿੰਦਾ ਹੈ ।²⁸

ਰਚਨਾ ਇਕ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਸੰਰਚਨਾ ਹੈ ਜੋ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਰੂਪ ਵਿਚ ਹੀ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਗਿਆਨ ਰਾਜਨੀਤੀ, ਮਨੋਵਿਗਿਆਨ, ਇਤਿਹਾਸ, ਦਰਸ਼ਨ ਧਰਮ ਵਾਂਗ ਭਾਸ਼ਕ ਰਚਨਾ ਹੋ ਕੇ ਵੀ ਆਪਣੀ ਪ੍ਰਕ੍ਰਿਤੀ ਕਾਰਨ ਇਨ੍ਹਾਂ ਨਾਲੋਂ ਮੂਲੇ ਹੀ ਵੱਖਰਾ ਹੈ। ਇਹ ਰੂਪਵਾਦੀ ਚਿੰਤਨ ਵਸਤੂ ਅਤੇ ਰੂਪ ਦੀ ਦਵੈਤ ਨੂੰ ਰੱਦ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਰਚਨਾ "ਕੀ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਕਿਵੇਂ ਕਹਿੰਦੀ ਹੈ ਅਤੇ ਇਹ ਇਕ ਦੂਜੇ ਨਾਲੋਂ ਅੱਡ ਨਹੀਂ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ।²⁹ ਉਪਰ ਹੀ ਵਿਸ਼ੇਸ਼ ਬਲ ਦਿੰਦੀ ਹੈ।

ਸਾਹਿਤਕ ਰਚਨਾ ਦੀ ਬੁਨਿਆਦੀ ਸ਼ਰਤ ਸਾਹਿਤਕਤਾ ਹੈ। ਸਾਹਿਤਕਤਾ ਉਹ ਗੁਣ ਹੈ ਜਿਸ ਨਾਲ ਕੋਈ ਵੀ ਰਚਨਾ ਸਾਹਿਤਕ ਬਣਦੀ ਹੈ। ਇਸੇ ਲਈ ਰਚਨਾ ਦੀ ਸਾਹਿਤਕਤਾ ਨੂੰ ਅਧਿਐਨ ਦਾ ਵਿਸ਼ਾ ਬਣਾਉਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਚਿੰਤਕ ਸਾਹਿਤ ਵਿਚ ਪੇਸ਼ ਵਸਤੂ ਨੂੰ ਗਾਲਪਨਿਕ ਮੰਨਦਾ ਹੈ ਨਾ ਕਿ ਯਥਾਰਥ ਦਾ ਚਿੱਤਰ। ਇਸੇ ਕਰਕੇ ਰਚਨਾ ਦੇ ਸਮਾਜਕ ਪ੍ਰਸੰਗ ਨੂੰ ਰਚਨਾ ਬਾਹਰਾ ਪਰਿਪੇਖ ਸਮਝਦੀ ਹੈ। ਜੋ ਸਾਹਿਤ ਦੀ ਸਾਹਿਤਕਤਾ ਤੋਂ ਬਾਹਰੀ ਪ੍ਰਸੰਗ ਉਸਾਰਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਉਸ ਨੂੰ ਇਹ ਵਿਧੀ ਬਹਿਰੂਨੀ (ਬਹਿਰੰਗ) ਵਿਧੀ ਦਾ ਨਾਅ ਦਿੰਦੀ ਹੈ। ਇਹ ਚਿੰਤਨ ਸਾਹਿਤ ਵਿੱਦਿਆ ਨੂੰ ਵਿਗਿਆਨ ਮੰਨ ਕੇ ਅਜਿਹੀਆ ਜੁਗਤਾਂ ਲੱਭਣ ਵੱਲ ਰੁਚਿਤ ਹੁੰਦੀ ਹੈ ਜੋ ਸਾਹਿਤਕਤਾ ਨੂੰ ਪਰਿਭਾਸ਼ਤ ਕਰ ਸਕਣ। ਸਾਹਿਤਕ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦਾ ਵੱਖਰਾ ਵਿਆਕਰਟ ਹੈ ਜੋ ਰਚਨਾਵਾਂ ਦੇ ਸਾਹਿਤਕ ਅਧਿਐਨ ਤੋਂ ਉਸਾਰਿਆ ਜਾਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ । ਰੂਪਵਾਦੀ ਚਿੰਤਨ ਦੀ ਇਹ ਧਾਰਨਾ ਕਿ ਵਿਚਾਰ ਰਚਨਾਵਾਂ ਵਿਚ ਢਲਕੇ ਰੂਪ ਬਣ ਜਾਂਦੇ ਹਨ, ਤੋਂ ਇਹ ਬਲ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੀ ਹੈ ਕਿ ਰਚਨਾ ਨੂੰ ਰੂਪਾਂਤਰਣ ਦੀ ਵਿਧੀ ਰਾਹੀਂ ਸਮਝਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ। ਰਚਨਾਤਮਕ ਵਸਤੂ ਦੀ ਕਾਰਜਸ਼ੀਲਤਾ ਰੂਪ ਹੀ ਹੁੰਦਾ ਹੈ। ਬਾਹਰੀ ਯਥਾਰਥ ਰਚਨਾ ਵਿਚ ਆ ਕੇ ਰੂਪ ਬਣ ਜਾਂਦਾ ਹੈ ਤੇ ਜਿਸਦੀ ਪ੍ਰਕ੍ਰਿਤੀ ਅਜਨਥੀਕ੍ਰਿਤ ਜਾ ਗਾਲਪਨਿਕ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ । ਰੂਪਵਾਦੀ ਚਿੰਤਨ ਨੇ ਬਾਹਰੀ ਯਥਾਰਥ ਨੂੰ ਵੇਬੁਲਾ ਅਤੇ ਸਾਹਿਤਕ ਕਿਰਤ ਦੇ ਰੂਪਾਇਤ ਯਥਾਰਥ ਨੂੰ ਸੁਜੇਤਾ ਜੁਟਾ ਰਾਹੀਂ ਨਿਖੇੜਿਆ ਹੈ।

ਸੋ ਉਪਰੋਕਤ ਰੂਪਵਾਦੀ ਚਿੰਤਨ ਦੀ ਸਾਂਝ ਸੰਰਚਨਾਵਾਦੀ ਚਿੰਤਨ ਨਾਲ ਸਹਿਜੇ ਹੀ ਸਪੱਸ਼ਟ ਹੋ ਜਾਂਦੀ ਹੈ ਕਿ ਇਹ ਅੰਤਰਗਤਾ ਦੀ ਵਿਧੀ ਰਾਹੀਂ ਸਾਹਿਤ ਵਿਗਿਆਨ ਉਸਾਰਨ ਵੱਲ ਕਰਮਸ਼ੀਲ